CAO HỔ CỐT Tên khoa học: Panthera tigris L. Họ mèo (Felidae) Bộ phận dùng: toàn bộ ppt

CAO HỔ CỐT
Tên khoa học: Panthera tigris L.
Họ mèo (Felidae)
Bộ phận dùng: toàn bộ xương con hổ.
Nấu cao hổ cốt phải dùng toàn bộ xương con hổ,
không nên thiếu miếng xương nào và không được
lẫn các xương khác. Do đó phải có người tinh thạo,
biết xem xương và chọn lọc xương. Xương hổ quý
nhất là xương tay (hổ hình cốt) rồi xương chân,
xương đầu, xương sống liền với xương đuôi (không
thể thiếu những xương này được). Xương tay hơi
vặn ở khuỷu, có một lỗ ‘thông thiên’; đặc điểm này
dùng phân biệt xương hổ, xương beo với các xương
khác: răng hàm có hình chữ ‘tam sơn’. Hổ chết trong
rừng lâu ngày xương trắng bợt, nếu ngâm nước lâu
thì bị ải, hổ săn bắn được thì xương dính liền nhau,
trắng ngà, để hơi vàng. Xương hổ tốt nhất nặng 10 -
15kg. Nếu có đủ 5 bộ xương cùng nấu thì tốt nhất,
nếu không một bộ trên 10kg cũng tốt. Một kg xương
đã chế nấu được độ 230g cao mềm, cho nên nấu cao
hổ cốt người ta thường nấu lẫn với xương Sơn
dương (tỷ lệ 1/5). Nếu được "ngũ dương nhị hổ" thì
càng có lực mạnh. Xương sơn dương nấu với xương
hổ cũng phải làm sạch như gạc (sạch tuỷ, gân, thịt).
Tính vị: vị mặn và ấm.
Quy kinh: Vào kinh Thận và Can .
Tác dụng: bổ dưỡng gân cốt, trục phong hàn.
Chủ trị: trị phong thấp tê bại, thuốc mạnh xương
cốt
Liều dùng: Ngày dùng 6 - 12g, thái miếng nhỏ
ngậm cho tan trước khi đi ngủ, hoặc ngâm rượu 1/4

để uống (ngâm rượu là tốt hơn cả).
Cách bào chế:
Theo Trung Y: Hổ bị chết vì tên độc không nên
dùng vì độc có thể ngấm vào xương. Dùng xương hổ
thì đập vỡ xương bỏ hết tuỷ bôi mỡ, sữa hoặc rượu
hay dấm rồi nướng
hoặc sao vàng mà dùng.
Theo kinh nghiệm Việt Nam: Có 3 giai đoạn: làm
sạch, tẩm sao và nấu cô:
- Làm sạch: nguyên tắc làm sạch là bỏ hết thịt gân và
tuỷ, nếu không sau này không những cao bị hỏng mà
còn di độc (có người nói tuỷ cọp thối rất lâu, nấu cao
còn tuỷ thì hai tuần sau sinh dòi ). Xương tươi hoặc
xương khô mà còn thịt gân cho vào nước vôi loãng (
100 kg xương dùng 0,500 kg vôi sống) vừa đủ ngập
xương. Đun sôi thì tắt lửa, để ngâm một đêm, đem ra
rửa sạch hết gân cho kỹ. Có người luộc, xương với
lá đu đủ non để làm sạch thịt, gân. Dùng trấu, cát
đánh, chà xương cho bóng sạch, rửa kỹ, phơi (sấy)
khô. Cưa từng khúc ngắn như khẩu mía 5 - 6cm, chẻ
làm 2 - 3 mảnh, xương nhỏ thì đập giập. Đem luộc
sôi trong 10 phút với nước giấm ( 10 kg xương dùng
3 lít giấm, thêm nước cho đủ ngập xương) để cho
tuỷ mềm ra rồi đẽo cho tuỷ hết. Rửa sạch nước giấm
cho kỹ, có người kỹ hơn sau khi đẽo bỏ tuỷ rồi thì
lấy trấu giã với xương hoặc lấy đá cuội to nhỏ xóc
với xương để xương sạch tuỷ và trơn bóng. Phơi sấy
khô.
Giai đoạn làm sạch tuỷ này rất quan trọng đòi hỏi
nhiều công phu, không thể làm dối được. Công việc

làm xương nên làm xa nhà để giữ được vệ sinh.
- Tẩm sao: tẩm sao xương hổ để nấu cao có nhiều
cách, tuỳ theo kinh nghiệm của từng địa phương. Có
người tẩm sao lần lượt như sau: tẩy bằng nước rau
cải, tẩy bằng nước trầu không, sao bằng mỡ dê,
ngâm với Khương hoàng và Hùng hoàng, ngâm với
giấm vào sao cát, cuối cùng sao lại bằng mỡ dê (Phó
Đức Thành). Lại có người tiến hành như sau: ngâm
nước trầu không, ngâm nước rau cải xóc với giấm.
Tẩm mỡ dê, rửa bằng nước gừng pha rượu, sao cát
cho vàng (để tán bột dùng hoặc nấu cao) (Quan
Triệu Ngang); Hoặc là ngâm vào nước trầu không,
ngâm vào nước rau cải tẩm giấm sao, tẩm rượu sao,
tẩm mỡ dê sao vàng (Nguyễn Ngọc Bích) v.v
Theo kinh nghiệm tẩm sao xương hổ nấu cao (hay
tán bột) của Viện Đông y và Xí nghiệp dược phẩm I
thì nay thống nhất tiến hành như sau:
+ Lấy rau cải đã giã nhỏ (100kg xương đùng 10kg lá
rau cải và 5 lít nước) tẩm trộn vào xương để 1 ngày
đêm. Rửa sạch, sấy khô).
+ Lấy lá trầu không đã giã nhỏ (100kg xương dùng
5kg lá trầu không và 3 lít nước) tẩm, trộn vào
xương, ủ một ngày đêm. Rửa sạch, sấy khô.
+ Lấy gừng đã giã nhỏ (100 kg xương, dùng 10kg
gừng và 5 lít nước) tẩm ủ một đêm. Sáng hôm sau
đem ra sấy ngay (không phải rửa) cho khô.
+ Lấy rượu 40o (l00 kg xương dùng 10 lít rượu) tẩm
vào xương, để ráo.
+ Đem sao vàng với cát (đã rửa sạch): nấu cao thì
sao qua (không nên sao vàng); làm hoàn tán thì mới

phải sao vàng.
- Nấu và cô: nấu cao hổ cốt giống như nấu cao ban
long là nấu ba nước, cô chung trực tiếp rồi cô cách
thuỷ, đảo đều và kỹ, bọc giấy bóng v.v
Bảo quản: để nơi thoáng gió, mùa hè nên lót vôi
sống dưới đáy thùng, đậy kín.
Kiêng ky: người âm hư hoả vượng không nên dùng