Đình hướng và giải pháp phát triển dịch vụ ngân hàng tại ngân hàng công thương Việt Nam

Bộ giáo dục v
đo tạo
Học viện chính trị - HNH CHíNH quốc gia Hồ Chí
Minh




Trần Xuân Hiệu



định hớng v giải pháp phát triển dịch vụ ngân hng tại ngân hng công thơng
việt nam




Chuyên ngành : Quản lý kinh tế
M số : 62 34 01 01




Tóm tắt Luận án tiến sĩ kinh tế

h nội - 2009



Công trình đợc hon thnh tại
Học viện Chính trị - Hnh chính quốc gia Hồ Chí Minh



Ngời hớng dẫn khoa học:
1. TS Đặng Ngọc Lợi
2. PGS, TS Trần Thị Minh Châu

Phản biện 1: PGS, TS Nguyễn Đình Tự
Ngân hàng Nhà nớc Việt Nam

Phản biện 2: PGS, TS Nguyễn Thị Minh Hiền
Học viện Ngân hàng

Phản biện 3: TS Hoàng Việt Trung
Ngân hàng Nhà nớc Hà Nội



Luận án sẽ đợc bảo vệ trớc Hội đồng chấm luận án cấp
Nhà nớc tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
vào hồi ......giờ.....ngày..... tháng..... năm 200...

Có thể tìm thấy luận án tại: Th viện Quốc gia
và Th viện Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh














Danh mục các Công trình khoa học của tác giả
đ đợc công bố liên quan đến Luận án



1. Trần Xuân Hiệu (2004), Thực trạng và giải pháp mở rộng hoạt động các
dịch vụ ngân hàng của Ngân hàng Công thơng Việt Nam, Tạp chí Ngân
hàng, số 9, tr.34-36.
2. PGS, TS Nguyễn Đình Tự v Trần Xuân Hiệu (2004), Một số vấn đề về tiếp
tục tiến trình tự do hoá lãi suất ở nớc ta, Tạp chí Công nghệ ngân hàng, số
1, tr.29-30.

3. Trần Xuân Hiệu (2004), Vấn đề phối hợp trong giám sát và kiểm tra đối
với tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi, Tạp chí Ngân hàng, số 11, tr.62-
63.
4. ThS Trần Xuân Hiệu (2007), Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh
doanh đối ngoại của Ngân hàng Công thơng Việt Nam, Tạp chí Ngân
hàng, số 24, tr.45-51.
5. TS Nguyễn Văn Thành, ThS Trần Xuân Hiệu (2008), Xu thế hoạt động bảo
hiểm - ngân hàng và việc hình thành quỹ bảo vệ ngời tham gia bảo hiểm
nhân thọ, Tạp chí Ngân hàng, số 9, tr.46-48.
6. Trần Xuân Hiệu (2008), Phát triển dịch vụ tại Ngân hàng Công thơng Việt
Nam - Thực trạng và vấn đề đặt ra, Tạp chí Ngân hàng, số 14, tr.41-44.
7. Nguyễn Đình Tự, Trần Xuân Hiệu (2008), Ngân hàng Việt Nam sau hơn
một năm ra nhập Tổ chức Thơng mại thế giới, Tạp chí Cộng sản, số 789,
tr.89-93.
8.

Trần Xuân Hiệu (2008), Thị trờng tài chính Việt Nam hấp dẫn các ngân
hàng nớc ngoài, Tạp chí Thuế nhà nớc, số 34 [200], tr.18-19.
9.
Trần Xuân Hiệu (2008), Thị trờng dịch vụ tài chính Việt Nam tip tc hp dn
cỏc tp on ngõn hng nc ngoi, Thị trờng tài chính tiền tệ, số 19 (256),
tr.30-31.
10. Trần Xuân Hiệu (2008), Thực trạng phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng Công
thơng Việt Nam, Tạp chí Ngân hàng, số 18, tr.52-54.

1
mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền kinh tế thị trờng phát triển, ngân hàng thơng mại (NHTM) có vai trò quan trọng trong việc
cung cấp các dịch vụ tiện ích cho sự phát triển nền kinh tế xã hội và đời sống con ngời.
Quá trình đổi mới ở Việt Nam đã hình thành hệ thống NHTM và từng bớc thích nghi với cơ chế thị
trờng và hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, hoạt động của các NHTM còn mang nhiều dấu ấn của loại
hình ngân hàng (NH) truyền thống nh chủng loại dịch vụ ngân hàng (DVNH) nghèo nàn, chất lợng dịch vụ
thấp. Có thể thấy, NHTM Việt Nam cha thực sự là bà đỡ cho nền kinh tế thị trờng (KTTT) phát triển.
Muốn tồn tại trong cạnh tranh và hội nhập đòi hỏi hệ thống NHTM Việt Nam phải nâng cao chất lợng hoạt
động toàn diện, đặc biệt là phát triển các loại hình DVNH.
Ngân hàng Công thơng Việt Nam (NHCT VN) là một NHTM Nhà nớc lớn có qui mô hoạt động rộng
khắp cả nớc. Sau hơn 20 năm đổi mới, NHCT VN đã từng bớc thích nghi với cơ chế thị trờng và đã đạt
đợc nhiều thành tựu quan trọng. Từ một NH chỉ hoạt động các dịch vụ truyền thống nh cho vay, nhận gửi
tiền, đến nay NHCT VN đã phát triển thêm các DVNH mới nh tài trợ thơng mại, thanh toán quốc tế, chi trả
kiều hối, mua bán ngoại tệ, đầu t tài chính... Tuy vậy, danh mục dịch vụ cung cấp cha đủ lớn về số lợng
và cha đa dạng, chủ yếu vẫn là các dịch vụ truyền thống; cơ cấu phát triển giữa các loại hình dịch vụ cung
cấp cha hợp lý; chất lợng dịch vụ thấp, việc phát triển dịch vụ mới còn chậm nên cha tạo ra u thế cạnh
tranh trên thị trờng.
Ngoài ra, việc phát triển DVNH tại NHCT VN còn nhiều bất cập cả trong nhận thức và triển khai tổ chức
thực hiện. Để có thể phát triển DVNH ở quy mô thích hợp cần nghiên cứu có hệ thống các vấn đề lý luận và
thực tiễn liên quan. Chính vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu để tìm ra giải pháp phát triển DVNH đang đòi hỏi
cấp thiết đối với NHCT VN trong cạnh tranh và hội nhập.
Từ thực tiễn trên, đề tài Định hớng và giải pháp phát triển dịch vụ ngân hàng tại Ngân hàng Công
thơng Việt Nam đợc lựa chọn nghiên cứu trong luận án.
2. Tình hình nghiên cứu
Phát triển DVNH nói chung, phát triển DVNH tại NHCT VN nói riêng đã thu hút đợc sự quan tâm của

nhiều nhà khoa học, nhiều nhà quản lý và hoạt động thực tiễn. Các công trình nghiên cứu trong lĩnh vực này
khá phong phú, đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau xung quanh vấn đề phát triển DVNH, tuỳ theo góc độ
tiếp cận.
- Về cơ sở lý luận phát triển DVNH. Có nhiều công trình khoa học trong và ngoài nớc đã đề cập đến lý
luận về phát triển DVNH, tuy nhiên mới chỉ đợc lồng ghép trong việc nghiên cứu ở giác độ các nghiệp vụ
của NHTM nh: Tiền tệ, ngân hàng, thị trờng tài chính, Lê Văn T, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, năm
2001; Giáo trình Maketing ngân hàng, Học viện Ngân hàng, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, năm 2003;
Giáo trình ngân hàng thơng mại, Phan Thị Thu Hà, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, năm 2004; Tín dụng và
thẩm định tín dụng ngân hàng, Nguyễn Minh Kiều, Nhà xuất bản Tài chính, năm 2007...
Các công trình khoa học, các bài báo trên đã đa ra quan niệm, nhận thức về DVNH, phân tích về mặt lý
luận việc đánh giá, đo lờng chất lợng DVNH, môi trờng pháp lý, môi trờng cạnh tranh trong phát triển
DVNH.
- Về phát triển các DVNH. Có nhiều công trình khoa học, các bài báo nghiên cứu về phát triển DVNH
tại các NHTM, từng NHTM và tại NHCT VN đã đợc công bố nh: Đa năng hoá hoạt động NHTM trong cơ
chế thị trờng, năm 1995, Luận án phó tiến sỹ của Đặng Minh Châu; Đa dạng hoá nghiệp vụ NH nhằm nâng
cao hiệu quả kinh doanh của NHCT VN, năm 2001, Luận án tiến sỹ kinh tế của Võ Kim Thanh; Giải pháp
đa dạng hoá các hình thức huy động và sử dụng vốn của NHCT VN, năm 2001, Luận án tiến sỹ kinh tế của
Nguyễn Văn Thạnh; Các giải pháp tạo vốn của NHTM Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp hoá và hiện
đại hoá đất nớc, năm 2002, Luận án tiến sỹ kinh tế của Phạm Xuân Lập; Nâng cao năng lực cạnh tranh của
Ngân hàng Đầu t và Phát triển Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, năm 2008, Luận án tiến
sỹ kinh tế của Phan Hồng Quang; Một số giải pháp nhằm phát triển dịch vụ thẻ của các NHTM Việt Nam,
năm 2008, Đề tài khoa học cấp bộ của trờng Đại học Thơng mại...
- Về công tác quản trị DVNH. Một số công trình nghiên cứu về công tác quản trị trong việc phát triển
DVNH nh: Quản trị NHTM, Peter S.Rose, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, năm 2001; Chuẩn mực quản trị

2
rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM theo hiệp định Besel II và việc áp dụng tại Việt Nam, năm
2006, Luận văn thạc sỹ kinh tế của Nguyễn Anh Tuấn; Giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng
của NHCT VN, năm 2006, Luận văn thạc sỹ kinh tế của Phạm Xuân Hoè.
- Về nghiên cứu của tác giả. Trớc khi đặt vấn đề nghiên cứu Định hớng và giải pháp phát triển dịch

vụ ngân hàng tại Ngân hàng Công thơng Việt Nam, bản thân tác giả đã bảo vệ thành công luận văn thạc
sỹ kinh tế và có ba bài viết đăng trên Tạp chí khoa học về phát triển DVNH tại NHCT VN. Để có thêm cơ sở
lý luận và thực tiễn về vấn đề trên, trong thời gian là nghiên cứu sinh, tác giả đã có thêm bảy bài viết đăng
trên Tạp chí Khoa học về phát triển DVNH và những vấn đề liên quan đến phát triển DVNH.
Nh vậy, qua các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài của luận án mà tác giả có điều kiện
tham khảo, có thể thấy, tuy đã đề cập nhiều về những vấn đề lý luận, thực tiễn hoặc một khía cạnh nào đó
về phát triển DVNH, đa ra một số giải pháp phát triển DVNH hoặc lồng ghép trong các nội dung nhằm
đổi mới hoạt động của NH, nhng đến nay cha có công trình nào nghiên cứu dới dạng luận án tiến sỹ về
định hớng và giải pháp phát triển DVNH tại NHCT VN. Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu làm rõ những vấn
đề lý luận và thực tiễn về định hớng và giải pháp phát triển DVNH tại NHCT VN là rất cần thiết, đặc biệt
trong bối cảnh Việt Nam vừa gia nhập WTO, sự canh tranh hoạt động, cụ thể là cạnh tranh trong việc cung
cấp DVNH trên thị trờng là vô cùng quyết liệt. Để hoàn thành đề tài, tác giả có kế thừa và chọn lọc những
ý tởng có liên quan, giúp cho việc nghiên cứu, đề xuất định hớng và các giải pháp phát triển DVNH tại
NHCT VN.
3. Mục đích nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý thuyết, thực tiễn của phát triển DVNH và đề xuất giải pháp phát triển các DVNH của
NHCT VN trong điều kiện cạnh tranh và hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay.
4. Đối tợng, phạm vi nghiên cứu
Luận án nghiên cứu mở rộng về lợng, nâng cao về chất các DVNH và lấy hoạt động DVNH tại NHCT
VN giai đoạn từ năm 2003 - 2007 làm đối tợng khảo sát trực tiếp, đồng thời có tham khảo, so sánh với hoạt
động dịch vụ của một số NHTM khác và đề xuất các giải pháp phát triển DVNH phù hợp với điều kiện của
nền kinh tế thị trờng nói chung và NHCT VN nói riêng trong thời kỳ từ 2008 đến 2015 và các năm tiếp theo.
5. Phơng pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng tổng hợp các phơng pháp nghiên cứu nh duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phân
tích, tổng hợp có phê phán, điều tra thống kê nhằm hệ thống hóa, và rút ra các kết luận cần thiết. Trong chừng
mực có thể, luận án dựa trên các phơng pháp điều tra và phỏng vấn những cá nhân có liên quan đến đề tài để
xây dựng cơ sở dữ liệu minh họa hoặc chứng minh cho luận điểm của tác giả.
6. Những đóng góp của luận án

- Luận án đã đa ra quan niệm khái quát về DVNH, nội dung phát triển DVNH và các tiêu chí đo lờng

mức độ phát triển DVNH của một NHTM cụ thể, đó là: mức độ gia tăng số lợng DVNH, thị phần DVNH,
mức độ đa dạng hoá DVNH, sự hài lòng của khách hàng, thơng hiệu và khả năng cạnh tranh của NHTM.
- Chứng minh bằng số liệu thực tế điểm mạnh và chỉ ra các điểm yếu của NHCT VN trong phát triển
DVNH.
- Luận án chứng minh rằng, NHCT VN còn nhiều tiềm năng và điều kiện phát triển DVNH. Để làm đợc điều
đó NHCT VN cần lựa chọn:
+ Định hớng phát triển DVNH: phát triển toàn diện cả bề rộng lẫn bề sâu các loại DVNH; đổi mới cơ
cấu các loại hình dịch vụ; hoàn thiện, nâng cao chất lợng các loại hình dịch vụ hiện có đồng thời mở rộng
thêm các loại hình DVNH mới, hiện đại; thực hiện đa dạng hoá các loại hình DVNH nhằm đáp ứng nhu cầu
ngày càng đa dạng và phong phú của khách hàng, nâng cao hiệu quả kinh doanh.
+ Giải pháp phát triển DVNH: hoạch định và coi trọng chiến lợc phát triển dịch vụ toàn diện trong hệ
thống chiến lợc kinh doanh NH; nâng cao chất lợng và đa dạng hoá DVNH; đổi mới cơ sở vật chất kỹ thuật
và công nghệ NH; hoàn thiện hệ thống thu thập và xử lý thông tin; đẩy mạnh chơng trình quản trị kinh doanh
DVNH theo nguyên tắc, thông lệ quốc tế, thực hiện chiến lợc phát triển nhân lực chất lợng cao.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án đợc trình bày thành 3

3
chơng, 9 tiết.

Chơng 1
Tổng quan về phát triển dịch vụ
của ngân hng thơng mại
1.1. Khái niệm và đặc trng dịch vụ ngân hàng
1.1.1. Khái niệm dịch vụ ngân hàng
Bản thân NH là một dạng doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tiền tệ. Hoạt động NH không trực tiếp tạo ra
sản phẩm cụ thể, nhng với việc đáp ứng các nhu cầu về tiền tệ, về vốn, về thanh toán ... cho khách hàng, NH
đã tạo ra các sản phẩm dịch vụ cho nền kinh tế. Trong luận án đã nêu nhiều khái niệm về DVNH, chắt lọc từ
những khái niệm đó, có thể hiểu DVNH là tập hợp những đặc điểm, tính năng, công dụng do NH tạo ra nhằm
thoả mãn những nhu cầu và mong muốn nhất định của khách hàng trên thị trờng tài chính.

Cho đến nay, ở nớc ta còn tồn tại nhiều cách hiểu khác nhau về DVNH. Có quan điểm cho rằng,
DVNH là các dịch vụ ngoài tín dụng. Luận án đã luận giải và kiến nghị cần đợc hiểu DVNH là toàn bộ
hoạt động tiền tệ, tín dụng, thanh toán, ngoại hối... của hệ thống NH đối với doanh nghiệp và công chúng.
Dịch vụ ngân hàng có những đặc điểm sau:
- Tính vô hình
- Tính không thể tách biệt
- Tính không ổn định và khó xác định
- Tính trách nhiệm liên đới và dòng thông tin hai chiều giữa khách hàng và NH.
1.1.2. Những đặc trng cơ bản của quá trình cung ứng dịch vụ ngân hàng
- Đề cao tính an toàn trong thực hiện dịch vụ
- Quá trình cung ứng DVNH có sự tham gia của khách hàng
- Thị trờng DVNH có tính cạnh tranh quyết liệt
- DVNH phụ thuộc nhiều vào môi trờng kinh doanh và công nghệ NH
1.1.3. Các loại dịch vụ ngân hàng
1.2. Phát triển dịch vụ ngân hàng
1.2.1. Khái niệm phát triển dịch vụ ngân hàng
Phát triển DVNH là sự gia tăng về số lợng và chất lợng DVNH cung cấp ra thị trờng phù hợp với yêu
cầu của khách hàng trong việc sử dụng DVNH.
Tác dụng của việc phát triển DVNH: tạo cơ hội cho NHTM gia tăng lợi nhuận; NHTM thiết lập tốt hơn
mối quan hệ với khách hàng là tiền đề cho NHTM mở rộng kinh doanh; tạo điều kiện cho NHTM cạnh tranh
và hội nhập.

1.2.2. Phát triển dịch vụ ngân hàng xu hớng tất yếu của ngân hàng thơng mại trong nền kinh tế
thị trờng
1.2.2.1. Sự thay đổi nhu cầu của khách hàng: Khách hàng đợc coi là trung tâm và mục tiêu trọng yếu
của chiến lợc cung cấp DVNH và NH phải thoả mãn tối đa nhu cầu của các nhóm khách hàng đã chọn
theo phơng châm NH chỉ cung ứng, chỉ bán, chỉ phục vụ cái mà khách hàng cần. Cho nên, khi nhu cầu
của khách hàng thay đổi và đòi hỏi của họ ngày càng cao trong sử dụng đồng tiền, thì chiến lợc phát triển
dịch vụ của NH cũng phải đợc điều chỉnh để đáp ứng tốt nhất các nhu cầu mới của khách hàng cả hiện tại
và tơng lai.

1.2.2.2. Sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật: Công nghệ là một trong những yếu tố quan trọng của quá trình
cung ứng DVNH. Những thay đổi và tiến bộ của công nghệ ứng dụng vào NH cho phép NH đổi mới nhanh,
mạnh mẽ trong hoạt động nói chung và đặc biệt là phát triển dịch vụ mới. Sự phát triển của công nhệ thông
tin (CNTT) và công nghệ mạng tạo điều kiện để các NH đổi mới và hoàn thiện danh mục dịch vụ cung ứng ra
thị trờng.
1.2.2.3. Sự gia tăng của cạnh tranh trên thị trờng ngân hàng: Cạnh tranh trong lĩnh vực NH trở nên quyết
liệt khi số lợng NH tham gia trên thị trờng tăng nhanh và các NH ngày càng mở rộng danh mục dịch vụ. áp lực