VỊNH KHOA THI HƯƠNG ( Trần Tế Xương ) doc

Tiết: 13 ( lớp 11a2 ), 14 ( 11a5, 11a6 ) Ngày soạn: 01 / 10 / 07
Đọc thêm: VỊNH KHOA THI HƯƠNG
( Trần Tế Xương )
A. Mục tiêu bài học
Giúp Hs:
- Thấy được bức tranh sinh động và chân thực nhất về tình hình xã hội thi cử của nước
ta buổi giao thời trong chế độ thực dân và phong kiến.
- Thái độ mỉa mai, châm biếm đối với một kì thi lố lăng, trơ trẻn của nhà thơ; đồng
thời bộc lộ nỗi nhục mất nước và niềm đau xót của một kẻ sĩ đương thời.
B. Chuẩn bị.
1. Giáo viên: Sgk, Stk, soạn giảng
2. Học sinh: Tìm đọc tư liệu tham khảo về bài thơ, soạn bài.
C. Tiến trình bài dạy
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
Đọc thuộc lòng bài thơ “Khóc Dương Khuê” và cho biết tình cảm của NK dành cho người
bạn của mình.
3. Bài mới

Hoạt động của Gv - Hs Nội dung cần đạt

- Gọi Hs đọc tiểu dẫn ở sgk, tìm hiểu đề tài bài thơ.

- Yêu cầu hs đọc bài thơ, xác định chủ đề bài thơ.

Pv. Em thấy có điều gì khác thường trong hai câu
thơ đầu?
Giảng. - Cứ ba năm nhà nước mở một khoa thi như
thế, đó là quy định bình thường của lệ thi cử.
- Điều bất thường: “Trường Nam thi lẫn với trường
Hà”. Đời nhà Nguyễn toàn cõi Bắc Kì có 2 điểm thi
Hương: Nam Định và Hà Nội. Năm Đinh Dậu 1897,
vì sợ các cuộc khởi nghĩa của nhân dân, Td Pháp
không cho tổ chức thi ở Hà Nội nữa, nên chính
quyền nhà Nguyễn cho dồn tất cả xuống Nam Định
- “ Lẫn”: diễn tả cái hỗn tạp, láo nháo, không còn
thể thống gì…
I. Tìm hiểu chung
1. Đề tài: thi cử - một đề tài khá
đậm nét trong sáng tác của Tú
Xương
2. Chủ đề:
Bài thơ thể hiện thái độ mỉa mai,
phẫn uất của nhà thơ đối với chế
độ thi cử đương thời và đối với con
đường khoa cử của riêng ông. Qua
đó, tác giả vẽ nên một phần hiện
thực nhốn nháo ô hợp của xã hội
thực dân nửa phong kiến buổi đầu.
II. Phân tích.
1. Hai câu đề.
- Hai câu đề có tính chất tự sự,
nhằm kể lại cuộc thi. Kì thi mở
đúng theo thông lệ, “ba năm mở
một khoa”. Nhưng sự bất thường ở

chỗ: “Trường Nam thi lẫn với
trường Hà”
- Từ “lẫn” thể hiện rõ sự ô hợp,
nhộn nhạo trong thgi cử.



Pv. Em có nhận xét gì về hình ảnh sĩ tử và quan
trường? Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh và biện
pháp nghệ thuật trong hai câu thực. Từ đó em có
cảm nhận như thế nào về cảnh thi cử lúc bấy giờ?
Giảng. Nhân vật trọng tâm của trường thi: sĩ tử và
quan trường được khắc hoạ rất sắc nét, bộc lộ tính
cách kì thi và tính chất xã hội.
NT: đảo ngữ  hình ảnh thí sinh lôi thôi với những
chai lọ trên vai thật là xốc xếch.
“ Vai đeo lọ”  cái vẻ xiêu vẹo, gảy đổ, lếch thếch,
chẳng ra gì của những ông cử tương lai.
- Sĩ tử thì “ lôi thôi”; lũ quan trường thì “ậm oẹ”.
Ậm oẹ là một từ rất sáng tạo của Tú Xương. Lũ
quan trường dùng cái loa để chỉ dẫn, điều khiển,
nhắc nhở, gọi tên thí sinh. Vì vùng đất đặt trường
thi rất rộng, thí sinh đông nên quan trường phải thét
vào loa… “ậm oẹ” là một âm thanh ú ớ, nói không
thành tiếng rõ, nhưng đó là cái giọng điệu lên gân la
lối, vênh váo của những kẻ dựa hơi chứ không có
thực quyền.
Cho nên nếu thí sinh mất đi cái vẻ nho nhã trí thức
của thuở nào thì “giám khảo” cũng không còn cái
dáng nghiêm trang đáng tôn kính.

Pv. Phân tích hình ảnh quan sứ, bà đầm và sức
mạnh châm biếm, đả kích của biện pháp nghệ thuật
đối ở hai câu luận.

2. Hai câu thực.
- Sĩ tử: Nghệ thuật đảo ngữ  nhấn
mạnh sự luộm thuộm, xốc xếch,
không gọn gàng. Đó là hình ảnh
“nho phong sĩ khí” do sự ô hợp,
nhốn nháo của xã hội đưa lại.
- Quan trường: “ậm oẹ miếng thét
loa” cái oai nhưng là cái oai cố
tạo ra. Nt đảo ngữ giúp người đọc
thấy được tính chất lộn xộn của kì
thi.
 Tạp nhạp, lôi thôi của thi cử và
cái nhố nhăng của xã hội VN trong
buổi đầu giao thời.







3. Hai câu luận
Đối lập với hình ảnh sĩ tử và quan
Giảng. Hình ảnh “ông Tây mụ đầm” ở đây phản
ánh đúng bản chất xã hội lúc bấy giờ: xã hội nô lệ

mà người nắm thực qyền là thực dân. Hình ảnh
“lọng cắm rợp trời” cho thấy cảnh tiếp đón dành
cho Tây thật là long trọng, kính cẩn. Hình ảnh quan
Tây mụ đầm ngồi trên cao cho thấy cảnh mất nước
của chúng ta. Nhưng cái thú vị nhất ở đây là Tú
Xương đã lợi dụng nghệ thuật thơ Đường để bày tỏ
thái độ của mình đối với cái mà mình không thích.
Lợi dụng nghệ thuật đối, Tú Xương đã đặt cái “váy”
của bà đầm ngang với cái “lọng” của ông Tây. Ghép
hai hình ảnh đó với nhau, cho nó đối nhau, Tú
Xương đã chơi một vố rất đau, rất thẳng tay đối với
lũ quan Tây. Tương tự như thế, “quan sứ” đối với
“mụ đầm”, quan sứ là chữ trang trọng để gọi ông
Tây, nhưng “mụ đầm” là chữ “chơi xỏ”, là để chửi,
mụ là tiếng gọi hạng đàn bà không ra gì, gọi ông
quan Tây thì trang trọng, nhưng gọi vợ ông quan là
con mụ chẳng ra gì, đó là cách chửi của Tú Xương

Pv. Phân tích tâm trạng, thái độ của tác giả trước
cảnh tượng trường thi. Lời nhắn gọi của Tú Xương
ở hai câu cuối có ý nghĩa gì?
Giảng. Đất Bắc chỉ vùng Hà Nội, kinh đô của ngàn
năm văn vật, nơi tụ hội của nhân tài đất nước. Câu
thơ là một tiếng kêu than của chính mình, đồng thời
còn là tiếng kêu gọi đối với những ai còn nghĩ tới
cái nhục mất nước, còn tự hào về truyền thống của
dân tộc. Âm điệu câu thơ có cái gì xót xa cho thấy
tâm trạng xốn xang của tác giả…
trường là hình ảnh quan sứ và bà
đầm. Hai nhân vật này được đón

tiếp rất linh đình “lọng cắm rợp
trời”. Nghệ thuật đảo ngữ kết hợp
nghệ thuật đối tạo nên sức mạnh đả
kích, châm biếm dữ dội, sâu cay.












4. Hai câu kết
Hai câu kết chuyển đổi giọng từ
mỉa mai châm biếm sang trữ tình.
Đó là lời kêu gọi, đánh thức lương
tri. Câu hỏi phiếm chỉ không chỉ
hướng đến các sĩ tử thi năm đó mà
còn là những người được xem là
nhân tài đất Bắc hãy “ngoảnh cổ
mà…nước nhà”. Từ một khoa thi
nhưng bức tranh về hiện thực xã
hội năm Đinh Dậu đã được hiện
lên. Bên cạnh đó còn là nỗi nhục
mất nước, sự tác động đến tâm lnh
người đọc.

III. Tổng kết
Qua bài thơ “Vịnh khoa thi
Hương” Tú Xương đã vẽ lại cái
cảnh trường thi nhỏ thôi mà bộc lộ
được bản chất của cả xã hội Việt
Nam.
4. Củng cố.
- Phân tích cảch trường thi năm Đinh Dậu, qua đó nêu rõ thái độ, tâm trạng của Trần Tế
Xương trong bài.
5. Dặn dò.
- Học bài, soạn bài “Tìm hiểu thêm về Nguyễn Khuyến”

Rút kinh nghiệm: