Lý luận chung về đinh hướng XHCN của nền Kinh Tế nhiều thành phần trong thời kì quá độ ở Việt Nam pdf

1
L
ỜI

MỞ

ĐẦU

S
ự
chuy
ể
n
đổ
i n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng (KTTT) theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có

s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c là xu h
ướ
ng t
ấ
t y
ế
u c
ủ
a m
ọ
i x
ã
h
ộ
i.
Đặ
c bi
ệ
t trong
giai đo

ạ
n hi
ệ
n nay khi mà n
ề
n kinh t
ế
các n
ướ
c phát tri
ể
n trên th
ế
gi
ớ
i
đã

đạ
t
t
ớ
i
đỉ
nh cao và xu h
ướ
ng v
ậ
n
độ

ng phát tri
ể
n c
ủ
a th
ế
gi
ớ
i đang ti
ế
n vào th
ế
k
ỷ

văn minh trí tu
ệ
th
ì
s
ự
chuy
ể
n
đổ
i KTTT theo cơ ch
ế
th
ị
tr

ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý

c
ủ
a nhà n
ướ
c là t
ấ
t y
ế
u khách quan c
ủ
a b
ấ
t k
ỳ
m
ộ
t qu
ố
c gia nào mu
ố
n vươn
t

ớ
i và hoà nh
ậ
p v
ớ
i xu h
ướ
ng phát tri
ể
n chung c
ủ
a nhân lo
ạ
i. S
ự
phát tri
ể
n th
ầ
n
k
ỳ
c
ủ
a các n
ướ
c Châu Á mà
đặ
c bi
ệ

t là các n
ướ
c Đông Nam Á là m
ộ
t minh
ch
ứ
ng cho s
ự
thành công c
ủ
a quá tr
ì
nh chuy
ể
n
đổ
i.
S
ự
phát tri
ể
n th
ầ
n k
ỳ
như v
ũ
b
ã

o c
ủ
a Đông Nam Á, s
ự
bùng n
ổ
khoa h
ọ
c
k
ỹ
thu
ậ
t v
ớ
i t
ố
c
độ
chóng m
ặ
t, quan h
ệ
th
ế
gi
ớ
i
đã
b

ướ
c sang
đố
i tho
ạ
i h
ợ
p
tác cùng nhau phát tri
ể
n
đã
tác
độ
ng r
ấ
t l
ớ
n t
ớ
i Vi
ệ
t Nam.
V
ề
m
ặ
t kinh t
ế
hi

ệ
n nay Vi
ệ
t Nam v
ẫ
n là m
ộ
t trong nh
ữ
ng qu
ố
c gia kém
phát tri
ể
n.
Để
có th
ể
vươn lên
đạ
t tr
ì
nh
độ
phát tri
ể
n ngang hàng v
ớ
i các qu
ố

c
gia khác, Vi
ệ
t Nam c
ầ
n ph
ả
i t
ì
m cho m
ì
nh con
đườ
ng phát tri
ể
n phù h
ợ
p v
ớ
i
t
ì
nh h
ì
nh kinh t
ế
x
ã
h
ộ

i trong n
ướ
c v
ừ
a
đả
m b
ả
o xu th
ế
phát tri
ể
n chung c
ủ
a
th
ế
gi
ớ
i. Đó chính là vi
ệ
c chuy
ể
n
đổ
i n
ề
n kinh t
ế
k

ế
ho
ạ
ch hoá t
ậ
p trung quan
liêu bao c
ấ
p sang n
ề
n KTTT
đị
nh hư
ớ
ng XHCN có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c.
Chính v
ì
v
ậ
y

Đả
ng
đã
xác
đị
nh "vi
ệ
c chuy
ể
n
đổ
i n
ề
n kinh t
ế
sang KTTT
đị
nh h
ướ
ng XHCN" là r
ấ
t c
ầ
n thi
ế
t và
Đả
ng c
ũ
ng nh

ấ
n m
ạ
nh vai tr
ò
kinh t
ế

c
ủ
a Nhà n
ướ
c là vô cùng quan tr
ọ
ng. Kinh nghi
ệ
m các n
ướ
c công nghi
ệ
p m
ớ
i
và Nh
ậ
t B
ả
n cho th
ấ
y vai tr

ò
kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c là m
ộ
t trong nh
ữ
ng nhân t
ố

quy
ế
t
đị
nh
đế
n s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a
đấ
t n
ướ

c. Nói
đế
n s
ự
phát tri
ể
n th
ầ
n k
ỳ
c
ủ
a Nh
ậ
t
B
ả
n là nói t
ớ
i "hi
ệ
u năng Nh
ậ
t B
ả
n" là s
ự
tác
độ
ng quy

ế
t
đị
nh do có s
ự
qu
ả
n l
ý

n
ề
n kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c.
T
ừ
gi
ữ
a nh
ữ
ng năm 80 khi b
ắ
t
đầ
u s

ự
nghi
ệ
p
đổ
i m
ớ
i, chúng ta
đã
nh
ậ
n
r
õ
vai tr
ò

độ
ng l
ự
c tư l
ớ
n c
ủ
a Nhà n
ướ
c t
ớ
i n
ề

n KTTT. Nhà n
ướ
c không


2
nh
ữ
ng là ch
ủ
th
ể
mà c
ò
n là khách th
ể
. Nhà n
ướ
c tham gia vào các lo
ạ
i quan
h
ệ
khác nhau trong n
ề
n kinh t
ế
. V
ì
v

ậ
y v
ấ
n
đề

đặ
t ra là ph
ả
i làm r
õ

đượ
c vai
tr
ò
kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c và s
ử
d
ụ
ng nó m
ộ
t cách có hi
ệ

u qu
ả

để
thúc
đẩ
y quá
tr
ì
nh v
ậ
n
độ
ng n
ề
n KTTT theo
đị
nh h
ướ
ng XHCN theo h
ướ
ng có l
ợ
i nh
ấ
t
v
ừ
a phát huy tác d
ụ

ng tích c
ự
c và h
ạ
n ch
ế

đượ
c nhi
ề
u khi
ế
m khuy
ế
t c
ủ
a n
ề
n
KTTT v
ừ
a
đả
m b
ả
o
đượ
c s
ự
tăng tr

ưở
ng kinh t
ế
,
đả
m b
ả
o công b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i.
Chính v
ì
nh
ữ
ng đi
ề
u đó, trong bài vi
ế
t này em xin
đề
c
ậ
p v
ớ
i "Vai tr
ò

kinh t
ế
c
ủ
a nhà n
ướ
c trong n
ề
n KTTT
đị
nh h
ướ
ng XHCN
ở
Vi
ệ
t Nam".
Đây là m
ộ
t v
ấ
n
đề
l
ớ
n mu
ố
n gi
ả

i quy
ế
t
đượ
c
đò
i h
ỏ
i ph
ả
i có th
ờ
i gian công
s
ứ
c nghiên c
ứ
u không d
ễ
g
ì
gi
ả
i quy
ế
t tr
ọ
n v
ẹ
n trong bài vi

ế
t ng
ắ
n. Do đó
ch
ắ
c ch
ắ
n s
ẽ
không tránh kh
ỏ
i nhi
ề
u khi
ế
m khuy
ế
t sai sót. Em mong nh
ậ
n
đượ
c s
ự
góp
ý
nh
ậ
n xét và b
ổ

sung.


3
N
ỘI
DUNG
I/ CÁC
LÝ

THUYẾT

VỀ
VAI
TRÒ
KINH
TẾ

CỦA
NHÀ
NƯỚC

1. L
ý
lu
ậ
n c
ủ
a Ch
ủ

ngh
ĩ
a Mác Lênin v
ề
vai tr
ò
kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c
Ch
ủ
ngh
ĩ
a Mác Lê nin xem xét n
ề
n kinh t
ế
d
ướ
i góc
độ
v
ĩ
mô t
ừ
hi

ệ
n
t
ượ
ng
đế
n b
ả
n ch
ấ
t. Ch
ủ
ngh
ĩ
a Mác Lê nin cho r
ằ
ng trong m
ộ
t n
ề
n kinh t
ế
th
ì

c
ầ
n ph
ả
i có s

ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c. M
ộ
t n
ề
n kinh t
ế
khi chuy
ể
n
đổ
i sang
cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có r
ấ
t nhi
ề
u khuy
ế

t t
ậ
t. Nhà n
ướ
c can thi
ệ
p vào n
ề
n kinh t
ế

nh
ằ
m h
ạ
n ch
ế
t
ố
i đa nh
ữ
ng khuy
ế
t t
ậ
t và phát huy cao
độ
nh
ữ
ng m

ặ
t tích c
ự
c
c
ủ
a kinh t
ế
phát tri
ể
n. Theo Mác n
ế
u không có s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c th
ì

n
ề
n kinh t
ế
không ho
ạ
t

độ
ng b
ì
nh th
ườ
ng
đượ
c, nó s
ẽ
tr
ở
nên r
ố
i ren m
ấ
t cân
đố
i m
ộ
t cách nghiêm tr
ọ
ng.
D
ướ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a Mác, Nhà n
ướ

c không nh
ữ
ng ch
ỉ
có vai tr
ò
qu
ả
n l
ý
kinh
t
ế
mà c
ò
n có vai tr
ò
đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh t
ế

ở
t
ầ
m v

ĩ
mô
đả
m b
ả
o s
ự
phát tri
ể
n
ổ
n
đị
nh v
ề
n
ề
n kinh t
ế
, ch
ố
ng l
ạ
m phát và khuynh h
ướ
ng t
ạ
o ra s
ự
cân

đố
i
gi
ữ
a các ngành ngh
ề
và duy tr
ì
s
ự
cân b
ằ
ng đó Nhà n
ướ
c k
ế
t n
ố
i gi
ữ
a hai
ngành ngh
ề
, cân
đố
i gi
ữ
a cung và c
ầ
u, đi

ề
u ti
ế
t s
ự
lưu thông hàng hoá và ti
ề
n
t
ệ
.
Nhà n
ướ
c
đả
m b
ả
o tính hi
ệ
u qu
ả
cho s
ự
phát tri
ể
n, Nhà n
ướ
c dùng các
chính sách ti
ề

n t
ệ
, tài chính, tài khoá và các bi
ệ
n pháp đưa Khoa h
ọ
c k
ỹ

thu
ậ
t công ngh
ệ
vào n
ề
n kinh t
ế
thúc
đẩ
y s
ự
n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n nhanh
chóng. V
ớ

i công c
ụ
là h
ệ
th
ố
ng lu
ậ
t pháp, Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng nh
ằ
m đi
ề
u
ch
ỉ
nh n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n đúng h
ướ
ng, b

ả
o
đả
m s
ự

ổ
n
đị
nh ngăn ch
ặ
n
nh
ữ
ng hi
ệ
n t
ượ
ng x
ấ
u không đáng có.
Như v
ậ
y, quan đi
ể
m c
ủ
a ch
ủ
ngh

ĩ
a Mác - Lê nin là đúng
đắ
n nh
ấ
t.Trong
b
ấ
t k
ỳ
m
ộ
t qu
ố
c gia nào
đề
u nh
ấ
t thi
ế
t ph
ả
i có s
ự
tham gia đi
ề
u ti
ế
t c
ủ

a Nhà
n
ướ
c. Nhà n
ướ
c đi
ề
u ch
ỉ
nh và duy tr
ì
x
ã
h
ộ
i thích nghi v
ớ
i nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n
m
ớ
i và t
ạ
o ra nh
ữ

ng đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i cho n
ề
n kinh t
ế
. Vi
ệ
t Nam ta theo
quan đi
ể
m c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a Mác - Lênin
đã
và đang xây d
ự
ng c
ủ
ng c

ố
vai tr
ò

Nhà n
ướ
c CHXHCNVN trong n
ề
n kinh t
ế
.
2. L
ý
lu
ậ
n c
ủ
a tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể
n
Khác v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ

a Mác - Lênin, quan đi
ể
m c
ủ
a tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể
n cho
r
ằ
ng Nhà n
ứơ
c không nên can thi
ệ
p vào n
ề
n kinh t
ế
. H
ọ
cho r
ằ
ng th
ừ
a nh
ậ
n

s
ự
t
ồ
n t
ạ
i c
ủ
a qui lu
ậ
t kinh t
ế
là khách quan không ph
ụ
thu
ộ
c vào
ý
chí c
ủ
a


4
con ng
ườ
i. Nh
ữ
ng quy lu
ậ

t đó có kh
ả
năng
đả
m b
ả
o s
ự
công b
ằ
ng t
ự
nhiên
trong h
ệ
th
ố
ng kinh t
ế
. V
ì
v
ậ
y tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể
n tán thành h

ạ
n ch
ế
b
ằ
ng m
ọ
i
cách s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào n
ề
n kinh t
ế
c
ứ

để
cho các tr
ườ
ng phái
kinh t
ế
ho

ạ
t
độ
ng t
ự
do n
ề
n kinh t
ế
s
ẽ
ti
ế
n t
ớ
i toàn d
ụ
ng nhân công do tác
d
ụ
ng c
ủ
a hai l
ự
c cung c
ầ
u. Tr
ườ
ng phái c
ổ

đi
ể
n ra
đờ
i khi ch
ế

độ
phong ki
ế
n
v
ẫ
n c
ò
n t
ồ
n t
ạ
i và do đó
đã

ả
nh h
ưở
ng ph
ầ
n nào t
ớ
i quan đi

ể
m c
ủ
a h
ọ
.
S
ự
phát sinh các qu
ả
n đi
ể
m c
ủ
a tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể
n v
ề
Nhà n
ướ
c b
ắ
t
ngu
ồ
n t

ừ
các h
ọ
c thuy
ế
t c
ủ
a tr
ườ
ng phái tr
ọ
ng nông mà đi
ể
n h
ì
nh h
ọ
c thuy
ế
t
"lu
ậ
t t
ự
nhiên" c
ủ
a F. Quesnay. Đây là tư t
ưở
ng trung tâm trong h
ọ

c thuy
ế
t
c
ủ
a Quesnay. Ông cho r
ằ
ng trong x
ã
h
ộ
i tính ng
ẫ
u nhiên không chi
ế
m v
ị
trí
th
ố
ng tr
ị
mà tính t
ấ
t y
ế
u tính quy lu
ậ
t m
ớ

i chi
ế
m v
ị
trí th
ố
ng tr
ị
. Trong l
ý

thuy
ế
t v
ề
"lu
ậ
t t
ự
nhiên" ông th
ừ
a nh
ậ
n vai tr
ò
t
ự
do cá nhân coi đó là lu
ậ
t t

ự

nhiên c
ủ
a con ng
ườ
i Ông
đò
i có s
ự
c
ạ
nh tranh t
ự
do gi
ữ
a nh
ữ
ng ng
ườ
i s
ả
n
xu
ấ
t hàng hoá. Theo ông y
ế
u t
ố
không th

ể
thiêu
đượ
c c
ủ
a "lu
ậ
t t
ự
nhiên" là
th
ừ
a nh
ậ
n quy
ề
n b
ấ
t kh
ả
xâm ph
ạ
m
đố
i v
ớ
i s
ở
h
ữ

u cá nhân.
Nhưng n
ộ
i dung đó nói lên r
ằ
ng "lu
ậ
t t
ự
nhiên" c
ủ
a Quesnay ph
ả
n ánh
yêu c
ầ
u phát tri
ể
n c
ủ
a tư b
ả
n v
ớ
i nh
ữ
ng y
ế
u t
ố

bên trong mà Nhà n
ướ
c không
nên can thi
ệ
p vào kinh t
ế
. Ông cho r
ằ
ng chính sách t
ự
do kinh t
ế
là đúng
đắ
n
nh
ấ
t.
S
ự
phát tri
ể
n các quan đi
ể
m c
ủ
a tr
ườ
ng phái c

ổ
đi
ể
n ph
ả
i nh
ắ
c t
ớ
i
AdamSmith (1723 - 1790) Ông là nhà kinh t
ế
chính tr
ị
h
ọ
c c
ổ
đi
ể
n n
ổ
i ti
ế
ng
ở

Anh và trên th
ế
gi

ớ
i, Ông là con ng
ườ
i tài năng 14 tu
ổ
i
đã
vào
đạ
i h
ọ
c. Tư
t
ưở
ng c
ủ
a ông th
ấ
m nhu
ầ
n nguyên l
ý
tri
ế
t h
ọ
c c
ủ
a Scotlen. A.Smith là nhà tư
t

ưở
ng tiên ti
ế
n c
ủ
a giai c
ấ
p tư s
ả
n ông mu
ố
n th
ủ
tiêu phân tích phong ki
ế
n m
ở

đườ
ng cho CNTB phát tri
ể
n và xem ch
ế

độ
TBCN là h
ợ
p l
ý
duy nh

ấ
t. Th
ế

gi
ớ
i quan c
ủ
a A.Smith ch
ủ
y
ế
u là duy v
ậ
t nhưng ch
ủ
ngh
ĩ
a duy v
ậ
t
ở
ông c
ò
n
mang tính ch
ấ
t t
ự
phát máy móc chưa bi

ế
t phép bi
ệ
n ch
ứ
ng duy v
ậ
t ông th
ừ
a
nh
ậ
n các quy lu
ậ
t kinh t
ế
khách quan và tư t
ưở
ng t
ự
do kinh t
ế
. Ông đưa ra l
ý

thuy
ế
t "Bàn tay vô h
ì
nh" và nguyên l

ý
"nhà n
ướ
c không can thi
ệ
p" vào ho
ạ
t
độ
ng n
ề
n kinh t
ế
. Theo ông "Bàn tay vô h
ì
nh" chính là quy lu
ậ
t kinh t
ế

khách quan t
ự
phát ho
ạ
t
độ
ng chi ph
ố
i ho
ạ

t
độ
ng c
ủ
a con ng
ườ
i. H
ệ
th
ố
ng các
quy lu
ậ
t kinh t
ế
khách quan đó c
ò
n g
ọ
i là "Tr
ậ
t t
ự
t
ự
nhiên". Theo ông n
ề
n
kinh t
ế

ph
ả
i phát tri
ể
n trên cơ s
ở
t
ự
do kinh t
ế
s
ự
v
ậ
n
độ
ng c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng do


5
quan h
ệ
cung c
ầ

u và s
ự
bi
ế
n
đổ
i t
ự
phát c
ủ
a giá c
ả
hàng hoá trên th
ị
tr
ườ
ng.
Smith cho r
ằ
ng ch
ế

độ
x
ã
h
ộ
i mà trong đó t
ồ
n t

ạ
i s
ả
n xu
ấ
t và trao
đổ
i hàng
hoá là m
ộ
t ch
ế

độ
b
ì
nh th
ườ
ng, n
ề
n kinh t
ế
b
ì
nh th
ườ
ng là n
ề
n kinh t
ế

phát
tri
ể
n trên cơ s
ở
t
ự
do c
ạ
nh tranh. Theo ông ch
ế

độ
b
ì
nh th
ườ
ng
đượ
c xây d
ự
ng
trên cơ s
ở
"tr
ậ
t tư t
ự
nhiên". Ch
ế

độ
không b
ì
nh th
ườ
ng là s
ả
n ph
ẩ
m c
ủ
a s
ự

d
ố
t nát.
N
ế
u Quesnay cho r
ằ
ng "lu
ậ
t t
ự
nhiên" ch
ỉ
tr
ở

thành hi
ệ
n th
ự
c trong
nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i th
ì
A.Smith cho r
ằ
ng "Tr
ậ
t t
ự
t
ự
nhiên"
đượ
c th
ể

hi
ệ
n trong m
ọ
i x
ã
h
ộ
i không ph
ụ
thu
ộ
c vào đi
ề
u ki
ệ
n nào. Theo ông qui lu
ậ
t
kinh t
ế
là vô
đị
nh. M
ặ
c dù chính sách kinh t
ế
có th
ể
k

ì
m h
ã
m ho
ặ
c thúc
đẩ
y
s
ự
tác
độ
ng c
ủ
a qui lu
ậ
t kinh t
ế
nhưng Smith cho r
ằ
ng s
ự
phát tri
ể
n b
ì
nh
th
ườ
ng là s

ự
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t không c
ầ
n có s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào kinh t
ế
.
Theo Ông Nhà n
ướ
c có nh
ữ
ng ch
ứ
c năng sau:
- B
ả
o v

ệ
x
ã
h
ộ
i ch
ố
ng l
ạ
i b
ạ
o l
ự
c và b
ấ
t công c
ủ
a các dân t
ộ
c khác.
- B
ả
o v
ệ
m
ọ
i thành viên trong x
ã
h
ộ

i tránh kh
ỏ
i b
ấ
t công và áp l
ự
c c
ủ
a
thành viên khác.
- Đôi khi Nhà n
ướ
c c
ũ
ng th
ể
hi
ệ
n m
ộ
t vào ch
ứ
c năng kinh t
ế
khi nh
ữ
ng
nhi
ệ
m v

ụ
này v
ượ
t quá kh
ả
năng c
ủ
a nh
ữ
ng nghi
ệ
p riêng bi
ệ
t như xây d
ự
ng
k
ế
t c
ấ
u h
ạ
t
ầ
ng, công tr
ì
nh công c
ộ
ng l
ớ

n
Như v
ậ
y Smith cho r
ằ
ng s
ự
ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a "bàn tay vô h
ì
nh" s
ẽ
đưa n
ề
n
kinh t
ế

đế
n s
ự
cân b
ằ
ng mà không c
ầ

n s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c và chính
ph
ủ
c
ũ
ng không nên can thi
ệ
p làm g
ì
.
Nhưng các nhà kinh t
ế
h
ọ
c tư s
ả
n c
ổ
đi
ể
n
đã

m
ắ
c ph
ả
i sai l
ầ
m khi cho
r
ằ
ng không c
ầ
n Nhà n
ướ
c can thi
ệ
p vào n
ề
n kinh t
ế
. T
ừ
nh
ữ
ng năm 30 c
ủ
a
TK 19, cách m
ạ
ng ch
ủ

ngh
ĩ
a
ở
Anh hoàn thành, và t
ừ
1825 tr
ở
đi các cu
ộ
c
kh
ủ
ng ho
ả
ng kinh t
ế
l
ặ
p l
ạ
i liên t
ụ
c và có chu k
ỳ
và g
ầ
n đây nh
ấ
t là kh

ủ
ng
ho
ả
ng kinh t
ế
Thái Lan sang Hàn Qu
ố
c, Inđônêsia Nh
ữ
ng hi
ệ
n t
ượ
ng kinh
t
ế
m
ớ
i n
ả
y sinh như kh
ủ
ng ho
ả
ng th
ấ
t nghi
ệ
p, s

ự
phá s
ả
n c
ủ
a nh
ữ
ng ng
ườ
i
s
ả
n xu
ấ
t nh
ỏ
S
ự
sai l
ầ
m c
ủ
a h
ọ
là h
ọ

đã
xa r
ờ

i phương pháp tr
ì
u t
ượ
ng hoá
khoa h
ọ
c mà ch
ỉ
xem xét h
ệ
th
ố
ng hoá các hi
ệ
n t
ượ
ng b
ề
ngoài mà không đi
sâu phân tích các b
ả
n ch
ấ
t bên trong c
ủ
a quá tr
ì
nh kinh t
ế

. Đi
ề
u đó ch
ứ
ng t
ỏ

"bàn tay vô h
ì
nh" không th
ể

đả
m b
ả
o cho nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n
ổ
n
đị
nh cho n
ề
n
kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng phát tri
ể
n".


6
3. L
ý
lu
ậ
n c
ủ
a tr
ườ
ng phái tân c
ổ
đi
ể
n.
Cu
ố
i TK19
đầ
u TK 20 do nh
ữ
ng mâu thu

ẫ
n v
ố
n có c
ủ
a CNTB ngày
càng sâu s
ắ
c và nh
ữ
ng khó khăn v
ề
kinh t
ế
th
ấ
t nghi
ệ
p ngày càng tăng, do
nh
ữ
ng hi
ệ
n t
ượ
ng kinh t
ế
m
ớ
i n

ả
y sinh
đò
i h
ỏ
i ph
ả
i có s
ự
phân tích nh
ữ
ng
hi
ệ
n t
ượ
ng m
ớ
i đó. Tr
ướ
c b
ố
i c
ả
nh đó h
ọ
c thuy
ế
t kinh t
ế

c
ủ
a tr
ườ
ng phái tân
c
ổ
đi
ể
n x
ã
h
ộ
i nh
ằ
m gi
ả
i thích các hi
ệ
n t
ượ
ng kinh t
ế
m
ớ
i và ch
ố
ng quan
đi
ể

m c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a Mác.
Phương pháp lu
ậ
n c
ủ
a tr
ườ
ng phái tân c
ổ
đi
ể
n là cách ti
ế
p c
ậ
n ch
ủ
quan
đố
i v
ớ
i các hi
ệ
n t

ượ
ng kinh t
ế
các nhà tân c
ổ
đi
ể
n ch
ủ
trương phân tích các
hi
ệ
n t
ượ
ng kinh t
ế
trong các xí nghi
ệ
p riêng bi
ệ
t r
ồ
i rút ra k
ế
t lu
ậ
n chung cho
toàn x
ã
h

ộ
i đi
ề
u đó d
ẫ
n
đế
n r
ấ
t nhi
ề
u thi
ế
u sót và sai l
ầ
m. Phương pháp c
ủ
a
h
ọ
ch
ỉ
là phương pháp phân tích vi mô.
Tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể
n m

ớ
i d
ự
a vào y
ế
u t
ố
tâm l
ý
ch
ủ
quan
để
gi
ả
i thích
các hi
ệ
n t
ượ
ng và quá tr
ì
nh kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i, h
ọ

c
ủ
ng c
ố
l
ý
thuy
ế
t giá tr
ị
ch
ủ

quan. Tr
ườ
ng phái tân c
ổ
đi
ể
n mu
ố
n bi
ế
n kinh t
ế
chính tr
ị
thành khoa h
ọ
c

kinh t
ế
thu
ầ
n tu
ý
không có m
ố
i liên h
ệ
v
ớ
i các đi
ề
u ki
ệ
n chính tr
ị
- x
ã
h
ộ
i và
c
ũ
ng gi
ố
ng như tr
ườ
ng phái c

ổ
đi
ể
n các nhà kinh t
ế
h
ọ
c tr
ườ
ng phái tân c
ổ

đi
ể
n
ủ
ng h
ộ
t
ự
do c
ạ
nh tranh ch
ố
ng l
ạ
i s
ự
can thi
ệ

p c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào kinh t
ế
.
Vai tr
ò
c
ủ
a chính ph
ủ
không quan đi
ể
m c
ủ
a h
ọ
là r
ấ
t m
ờ
nh
ạ
t. Các h
ọ
c thuy
ế
t

c
ủ
a h
ọ
áp d
ụ
ng r
ộ
ng r
ã
i vào kinh t
ế
, tư t
ưở
ng c
ủ
a h
ọ
n
ặ
ng v
ề
m
ặ
t l
ượ
ng và
b
ỏ
qua m

ặ
t ch
ấ
t. Như v
ậ
y h
ọ
không th
ể
ch
ỉ
ra m
ộ
t cách hoàn ch
ỉ
nh các qui
lu
ậ
t các ph
ạ
m trù kinh t
ế
. H
ọ
đưa ra l
ý
thuy
ế
t kinh t
ế

t
ự
đi
ề
u ch
ỉ
nh v
ì
v
ậ
y
quan đi
ể
m c
ủ
a h
ọ
là không c
ầ
n
đế
n s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào n

ề
n kinh
t
ế
. H
ọ
tin t
ưở
ng ch
ắ
c ch
ắ
n vào cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng t
ự
phát s
ẽ

đả
m b
ả
o thăng
b
ằ
ng cung c

ầ
u
đả
m b
ả
o cho n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n. Như v
ậ
y quan đi
ể
m c
ủ
a
tr
ườ
ng phái này có r
ấ
t nhi
ề
u gi
ớ
i h
ạ
n và
đựơ

c g
ọ
i là tr
ườ
ng phái gi
ớ
i h
ạ
n.
4. L
ý
lu
ậ
n c
ủ
a trư
ờ
ng phái Keynes
Vào 30 c
ủ
a th
ế
k
ỷ
20 kh
ủ
ng ho
ả
ng kinh t
ế

di
ễ
n ra th
ườ
ng xuyên. T
ì
nh
tr
ạ
ng th
ấ
t nghi
ệ
p nghiêm tr
ọ
ng
đã
làm cho các l
ý
thuy
ế
t t
ự
đi
ề
u ch
ỉ
nh kinh t
ế

c
ủ
a tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể
n tân c
ổ
đi
ể
n t
ỏ
ra kém hi
ệ
u qu
ả
. Th
ự
c ti
ễ
n ch
ứ
ng minh
r
ằ
ng các l
ý
thuy

ế
t kinh t
ế
cho r
ằ
ng s
ự
ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các qui lu
ậ
t kinh t
ế

khách quan s
ẽ
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh t
ế

và đưa
đế
n s
ự
cân b
ằ
ng mà không c
ầ
n
đế
n s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c t
ỏ
ra thi
ế
u tính ch
ấ
t xác đáng. S
ự
phát tri
ể
n

7
nhanh chóng c
ủ
a l
ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t và s
ự
x
ã
h
ộ
i hoá l
ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t
đò
i
h

ỏ
i ph
ả
i có s
ự
can thi
ệ
p đi
ề
u ch
ỉ
nh c
ủ
a Nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i s
ự
phát tri
ể
n kinh
t
ế
. Tr
ướ
c th
ự

c t
ế
đó h
ọ
c thuy
ế
t "ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n
đượ
c đi
ề
u ti
ế
t" c
ủ
a John M.
Keynes (1883 - 1946) ra
đờ
i.
Đặ
c trưng n
ổ
i b
ậ
t c

ủ
a Keynes là phương pháp phân tích v
ĩ
mô trong s
ự

phân tích kinh t
ế
. Keynes cho r
ằ
ng vi
ệ
c phân tích kinh t
ế
ph
ả
i xu
ấ
t phát t
ừ

t
ổ
ng l
ượ
ng l
ớ
n
để
nghiên c

ứ
u m
ố
i liên h
ệ
gi
ữ
a các t
ổ
ng l
ượ
ng và khuynh
h
ướ
ng v
ậ
n
độ
ng c
ủ
a chúng. Keynes đánh giá cao vai tr
ò
đi
ề
u ti
ế
t c
ủ
a Nhà
n

ướ
c và xem nh
ẹ
cơ ch
ế
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng. Keynes không tán
đồ
ng
quan đi
ể
m c
ủ
a tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể

n và tân c
ổ
đi
ể
n v
ề
s
ự
cân b
ằ
ng kinh t
ế
d
ự
a
trên cơ s
ở
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng. Ông cho r

ằ
ng kh
ủ
ng ho
ả
ng và th
ấ
t
nghi
ệ
p do chính sách l
ỗ
i th
ờ
i không can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c, t
ự
do kinh t
ế
gây
ra. Theo ông mu
ố
n có cân b
ằ
ng kinh t

ế
, Nhà n
ướ
c ph
ả
i can thi
ệ
p kinh t
ế
th
ể

hi
ệ
n đi
ề
u ch
ỉ
nh kinh t
ế
. Ông cho r
ằ
ng Nhà n
ướ
c ph
ả
i đi
ề
u ti
ế

t
ở
t
ầ
m v
ĩ
mô
m
ớ
i gi
ả
i quy
ế
t
đượ
c vi
ệ
c làm tăng thu nh
ậ
p, khuy
ế
n khích
đầ
u tư và gi
ả
m ti
ế
t
ki
ệ

m. Có như v
ậ
y m
ớ
i gi
ả
i quy
ế
t
đượ
c t
ì
nh tr
ạ
ng kh
ủ
ng ho
ả
ng và th
ấ
t nghi
ệ
p
thúc
đẩ
y kinh t
ế
phát tri
ể
n. Ông đánh giá cao vai tr

ò
c
ủ
a h
ệ
th
ố
ng thu
ế
khoá
c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào s
ự
đi
ề
u ch
ỉ
nh c
ủ
a Nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i n
ề

n kinh t
ế
, theo ông
tr
ướ
c h
ế
t Nhà n
ướ
c c
ầ
n th
ể
hi
ệ
n
để
tăng c
ầ
u có hi
ệ
u qu
ả
. Nhà n
ướ
c ph
ả
i có
chương tr
ì

nh
đầ
u tư r
ấ
t qui mô b
ở
i qua đó Nhà n
ướ
c can thi
ệ
p vào kinh t
ế
tác
độ
ng c
ụ
c di
ệ
n c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng. Nhà n
ướ
c ph
ả
i có bi
ệ

n pháp
để
kích thích tiêu
dùng s
ả
n xu
ấ
t mu
ố
n v
ậ
y ph
ả
i s
ử
d
ụ
ng ngân sách
để
kích thích
đầ
u tư c
ủ
a tư
nhân.
Tuy nhiên Keynes ch
ủ
trương khuy
ế
n khích m

ọ
i ho
ạ
t
độ
ng
để
nâng cao
t
ổ
ng c
ầ
u và tăng kh
ố
i l
ượ
ng vi
ệ
c làm k
ể
c
ả
ho
ạ
t
độ
ng ăn bám không có l
ợ
i
cho n

ề
n kinh t
ế
như quân s
ự
hoá n
ề
n kinh t
ế
, s
ả
n xu
ấ
t v
ũ
khí mi
ễ
n sao t
ạ
o ra
vi
ệ
c làm.
Như v
ậ
y quan đi
ể
m c
ủ
a Keynes v

ẫ
n c
ò
n nh
ữ
ng thi
ế
u sót. Sau 4 năm th
ể

hi
ệ
n h
ọ
c thuy
ế
t Keynes th
ì
n
ề
n kinh t
ế
l
ạ
i m
ộ
t l
ầ
n ch
ấ

n
độ
ng. N
ạ
n th
ấ
t nghi
ệ
p
không
đượ
c kh
ắ
c ph
ụ
c mà có xu h
ướ
ng gia tăng, th
ị
tr
ườ
ng "l
ạ
m phát có đi
ề
u
ti
ế
t" làm cho l
ạ

m phát tr
ầ
m tr
ọ
ng hơn. Sai l
ầ
m c
ủ
a Keynes là khi đánh giá cao
vai tr
ò
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c ông l
ạ
i b
ỏ
qua vai tr
ò
c
ủ
a cơ ch
ế
th

ị
tr
ườ
ng v
ì

v
ậ
y các hi
ệ
n t
ượ
ng mà ông xem xét chưa th
ậ
t s
ự
hoàn ch
ỉ
nh.


8
II. N
ỀN
KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG

ĐỊNH

HƯỚNG
XHCN VÀ VAI
TRÒ
KINH
TẾ

CỦA
NHÀ
NƯỚC

Ở
V
IỆT
NAM
1. Tính t
ấ
t y
ế
u khách quan c
ủ
a vi
ệ
c chuy
ể
n
đổ
i KTTT theo cơ ch

ế

th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý
Nhà n
ướ
c.
a.
Đị
nh ngh
ĩ
a: Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là t
ổ
ng th
ể
nh

ữ
ng m
ố
i quan h
ệ
kinh t
ế

các ph
ạ
m trù kinh t
ế
và qui lu
ậ
t kinh t
ế
có quan h
ệ
h
ữ
u cơ v
ớ
i nhau cùng tác
độ
ng
để
đi
ề
u ti
ế

t cung - c
ầ
u giá c
ả
cùng nh
ữ
ng hành vi c
ủ
a ng
ườ
i tham gia th
ị

tr
ườ
ng nh
ằ
m gi
ả
i quy
ế
t 3 v
ấ
n
đề
cơ b
ả
n: S
ả
n xu

ấ
t cái g
ì
, s
ả
n xu
ấ
t như th
ế

nào, s
ả
n xu
ấ
t cho ai?
Các m
ố
i quan h
ệ
trong cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng ch
ị
u s
ự
tác

độ
ng c
ủ
a các qui
lu
ậ
t kinh t
ế
khách quan như qui lu
ậ
t giá tr
ị
, qui lu
ậ
t cung c
ầ
u, qui lu
ậ
t lưu
thông ti
ề
n t
ệ
.
Độ
ng l
ự
c c
ủ
a các m

ố
i quan h
ệ
này là l
ợ
i nhu
ậ
n trong môi
tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh. Đó là cơ ch
ế
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t trong môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh. N
ổ
i
b
ậ
t cơ ch

ế
th
ị
tr
ườ
ng là cơ ch
ế
có r
ấ
t nhi
ề
u ưu đi
ể
m:
- Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là cơ ch
ế
năng
độ
ng nh
ạ
y c
ả
m có kh
ả

năng t
ự

độ
ng
đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n s
ả
n xu
ấ
t x
ã
h
ộ
i t
ứ
c là s
ự
phân b
ổ
s
ả
n xu
ấ
t vào các khu v

ự
c các
ngành kinh t
ế
hay s
ả
n xu
ấ
t cái g
ì
như th
ế
nào
đề
u do th
ị
tr
ườ
ng quy
ế
t
đị
nh mà
không c
ầ
n b
ấ
t c
ứ
s

ự
đi
ề
u khi
ể
n nào.
- Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng đáp
ứ
ng
đượ
c nh
ữ
ng nhu c
ầ
u đa d
ạ
ng ph
ứ
c t
ạ
p c
ủ
a
ng

ườ
i tiêu dùng, t
ự

độ
ng kích thích s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a s
ả
n xu
ấ
t, tăng c
ườ
ng
chuyên môn hoá s
ả
n xu
ấ
t.
- Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng mang tính hi

ệ
u qu
ả
cao: Các doanh nghi
ệ
p mu
ố
n thu
đượ
c l
ợ
i nhu
ậ
n cao th
ì

đò
i h
ỏ
i ph
ả
i ti
ế
t ki
ệ
m chi phí s
ả
n xu
ấ
t, kích thích ti

ế
n
b
ộ
c
ủ
a KHKTCN.
- Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng thúc
đẩ
y s
ự
c
ạ
nh tranh làm cho s
ả
n ph
ẩ
m hàng hoá
có ch
ấ
t l
ượ
ng cao hơn, giá thành các s
ả

n ph
ẩ
m gi
ả
m.
Bên c
ạ
nh nh
ữ
ng m
ặ
t tích c
ự
c trên cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng c
ò
n r
ấ
t nhi
ề
u
khuy
ế
t t
ậ

t và mâu thu
ẫ
n như sau:
- Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là cơ ch
ế
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t ch
ạ
y theo l
ợ
i nhu
ậ
n, các nhà
s
ả
n xu
ấ
t, s
ả

n xu
ấ
t quá nhi
ề
u m
ộ
t lo
ạ
i s
ả
n ph
ẩ
m hàng hoá vào đó gây ra
ế

th
ừ
a d
ẫ
n
đế
n s
ự
kh
ủ
ng ho
ả
ng l
ã
ng phí.

- Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng gây m
ấ
t cân b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i. Tính c
ạ
nh tranh c
ủ
a cơ ch
ế

làm x
ã
h
ộ
i làm x
ã
h
ộ
i phân hoá giàu nghèo, giai c

ấ
p.


9
- Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng gây m
ấ
t
ổ
n
đị
nh m
ấ
t cân
đố
i trong s
ả
n xu
ấ
t x
ã
h
ộ
i.

Th
ự
c t
ế
cho th
ấ
y cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là nguyên nhân c
ủ
a các v
ấ
n
đề
l
ạ
m phát và
th
ấ
t nghi
ệ
p.
- Cơ ch
ế
th
ị

tr
ườ
ng gây ra các ph
ế
th
ả
i làm ô nhi
ễ
m môi tr
ườ
ng.
- Các doanh nghi
ệ
p ch
ạ
y theo l
ợ
i nhu
ậ
n b
ấ
t ch
ấ
p t
ấ
t c
ả
làm hàng gi
ả
l

ậ
u
thu
ế

b. Tính t
ấ
t y
ế
u khách quan c
ủ
a vi
ệ
c chuy
ể
n
đổ
i hàng hoá sang KTTT có
s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c Vi
ệ

t Nam.
Tr
ướ
c kia n
ề
n kinh t
ế
n
ướ
c ta là n
ề
n kinh t
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá quan liêu bao
c
ấ
p. Trên th
ự
c t
ế
Nhà n
ướ
c ch
ỉ
th
ừ

a nh
ậ
n m
ộ
t thành ph
ầ
n kinh t
ế
XHCN v
ớ
i
2 lo
ạ
i h
ì
nh s
ở
h
ữ
u là toàn dân và t
ậ
p th
ể
. Các thành ph
ầ
n kinh t
ế
khác b
ị
h

ạ
n
ch
ế
m
ộ
t cách t
ố
i đâ th
ậ
m chí b
ị
tri
ệ
t tiêu kinh t
ế
tư nhân không
đượ
c phép t
ồ
n
t
ạ
i và ho
ạ
t
độ
ng. Nhà n
ướ
c th

ể
hi
ệ
n qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
thông qua h
ệ
th
ố
ng ch
ỉ

tiêu pháp l
ệ
nh chi ti
ế
t v
ớ
i ch
ế

độ
c
ấ
p phát và giao n
ộ

p theo quan h
ệ
hi
ệ
n v
ậ
t
là ch
ủ
y
ế
u. Nhà n
ướ
c bao c
ấ
p toàn b
ộ
và can thi
ệ
p quá sâu vào các ho
ạ
t
độ
ng
kinh doanh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p các HTX, các t
ổ

s
ả
n xu
ấ
t. Quy
ế
t
đị
nh t
ấ
t
c
ả
tr
ừ
k
ế
ho
ạ
ch s
ả
n xu
ấ
t, giá c
ả
s
ả
n ph
ẩ
m, th

ị
tr
ườ
ng tiêu th
ụ

đế
n l
ỗ
l
ã
i và
biên ch
ế
c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p. Nhà n
ướ
c thành l
ậ
p ra U
ỷ
ban v
ậ
t giá
để

quy

ế
t
đị
nh giá c
ả
s
ả
n ph
ẩ
m nhưng Nhà n
ướ
c l
ạ
i không ch
ị
u trách nhi
ệ
m g
ì
v
ề

v
ậ
t ch
ấ
t v
ớ
i các quy
ế

t
đị
nh c
ủ
a m
ì
nh. Các doanh nghi
ệ
p th
ì
không có quy
ề
n
t
ự
ch
ủ
v
ề
tài chính và c
ũ
ng không b
ị
ràng bu
ộ
c trách nhi
ệ
m v
ớ
i k

ế
t qu
ả
kinh
doanh. Cơ quan hành chính Nhà n
ướ
c l
ạ
i can thi
ệ
p quá sâu vào n
ề
n kinh t
ế
.
B
ộ
máy qu
ả
n l
ý
kinh t
ế

đượ
c t
ổ
ch
ứ
c c

ồ
ng k
ề
nh nhưng l
ạ
i t
ỏ
ra kém hi
ệ
u qu
ả
.
M
ọ
i quy
ế
t
đị
nh quan tr
ọ
ng
đề
u xu
ấ
t phát t
ừ
Trung ương, biên ch
ế
c
ủ

a b
ộ
máy
qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
ngày càng ph
ì
nh to nhưng năng l
ự
c l
ạ
i y
ế
u kém phong cách
qu
ả
n l
ý
quan liêu c
ử
a quy
ề
n. Cán b
ộ
qu
ả

n l
ý
kém năng l
ự
c, tr
ì
nh
độ
chuyên
môn th
ấ
p h
ọ
ch
ủ
y
ế
u xu
ấ
t phát t
ừ
nh
ữ
ng ng
ườ
i có công v
ớ
i cách m
ạ
ng. Trong

phân ph
ố
i ch
ủ
y
ế
u phân ph
ố
i theo ch
ủ
ngh
ĩ
a b
ì
nh quân nên ng
ườ
i lao
độ
ng
không năng
độ
ng sáng t
ạ
o, không nhi
ệ
t t
ì
nh làm vi
ệ
c không quan tâm t

ớ
i ti
ế
t
ki
ệ
m
đầ
u tư nên năng su
ấ
t lao
độ
ng th
ấ
p kém và ngày càng gi
ả
m xu
ố
ng chi
phí th
ì
tăng lên d
ẫ
n t
ớ
i s
ự
thua l
ỗ
c

ủ
a các doanh nghi
ệ
p các HTX và các t
ổ

s
ả
n xu
ấ
t Hi
ệ
u qu
ả
kinh t
ế
trong th
ờ
i k
ỳ
này r
ấ
t th
ấ
p do ch
ỉ

đầ
u tư và s
ả

n
xu
ấ
t theo k
ế
ho
ạ
ch mà không tính t
ớ
i nhu c
ầ
u c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
và x
ã
h
ộ
i, s
ả
n


10
xu
ấ
t không phù h

ợ
p v
ớ
i tiêu dùng gây ra m
ộ
t s
ự
l
ã
ng phí l
ớ
n. Do không có
c
ạ
nh tranh nên công ngh
ệ
, KHKT ch
ậ
m
đổ
i m
ớ
i ch
ấ
t l
ượ
ng s
ả
n ph
ẩ

m ngày
càng th
ấ
p, giá c
ả
ngày càng cao do chi phí s
ả
n xu
ấ
t quá l
ớ
n. Hàng hoá trên
th
ị
tr
ườ
ng thi
ế
u h
ụ
t nghiêm tr
ọ
ng kinh t
ế
ch
ậ
m phát tri
ể
n, th
ờ

i k
ỳ
này do
n
ướ
c ta chú
ý
trông ch
ờ
vào các vi
ệ
n tr
ợ
v
ố
n và hàng hoá t
ừ
n
ướ
c ngoài. Khi
ngu
ồ
n vi
ệ
n t
ừ
n
ướ
c ngoài gi
ả

m và ch
ấ
m d
ứ
t, n
ề
n kinh t
ế
không theo k
ị
p đà
rơi vào kh
ủ
ng ho
ả
ng s
ả
n xu
ấ
t tr
ì
tr
ệ

đì
nh
đố
n, hàng hoá khan hi
ế
m, giá c

ả
cao
d
ẫ
n
đế
n l
ạ
m phát có th
ờ
i k
ỳ
l
ạ
m phát v
ượ
t m
ứ
c 700%
đờ
i s
ố
ng ng
ườ
i lao
độ
ng ngày càng khó khăn hơn.
M
ặ
t khác c

ũ
ng trong th
ờ
i k
ỳ
này n
ề
n kinh t
ế
c
ủ
a các qu
ố
c gia trong khu
v
ự
c đang phát tri
ể
n m
ạ
nh. N
ề
n kinh t
ế

ở
các n
ướ
c công nghi
ệ

p m
ớ
i phát
tri
ể
n, nghiên c
ứ
u ch
ủ
y
ế
u là thành ph
ầ
n kinh t
ế
tư b
ả
n tư nhân và Nhà n
ướ
c
ch
ỉ
đóng vai tr
ò
h
ướ
ng d
ẫ
n
đề

n kinh t
ế
phát tri
ể
n thông qua các k
ế
ho
ạ
ch
trung h
ạ
n và dài h
ạ
n. Nhà n
ướ
c không can thi
ệ
p tr
ự
c ti
ế
p mà t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n
để

các doanh nghi
ệ
p c
ạ
nh tranh t
ự
do trên th
ị
tr
ườ
ng. Chính v
ì
v
ậ
y t
ố
c
độ
tăng
tr
ưở
ng kinh t
ế

ở
các n
ướ
c này là r
ấ
t cao,

đờ
i s
ố
ng nhân dân nâng lên r
õ
r
ệ
t.
Tr
ướ
c s
ự
suy thoái kinh t
ế
nghiêm tr
ọ
ng, tr
ướ
c xu h
ướ
ng phát tri
ể
n liên
t
ụ
c c
ủ
a các n
ướ
c trog khu v

ự
c và trên th
ế
gi
ớ
i
đặ
t n
ề
n kinh t
ế
n
ướ
c ta t
ớ
i s
ự

b
ứ
c bách ph
ả
i
đổ
i m
ớ
i.
T
ừ

đạ
i h
ộ
i VI, c
ủ
a
Đả
ng ta
đã
ch
ủ
trương phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
nhi
ề
u
thành ph
ầ
n và th
ự
c hi
ệ
n chuy
ể
n
đổ

i cơ ch
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá sang cơ ch
ế
th
ị

tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng XHCN.
Đế
n
đạ
i h
ộ
i VII,
Đả
ng ta xác
đị
nh r
õ
vi

ệ
c chuy
ể
n
đổ
i n
ề
n kinh t
ế
k
ế
ho
ạ
ch hóa t
ậ
p trung sang n
ề
n KTTT
đị
nh h
ướ
ng XHCN có
s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ

a Nhà n
ướ
c. Xem xét d
ướ
i góc
độ
khoa h
ọ
c, vi
ệ
c chuy
ể
n
đổ
i này
là hoàn toàn đúng
đắ
n phù h
ợ
p v
ớ
i th
ự
c t
ế
c
ủ
a n
ướ
c ta, phù h

ợ
p v
ớ
i các quy
lu
ậ
t kinh t
ế
v
ớ
i xu th
ế
c
ủ
a th
ờ
i
đạ
i.
2.
Đặ
c trưng c
ủ
a n
ề
n KTTT
ở
Vi
ệ
t Nam hi

ệ
n nay.
Chuy
ể
n n
ề
n kinh t
ế
ho
ạ
t
độ
ng theo cơ ch
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá t
ậ
p trung hành
chính quan liêu bao c
ấ
p sang phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
nhi

ề
u thành ph
ầ
n theo cơ
ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c theo
đị
nh h
ướ
ng XHCN là n
ộ
i
dung b
ả
n ch

ấ
t và
đặ
c đi
ể
m khái quát nh
ấ
t c
ủ
a n
ướ
c ta trong giai đo
ạ
n hi
ệ
n
nay và c
ả
tương lai.
a. Trên th
ự
c t
ế
n
ề
n KTTT có nh
ữ
ng
đặ
c trưng cơ b

ả
n sau đây:


11
Th
ứ
nh
ấ
t trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng th
ì
cơ chê phát huy vai tr
ò
t
ự
đi
ề
u
ti
ế
t c
ủ

a th
ị
tr
ườ
ng. KTTT t
ạ
o cho các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
có tính t
ự
ch
ủ
r
ấ
t cao có
ngh
ĩ
a là các ch
ủ
th
ể
t
ự
quy
ế
t

đị
nh s
ả
n xu
ấ
t, t
ự
chi phí và t
ự
ch
ị
u trách nhi
ệ
m
đố
i v
ớ
i k
ế
t qu
ả
s
ả
n xu
ấ
t và kinh doanh c
ủ
a m
ì
nh. Các ch

ủ
th
ể
t
ự
do liên k
ế
t
liên doanh h
ợ
p tác s
ả
n xu
ấ
t. V
ì
l
ợ
i ích c
ủ
a chính các ch
ủ
th
ể
nên các ch
ủ
th
ể

t

ì
m m
ọ
i cách
để
thu l
ợ
i nhu
ậ
n. V
ì
v
ậ
y mà các s
ả
n ph
ẩ
m hàng hoá đa d
ạ
ng
phong phú ch
ấ
t l
ượ
ng cao và giá thành r
ẻ
. Có th
ể
nói cơ ch
ế

th
ị
tr
ườ
ng
đã

phát huy tính ch
ủ

độ
ng sáng t
ạ
o c
ủ
a các ch
ủ
th
ể
, nâng cao tinh th
ầ
n trách
nhi
ệ
m c
ủ
a nhà s
ả
n xu
ấ

t v
ớ
i doanh nghi
ệ
p.
Đặ
c trưng n
ổ
i b
ậ
t th
ứ
hai chính là s
ự
phong phú c
ủ
a s
ả
n ph
ẩ
m hàng hoá
trên th
ị
tr
ườ
ng. M
ọ
i ng
ườ
i

đượ
c t
ự
do mua bán trao
đổ
i, ưu th
ế
c
ủ
a KTTT
ph
ả
n ánh tr
ì
nh
độ
cao c
ủ
a năng su
ấ
t lao
độ
ng và s
ự
phát tri
ể
n nhanh chóng
c
ủ
a th

ị
tr
ườ
ng. Hàng hoá
đượ
c c
ả
i ti
ế
n m
ẫ
u m
ã
ch
ấ
t l
ượ
ng liên t
ụ
c là do các
nhà s
ả
n xu
ấ
t
đầ
u tư KHKT & CN và do tr
ì
nh
độ

tay ngh
ề
cao c
ủ
a l
ự
c l
ượ
ng
lao
độ
ng.
Ba là: phát huy tính năng
độ
ng c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng, vi
ệ
c t
ự
do hoá
thương m
ạ
i, t

ự
do hoá giá c
ả

đượ
c h
ì
nh thành và ngày càng
đượ
c
đổ
i m
ớ
i. Giá
c
ả

đượ
c h
ì
nh thành ngay trên th
ị
tr
ườ
ng, nó ch
ị
u s
ự
tác
độ

ng c
ủ
a c
ạ
nh tranh.
B
ố
n là: C
ạ
nh tranh là m
ộ
t t
ấ
t y
ế
u c
ủ
a KTTT. Các ch
ủ
th
ể
doanh nghi
ệ
p
mu
ố
n thu nhi
ề
u l
ợ

i nhu
ậ
n th
ì
ph
ả
i đua nhau c
ả
i ti
ế
n k
ỹ
thu
ậ
t áp d
ụ
ng
KHKTCN m
ớ
i vào s
ả
n xu
ấ
t
để
nâng cao năng su
ấ
t lao
độ
ng gi

ả
m hao phí lao
độ
ng t
ớ
i m
ứ
c t
ố
i thi
ể
u nh
ờ
đó mà n
ề
n kinh t
ế
có đi
ề
u ki
ệ
n phát tri
ể
n nhanh
chóng.
Năm là: KTTT là h
ệ
th
ố
ng kinh t

ế
m
ở
c
ử
a giao lưu trao
đổ
i v
ớ
i th
ị

tr
ườ
ng n
ướ
c ngoài nhưng
đượ
c
đặ
t d
ướ
i s
ự
ki
ể
m soát c
ủ
a nhà n
ướ

c.
b. Th
ự
c tr
ạ
ng n
ề
n KTTT n
ướ
c ta hi
ệ
n nay.
- T
ừ
nh
ữ
ng năm
đổ
i m
ớ
i tr
ở
l
ạ
i đây n
ề
n KTTT n
ướ
c ta đang t
ừ

ng b
ướ
c
chuy
ể
n t
ừ
n
ề
n kinh t
ế
t
ậ
p trung sang cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
đi
ề
u ti
ế
t v
ĩ
mô
c
ủ

a Nhà n
ướ
c. Cơ ch
ế
này th
ự
c s
ự

đã
phát huy
đượ
c vai tr
ò
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t c
ủ
a th
ị

tr
ườ
ng b
ướ
c

đầ
u h
ì
nh thành th
ị
tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh làm cho hàng hoá
đượ
c lưu
thông, giá c
ả

ổ
n
đị
nh n
ề
n kinh t
ế
thoát kh
ỏ
i t
ì
nh tr
ạ
ng kh
ủ

ng thi
ế
u.


12
- N
ề
n kinh t
ế
m
ộ
t thành ph
ầ
n kinh t
ế
tr
ướ
c kia đang chuy
ể
n sang n
ề
n
kinh t
ế
5 thành ph
ầ
n v
ớ
i các h

ì
nh th
ứ
c s
ở
h
ữ
u khác nhau nhưng s
ự
ho
ạ
t
độ
ng
này chưa
đồ
ng
đề
u và chưa có
đủ
đi
ề
u ki
ệ
n
để
phát tri
ể
n.
- Cơ ch

ế
tài chính, ti
ề
n t
ệ
, tín d
ụ
ng, giá c
ả
, t
ỷ
giá t
ừ
ng b
ướ
c
đượ
c h
ì
nh
thành và
đổ
i m
ớ
i
- Tuy nhiên cơ ch
ế
th
ị
tr

ườ
ng
ở
Vi
ệ
t Namhi
ệ
n nay c
ò
n thi
ế
u
đồ
ng b
ộ

mang tính t
ự
phát.
N
ề
n kinh t
ế
ch
ủ
y
ế
u là s
ả
n xu

ấ
t nh
ỏ
, s
ự
qu
ả
n l
ý
t
ỏ
ra y
ế
u kém và không
có hi
ệ
u qu
ả
. T
ì
nh tr
ạ
ng quan liêu thi
ế
u hi
ể
u bi
ế
t th
ậ

m chí tr
ì
tr
ệ
b
ả
o th
ủ
c
ử
a
quy
ề
n v
ẫ
n t
ồ
n t
ạ
i tr
ướ
c s
ự

đổ
i m
ớ
i n
ề
n kinh t

ế
. S
ự
h
ì
nh thành và v
ậ
n
độ
ng
c
ủ
a KTTT mang nh
ữ
ng y
ế
u t
ố
t
ự
phát, cơ ch
ế
v
ậ
n hành thô sơ t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ

n
cho ki
ể
u làm ăn b
ấ
t chính, t
ệ
tham nh
ũ
ng và các m
ặ
t tiêu c
ự
c c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng
có cơ h
ộ
i phát sinh và phát tri
ể
n.
M
ặ
c dù n
ề
n kinh t

ế
th
ị
tr
ườ
ng n
ướ
c ta c
ò
n r
ấ
t nhi
ề
u thi
ế
u sót và y
ế
u kém
nh
ấ
t là trong đi
ề
u hành v
ĩ
mô "N
ạ
n tham nh
ũ
ng ph
ổ

bi
ế
n trong b
ộ
máy qu
ả
n
l
ý
nhà n
ướ
c các c
ấ
p nhưng nh
ì
n chung tính
ổ
n
đị
nh c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
là nhân t
ố

đả
m b

ả
o cho nh
ữ
ng thành công k
ế
ti
ế
p.
Tuy v
ậ
y
Đả
ng và Nhà n
ướ
c ta c
ầ
n ph
ả
i nâng cao vai tr
ò
c
ủ
a m
ì
nh hơn
n
ữ
a trong n
ề
n KTTT c

ầ
n ph
ả
i chuy
ể
n t
ừ
tác phong ch
ỉ
huy m
ệ
nh l
ệ
nh sang
tác phong h
ỗ
tr
ợ
t
ạ
o môi tr
ườ
ng và đi
ề
u ki
ệ
n cho th
ị
tr
ườ

ng phát tri
ể
n, x
ử
l
ý

hài hoà gi
ữ
a tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
v
ớ
i cân b
ằ
ng
ổ
n
đị
nh, gi
ữ
a phát tri
ể
n kinh t
ế

v
ớ

i vi
ệ
c th
ể
hi
ệ
n các chính sách x
ã
h
ộ
i.
c.
Để
cho n
ề
n KTTT n
ướ
c ta ho
ạ
t
độ
ng m
ộ
t cách có hi
ệ
u qu
ả
và hoàn
ch
ỉ

nh th
ì
c
ầ
n ph
ả
i h
ướ
ng n
ề
n KTTT t
ớ
i nh
ữ
ng đi
ể
m sau:
- N
ề
n kinh t
ế
n
ướ
c ta là n
ề
n kinh t
ế
h
ỗ
n h

ợ
p nhi
ề
u thành ph
ầ
n nhưng
n
ề
n kinh t
ế
Nhà n
ướ
c ph
ả
i đóng vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o. S
ự
qu
ả
n l
ý
đi
ề
u ti
ế

t
đị
nh
h
ướ
ng phát tri
ể
n n
ề
n KTTT c
ủ
a Nhà n
ướ
c là thông qua các công c
ụ
chính
sách kinh t
ế
v
ĩ
mô và vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o c
ủ
a khu v
ự

c kinh t
ế
nhà n
ướ
c. Kinh t
ế

Nhà n
ướ
c ph
ả
i n
ắ
m v
ị
trí quan tr
ọ
ng trong m
ộ
t s
ố
l
ĩ
nh v
ự
c then ch
ố
t có ngh
ĩ
a

là "m
ạ
ch máu" c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
chi ph
ố
i các thành ph
ầ
n kinh t
ế
khác. Nhưng
cùng v
ớ
i vi
ệ
c nh
ấ
n m
ạ
nh vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o c

ủ
a KTNN th
ì
c
ầ
n coi tr
ọ
ng khu v
ự
c
kinh t
ế
tư nhân và kinh t
ế
h
ỗ
n h
ợ
p
đặ
t chúng trong m
ố
i quan h
ệ
h
ữ
u cơ g
ắ
n
bó th

ố
ng nh
ấ
t không tách r
ờ
i bi
ệ
t l
ậ
p.


13
- Nhà n
ướ
c ph
ả
i khuy
ế
n khích các thành ph
ầ
n kinh t
ế
phát tri
ể
n đó là
khu v
ự
c tư nhân nh
ằ

m thu hút
đầ
u tư v
ố
n t
ừ
khu v
ự
c này. Kinh nghi
ệ
m c
ủ
a
Nh
ậ
t B
ả
n, các con r
ồ
ng Châu Á và các n
ướ
c trong nhóm nghiên c
ứ
u cho th
ấ
y
s
ự
thành công c
ủ

a h
ọ
là nh
ờ
công lao to l
ớ
n c
ủ
a khu v
ự
c tư nhân.
- Nhà n
ướ
c d
ự
a trên cơ s
ở

ổ
n
đị
nh chính tr
ị
l
ấ
y chính tr
ị
làm ti
ề
n

đề
và
đi
ề
u ki
ệ
n c
ả
i cách kinh t
ế

đổ
i m
ớ
i qu
ả
n l
ý
cho phù h
ợ
p v
ớ
i đi
ề
u ki
ệ
n c
ủ
a
KTTT đưa c

ả
i cách ti
ế
n lên nh
ữ
ng b
ướ
c phát tri
ể
n m
ớ
i.
- Nhà n
ướ
c m
ở
r
ộ
ng t
ự
do buôn bán v
ớ
i n
ướ
c ngoài. M
ở
c
ử
a h
ộ

i nh
ậ
p
n
ề
n kinh t
ế
trong n
ướ
c v
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
th
ế
gi
ớ
i trên cơ s
ở
gi
ữ
v
ữ
ng
độ
c l
ậ
p t

ự

ch
ủ
toàn v
ẹ
n l
ã
nh th
ổ
. S
ự
m
ở
c
ử
a h
ộ
i nh
ậ
p th
ể
hi
ệ
n v
ớ
i t
ự
do hoá thương
m

ạ
i,
đầ
u tư và chuy
ể
n giao khoa h
ọ
c công ngh
ệ
trên cơ s
ở
phát huy l
ợ
i th
ế
và
không ng
ừ
ng nâng cao s
ứ
c c
ạ
nh tranh c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
. Xu h
ướ

ng qu
ố
c t
ế
hoá
đờ
i s
ố
ng kinh t
ế
v
ớ
i khu v
ự
c hoá và toàn c
ầ
u hoá ngày càng phát tri
ể
n và tr
ở

thành xu th
ế
t
ấ
t y
ế
u c
ủ
a th

ờ
i
đạ
i c
ủ
a cu
ộ
c cách m
ạ
ng KHCN hi
ệ
n nay.
Để

tránh nguy cơ t
ụ
t h
ậ
u và nh
ữ
ng thành t
ự
u KHCN m
ớ
i nh
ấ
t th
ì
không c
ò

n cách
nào khác ngoài vi
ệ
c m
ở
c
ử
a, m
ở
r
ộ
ng quan h
ệ
buôn bán n
ướ
c ngoài.
- Nhà n
ướ
c th
ể
hi
ệ
n công b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i trong quan h
ệ

gi
ữ
a lao
độ
ng và s
ả
n
xu
ấ
t, trong vi
ệ
c phân ph
ố
i thu nh
ậ
p th
ể
hi
ệ
n th
ố
ng nh
ấ
t gi
ữ
a tăng tr
ưở
ng kinh
t
ế

và công b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i.
3. Vai tr
ò
c
ủ
a kinh t
ế
Nhà n
ướ
c trong vi
ệ
c qu
ả
n l
ý
v
ĩ
mô.
Trong quan h
ệ
phát tri
ể
n c
ủ

a l
ị
ch s
ử
nhân lo
ạ
i
đã
t
ồ
n t
ạ
i nhi
ề
u lo
ạ
i h
ì
nh
kinh t
ế
khác nhau. Nhưng ngày nay trên th
ự
c t
ế
h
ầ
u h
ế
t các n

ướ
c
đề
u t
ồ
n t
ạ
i
n
ề
n KTTT có s
ự
qu
ả
nl
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c. Tu
ỳ
theo mô h
ì
nh t
ổ
ch
ứ
c c
ụ

th
ể

ở

m
ỗ
i n
ướ
c mà ph
ạ
m vi và m
ứ
c
độ
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c. Tu
ỳ
theo mô h
ì
nh
t
ổ
ch
ứ

c c
ụ
th
ể

ở
m
ỗ
i n
ướ
c mà ph
ạ
m vi và m
ứ
c
độ
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c
vào n
ề
n kinh t
ế
là khác nhau.
M
ọ

i n
ề
n kinh t
ế
hi
ệ
n
đạ
i k
ể
c
ả
kinh t
ế
TBCN và XHCN
đề
u
đứ
ng tr
ướ
c
m
ộ
t v
ấ
n
đề
nan gi
ả
i c

ủ
a kinh t
ế
v
ĩ
mô đó là không có m
ộ
t n
ướ
c nào trong th
ờ
i
gian dài l
ạ
i duy tr
ì

đượ
c t
ỷ
l
ệ
l
ạ
m phát th
ấ
p mà ng
ườ
i lao
độ

ng có
đầ
y
đủ
vi
ệ
c
làm trong đi
ề
u ki
ệ
n t
ự
do c
ạ
nh tranh v
ấ
n
đề
l
ạ
m phát và th
ấ
t nghi
ệ
p là khuy
ế
t
t
ậ

t c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng do v
ậ
y c
ầ
n ph
ả
i có s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào
n
ề
n kinh t
ế

để
k

ì
m ch
ế
l
ạ
m phát và th
ấ
t nghi
ệ
p
ở
t
ỷ
l
ệ
thích h
ợ
p t
ạ
o môi
tr
ườ
ng
ổ
n
đị
nh cho vi
ệ
c tăng tr
ưở

ng kinh t
ế
m
ộ
t cách b
ề
n v
ữ
ng.


14
Đố
i v
ớ
i n
ướ
c ta khi chuy
ể
n n
ề
n kinh t
ế
sang n
ề
n kinh t
ế
nhi
ề
u thành

ph
ầ
n v
ậ
n
độ
ng theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là hoàn toàn c
ầ
n thi
ế
t
để
khai thác và
phát huy ti
ề
m năng s
ả
n xu
ấ
t trong x
ã
h
ộ
i - song th

ự
c ti
ễ
n cho th
ấ
y, cùng v
ớ
i
vi
ệ
c kích thích s
ả
n xu
ấ
t phát tri
ể
n n
ề
n KTTT c
ò
n r
ấ
t nhi
ề
u khuy
ế
t t
ậ
t, nó là
môi tr

ườ
ng thu
ậ
n l
ợ
i cho vi
ệ
c n
ả
y sinh và phát tri
ể
n c
ủ
a nhi
ề
u t
ệ
n
ạ
n x
ã
h
ộ
i.
Nh
ằ
m phát huy m
ặ
t tích c
ự

c và h
ạ
n ch
ế
nh
ữ
ng m
ặ
t tiêu c
ự
c c
ủ
a KTTT gi
ữ

cho công cu
ộ
c
đổ
i m
ớ
i đi đúng h
ướ
ng, Nhà n
ướ
c c
ầ
n th
ự
c hi

ệ
n
đầ
y
đủ
vai tr
ò

c
ủ
a m
ì
nh trong qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
. S
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c nh
ằ

m h
ướ
ng s
ự
phát
tri
ể
n kinh t
ế
theo nh
ữ
ng m
ụ
c tiêu phương h
ướ
ng nh
ấ
t
đị
nh h
ạ
n ch
ế
m
ặ
t tiêu
c
ự
c và đi
ề

u ti
ế
t v
ĩ
mô n
ề
n kinh t
ế
.
S
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng thông qua vi
ệ
c xây
d
ự

ng các h
ì
nh th
ứ
c s
ở
h
ữ
u Nhà n
ướ
c các chương tr
ì
nh khuy
ế
n khích
đầ
u tư
và tiêu dùng cùng v
ớ
i vi
ệ
c s
ử
d
ụ
ng các công c
ụ
kinh t
ế
như tài chính tín d

ụ
ng
ti
ề
n t
ệ

để
đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh t
ế
. S
ự
ph
ố
i h
ợ
p gi
ữ
a Chính ph
ủ
và th
ị
tr
ườ

ng
trong m
ộ
t n
ề
n kinh t
ế
h
ỗ
n h
ợ
p nh
ằ
m b
ả
o
đả
m s
ự
phát tri
ể
n có hi
ệ
u qu
ả
v
ớ
i
m
ứ

c tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
nhanh.
M
ặ
t khác n
ế
u
để
n
ề
n KTTT t
ự
do ho
ạ
t
độ
ng không có s
ự
ki
ể
m soát c
ủ
a
nhà n
ướ
c th
ì

s
ẽ
d
ẫ
n
đế
n r
ấ
t nhi
ề
u h
ậ
u qu
ả
. Nguy cơ kh
ủ
ng ho
ả
ng kinh t
ế
là
khôn l
ườ
ng. Th
ị
tr
ườ
ng t
ự
do ho

ạ
t
độ
ng, giá c
ả
theo th
ị
tr
ườ
ng leo thang, s
ả
n
xu
ấ
t tràn lan gây nên m
ộ
t s
ự
l
ã
ng phí r
ấ
t l
ớ
n các nhà s
ả
n xu
ấ
t ch
ạ

y theo
nh
ữ
ng ngành mang l
ạ
i l
ợ
i nhu
ậ
n cao như ma tu
ý
, buôn l
ậ
u làm hàng gi
ả
,
kinh doanh văn hoá
đồ
i tr
ụ
y. Đó là chưa k
ể
t
ớ
i t
ì
nh tr
ạ
ng l
ạ

m phát và th
ấ
t
nghi
ệ
p c
ũ
ng t
ừ
đó mà gia tăng không cách g
ì
ki
ề
m ch
ế

đượ
c. Th
ị
tr
ườ
ng t
ự
do
ho
ạ
t
độ
ng chính là quan đi
ể

m kinh t
ế
c
ủ
a tr
ườ
ng phái c
ổ
đi
ể
n nhưng quan
đi
ể
m này là hoàn toàn sai l
ầ
m và
đã
gây ra nh
ữ
ng bi
ế
n
độ
ng l
ớ
n tiêu c
ự
c t
ớ
i

n
ề
n kinh t
ế
các n
ướ
c trong th
ờ
i k
ỳ
đó. Th
ự
c t
ế
trong nh
ữ
ng th
ậ
p k
ỷ
g
ầ
n đây
cho th
ấ
y n
ề
n KTTT luôn luôn tr
ả
i qua các giai đo

ạ
n ph
ồ
n vinh và
đì
nh tr
ệ
.
G
ầ
n đây nh
ấ
t kinh t
ế
Thái Lan
đã
b
ị
kh
ủ
ng ho
ả
ng n
ặ
ng. Cu
ộ
c kh
ủ
ng ho
ả

ng
này
đã
lây sang các n
ướ
c Inđônêsia, Hàn Qu
ố
c và
đã
kéo n
ề
n kinh t
ế
n
ướ
c
này ch
ậ
m xu
ố
ng 30 năm. Tác h
ạ
i c
ủ
a kh
ủ
ng ho
ả
ng kinh t
ế

là r
ấ
t l
ớ
n, nó cu
ố
n
trôi t
ấ
t c
ả
thành t
ự
u kinh t
ế
trong 30 năm c
ủ
a Inđônêsia làm cho s
ả
n xu
ấ
t b
ị

đì
nh tr
ệ
, th
ấ
t nghi

ệ
p tăng cao,
đồ
ng ti
ề
n trong n
ướ
c b
ị
m
ấ
t giá nghiêm tr
ọ
ng.
Đó là chưa k
ể

đế
n t
ì
nh h
ì
nh th
ế
gi
ớ
i vào nh
ữ
ng năm 20, 30 c
ủ

a th
ế
k
ỷ
này.


15
N
ướ
c Anh t
ừ
năm 1921
đã
lâm vào cu
ộ
c kh
ủ
ng ho
ả
ng sâu s
ắ
c kéo dài t
ớ
i 20
năm. Cu
ộ
c kh
ủ
ng ho

ả
ng kinh t
ế
này sau đó lan sang t
ấ
t c
ả
các n
ướ
c TBCN
khác. Th
ấ
t nghi
ệ
p tăng nhanh
ở
m
ứ
c cao, suy thoái kéo dài và không có d
ấ
u
hi
ệ
u g
ì
ch
ứ
ng t
ỏ
s

ẽ
ch
ấ
m d
ứ
t.
Đứ
ng tr
ướ
c v
ấ
n
đề
khó khăn đó các nhà kinh t
ế

đề
u kh
ẳ
ng
đị
nh r
ằ
ng mu
ố
n kh
ắ
c ph
ụ
c các hi

ệ
n t
ượ
ng trên th
ì
Nhà n
ướ
c c
ầ
n
ph
ả
i can thi
ệ
p sâu hơn vào n
ề
n kinh t
ế
. Thi
ế
u vai tr
ò
kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c,
n

ề
n kinh t
ế
không tài nào phát tri
ể
n
đượ
c.
S
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c vào n
ề
n kinh t
ế
đem l
ạ
i hi
ệ
u qu
ả
r
ấ
t l
ớ

n: Nhà
n
ướ
c đi
ề
u ch
ỉ
nh quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t, phân ph
ố
i l
ạ
i trao
đổ
i và tiêu dùng, h
ì
nh
thành các th
ị
tr
ườ
ng nh
ỏ
, đi
ề

u ti
ế
t quá tr
ì
nh kinh doanh thu hút v
ố
n
đầ
u tư.
Đồ
ng th
ờ
i Nhà n
ướ
c k
ị
p th
ờ
i
đả
m b
ả
o tính
ổ
n
đị
nh phát huy m
ọ
i ngu
ồ

n l
ự
c
thúc
đẩ
y n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n.
Nhà n
ướ
c có vai tr
ò
to l
ớ
n như v
ậ
y nhưng th
ự
c t
ế
vai tr
ò
kinh t
ế
c
ủ

a
Nhà n
ướ
c m
ớ
i ch
ỉ

đượ
c th
ừ
a nh
ậ
n cách đây g
ầ
n 60 năm k
ể
t
ừ
sau cu
ộ
c
đạ
i
suy thoái 1929 - 1933.
Đố
i v
ớ
i n
ướ

c ta nh
ì
n nh
ậ
n kinh nghi
ệ
m c
ủ
a th
ế
gi
ớ
i và
các kinh nghi
ệ
m trong khu v
ự
c t
ừ
đó mà phát tri
ể
n t
ạ
o ra h
ướ
ng đi đúng
đắ
n
nh
ấ

t. Kinh nghi
ệ
m các n
ướ
c láng gi
ề
ng - các n
ướ
c công ngh
ệ
m
ớ
i phát tri
ể
n
nghiên c
ứ
u cho th
ấ
y m
ặ
c dù n
ò
ng c
ố
t c
ủ
a n
ề
n kinh t

ế
hàng hoá
ỏ
các qu
ố
c
gia đó ch
ủ
y
ế
u là các xí nghi
ệ
p tư nhân c
ủ
a ng
ườ
i b
ả
n x
ứ
và ng
ườ
i n
ướ
c
ngoài nhưng vai tr
ò
can thi
ệ
p c

ủ
a Nhà n
ướ
c vào n
ề
n kinh t
ế
r
ấ
t
đượ
c chú
tr
ọ
ng và đóng vai tr
ò
trong vi
ệ
c h
ướ
ng d
ẫ
n n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n thông qua
các k

ế
ho
ạ
ch trung h
ạ
n và dài h
ạ
n.
ở
Nam Tri
ề
u Tiên, Đài Loan, Xingapo
Nhà n
ướ
c th
ể
hi
ệ
n h
ướ
ng d
ẫ
n
đầ
u tư b
ằ
ng vi
ệ
c tr
ợ

c
ấ
p cho khu v
ự
c các n
ề
n
kinh t
ế
m
ũ
i nh
ọ
n và chú tr
ọ
ng n
ề
n kinh t
ế
qu
ố
c doanh. Nhà n
ướ
c t
ạ
o đi
ề
u
ki
ệ

n cho các xí nghi
ệ
p này
đượ
c t
ự
do c
ạ
nh tranh trên th
ị
tr
ườ
ng.
ở
Thu
ỵ
đi
ể
n
có
đế
n 41% lao
độ
ng trong khu v
ự
c kinh t
ế
qu
ố
c doanh và quan đi

ể
m c
ủ
a
Nh
ậ
t là s
ự
cân b
ằ
ng gi
ữ
a t
ự
do kinh t
ế
và can thi
ệ
p c
ủ
a Nhà n
ướ
c. Có m
ộ
t
đi
ể
m chung gi
ữ
a nh

ữ
ng qu
ố
c gia này là
đề
u
đã
và đang r
ấ
t phát tri
ể
n nh
ờ
con
đườ
ng kinh t
ế
đúng
đắ
n c
ủ
a h
ọ
. Vai tr
ò
kinh t
ế
c
ủ
a m

ỗ
i qu
ố
c gia
đượ
c th
ể

hi
ệ
n là khác nhau nhưng t
ự
u chung l
ạ
i đó chính là ngu
ồ
n g
ố
c c
ủ
a s
ự
phát tri
ể
n
kinh t
ế
và là
độ
ng l

ự
c
để
thúc
đẩ
y n
ề
n kinh t
ế
tăng tr
ưở
ng nhanh chóng.
III. C
HỨC
NĂNG VÀ CÔNG
CỤ

QUẢN

LÝ
KINH
TẾ

VĨ
MÔ
CỦA
NHÀ
NƯỚC
.
1. Ch

ứ
c năng qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c.


16
Nhà n
ướ
c v
ớ
i tư cách là nhà qu
ả
n l
ý
đi
ề
u hành n
ề
n KTTT, Nhà n
ướ
c gi

ữ

vai tr
ò
quan tr
ọ
ng trong vi
ệ
c
đị
nh h
ướ
ng n
ề
n KTTT theo CNXH.
- Nhà n
ướ
c đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh t
ế

ở
t
ầ
m v

ĩ
mô, Nhà n
ướ
c tác
độ
ng t
ớ
i t
ổ
ng
cung và t
ổ
ng c
ầ
u c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
t
ạ
o nên s
ự
cân b
ằ
ng gi
ữ
a cung - c
ầ

u
đả
m
b
ả
o môi tr
ườ
ng kinh t
ế
thu
ậ
n l
ợ
i và
ổ
n
đị
nh nh
ằ
m thúc
đẩ
y s
ự
tăng tr
ưở
ng và
phát tri
ể
n kinh t
ế

trong t
ừ
ng xí nghi
ệ
p và trên ph
ạ
m vi toàn x
ã
h
ộ
i.
- Nhà n
ướ
c
đả
m b
ả
o
ổ
n
đị
nh chính tr
ị
, l
ấ
y
ổ
n
đị
nh chính tr

ị

để
phát tri
ể
n
kinh t
ế
. Nhà n
ướ
c thi
ế
t l
ậ
p khuôn kh
ổ
lu
ậ
t pháp
đặ
c bi
ệ
t là h
ệ
th
ố
ng pháp lu
ậ
t
kinh t

ế
, h
ệ
th
ố
ng các chính sách kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i mà tr
ướ
c h
ế
t là các chính sách
v
ề
tài chính tín d
ụ
ng ngân hàng t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n c
ầ
n thi
ế

t cho các ho
ạ
t
độ
ng
kinh t
ế
. M
ộ
t
đấ
t n
ướ
c có
ổ
n
đị
nh chính tr
ị
, có nh
ữ
ng chính sách kinh t
ế
phù
h
ợ
p m
ớ
i t
ạ

o ra
đượ
c nh
ữ
ng thu
ậ
n l
ợ
i
để
các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t. M
ặ
t khác
có như v
ậ
y m
ớ
i thu hút
đượ
c v
ố
n
đầ
u tư c

ủ
a n
ướ
c ngoài và tư nhân và h
ọ
tin
vào s
ự

ổ
n
đị
nh đó
để
ti
ế
p t
ụ
c và m
ở
r
ộ
ng s
ả
n xu
ấ
t, phát tri
ể
n s
ả

n xu
ấ
t. Như
v
ậ
y thông qua các chính sách Nhà n
ướ
c
đã
gián ti
ế
p thúc
đẩ
y n
ề
n kinh t
ế
.
Nhà n
ướ
c có ch
ứ
c năng t
ạ
o ra môi tr
ườ
ng và đi
ề
u ki
ệ

n cho vi
ệ
c ti
ế
n
hành các ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng b
ằ
ng cách:
duy tr
ì
pháp lu
ậ
t, tr
ậ
t t
ự

an toàn x
ã
h
ộ
i, thi hành nh
ấ
t quán các chính sách và
th
ể
ch
ế
theo h
ướ
ng
đổ
i m
ớ
i,
ổ
n
đị
nh môi tru
ờ
ng kinh t
ế
thi hành nh
ấ
t quán
các chính sách và th
ể

ch
ế
theo h
ướ
ng
đổ
i m
ớ
i,
ổ
n
đị
nh môi tr
ườ
ng kinh t
ế
v
ĩ

mô k
ì
m ch
ế
l
ạ
m phát, đi
ề
u ti
ế
t th

ị
tr
ườ
ng ngăn ng
ừ
a và s
ử
l
ý
k
ị
p th
ờ
i nh
ữ
ng
"cơn s
ố
t" v
ề
giá c
ả
. Nhà n
ướ
c
đề
ra lu
ậ
t pháp b
ả

o v
ệ
quy
ề
n l
ợ
i c
ủ
a các doanh
nghi
ệ
p và các nhà
đầ
u tư.
- Nhà n
ướ
c ngăn ng
ừ
a các tác
độ
ng bên ngoài ngăn ng
ừ
a nh
ữ
ng âm mưu
phá ho
ạ
i n
ề
n kinh t

ế
c
ủ
a các th
ế
l
ự
c thù
đị
ch
để
nâng cao hi
ệ
u qu
ả
s
ả
n xu
ấ
t
kinh doanh.
- Nhà n
ướ
c có vai tr
ò
r
ấ
t l
ớ
n trong vi

ệ
c m
ở
r
ộ
ng quan h
ệ
ngo
ạ
i giao,
buôn bán v
ớ
i n
ướ
c ngoài.
- Thông qua h
ệ
th
ố
ng pháp lu
ậ
t, Nhà n
ướ
c
đả
m b
ả
o c
ạ
nh tranh lành

m
ạ
nh gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p, các nhà s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh. Trong n
ề
n KTTT
m
ụ
c đích c
ủ
a các nhà s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh là l
ợ
i nhu
ậ
n v
ì
v
ậ
y h

ọ
b
ằ
ng m
ọ
i
cách và t
ì
m m
ọ
i cách
để
thu l
ợ
i nhu
ậ
n cao có th
ể
là th
ủ
tiêu
đố
i th
ủ
c
ạ
nh
tranh c
ủ
a m

ì
nh v
ì
v
ậ
y Nhà n
ướ
c c
ầ
n ph
ả
i có s
ự
can thi
ệ
p
để
đi
ề
u ch
ỉ
nh nh
ữ
ng


17
hành vi c
ủ
a h

ọ
vào nh
ữ
ng vi
ệ
c làm có l
ợ
i như nâng cao ch
ấ
t l
ượ
ng s
ả
n ph
ẩ
m
đa d
ạ
ng phong phú m
ẫ
u m
ã
c
ạ
nh tranh v
ề
giá c
ả
.
Đồ

ng th
ờ
i Nhà n
ướ
c c
ò
n có
ch
ứ
c năng ch
ố
ng
độ
c quy
ề
n c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p.
Độ
c quy
ề
n trong n
ề
n
KTTT
đồ
ng ngh
ĩ

a v
ớ
i s
ự
m
ấ
t cân
đố
i gi
ữ
a cung - c
ầ
u, gi
ữ
a tiêu dùng và s
ả
n
xu
ấ
t,
đồ
ng ngh
ĩ
a v
ớ
i s
ự
leo thang c
ủ
a giá c

ả
v
ì
v
ậ
y
đầ
y có th
ể
là nguyên nhân
d
ẫ
n
đế
n l
ạ
m phát.
- Nhà n
ướ
c d
ẫ
n d
ắ
t và h
ỗ
tr
ợ
nh
ữ
ng n

ỗ
l
ự
c phát tri
ể
n c
ủ
a các thành ph
ầ
n
kinh t
ế
. Thông qua k
ế
ho
ạ
ch và chính sách kinh t
ế
s
ử
d
ụ
ng có tr
ọ
ng đi
ể
m và
hi
ệ
u qu

ả
các năng l
ự
c t
ậ
p trung và l
ự
c l
ượ
ng d
ự
tr
ữ
. Nhà n
ướ
c ki
ể
m soát và
phân ph
ố
i các ngu
ồ
n tài nguyên c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c
để

nâng cao hi
ệ
u qu
ả
s
ử
d
ụ
ng
và b
ả
o v
ệ
môi tr
ườ
ng sinh thái. Qu
ả
n l
ý
và ki
ể
m soát tài s
ả
n qu
ố
c gia t
ạ
i các
doanh nghi
ệ

p nhà n
ướ
c nh
ằ
m b
ả
o t
ồ
n và phát tri
ể
n và duy tr
ì
s
ự
ho
ạ
t
độ
ng
liên t
ụ
c.
- Nhà n
ướ
c ch
ị
u trách nhi
ệ
m xây d
ự

ng cơ s
ở
h
ạ
t
ầ
ng
đả
m b
ả
o cho ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
bao g
ồ
m: cơ s
ở
h
ạ
t
ầ
ng k
ỹ
thu
ậ
t (giao thông, phương ti
ệ

n v
ậ
n
chuy
ể
n, thông tin liên l
ạ
c, d
ự
tr
ữ
qu
ố
c gia ) cơ s
ở
h
ạ
t
ầ
ng văn hoá x
ã
h
ộ
i như
giáo d
ụ
c, nghiên c
ứ
u khoa h
ọ

c, b
ả
o v
ệ
môi tr
ườ
ng nh
ằ
m t
ạ
o ti
ề
n
đề
cho s
ự

phát tri
ể
n kinh t
ế
.
- Nhà n
ướ
c ki
ể
m soát các ho
ạ
t
độ

ng kinh t
ế
thông qua h
ệ
th
ố
ng ngân
hàng tương đương và ngân hàng thương m
ạ
i. Trong đó ngân hàng trung ương
làm ch
ứ
c năng d
ự
tr
ữ
v
ừ
a làm ch
ứ
c năng đi
ề
u ti
ế
t và ki
ể
m soát l
ượ
ng ti
ề

n
đượ
c cung
ứ
ng thông qua h
ệ
th
ố
ng ngân hàng thương m
ạ
i đi
ề
u khi
ể
n n
ề
n kinh
t
ế
có th
ể
tránh
đượ
c kh
ủ
ng ho
ả
ng th
ấ
t nghi

ệ
p và l
ạ
m phát.
- M
ặ
t khác Nhà n
ướ
c thông qua các chính sách ưu
đã
i th
ể
hi
ệ
n m
ộ
t s
ố

h
ì
nh th
ứ
c h
ỗ
tr
ợ
cho các l
ĩ
nh v

ự
c mà Nhà n
ướ
c mu
ố
n ưu tiên phát tri
ể
n . Nhà
n
ướ
c có ch
ứ
c năng phân ph
ố
i l
ạ
i thu nhâp b
ằ
ng các kho
ả
n thu t
ừ
thu
ế
, phân
ph
ố
i l
ạ
i c

ủ
a c
ả
i x
ã
h
ộ
i.
- Nhà n
ướ
c đưa ra nh
ữ
ng
đề
tài nghiên c
ứ
u khoa h
ọ
c, nh
ậ
p nh
ữ
ng ti
ế
n
b
ộ
c
ủ
a KHKTCN vào s

ả
n xu
ấ
t nh
ằ
m đưa n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n nhanh hơn.
- Nhà n
ướ
c có vai tr
ò
đi
ề
u ch
ỉ
nh các quan h
ệ
kinh t
ế
, tác
độ
ng t
ớ
i quan
h

ệ
lao
độ
ng và th
ị
tr
ườ
ng lao
độ
ng gi
ớ
i h
ạ
n th
ấ
t nghi
ệ
p, s
ử
d
ụ
ng các kho
ả
n
chi c
ủ
a chính ph
ủ

để

phát tri
ể
n y t
ế
, giáo d
ụ
c, l
ậ
p các qu
ỹ
phúc l
ợ
i, phân
công l
ạ
i lao
độ
ng gi
ữ
a các ngành ngh
ề
và gi
ữ
a các vùng.


18
V
ớ
i tư cách là ng

ườ
i
đầ
u tư kinh doanh, Nhà n
ướ
c tr
ự
c ti
ế
p tham gia vào
vi
ệ
c kinh doanh trong m
ộ
t s
ố
l
ĩ
nh v
ự
c.
- Nhà n
ướ
c v
ớ
i tư cách là ch
ủ
s
ở
h

ữ
u toàn dân v
ề
tư li
ệ
u s
ả
n xu
ấ
t, Nhà
n
ướ
c là ng
ườ
i s
ở
h
ữ
u
đạ
i bi
ể
u và qu
ả
n l
ý
các doanh nghi
ệ
p thu
ộ

c khu v
ự
c
kinh t
ế
qu
ố
c doanh.
- Các doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c gi
ữ
vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
qu
ố
c
dân ngoài yêu c

ầ
u
đả
m b
ả
o n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n đúng
đị
nh h
ướ
ng XHCN
c
ò
n do thành ph
ầ
n kinh t
ế
này g
ắ
n v
ớ
i lo
ạ
i h
ì

nh s
ở
h
ữ
u cao nh
ấ
t là s
ở
h
ữ
u nhà
n
ướ
c. KTNN phát tri
ể
n d
ự
a trên m
ộ
t tr
ì
nh
độ
l
ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu

ấ
t phát tri
ể
n
cao tr
ì
nh
độ
qu
ả
n l
ý
và phân ph
ố
i s
ả
n ph
ẩ
m g
ầ
n v
ớ
i m
ụ
c tiêu c
ủ
a CNXH th
ờ
i
k

ỳ
quá
độ
.
- Kinh t
ế
Nhà n
ướ
c đóng vai tr
ò
là m
ạ
ch máu lưu thông, bao g
ồ
m nh
ữ
ng
ngành ngh
ề
l
ĩ
nh v
ự
c tr
ọ
ng y
ế
u như k
ế
t c

ấ
u h
ạ
t
ầ
ng kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i, h
ệ
th
ố
ng tài
chính, ngân sách b
ả
o hi
ể
m , nh
ữ
ng cơ s
ở
thương m
ạ
i, d
ị
ch v
ụ

quan tr
ọ
ng v
ớ
i
quy mô l
ớ
n và v
ừ
a, công ngh
ệ
ti
ế
n b
ộ
.
- Kinh t
ế
nhà n
ướ
c th
ể
hi
ệ
n
đầ
y
đủ
tính ưu vi
ệ

t c
ủ
a CNCS
đả
m b
ả
o s
ự

th
ố
ng nh
ấ
t tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
v
ớ
i công b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i và b
ả
o v
ệ
môi tr

ườ
ng
sinh thái, th
ố
ng nhât chính sách kinh t
ế
v
ớ
i chính sách x
ã
h
ộ
i.
- Kinh t
ế
nhà n
ứơ
c chi
ế
m v
ị
trí then ch
ố
t có liên quan t
ớ
i ho
ạ
t
độ
ng c

ủ
a
toàn n
ề
n kinh t
ế
, chi ph
ố
i ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các thành ph
ầ
n kinh t
ế
khác.
- Kinh t
ế
nhà n
ướ
c mang l
ạ
i ngu
ồ
n thu l
ớ
n cho ngân sách và là

đò
n b
ẩ
y
đẩ
y nhanh tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
v
ớ
i ti
ế
n b
ộ
x
ã
h
ộ
i. Kinh t
ế
nhà n
ướ
c m
ở

đườ
ng
h
ướ

ng d
ẫ
n h
ỗ
tr
ợ
các thành ph
ầ
n kinh t
ế
khác cùng phát tri
ể
n.
- Kinh t
ế
nhà n
ướ
c th
ể
hi
ệ
n ch
ứ
c năng đi
ề
u ti
ế
t và qu
ả
n l

ý
v
ĩ
mô n
ề
n
kinh t
ế
hàng hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n v
ậ
n
độ
ng theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n
l
ý
c

ủ
a Nhà n
ướ
c theo
đị
nh h
ướ
ng XHCN.
Ngoài ra ch
ứ
c năng kinh t
ế
nhà n
ướ
c th
ể
hi
ệ
n
ở
vai tr
ò
đi
ề
u ti
ế
t ki
ể
m kê
ki

ể
m soát c
ủ
a nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i khu v
ự
c tư nhân.
- M
ộ
t m
ặ
t nhà n
ướ
c có chính sách khuy
ế
n khích
đầ
u tư phát tri
ể
n s
ả
n
xu
ấ
t không gi

ớ
i h
ạ
n quy mô nhưng m
ặ
t khác Nhà n
ướ
c c
ũ
ng c
ầ
n ph
ả
i tăng
c
ườ
ng công tác ki
ể
m soát nh
ằ
m h
ạ
n ch
ế
nh
ữ
ng nh
ượ
c đi
ể

m c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
tư
nhân và phát huy tính
độ
c l
ậ
p t
ự
ch
ủ
. Nhà n
ướ
c có th
ể
ki
ể
m soát kinh t
ế
tư
nhân b
ằ
ng l
ã
i su
ấ

t c
ủ
a các ngân hàng thương m
ạ
i và s
ử
d
ụ
ng thu
ế
khoá
đố
i


19
v
ớ
i các doanh nghi
ệ
p tư nhân. Trong nh
ữ
ng tr
ườ
ng h
ợ
p quan tr
ọ
ng và th
ậ

t s
ự

c
ầ
n thi
ế
t nhà n
ướ
c có th
ể

đặ
t ra giá cho các s
ả
n ph
ẩ
m quan tr
ọ
ng, ki
ể
m soát
vi
ệ
c mua và bán ngo
ạ
i t
ệ
.
V

ớ
i tư cách là ng
ườ
i l
ậ
p k
ế
ho
ạ
ch, Nhà n
ướ
c tác
độ
ng m
ộ
t cách tr
ự
c ti
ế
p
vào phương h
ướ
ng
đầ
u tư và phát tri
ể
n kinh t
ế
.
- Nhà n

ướ
c xác l
ậ
p nh
ữ
ng cân
đố
i chung cơ b
ả
n trong quá tr
ì
nh phát
tri
ể
n kinh t
ế
hàng hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n theo
đị
nh h
ướ
ng XHCN. Thông qua
h
ệ
th
ố
ng các phương h

ướ
ng nhi
ệ
m v
ụ
m
ụ
c tiêu và ch
ỉ
tiêu
đượ
c v
ạ
ch ra trong
các chi
ế
n l
ượ
c k
ế
ho
ạ
ch các chương tr
ì
nh phát tri
ể
n kinh t
ế
x
ã

h
ộ
i. Vi
ệ
c
đị
nh
h
ướ
ng tr
ướ
c t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho n
ề
n kinh t
ế
qu
ố
c dân phát tri
ể
n cân
đố
i nh
ị
p

nhàng v
ớ
i t
ố
c
độ
và hi
ệ
u qu
ả
cao. Nhà n
ướ
c đưa ra các k
ế
ho
ạ
ch và trên th
ự
c
t
ế

đã
t
ạ
o ra nh
ữ
ng đi
ề
u ki

ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i
để
các doanh nghi
ệ
p d
ự
đoán
đượ
c xu
h
ướ
ng bi
ế
n
đổ
i c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng mà hành
độ
ng m
ộ

t cách có l
ợ
i nhu
ậ
n nh
ấ
t trong
khuôn kh
ổ
c
ủ
a th
ể
ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng.
Vi
ệ
c ho
ạ
ch
đị
nh và th
ể
hi
ệ

n các chính sách x
ã
h
ộ
i, các chương tr
ì
nh đi
ề
u
ti
ế
t thu nh
ậ
p
đả
m b
ả
o s
ự
th
ố
ng nh
ấ
t hài hoà gi
ữ
a tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
và công

b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i. Vi
ệ
c ho
ạ
ch
đị
nh, xác l
ậ
p k
ế
ho
ạ
ch hoá c
ủ
a Nhà n
ướ
c trong n
ề
n
kinh t
ế
có nh
ữ
ng tác d

ụ
ng sau:
-
Đề
ra m
ụ
c tiêu và nh
ữ
ng tr
ậ
t t
ự
cho các chính sách kinh t
ế
.
- Phát hi
ệ
n ra nh
ữ
ng v
ấ
n
đề
c
ò
n t
ồ
n t
ạ
i c

ầ
n kh
ắ
c ph
ụ
c s
ử
a ch
ữ
a
đả
m b
ả
o
cho n
ề
n kinh t
ế
ho
ạ
t
độ
ng m
ộ
t cách thông su
ố
t.
-
Đị
nh h

ướ
ng cho các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh có hi
ệ
u qu
ả
.
Nói tóm l
ạ
i, Nhà n
ướ
c có ch
ứ
c năng kinh t
ế
r
ấ
t l
ớ
n, đi
ề
u hành qu
ả
n l
ý

ở

t
ầ
m v
ĩ
mô nhưng
đố
i v
ớ
i t
ừ
ng n
ướ
c th
ì
các ch
ứ
c năng đó th
ể
hi
ệ
n công d
ụ
ng
m
ộ
t cách khác nhau tu
ỳ

thu
ộ
c vào ch
ế

độ
kinh t
ế
c
ủ
a t
ừ
ng n
ướ
c, tu
ỳ
thu
ộ
c s
ự

phát tri
ể
n kinh t
ế
c
ủ
a n
ướ
c đó ra sao mà s

ử
d
ụ
ng cho phù h
ợ
p.
2. Các công c
ụ
qu
ả
n l
ý
v
ĩ
mô n
ề
n kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c.
Để
th
ể
hi
ệ
n m
ộ

t cách tri
ệ
t
để
các ch
ứ
c năng c
ủ
a Nhà n
ướ
c th
ì

đò
i h
ỏ
i
Nhà n
ướ
c ph
ả
i có h
ệ
th
ố
ng công c
ụ
qu
ả
n l

ý
kinh t
ế
. H
ệ
th
ố
ng công c
ụ
đó bao
g
ồ
m h
ệ
th
ố
ng lu
ậ
t pháp, các chính sách kinh t
ế
(chính sách tài chính, chính
sách ti
ề
n t
ệ
, chính sách tài khoá, chính sách tín d
ụ
ng ) và các k
ế
ho

ạ
ch nh
ằ
m
thúc
đẩ
y n
ề
n kinh t
ế
tăng tr
ưở
ng và phát tri
ể
n có hi
ệ
u qu
ả
.


20
a.H
ệ
th
ố
ng lu
ậ
t pháp: Nhà n
ướ

c s
ử
d
ụ
ng và ban hành h
ệ
th
ố
ng pháp lu
ậ
t
đặ
c bi
ệ
t là lu
ậ
t kinh t
ế
nh
ằ
m t
ạ
o ra hành lang pháp l
ý
an toàn cho s
ả
n xu
ấ
t
kinh doanh, duy tr

ì

đượ
c k
ỷ
cương tr
ậ
t tư v
ề
kinh t
ế
và x
ã
h
ộ
i, h
ướ
ng d
ẫ
n các
doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh theo quy
đị
nh c
ủ

a lu
ậ
t pháp. Pháp lu
ậ
t là
công c
ụ
c
ưỡ
ng ch
ế
hành vi c
ủ
a doanh nghi
ệ
p n
ế
u như ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh
doanh cu
ả
h
ọ

làm t
ổ
n h
ạ
i
đế
n l
ợ
i ích chung c
ủ
a toàn x
ã
h
ộ
i.
- Pháp lu
ậ
t là công c
ụ
t
ạ
o ra môi tr
ườ
ng t
ự
do kinh doanh t
ự
do c
ạ
nh

tranh lành m
ạ
nh cho các doanh nghi
ệ
p b
ở
i v
ì
nh
ờ
có pháp lu
ậ
t mà các doanh
nghi
ệ
p bi
ế
t m
ì
nh ph
ả
i làm nh
ữ
ng g
ì
và nh
ữ
ng g
ì
m

ì
nh
đượ
c làm. Trên cơ s
ở

nh
ữ
ng đi
ề
u pháp lu
ậ
t cho phép th
ì

đượ
c pháp lu
ậ
t b
ả
o h
ộ
quy
ề
n t
ự
do, b
ả
o v
ệ

l
ợ
i ích và ngoài nh
ữ
ng đi
ề
u lu
ậ
t pháp nghiêm c
ấ
m th
ì
các doanh nghi
ệ
p có
quy
ề
n
đượ
c làm t
ấ
t c
ả
nh
ữ
ng g
ì
mà kh
ả

năng c
ủ
a h
ọ
cho phép. Ng
ượ
c l
ạ
i nêú
v
ượ
t quá gi
ớ
i h
ạ
n th
ì
s
ẽ
b
ị
pháp lu
ậ
t c
ưỡ
ng ch
ế
. Chính v
ì
v

ậ
y mà pháp lu
ậ
t
Nhà n
ướ
c r
ấ
t có hi
ệ
u l
ự
c. Đó là công c
ụ

đắ
c l
ự
c
để
Nhà n
ướ
c can thi
ệ
p vào
n
ề
n kinh t
ế
m

ộ
t cách gián ti
ế
p, đi
ề
u khi
ể
n các ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các doanh
nghi
ệ
p đi đúng h
ướ
ng đúng pháp lu
ậ
t. Như v
ậ
y Nhà n
ướ
c dùng pháp lu
ậ
t
để

tác

độ
ng tích c
ự
c
đế
n
đờ
i s
ố
ng kinh t
ế
, chi ph
ố
i m
ạ
nh m
ẽ
các quan h
ệ
kinh
t
ế
. Th
ự
c ti
ễ
n quá tr
ì
nh phát tri
ể

n l
ị
ch s
ử

đã
cho th
ấ
y không ít tr
ườ
ng h
ợ
p
pháp lu
ậ
t đóng vai tr
ò
là ng
ườ
i d
ẫ
n
đườ
ng cho các quá tr
ì
nh kinh t
ế
, khai phá
nh
ữ

ng l
ộ
tr
ì
nh m
ớ
i cho kinh t
ế
phát tri
ể
n, thúc
đẩ
y s
ự
tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
và
ti
ế
n b
ộ
x
ã
h
ộ
i. Tuy nhiên c
ũ
ng không ít tr

ườ
ng h
ợ
p do s
ự
kh
ắ
t khe ch
ặ
t ch
ẽ

c
ủ
a pháp lu
ậ
t hay do s
ự
pháp lu
ậ
t l
ạ
c h
ậ
u ch
ậ
m
đổ
i m
ớ

i mà pháp lu
ậ
t tr
ở

thành l
ự
c c
ả
n k
ì
m h
ã
m s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a kinh t
ế
. Th
ự
c ra pháp lu
ậ
t không
đóng vai tr
ò
quy
ế

t
đị
nh t
ớ
i s
ự
tăng tr
ưở
ng và phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
và ng
ượ
c
l
ạ
i s
ự
tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
hoàn toàn không ph
ụ
thu
ộ
c vào b

ả
n thân lu
ậ
t pháp
mà cái chính là ph
ụ
thu
ộ
c vào kh
ả
năng c
ủ
a Nhà n
ướ
c trong vi
ệ
c xây d
ự
ng
các văn b
ả
n quy ph
ạ
m pháp lu
ậ
t và t
ổ
ch
ứ
c th

ể
hi
ệ
n pháp lu
ậ
t
ở
t
ừ
ng mô h
ì
nh
kinh t
ế
c
ụ
th
ể
.
V
ề
phương di
ệ
n l
ý
lu
ậ
n, pháp lu
ậ
t là y

ế
u t
ố
quan tr
ọ
ng c
ủ
a ki
ế
n trúc
th
ượ
ng t
ầ
ng, có vai tr
ò
chính tr
ị
chi ph
ố
i m
ạ
nh m
ẽ
chính sách x
ã
h
ộ
i. Tr
ướ

c
kia, n
ề
n kinh t
ế
n
ướ
c ta là t
ậ
p trung quan liêu bao c
ấ
p h
ệ
th
ố
ng pháp lu
ậ
t đưa
ra như là m
ệ
nh l
ệ
nh v
ì
v
ậ
y vai tr
ò
c
ủ

a pháp lu
ậ
t
đố
i v
ớ
i kinh t
ế
là r
ấ
t m
ờ
nh
ạ
t.
Đế
n nay khi chuy
ể
n n
ề
n kinh t
ế
sang cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự

qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà


21
n
ướ
c th
ì
vai tr
ò
c
ủ
a pháp lu
ậ
t là r
ấ
t to l
ớ
n và th
ự
c s
ự

đã

phát huy s
ứ
c m
ạ
nh.
Nó không ch
ỉ
đi
ề
u ch
ỉ
nh quan h
ệ
x
ã
h
ộ
i nói chung mà đi sâu hơn pháp lu
ậ
t
đi
ề
u ch
ỉ
nh quan h
ệ
kinh t
ế
nói riêng. Pháp lu
ậ

t đang đóng vai tr
ò
c
ủ
a phương
pháp đi
ề
u ch
ỉ
nh chính y
ế
u
đố
i v
ớ
i các quá tr
ì
nh kinh t
ế
. Nó m
ở

đườ
ng cho
các quan h
ệ
kinh t
ế
m
ớ

i phát sinh, c
ủ
ng c
ố
các quá tr
ì
nh
đổ
i m
ớ
i kinh t
ế

đả
m
b
ả
o cho các quá tr
ì
nh này di
ễ
n ra có tr
ậ
t t
ự
có h
ệ
th
ố
ng không th

ể

đả
o ng
ượ
c
đượ
c.
Đả
ng và Nhà n
ướ
c ta hi
ệ
n nay
đã
s
ử
d
ụ
ng pháp lu
ậ
t như là m
ộ
t công c
ụ

không th
ể
thay th
ế

c
ủ
a quá tr
ì
nh CNH - HĐH trong n
ề
n KTTT m
ở
, v
ừ
a
đả
m
b
ả
o h
ộ
i nh
ậ
p qu
ố
c t
ế
v
ừ
a
đả
m b
ả
o

đị
nh h
ướ
ng XHCN. Quy
ề
n t
ự
do kinh
doanh s
ự
b
ì
nh đ
ẳ
ng c
ủ
a các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế

đượ
c ghi trong hi
ế
n pháp và trên
th
ự
c t

ế
quy
ề
n này ho
ạ
t
độ
ng có hi
ệ
u qu
ả
khi các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
ho
ạ
t
độ
ng
trong môi tr
ườ
ng pháp l
ý
b
ì
nh
đẳ

ng. Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng pháp lu
ậ
t đó ki
ể
m
soát quá tr
ì
nh v
ậ
n
độ
ng n
ề
n kinh t
ế
t
ừ
quy lu
ậ
t giá tr
ị
, quy lu
ậ
t cung c

ầ
u và
quy lu
ậ
t t
ự
do c
ạ
nh tranh là
đặ
c thù c
ủ
a KTTT. Bài h
ọ
c v
ề
kh
ủ
ng ho
ả
ng tài
chính
ở
khu v
ự
c Đông Nam á b
ắ
t
đầ
u t

ừ
Thái Lan sang Hàn Qu
ố
c,
Inđonêsia
Đã
ch
ỉ
r
õ
s
ự
y
ế
u kém c
ủ
a cơ ch
ế
ki
ể
m soát
đố
i v
ớ
i ho
ạ
t
độ
ng tài
chính ti

ề
n t
ệ
. V
ì
v
ậ
y vai tr
ò
pháp lu
ậ
t trong vi
ệ
c quy
đị
nh ch
ế

độ
ki
ể
m tra
giám sát c
ủ
a các cơ quan Nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ

i ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh là
c
ự
c k
ỳ
quan tr
ọ
ng. Nó c
ò
n cho phép n
ề
n KTTT c
ủ
a n
ướ
c ta hoà nh
ậ
p v
ớ
i n
ề
n

kinh t
ế
khu v
ự
c và qu
ố
c t
ế
m
ộ
t cách an toàn và có hi
ệ
u qu
ả
. M
ặ
t khác Nhà
n
ướ
c c
ò
n s
ử
d
ụ
ng công c
ụ
lu
ậ
t pháp trong phân ph

ố
i. Làm theo năng l
ự
c
h
ưở
ng theo lao
độ
ng v
ố
n là nguyên t
ắ
c c
ủ
a CNXH do v
ậ
y pháp lu
ậ
t t
ạ
o ra s
ự

b
ì
nh
đẳ
ng cho m
ọ
i cá nhân t

ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho các cá nhân
đượ
c h
ưở
ng đúng
v
ớ
i đóng góp c
ủ
a m
ì
nh trong quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh.
b. Các chính sách kinh t
ế

H
ệ
th
ố

ng các chính sách kinh t
ế
giúp cho Nhà n
ướ
c có th
ể
đi
ề
u khi
ể
n
ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p. M
ỗ
i chính sách kinh t
ế
là m
ộ
t hành lang
h
ướ
ng d
ẫ

n ho
ạ
t
độ
ng
đầ
u tư m
ở
r
ộ
ng s
ả
n xu
ấ
t phát tri
ể
n, h
ướ
ng d
ẫ
n các
doanh nghi
ệ
p hành
độ
ng m
ộ
t cách phù h
ợ
p

đố
i v
ớ
i l
ợ
i ích c
ủ
a toàn x
ã
h
ộ
i.
M
ỗ
i chính sách kinh t
ế

đề
u có th
ể
tác
độ
ng v
ề
c
ả
hai phía cung và c
ầ
u:
* Chính sách tài chính: trong cơ ch

ế
th
ị
tr
ườ
ng vi
ệ
c phân ph
ố
i tài chính
đượ
c th
ể
hi
ệ
n trên th
ị
tr
ườ
ng theo các các qui lu
ậ
t c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng th
ậ
m chí

c
ò
n t
ồ
n t
ạ
i th
ị
tr
ườ
ng tài chính mà
ở
đó di
ễ
n ra ho
ạ
t
độ
ng trao
đổ
i mua bán


22
đáp
ứ
ng quan h
ệ
cung - c
ầ

u v
ề
ngu
ồ
n l
ự
c tài chính. Ho
ạ
t
độ
ng tài chính càng
tr
ở
nên phong phú đa d
ạ
ng tác
độ
ng t
ớ
i m
ọ
i m
ặ
t c
ủ
a
đờ
i s
ố
ng x

ã
h
ộ
i. Nhà
n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách tài chính như là m
ộ
t b
ộ
ph
ậ
n quan tr
ọ
ng c
ủ
a chính
sách kinh t
ế
. Chính sách tài chính là m
ộ
t trong nh
ữ
ng công c
ụ
qu

ả
n l
ý
v
ĩ
mô
ch
ủ
y
ế
u c
ủ
a Nhà n
ướ
c có vai tr
ò
c
ự
c k
ỳ
quan tr
ọ
ng trong quá tr
ì
nh th
ể
hi
ệ
n
đườ

ng l
ố
i phát tri
ể
n kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i c
ủ
a
Đả
ng.
- Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách tài chính nh
ằ
m thúc
đẩ
y s
ự
phát tri
ể
n c

ủ
a
n
ề
n kinh t
ế
hàng hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý

c
ủ
a Nhà n
ướ
c. Phát tri
ể
n kinh t

ế
hàng hoá nhi
ề
u thành theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng
có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c là m
ộ
t
đị
nh h
ướ
ng cơ b
ả
n
để

xác
đị
nh n
ề
n tài
chính qu
ố
c gia lành m
ạ
nh v
ữ
ng ch
ắ
c. Kinh nghi
ệ
m th
ự
c ti
ễ
n ch
ứ
ng t
ỏ
m
ộ
t
n
ề
n kinh t
ế

kém phát tri
ể
n t
ấ
t y
ế
u s
ẽ
kéo theo m
ộ
t n
ề
n tài chính
ố
m y
ế
u ngân
sách thâm h
ụ
t. S
ự
cân b
ằ
ng ngân sách Nhà n
ướ
c ch
ủ
y
ế
u d

ự
a vào tăng tr
ưở
ng
kinh t
ế
v
ì
v
ậ
y
để
ngu
ồ
n tài chính không b
ị
thâm h
ụ
t th
ì
Nhà n
ướ
c ph
ả
i tăng
c
ườ
ng qu
ả
n l

ý
b
ằ
ng pháp lu
ậ
t, k
ế
ho
ạ
ch và chính sách.
- Chính sách tài chính có tác d
ụ
ng
đẩ
y m
ạ
nh quá tr
ì
nh CNH -HĐH
đấ
t
n
ướ
c:
để
ti
ế
n hành CNH - HĐH th
ì

đò
i h
ỏ
i ph
ả
i có
đầ
u tư. Mu
ố
n v
ậ
y ph
ả
i có
m
ộ
t n
ề
n tài chính th
ặ
ng dư m
ớ
i gi
ả
i quy
ế
t
đượ
c nhu c
ầ

u v
ố
n.
Để
tăng m
ứ
c
v
ố
n ph
ả
i gi
ả
i quy
ế
t m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a tích lu
ỹ
và tiêu dùng theo h
ướ
ng ti
ế
t
ki
ệ

m. Đi
ề
u này c
ũ
ng gi
ả
i quy
ế
t ph
ầ
n nào yêu c
ầ
u KTTT.
- Chính sách tài chính góp ph
ầ
n tích c
ự
c
ổ
n
đị
nh kinh t
ế
v
ĩ
mô:
Để

ổ
n

đị
nh kinh t
ế
,
đò
i h
ỏ
i ph
ả
i có m
ộ
t ngân sách Nhà n
ướ
c lành m
ạ
nh mà các
kho
ả
n chi
đượ
c trang tr
ả
i t
ừ
thu
ế
. V
ì
v
ậ

y Nhà n
ướ
c
đã
s
ử
d
ụ
ng công c
ụ
tài
chính
để
kích thích s
ả
n xu
ấ
t hàng hoá phát tri
ể
n
đồ
ng th
ờ
i k
ế
t h
ợ
p v
ớ
i các

công c
ụ
qu
ả
n l
ý
v
ĩ
mô khác
để
ki
ể
m soát và
đẩ
y lùi l
ạ
m phát t
ạ
o môi tr
ườ
ng
thuân l
ợ
i cho n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n trong tr

ạ
ng thái
ổ
n
đị
nh v
ớ
i hi
ệ
u qu
ả
cao.
* Chính sách ti
ề
n t
ệ
: chính sách ti
ề
n t
ệ
là m
ộ
t trong nh
ữ
ng chính sách
l
ớ
n c
ủ
a Nhà n

ướ
c, là công c
ụ
s
ắ
c bén
để
qu
ả
n l
ý
n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, vai tr
ò

quan tr
ọ
ng c
ủ
a chính sách ti
ề
n t
ệ

đượ
c th
ể
hi
ệ
n.
- Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách ti
ề
n t
ệ

để
đi
ề
u ti
ế
t kh
ố
i l
ượ
ng ti
ề
n t

ệ

trong lưu thông cho phù h
ợ
p v
ớ
i yêu c
ầ
u phát tri
ể
n kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i. Ngân hàng
Nhà n
ướ
c có th
ể
áp d
ụ
ng nhi
ề
u bi
ệ
n pháp
để
cho kh

ố
i l
ượ
ng ti
ề
n t
ệ
tăng lên


23
ho
ặ
c gi
ả
m xu
ố
ng nh
ằ
m duy tr
ì
m
ố
i quan h
ệ
cân
đố
i s
ố
hàng hoá v

ớ
i l
ượ
ng
ti
ề
n.
- Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách ti
ề
n t
ệ
k
ế
t h
ợ
p chính sách tài chính th
ể

hi
ệ
n các m
ụ
c tiêu phát tri
ể

n kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i t
ứ
c là
đẩ
y lùi l
ạ
m phát k
ì
m ch
ế
l
ạ
m
phát,
ổ
n
đị
nh t
ỷ
giá h
ố
i đoái giá tr
ị
ti

ề
n trong n
ướ
c t
ạ
o môi tr
ườ
ng
ổ
n
đị
nh
cho tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
v
ớ
i nh
ị
p
độ
cao v
ề
b
ề
n v
ữ
ng. Thông qua s
ự

ph
ố
i h
ợ
p
ho
ạ
t đ
ộ
ng gi
ữ
a ngân hàng Nhà n
ướ
c và ngân hàng thương m
ạ
i
để
thu hút
ngu
ồ
n v
ố
n nhàn r
ỗ
i trong x
ã
h
ộ
i
để

đưa vào s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh t
ạ
o ra vi
ệ
c
làm, gi
ả
m t
ỷ
l
ệ
ng
ườ
i th
ấ
t nghi
ệ
p.
- Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách tài chính ti
ề

n t
ệ

để
đi
ề
u ti
ế
t các ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh nh
ằ
m
đẩ
y m
ạ
nh quá tr
ì
nh chuy
ể
n d
ị
ch cơ c
ấ

u kinh
t
ế
góp ph
ầ
n chuy
ể
n
đổ
i cơ c
ấ
u nông nghi
ệ
p - công nghi
ệ
p - d
ị
ch v
ụ
san cơ
c
ấ
u"công nghi
ệ
p - nông nghi
ệ
p - d
ị
ch v
ụ

".Nhà n
ướ
c phát tri
ể
n th
ị
tr
ườ
ng ti
ề
n
t
ệ

ở
nông thôn đáp
ứ
ng nhu c
ầ
u phát tri
ể
n c
ủ
a nông dân đưa nông nghi
ệ
p
thành ngành s
ả
n xu
ấ

t hàng hoá theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng th
ể
hi
ệ
n chương tr
ì
nh
xoá đói gi
ả
m nghèo c
ủ
a
Đả
ng và Nhà n
ướ
c
đồ
ng th
ờ
i thông qua chính sách
phát tri
ể
n nh
ằ

m nâng cao
đờ
i s
ố
ng nhân dân
ỏ
nông thôn rút ng
ắ
n kho
ả
ng
cách gi
ữ
a thành th
ị
và nông thôn. Thông qua ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng ti
ề
n t
ệ

cho vay v
ớ
i l
ã
i su
ấ
t
ổ
n
đị
nh nh
ằ
m thúc
đẩ
y các doanh nghi
ệ
p chuy
ể
n sang
ho
ạ
t
độ
ng theo cơ chê th
ị
tr
ườ
ng nâng cao tính t
ự
ch

ủ
v
ề
tài chính c
ủ
a doanh
nghi
ệ
p
để
doanh nghi
ệ
p có đi
ề
u ki
ệ
n
đổ
i m
ớ
i thi
ế
t b
ị
công ngh
ệ
nâng cao hi
ệ
u
qu

ả
s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh thúc
đẩ
y c
ạ
nh tranh lành m
ạ
nh.
* Chính sách tín d
ụ
ng, chính sách ngo
ạ
i h
ố
i c
ũ
ng là m
ộ
t trong nh
ữ
ng
công c
ụ
qu
ả
n l

ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c. Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách ngo
ạ
i h
ố
i nh
ằ
m
th
ể
hi
ệ
n các nghi
ệ
p v
ụ
h
ố
i đoái, t
ổ

ch
ứ
c và đi
ề
u ti
ế
t th
ị
tr
ườ
ng h
ố
i đoái trong
n
ướ
c theo d
õ
i di
ễ
n bi
ế
n c
ủ
a cán cân thanh toán qu
ố
c t
ế
nh
ằ
m t

ì
m ki
ế
m
ngu
ồ
n tài tr
ợ
, ngu
ồ
n v
ố
n t
ừ
n
ướ
c ngoài và thu hút ki
ề
u h
ố
i,
ổ
n
đị
nh t
ỷ
giá h
ố
i
đoái nh

ằ
m k
ì
m ch
ế
l
ạ
m phát
ổ
n
đị
nh giá c
ả
trong n
ướ
c, t
ổ
ch
ứ
c qu
ả
n l
ý
ch
ặ
t
ch
ẽ
n
ợ

n
ướ
c ngoài.
V
ề
chính sách tín d
ụ
ng, thông qua các ngân hàng trung ương, xu
ấ
t phát
t
ừ
nhu c
ầ
u c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng và các nhà doanh nghi
ệ
p vay v
ố
n
để

đầ
u tư s
ả

n
xu
ấ
t. Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách tín d
ụ
ng nh
ằ
m th
ể
hi
ệ
n m
ụ
c tiêu c
ủ
a


24
chính sách ti
ề
n t
ệ

đồ
ng th
ờ
i tăng c
ườ
ng vai tr
ò
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i
các t
ổ
ch
ứ
c tín d
ụ
ng.
* Chính sách tài chính
đố
i ngo

ạ
i.
Nhà n
ướ
c s
ử
d
ụ
ng chính sách
đố
i ngo
ạ
i nh
ằ
m ti
ế
p nh
ậ
n vi
ệ
n tr
ợ
ho
ặ
c
vay v
ố
n t
ừ
n

ướ
c ngoài, ti
ế
p nh
ậ
n v
ố
n liên doanh, chuy
ể
n giao công ngh
ệ
gi
ữ
a
trong n
ướ
c v
ớ
i n
ướ
c ngoài. S
ử
d
ụ
ng chính sách tài chính
đố
i ngo
ạ
i nh
ằ

m th
ự
c
hi
ệ
n các quan h
ệ
qu
ố
c t
ế
, các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
liên quan t
ớ
i nh
ậ
p kh
ẩ
u và
xu
ấ
t kh
ẩ
u. Nhà n
ướ

c thông qua đó đi
ề
u ch
ỉ
nh sao cho h
ợ
p l
ý
nh
ằ
m thúc
đẩ
y
n
ề
n kinh t
ế
trong n
ướ
c phát tri
ể
n.
* Chính sách lao
độ
ng ti
ề
n lương: Nhà n
ướ
c
đã

và đang t
ừ
ng b
ướ
c
đổ
i
m
ớ
i ch
ế

độ
lao
độ
ng ti
ề
n lương cho phù h
ợ
p v
ớ
i cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu

ả
n
l
ý
Nhà n
ướ
c mà
đỉ
nh cao là vi
ệ
c Qu
ố
c h
ộ
i Ban hành b
ộ
lu
ậ
t lao
độ
ng. V
ề
lao
độ
ng, Nhà n
ướ
c
đã
ban hành Ngh
ị

quy
ế
t 120/HĐBT xây d
ự
ng vi
ệ
c làm qu
ố
c
gia gi
ả
i quy
ế
t cho hơn m
ộ
t tri
ệ
u vi
ệ
c làm góp ph
ầ
n gi
ả
m t
ỷ
l
ệ
th
ấ
t nghi

ệ
p.
Nhà n
ướ
c đang t
ừ
ng b
ướ
c chuy
ể
n h
ì
nh th
ứ
c biên ch
ế
su
ố
t
đờ
i sang làm vi
ệ
c
theo h
ợ
p
đồ
ng nh
ằ
m gi

ả
i phóng năng l
ự
c t
ạ
o nên s
ự
chuy
ể
n d
ị
ch lao
độ
ng
gi
ữ
a các thành ph
ầ
n kinh t
ế
. Nhà n
ướ
c c
ũ
ng đang có nh
ữ
ng bi
ệ
n pháp nh
ằ

m
cân
đố
i l
ạ
i l
ự
c l
ượ
ng lao
độ
ng gi
ữ
a các ngành ngh
ề
gi
ữ
a nông nghi
ệ
p - công
nghi
ệ
p, gi
ữ
a nông thôn và thành th
ị
làm gi
ả
m b
ớ

t s
ự
l
ã
ng phí lao
độ
ng.
V
ề
ti
ề
n lương, ti
ề
n lương là giá c
ả
s
ứ
c lao
độ
ng
đượ
c h
ì
nh thành thông
qua s
ự
tho
ả
thu
ậ

n gi
ữ
a ng
ườ
i s
ử
d
ụ
ng lao
độ
ng và ng
ườ
i lao
độ
ng. Nhà n
ướ
c
đã
thay
đổ
i k
ế
t c
ấ
u ti
ề
n lương đưa s
ự
ưu
đã

i b
ả
o hi
ể
m x
ã
h
ộ
i, b
ả
o hi
ể
m y t
ế

Cùng v
ớ
i ti
ề
n lương.
Đồ
ng th
ờ
i Nhà n
ướ
c c
ũ
ng có chính sách nâng cao ti
ề
n

lương l
ự
c l
ượ
ng lao
độ
ng công tác
ở
nông thôn mi
ề
n núi h
ả
i
đả
o. Chính nh
ờ

có s
ự
thay
đổ
i đó trong ti
ề
n lương và lao
độ
ng (gi
ả
m lao
độ
ng t

ừ
48 ti
ế
ng
đế
n 40 ti
ế
ng trong m
ộ
t tu
ầ
n) t
ạ
o cho ng
ườ
i lao
độ
ng h
ứ
ng thú làm vi
ệ
c hơn
qua đó gián ti
ế
p nâng cao năng su
ấ
t lao
độ
ng làm cho th
ị

tr
ườ
ng s
ả
n ph
ẩ
m
hàng hoá phát tri
ể
n nhanh chóng.
c. Ngoài nh
ữ
ng công c
ụ
trên , Nhà n
ướ
c c
ò
n đi
ề
u khi
ể
n s
ự
ho
ạ
t
độ
ng
c

ủ
a n
ề
n kinh t
ế
b
ằ
ng các chi
ế
n l
ượ
c, các k
ế
ho
ạ
ch dài h
ạ
n can thi
ệ
p vào các
hi
ệ
n t
ượ
ng các quan h
ệ
kinh t
ế
b
ằ

ng công c
ụ
l
ã
i suât và ch
ỉ
tiêu k
ế
ho
ạ
ch v
ừ
a
là công c
ụ
, v
ừ
a là phương pháp qu
ả
n l
ý
đi
ề
u khi
ể
n n
ề
n kinh t
ế
. K

ế
ho
ạ
ch
hoá là công c
ụ
th
ể
hi
ệ
n các m
ụ
c tiêu l
ý
t
ưở
ng c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
, nh
ờ
có k
ế



25

ho
ạ
ch mà chính ph
ủ
có th
ể
ph
ố
i h
ợ
p ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p, c
ủ
a các
b
ộ
, các ngành các
đị
a phương k
ế
ho
ạ
ch hoá là công c

ụ
duy nh
ấ
t
để
chính ph
ủ

có th
ể
chuy
ể
n t
ả
i n
ộ
i dung
đườ
ng l
ố
i chính sách kinh t
ế
qu
ả
n l
ý
t
ậ
p trung. K
ế

ho
ạ
ch giúp cho không nh
ữ
ng chính ph
ủ
mà c
ả
các nhà s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh
nh
ì
n nh
ậ
n đúng h
ướ
ng đi sao cho có l
ơị
nh
ấ
t b
ở
i k
ế
ho
ạ

ch c
ũ
ng như m
ộ
t d
ự

án
đượ
c đưa ra bàn lu
ậ
n phân tích tr
ướ
c khi đưa vào s
ử
d
ụ
ng.
Có th
ể
nói, k
ế
ho
ạ
ch đóng vai tr
ò
r
ấ
t quan tr
ọ

ng trong s
ự
phát tri
ể
n kinh
t
ế
. K
ế
ho
ạ
ch có đúng có hi
ệ
u qu
ả
th
ì
n
ề
n kinh t
ế
thông qua đó mà có đi
ề
u
ki
ệ
n
để
phát huy nh
ữ

ng m
ặ
t tích c
ự
c. Th
ự
c t
ế
cho th
ấ
y các n
ướ
c trên th
ế
gi
ớ
i
và c
ả
Vi
ệ
t Nam ta khi b
ướ
c vào xây d
ự
ng n
ề
n kinh t
ế

đề
u đưa ra nh
ữ
ng k
ế

ho
ạ
ch nh
ằ
m
đị
nh h
ướ
ng cho các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
trong tương lai. K
ế
ho
ạ
ch
đó có th
ể
là ng
ắ
n h

ạ
n trung h
ạ
n hay dài h
ạ
n, 5 năm, 10 năm 20 năm ho
ặ
c có
th
ể
dài hơn.
3. Th
ự
c tr
ạ
ng qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c
ở
Vi
ệ
t Nam hi

ệ
n nay.
Khác v
ớ
i m
ộ
t s
ố
n
ướ
c trên th
ế
gi
ớ
i, chúng ta ti
ế
n lên CNXH t
ừ
m
ộ
t n
ướ
c
nông nghi
ệ
p nghèo nàn và l
ạ
c h
ậ
u mà b

ỏ
qua giai đo
ạ
n phát tri
ể
n lên ch
ủ

ngh
ĩ
a tư b
ả
n. B
ở
i v
ậ
y chúng ta g
ặ
p r
ấ
t nhi
ề
u khó khăn trong vi
ệ
c xây d
ự
ng
và phát tri
ể
n n

ề
n kinh t
ế
đó là do chúng ta chưa chu
ẩ
n b
ị

đượ
c cơ s
ở
v
ậ
t ch
ấ
t
k
ỹ
thu
ậ
t
để
ti
ế
n lên CNXH. M
ặ
t khác n
ề
n kinh t
ế

c
ủ
a n
ướ
c ta tr
ướ
c đây d
ậ
p
khuôn theo mô h
ì
nh kinh t
ế
c
ủ
a Liên xô v
ớ
i ch
ế

độ
x
ã
h
ộ
i công h
ữ
u v
ề
tư li

ệ
u
s
ả
n xu
ấ
t d
ướ
i hai h
ì
nh th
ứ
c là s
ở
h
ữ
u toàn dân và s
ở
h
ữ
u t
ậ
p th
ể
trong đó s
ở

h
ữ
u toàn dân đóng vai tr

ò
ch
ủ

đạ
o. Xu
ấ
t phát t
ừ
quan ni
ệ
m n
ề
n kinh t
ế
XHCN
là n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n có k
ế
ho
ạ
ch, quy lu
ậ
t phát tri
ể

n có k
ế
ho
ạ
ch là quy
lu
ậ
t đi
ề
u ti
ế
t m
ọ
i ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
nên nhà n
ướ
c ta l
ấ
y k
ế
ho

ạ
ch hoá
làm công c
ụ
ch
ủ
y
ế
u
để
qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
. Vi
ệ
c l
ã
nh
đạ
o phát tri
ể
n kinh t
ế
qu
ố
c
dân có k

ế
ho
ạ
ch là m
ộ
t v
ấ
n
đề
cơ b
ả
n nh
ấ
t trong nhi
ệ
m v
ụ
qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
c
ủ
a
Nhà n
ướ
c XHCN.
Công c

ụ

đổ
i m
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
c
ủ
a n
ướ
c ta b
ắ
t
đầ
u t
ừ

Đạ
i h
ộ
i VI c
ủ
a
Đả
ng. Đó là đi
ể
m m

ố
c cho s
ự
phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c. T
ừ

đạ
i h
ộ
i
6 nhà n
ướ
c ta m
ớ
i th
ấ
y r
õ

l
ợ
i ích c
ủ
a vi
ệ
c chuy
ể
n đ
ổ
i n
ề
n kinh t
ế
và đó là th
ờ
i
đi
ể
m
Đả
ng ta xác
đị
nh ph
ả
i chuy
ể
n d
ầ
n n

ề
n kinh t
ế
t
ự
nhiên t
ự
cung t
ự
c
ấ
p,
n
ề
n kinh t
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá t
ậ
p trung quan liêu bao c
ấ
p đang t
ồ
n t
ạ
i sang n
ề

n