Bài giảng hóa học đại cương - Arene part 4 pdf

b4) Ankyl hoá vòng thơm.
CH
3
CH
Cl
CH
3
AlCl
3
CH
C
H
3
CH
3
+ HCl
Cumen (85%)
(Isopropylbenzen)
2-Cloropropan
Benzen
Khi ankyl hóa aren, phản ứng thường có sự sắp xếp (chuyển vị)
của nhóm ankyl trong quá trình phản ứng, đặc biệt khi halogenua
ankyl là bậc 1
CH
3
CH
2
CH
2
CH
2

Cl
AlCl
3
CH
C
H
3
CH
2
CH
3
+
CH
2
CH
2
CH
2
CH
3
se c-Butylbenzen (65%) Butylbenzen (35%)
1-Clorobutan
B
e
n
z
e
n
Lưu ý: + Phản ứng này thường cho dẫn xuất nhiều lần thế
+ Khi ankyl hóa thương xãy ra sự đồng phân hóa

mạch nhánh nhất là đi từ ankyl halogenua bậc 1, mạch dài
b
5
) Axyl hoá vòng thơm
Phản ứng axyl hóa Friedel –Crafts:
khi một hợp chất thơm phản ứng với một clorua axit,
anhydrit axit, (RCOCl, R-CO-O-CO-R) có xúc tác là
AlCl
3
.
CH
3
C
O
Cl
AlCl
3
, 80
o
C
C
O
CH
3
+ HCl
Acetophenon (95%)
Cơ chế của phản ứng axyl hoá F.C tương tự như ankyl hoá F.C,
C
O
R Cl

AlCl
3
R C O
R C O
+ AlCl
4
Cation acyl
R C O
+
C
R
O
H
Cl
C
O
R
+ H C l
C) Qui tắc thế electrophin vào nhân thơm
•C
1
) Đối với benzene do 6 nguyên tử cacbon như
nhau, nếu phản ứng thế 1 lần thì cho ta một sản phẩm
duy nhất
• C
2
) Nếu trong nhân benzene có sẵn nhóm thế
thì các nhóm thế này ảnh hưởng lớn đến khả năng phản
ứng của hợp chất thơm và ưu tiên định hướng nhóm thế
mới vào một số vị trí nhất định. Người ta chia nhóm thế

thành 3 loại chính:
+ Nhóm thế loại 1: đó là các nhóm có hiệu ứng +I, +C,
+H, hầu hết các nhóm thế này hoạt hóa nhân thơm và ưu
tiên định hướng nhóm thế mới vào vị trí orto và para. Ví
dụ NH
2
, OH, ankyl…là nhóm thế loại 1
+ Nhóm thế loại 2: Đó là các nhóm thế có hiệu ứng –I, -C, các
nhóm thế này phản hoạt hóa nhân thơm và ưu tiên định
hướng nhóm thế mới vào vị trí meta. Ví dụ -NO
2
, -CN,
-CH=O; -COOH, -COOR.
+ Nhóm thế hỗn tạp: Không ưu tiên định hướng nhóm thế
mới vào một vị trí nào mà cho hỗn hợp thế vào o,m,p với tỉ
lệ không khác nhau nhiều . Ví dụ -N=O, -CH
2
F, -CH
2
-NO
2
Lưu ý : Đối với nhóm thế là halogen, do hiệu ứng cảm ứng
âm (-I) lớn hơn hiệu ứng liên hợp dương (+C), nên chúng là
những nhóm thế giảm hoạt tính, nhưng do có +C nên phức
σ tạo thành khi tác nhân tán công vào vị trí o và p bền hơn ở
vị trí m, do đó nó ưu tiên định hướng nhóm thế mới vào vị trí
o và p và chúng là nhóm thế loại 1