Đề án kinh tế chính trị: NHỮNG LÝ LUẬN VỀ NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG docx

z












Tiểu luận

Đề tài: “Vai trò của nhà nước
trong nền kinh tế thị trường ở
nước ta’’

Đ
ề án kinh tế chính
trị

1
L
ỜI
M
Ở

ĐẦU

Như m
ọ
i ng
ườ
i
đã
bi
ế
t, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng là m
ộ
t ki
ể
u t
ổ
ch

ứ
c kinh t
ế

ph
ả
n ánh tr
ì
nh
độ
phát tri
ể
n cao c
ủ
a văn minh nhân lo
ạ
i. T
ừ
tr
ướ
c
đế
n nay nó
t
ồ
n t
ạ
i và phát tri
ể
n ch

ủ
y
ế
u
ở
các n
ướ
c ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n, là nhân t
ố
quy
ế
t
đị
nh s
ự
t
ồ
n t
ạ
i và phát tri
ể
n c
ủ
a ch

ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n. Ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n
đã
bi
ế
t l
ợ
i
d
ụ
ng t
ố
i đa ưu th
ế
c
ủ
a kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng
để
ph
ụ
c v
ụ
cho m
ụ
c tiêu phát tri
ể
n
ti
ề
m năng kinh doanh, t
ì
m ki
ế
m l
ợ
i nhu
ậ
n, và m
ộ
t cách khách quan nó thúc
đẩ
y l
ự
c l

ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t c
ủ
a x
ã
h
ộ
i phát tri
ể
n m
ạ
nh m
ẽ
. Ngày nay, kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ

a
đã

đạ
t t
ớ
i giai đo
ạ
n phát tri
ể
n khá cao và ph
ồ
n th
ị
nh
trong các n
ướ
c tư b
ả
n phát tri
ể
n.
T
ừ

đạ
i h
ộ
i IV c
ủ

a
Đả
ng ( năm 1986 )
đấ
t n
ướ
c ta th
ự
c hi
ệ
n
đườ
ng l
ố
i
đổ
i m
ớ
i ,chuy
ể
n t
ừ
cơ ch
ế
t
ậ
p trung quan liêu bao c
ấ
p sang cơ ch
ế

th
ị
tr
ườ
ng
có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c theo
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a.
Để

đạ
t
đượ
c
m
ụ
c tiêu
đã

đề
ra trong đi
ề
u ki
ệ
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng hơn 10 năm qua,
đấ
t n
ướ
c
đã
v
ượ
t qua bao khó khăn, th
ử

thách giành
đượ
c nhi
ề
u thành t
ự
u trên các l
ĩ
nh
v
ự
c c
ủ
a
đờ
i s
ố
ng x
ã
h
ộ
i, trong đó có l
ĩ
nh v
ự
c kinh t
ế
. Tuy nhiên trong các
Văn ki
ệ

n c
ủ
a
Đả
ng t
ạ
i
đạ
i h
ộ
i l
ầ
n th
ứ
VII,VIII
đã

đề
c
ậ
p
đế
n 4 nguy cơ thách
th
ứ
c
đố
i v
ớ
i s

ự
nghi
ệ
p cách m
ạ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
n
ướ
c ta, trong đó “ch
ệ
ch
h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ

a” có th
ể
coi là nguy cơ l
ớ
n nh
ấ
t. V
ì
v
ậ
y kh
ả
năng
đị
nh
h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a n
ề
n kinh t
ế
th

ị
tr
ườ
ng n
ướ
c ta có tr
ở
thành hi
ệ
n th
ự
c
hay không tr
ướ
c h
ế
t ph
ụ
thu
ộ
c vào vai tr
ò
l
ã
nh
đạ
o kinh t
ế
c
ủ

a
Đả
ng và nhà
n
ướ
c là nhân t
ố
quy
ế
t
đị
nh nh
ấ
t b
ả
o
đả
m
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a c

ủ
a
n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng c
ũ
ng như toàn b
ộ
s
ự
nghi
ệ
p phát tri
ể
n c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c.
Ngày nay trong n
ề
n kinh t

ế
th
ị
tr
ườ
ng hi
ệ
n
đạ
i, v
ớ
i sư phát tri
ể
n nhanh
chóng c
ủ
a khoa h
ọ
c - công ngh
ệ
, n
ế
u không có s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a nhà n
ướ

c th
ì

không th
ể
gi
ả
i quy
ế
t
đượ
c nhi
ề
u v
ấ
n
đề
kinh t
ế
l
ớ
n có t
ầ
m c
ỡ
qu
ố
c gia, qu
ố
c

t
ế
. V
ì
th
ế
k
ế
t h
ợ
p hài hoà gi
ữ
a s
ự
v
ậ
n hành c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ớ
i s
ự
đi
ề

u
ti
ế
t c
ủ
a nhà n
ướ
c là c
ầ
n thi
ế
t và là gi
ả
i pháp mang l
ạ
i thành công trên con
đườ
ng phát tri
ể
n. Trong m
ố
i quan h
ệ
đó, nhà n
ướ
c gi
ữ
vai tr
ò

đị
nh h
ướ
ng t
ạ
o
“hành lang “ pháp l
ý
và môi trương
đầ
u tư
để
các ch
ủ
th
ể
có th
ể
có th
ể
phát
huy tính năng
độ
ng, sáng t
ạ
o c
ủ
a m
ì
nh.

Nh
ậ
n th
ứ
c
đượ
c t
ầ
m quan tr
ọ
ng v
ề
vai tr
ò
c
ủ
a nhà n
ướ
c trong n
ề
n kinh
t
ế
th
ị
tr
ườ
ng nên em
đã
ch

ọ
n
đề
tài “Vai tr
ò
c
ủ
a nhà n
ướ
c trong n
ề
n kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng
ở
n
ướ
c ta’’. Là m
ộ
t sinh viên năm th
ứ
2 nên t
ầ
m hi
ể

u bi
ế
t, nh
ậ
n
th
ứ
c và l
ý
lu
ậ
n c
ủ
a em c
ò
n nhi
ề
u h
ạ
n ch
ế
. B
ở
i v
ậ
y em r
ấ
t mong
đượ
c s

ự
giúp
đỡ
c
ủ
a th
ầ
y
để
bài vi
ế
t c
ủ
a em
đượ
c hoàn ch
ỉ
nh hơn.
Em xin c
ả
m ơn th
ầ
y giáo TS Tô
Đứ
c H
ạ
nh
đã
giúp
đỡ

em hoàn thành
bài vi
ế
t này.

Đ
ề án kinh tế chính
trị


2





P
HẦN
I

N
HỮNG

LÝ

LUẬN

VỀ

N

ỀN
KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG













Đ
ề án kinh tế chính
trị


3
A . KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG

I. N
HỮNG

LÝ

LUẬN

VỀ

NỀN
KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG

1. Khái ni
ệ
m và
đặ
c đi
ể
m
KTTT là n
ề
n kinh t

ế
hàng hoá phát tri
ể
n
ở
tr
ì
nh
độ
cao, là m
ộ
t h
ì
nh th
ứ
c t
ổ

ch
ứ
c s
ả
n xu
ấ
t x
ã
h
ộ
i hi
ệ

u qu
ả
nh
ấ
t phù h
ợ
p v
ớ
i tr
ì
nh
độ
phát tri
ể
n c
ủ
a x
ã
h
ộ
i
hi
ệ
n nay. Các
đặ
c đi
ể
m chính c
ủ
a KTTT:

-Các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
có tính t
ự
ch
ủ
cao. M
ỗ
i ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
là m
ộ
t
thành ph
ầ
n c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
có quan h

ệ

độ
c l
ậ
p v
ớ
i nhau, m
ỗ
i ch
ủ
th
ể
t
ự
quy
ế
t
đị
nh l
ấ
y ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a m
ì
nh.

-Tính phong phú c
ủ
a hàng hóa. Do các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế

đề
u t
ự
quy
ế
t
đị
nh l
ấ
y ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a m
ì
nh nên b
ấ
t c
ứ

hàng hoá nào có nhu c
ầ
u th
ì
s
ẽ
có
ng
ườ
i s
ả
n xu
ấ
t. Mà nhu c
ầ
u c
ủ
a con ng
ườ
i th
ì
vô cùng phong phú, đi
ề
u này
t
ạ
o nên s
ự
phong phú c
ủ

a hàng hoá trong n
ề
n KTTT .
-C
ạ
nh tranh là t
ấ
t y
ế
u trong KTTT .Hàng hoá nào có nhu c
ầ
u l
ớ
n thí s
ẽ

có nhi
ề
u ng
ườ
i s
ả
n xu
ấ
t. Khi có quá nhi
ề
u ng
ườ
i cùng s
ả

n xu
ấ
t m
ộ
t m
ặ
t hàng
th
ì
s
ự
c
ạ
nh tranh là t
ấ
t y
ế
u.
-KTTT là m
ộ
t h
ệ
th
ố
ng kinh t
ế
m
ở
, trong đó có s
ự

giao lưu r
ộ
ng r
ã
i
không ch
ỉ
trong th
ị
tr
ườ
ng m
ộ
t n
ướ
c màgi
ữ
a các th
ị
tr
ườ
ng v
ớ
i nhau.
-Giá c
ả
h
ì
nh thành ngay trên th
ị

tr
ườ
ng. Không m
ộ
t ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
nào
quy
ế
t
đị
nh
đượ
c giá c
ả
. Giá c
ủ
a m
ộ
t m
ặ
t hàng
đượ
c quy
ế
t

đị
nh b
ở
i cung và
c
ầ
u c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng.
N
ề
n KTTT có th
ể
t
ự
ho
ạ
t
độ
ng
đượ
c là nh
ờ
vào s
ự
đi

ề
u ti
ế
t c
ủ
a cơ ch
ế

th
ị
tr
ườ
ng. Đó là các quy lu
ậ
t kinh t
ế
khách quan như quy lu
ậ
t giá tr
ị
, quy lu
ậ
t
cung c
ầ
u, lưu thông ti
ề
n t
ệ
, c

ạ
nh tranh…tác đ
ộ
ng, ph
ố
i h
ợ
p ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a
toàn b
ộ
th
ị
tr
ườ
ng thành m
ộ
t h
ệ
th
ố
ng th
ố
ng nh
ấ

t.
2. Ưu và nh
ượ
c đi
ể
m c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
a. Ưu đi
ể
m
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng thúc
đẩ
y l
ự
c l

ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t phát tri
ể
n t
ạ
o ra s
ự
c
ạ
nh
tranh g
ắ
t gao gi
ữ
a các nhà s
ả
n xu
ấ
t. Ng
ườ
i tiêu dùng
đượ
c tho
ả
m
ã

n nhu c
ầ
u
c
ũ
ng như đáp
ứ
ng
đượ
c
đầ
y
đủ
m
ọ
i ch
ủ
ng lo
ạ
i hàng hoá và d
ị
ch v
ụ
.
Phân công lao
độ
ng ngày càng x
ã
h
ộ

i hoá cao. M
ở
r
ộ
ng quan h
ệ
nhi
ề
u
lo
ạ
i th
ị
tr
ườ
ng t
ừ
th
ị
tr
ườ
ng
đị
a phương, th
ị
tr
ườ
ng dân t
ộ
c và khu v

ự
c, thi
tr
ườ
ng qu
ố
c t
ế
.
T
ạ
o xu th
ế
liên doanh, liên k
ế
t
đẩ
y m
ạ
nh giao lưu kinh t
ế
, các n
ướ
c
đang phát tri
ể
n có cơ h
ộ
i
đượ

c ti
ế
p xúc
đượ
c chuy
ể
n giao công ngh
ệ
s
ả
n xu
ấ
t,
Đ
ề án kinh tế chính
trị


4
công ngh
ệ
qu
ả
n l
ý
t
ừ
các n
ướ
c phát tri

ể
n
để
thúc
đẩ
y công cu
ộ
c xây d
ự
ng và
phát tri
ể
n kinh t
ế

ở
n
ướ
c m
ì
nh
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng góp ph
ầ
n thúc

đẩ
y giao lưu gi
ữ
a các n
ướ
c d
ướ
i s
ự

th
ể
hi
ệ
n qua cac s
ả
n ph
ẩ
m d
ị
ch v
ụ
mang b
ả
n s
ắ
c riêng c
ủ
a t
ừ

ng dân t
ộ
c, t
ừ
ng
đị
a phương, t
ừ
ng qu
ố
c gia.
b. Nh
ượ
c đi
ể
m
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng phát tri
ể
n t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ

n thu
ậ
n l
ợ
i cho các thành ph
ầ
n
kinh t
ế
phát tri
ể
n, lúc đó vai tr
ò
c
ủ
a kinh t
ế
nhà n
ướ
c b
ị
gi
ả
m sút và ch
ị
u s
ứ
c
ép m
ạ

nh m
ẽ
tư các thành ph
ầ
n kinh t
ế
khác.
Trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
c
ạ
nh tr
ạ
nh g
ắ
t gao gi
ã
các nhà s
ả
n
xu
ấ

t, các nhà phân ph
ố
i d
ẫ
n
đế
n th
ấ
t nghi
ệ
p tăng cao ho
ạ
t
độ
ng phúc l
ợ
i x
ã

h
ộ
i b
ị
gi
ả
m sút.
N
ề
n kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng do các nhà s
ả
n xu
ấ
t hàng hoá d
ị
ch v
ụ
ch
ạ
y theo
l
ợ
i nhu
ậ
n gây ra h
ậ
u qu
ả
v
ề
môi tr
ườ
ng sinh thái làm gi
ả
m t

ố
c
độ
tăng tr
ưở
ng
b
ề
n v
ữ
ng c
ủ
a qu
ố
c gia.
M
ặ
t trái c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng đem l
ạ
i là các t

ệ
n
ạ
n x
ã
h
ộ
i m
ớ
i n
ả
y
sinh cang ngày càng gia tăng.
N
ề
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ớ
i b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a nó là l

ợ
i nh
ậ
n t
ố
i đa th
ì
vi
ệ
c c
ầ
n
đị
nh h
ướ
ng cho các thành ph
ầ
n kinh t
ế
là r
ấ
t quan tr
ọ
ng, n
ế
u không s
ẽ
có
nguy cơ đi ch
ệ

ch h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
đố
i l
ậ
p v
ớ
i b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a nhà n
ướ
c
ta.
II. CƠ
CHẾ

THỊ

TRƯỜNG

1. Khái ni
ệ
m
Trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng có m
ộ
t lo
ạ
t nh
ữ
ng quy lu
ậ
t kinh t
ế
v
ố
n có
c
ủ
a nó như quy lu

ậ
t giá tr
ị
, quy lu
ậ
t cung – c
ầ
u, quy lu
ậ
t c
ạ
nh tranh,v.v…Các
quy lu
ậ
t đó
đề
u bi
ể
u hi
ệ
n s
ự
ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a m
ì

nh thông qua giá c
ả
th
ị
tr
ườ
ng.
Nh
ờ
s
ự
v
ậ
n
độ
ng giá c
ả
th
ị
tr
ườ
ng mà di
ễ
n ra m
ộ
t s
ự
thích
ứ
ng m

ộ
t các t
ự

phát gi
ữ
a kh
ố
i l
ượ
ng và cơ c
ấ
u c
ủ
a s
ả
n xu
ấ
t ( t
ổ
ng cung ) v
ớ
i kh
ố
i l
ượ
ng và
cơ c
ấ
u c

ủ
a s
ả
n xu
ấ
t (t
ổ
ng cung ), t
ứ
c là s
ự
ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các quy lu
ậ
t đó
đã

đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n s
ả

n xu
ấ
t x
ã
h
ộ
i.
V
ậ
y: cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là cơ ch
ế
t
ự
đi
ề
u ti
ế
t c
ủ
a n
ề
kinh t
ế
th

ị
tr
ườ
ng
do s
ự
tác
độ
ng c
ủ
a các quy lu
ậ
t v
ố
n có c
ủ
a nó. Nói m
ộ
t cách c
ụ
th
ể
hơn, cơ
ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là h

ệ
th
ố
ng h
ữ
u cơ c
ủ
a s
ự
thích
ứ
ng l
ẫ
n nhau, t
ự
đI
ề
u ti
ế
t l
ẫ
n
nhau c
ủ
a các y
ế
u t
ố
giá c
ả

, cung – c
ầ
u, c
ạ
nh tranh …tr
ự
c ti
ế
p phát huy tác
d
ụ
ng trên th
ị
tr
ườ
ng
để
đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng.

Đ
ề án kinh tế chính
trị


5
Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là m
ộ
t b
ộ
máy tinh vi
để
ph
ố
i h
ợ
p m
ộ
t cách không t
ự

giác ho
ạ
t

độ
ng c
ủ
a ng
ườ
i tiêu dùng v
ớ
i các nhà s
ả
n xu
ấ
t. Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng t
ự

phát sinh và phát tri
ể
n cùng v
ớ
i s
ự
phát tri
ể
n c
ủ

a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng phát sinh
và phát tri
ể
n cùng v
ớ
i s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng,
ở
đâu có s
ả
n xu
ấ
t

và trao
đổ
i hàng hoá th
ì

ở
đó có th
ị
tr
ườ
ng và do đó coá cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng ho
ạ
t
độ
ng.
2. Ưu đi
ể
m và khuy
ế
t t
ậ
t c
ủ
a cơ ch

ế
th
ị
tr
ườ
ng
a. Ưu đi
ể
m c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng
Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có nh
ữ
ng ưu đi
ể
m và tác d
ụ
ng mà không có cơ ch

ế

nào hoàn toàn thay th
ế

đượ
c.
Th
ứ
nh
ấ
t, cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng kích thích ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
và

t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i cho ho
ạ
t
độ
ng t
ự
do c
ủ
a h
ọ
. Do đó làm cho n
ề
n kinh t
ế

phát tri
ể
n năng
độ
ng, có hi

ệ
u qu
ả
.
Th
ứ
hai,s
ự
tác
độ
ng c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng s
ẽ
đưa
đế
n s
ự
thích
ứ
ng t
ự

phát gi

ã
kh
ố
i l
ượ
ng và cơ c
ấ
u c
ủ
a s
ả
n su
ấ
t ( t
ổ
ng cung )v
ớ
i kh
ố
i l
ượ
ng và cơ
c
ấ
u nhu c
ầ
u c
ủ
a x
ã

h
ộ
i ( t
ổ
ng c
ầ
u ). Nh
ờ
đó ta có th
ể
tho
ả
m
ã
n t
ố
t nhu c
ầ
u
tiêu dùng cá nhân v
ề
hàng v
ạ
n s
ả
n ph
ẩ
m khác nhau. Nhi
ệ
m v

ụ
này n
ế
u
để

Nhà n
ướ
c làm s
ẽ
ph
ả
i th
ự
c hiên m
ộ
t s
ố
công vi
ệ
c r
ấ
t l
ớ
n, có khi không th
ự
c
hi
ệ
n

đượ
c và
đò
i h
ỏ
i chi phí cao trong quá tr
ì
nh ra các quy
ế
t
đị
nh.
Th
ứ
ba, cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng kích thích
đổ
i m
ớ
i k
ĩ
thu
ậ
t, h
ợ

p l
ý
hoá s
ả
n
xu
ấ
t. S
ứ
c ép c
ủ
a c
ạ
nh tranh bu
ộ
c nh
ữ
ng ng
ườ
i s
ả
n xu
ấ
t ph
ả
i gi
ả
m chi phí s
ả
n

xu
ấ
t cá bi
ệ
t
đế
n m
ứ
c t
ố
i thi
ể
u b
ằ
ng cách áp d
ụ
ng nh
ữ
ng phương pháp s
ả
n
xu
ấ
t t
ố
t nh
ấ
t như không ng
ừ
ng

đổ
i m
ớ
i k
ỹ
thu
ậ
t công ngh
ệ
s
ả
n xu
ấ
t,
đổ
i m
ớ
i
s
ả
n ph
ẩ
m,
đổ
i m
ớ
i t
ổ
ch
ứ

c s
ả
n xu
ấ
t và qu
ả
n l
ý
kinh doanh, nâng cao hi
ệ
u qu
ả
.
Th
ứ
tư, cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng th
ự
hi
ệ
n phân ph
ố
i các ngu
ồ
n l

ự
c kinh t
ế
m
ộ
t
cách t
ố
i ưu. Trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, vi
ệ
c lưu
độ
ng, di chuy
ể
n, phân ph
ố
i
các y
ế
u t
ố
s

ả
n xu
ấ
t, v
ố
n
đề
u tuân theo nguyên t
ắ
c c
ủ
a thi tr
ườ
ng; chúng s
ẽ

chuy
ể
n
đế
n nơi
đượ
c s
ử
d
ụ
ng v
ớ
i hi
ệ

u qu
ả
cao nh
ấ
t, do đó các ngu
ồ
n l
ự
kinh
t
ế

đượ
c phân b
ố
m
ộ
t cách t
ố
i ưu.
Th
ứ
năm, s
ự
đi
ề
u ti
ế
t c
ủ

a c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng m
ề
m d
ẻ
o hơn s
ự
đi
ề
u
ch
ỉ
nh c
ủ
a cơ quan nhà n
ướ
c và có kh
ả
năng thích nghi cao hơn tr
ướ
c, nh
ữ
ng

đi
ề
u ki
ệ
n kinh t
ế
bi
ế
n
đổ
i, làm thích
ứ
ng k
ị
p th
ờ
i gi
ữ
a s
ả
n xu
ấ
t x
ã
h
ộ
i v
ớ
i nhu
c

ầ
u x
ã
h
ộ
i.
Nh
ờ
nh
ữ
ng ưu đi
ể
m và tác d
ụ
ng đó, cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có th
ể
gi
ả
i quy
ế
t
đượ
c nh
ữ

ng v
ấ
n
đề
cơ b
ả
n c
ủ
a t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế
. Nó là cơ ch
ế
t
ố
t nh
ấ
t đi
ề
u ti
ế
t
Đ
ề án kinh tế chính
trị

6
n
ề
n s
ả
n xu
ấ
t x
ã
h
ộ
i.Tuy nhiên, “s
ự
thành công” c
ủ
a cơ ch
ế
đó là có đi
ề
u
ki
ệ
n: Các y
ế
u t
ố
s
ả
n xu
ấ

t
đượ
c lưu
độ
ng, di chuy
ể
n d
ễ
dàng, giá c
ả
th
ị
tr
ườ
ng
có tính linh ho
ạ
t thông tin th
ị
tr
ườ
ng ph
ả
i nh
ạ
y, và các ch
ủ
th
ể
th

ị
tr
ườ
ng ph
ả
i
n
ắ
m
đượ
c
đầ
y
đủ
thông tin liên quan.
Đ
ề án kinh tế chính
trị


7
b. Nh
ữ
ng khuy
ế
t t
ậ
t c
ủ
a cơ ch

ế
th
ị
tr
ườ
ng
Cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là cơ ch
ế
t
ố
t nh
ấ
t đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ

ng, tuy
nhiên cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng c
ũ
ng có nh
ữ
ng khuy
ế
t t
ậ
t v
ố
n có c
ủ
a nó.
Th
ứ
nh
ấ
t, cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ

ng ch
ỉ
th
ể
hi
ệ
n
đầ
y
đủ
khi có s
ự
ki
ể
m soát c
ủ
a
c
ạ
nh tranh hoàn h
ả
o, khi xu
ấ
t hi
ệ
n c
ạ
nh tranh không hoàn h
ả
o, th

ì
hi
ệ
u l
ự
c
c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng b
ị
gi
ả
m. Ch
ẳ
ng h
ạ
n xu
ấ
t hi
ệ
n
độ
c quy
ề

n, các nhà
độ
c
quy
ề
n có th
ể
gi
ả
m s
ả
n l
ượ
ng, tăng giá
để
thu l
ợ
i nh
ậ
n cao, m
ặ
t khác, khi xu
ấ
t
hi
ệ
n
độ
c quy
ề

n th
ì
không có s
ứ
c ép c
ủ
a c
ạ
nh tranh
đố
i v
ớ
i vi
ệ
c
đổ
i m
ớ
i k
ĩ

thu
ậ
t.
Th
ứ
ba, m
ụ
c đích ho
ạ

t
độ
ng c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p là l
ợ
i ích t
ố
i đa, v
ì

v
ậ
y h
ọ
có th
ể
l
ạ
m d
ụ
ng tài nguyên c
ủ
a x
ã
h
ộ
i gây ô nhi

ễ
m môi tr
ườ
ng s
ố
ng
c
ủ
a con ng
ườ
i, do đó hi
ệ
u qu
ả
kinh t
ế
– x
ã
h
ộ
i không
đượ
c
đả
m b
ả
o.
Th
ứ
ba, phân ph

ố
i thu nh
ậ
p không công b
ằ
ng, có nh
ữ
ng m
ụ
c tiêu x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a dù cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có hoat
độ
ng trôi tr
ả
y th
ì

c
ũ
ng không
đạ
t
đượ
c. S
ự
tác
độ
ng c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng s
ẽ
d
ẫ
n t
ớ
i s
ự
phân hoá giàu nghèo,
phân c
ự
c v

ề
c
ủ
a c
ả
i, tác
độ
ng c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng s
ẽ
đưa l
ạ
i hi
ệ
u qu
ả
kinh t
ế

cao, nhưng nó không t
ự

độ

ng mang l
ạ
i nh
ữ
ng giá tr
ị
mà x
ã
h
ộ
i mu
ố
n vươn
t
ớ
i. Edgar Morin
đã
nh
ậ
n xét chua chát: “Trong các n
ề
n văn minh
đượ
c g
ọ
i là
phát tri
ể
n c
ủ

a chúng ta, t
ồ
n t
ạ
i m
ộ
t t
ì
nh tr
ạ
ng kém phát tri
ể
n th
ả
m h
ạ
i v
ề
văn
hoá, trí n
ã
o, t
ì
nh ng
ườ
i ”.
Th
ứ
tư, m
ộ

t n
ề
n kinh t
ế
do cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng thu
ầ
n tu
ý
đi
ề
u ti
ế
t khó
tránh kh
ỏ
i nh
ữ
ng thăng tr
ầ
m, kh
ủ
ng ho
ả
ng kinh t

ế
có tính chu k
ỳ
và th
ấ
t
nghi
ệ
p. Ng
ườ
i ta nh
ậ
n th
ấ
y r
ằ
ng, m
ộ
t n
ề
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng hi
ệ
n
đạ

i đưng
tr
ướ
c m
ộ
t khó khăn nan gi
ả
i c
ủ
a kinh t
ế
v
ĩ
mô: không m
ộ
t n
ướ
c nào trong
m
ộ
t th
ờ
i gian dài l
ạ
i có
đượ
c l
ạ
m phát th
ấ

p và
đầ
y
đủ
công ăn vi
ệ
c làm.
Do cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có m
ộ
t lo
ạ
t các khuy
ế
t t
ậ
t v
ố
n có c
ủ
a nó, nên
trong th
ự
c t
ế

không t
ồ
n t
ạ
i cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng thu
ầ
n tu
ý
, mà th
ườ
ng có s
ự
can
thi
ệ
p c
ủ
a nhà n
ướ
c
để
s
ử
a ch

ữ
a nh
ữ
ng th
ấ
t b
ạ
i c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng, khi đó
n
ề
n kinh t
ế
, như ng
ườ
i ta th
ườ
ng g
ọ
i, g
ọ
i là n
ề

n kinh t
ế
h
ỗ
n h
ợ
p.
B . KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG

ĐỊNH

HƯỚNG

XÃ

HỘI

CHỦ

NGHĨA

Ở
V
IỆT
NAM

I . V
ì
sao Vi
ệ
t Nam l
ự
a ch
ọ
n mô h
ì
nh kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a ?

Như m
ọ
i ng
ườ
i
đã
bi
ế
t, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng là m
ộ
t ki
ể
u t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế

ph
ả
n ánh tr
ì
nh

độ
phát tri
ể
n nh
ấ
t
đị
nh c
ủ
a văn minh nhân lo
ạ
i. T
ừ
tr
ướ
c
đế
n
nay nó t
ồ
n t
ạ
i và phát tri
ể
n ch
ủ
y
ế
u d
ướ

i ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n, là nhân t
ố
quy
ế
t
Đ
ề án kinh tế chính
trị


8
đị
nh s
ự
t
ồ
n t
ạ
i và phát tri
ể
n c
ủ
a ch
ủ

ngh
ĩ
a tư b
ả
n . Ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n
đã
bi
ế
t
l
ợ
i d
ụ
ng t
ố
i đa ưu th
ế
c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr

ườ
ng
để
ph
ụ
c v
ụ
cho m
ụ
c tiêu phát
tri
ể
n ti
ề
m năng kinh doanh, t
ì
m kiém l
ợ
i nhu
ậ
n, và m
ộ
t cách khách quan nó
thúc
đẩ
y l
ự
c l
ượ
ng s

ả
n xu
ấ
t c
ủ
a x
ã
h
ộ
i phát tri
ể
n m
ạ
nh m
ẽ
. Ngày nay, kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a
đã

đạ
t t
ớ
i giai đo
ạ
n phát tri
ể
n cao và ph
ồ
n th
ị
nh
trong các n
ướ
c tư b
ả
n phát tri
ể
n.
Tuy nhiên, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ

ngh
ĩ
a không ph
ả
i là v
ạ
n năng.
Bên c
ạ
nh m
ặ
t tích c
ự
c nó c
ò
n m
ặ
t trái, có khuy
ế
t t
ậ
t t
ừ
trong b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a nó

do ch
ế

độ
s
ở
h
ữ
u tư nhân tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a chi ph
ố
i. Cùng v
ớ
i s
ự
phát tri
ể
n
c
ủ
a l
ự
c l
ượ
ng s

ả
n xu
ấ
t, càng ngày mâu thu
ẫ
n c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n càng b
ộ
c
l
ộ
sâu s
ắ
c, không gi
ả
i quy
ế
t
đượ
c các v
ấ
n
đề

x
ã
h
ộ
i, làm tăng thêm tính b
ấ
t
công và b
ấ
t
ổ
n x
ã
h
ộ
i, đào sâu thêm h
ố
ngăn cách gi
ữ
a ng
ườ
i giàu và ng
ườ
i
ngèo. Hơn th
ế
n
ữ
a, trong đi
ề

u ki
ệ
n toàn c
ầ
u hoá hi
ệ
n nay, nó c
ò
n r
ằ
ng bu
ộ
c
các n
ướ
c kém phát tri
ể
n trong qu
ỹ

đạ
o b
ị
l
ệ
thu
ộ
c và b
ị
bóc l

ộ
t theo quan h
ệ

”trung tâm – ngo
ạ
i vi”. Có th
ể
nói , n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a
toàn c
ầ
u ngày nay là s
ự
th
ố
ng tr

ị
c
ủ
a m
ộ
t s
ố
ít n
ướ
c l
ớ
n hay m
ộ
t s
ố
t
ậ
p đoàn
xuyên qu
ố
c gia
đố
i v
ớ
i đa s
ố
các n
ướ
c ngèo, làm tăng thêm mâu thu
ẫ

n gi
ữ
a
các n
ướ
c giàu và n
ướ
c nghèo .
Chính v
ì
th
ế
như mà, như C.Mac
đã
phân tích và d
ự
báo,ch
ủ
ngh
ĩ
a tư
b
ả
n t
ấ
t y
ế
u ph
ả
i nh

ườ
ng ch
ỗ
cho m
ộ
t phương th
ứ
c s
ả
n xu
ấ
t và ch
ế

độ
m
ớ
i văn
m
ớ
i văn minh hơn, nhân
đạ
o hơn. Ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n m
ặ

c dù
đã
và đang t
ì
m
m
ọ
i cách
để
tư đi
ề
u ch
ỉ
nh, t
ự
thích nghi băng cách phát tri
ể
n “ n
ề
n kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng hi
ệ
n
đạ

i ”,” n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng x
ã
h
ộ
i “, t
ạ
o ra ”ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n x
ã

h
ộ
i ”, “ ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b

ả
n nhân dân ”,” nhà n
ướ
c phúc l
ợ
i chung ” …, t
ứ
c là
ph
ả
I có sư can thi
ệ
p tr
ự
c ti
ế
p c
ủ
a nhà n
ứơ
c và c
ũ
ng ph
ả
i chăm lo v
ấ
n
đề
x
ã

h
ộ
i nhi
ề
u hơn, nhưng do mâu thu
ẫ
n t
ừ
trong b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a nó, ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n
không th
ể
t
ự
gi
ả
i quy
ế

t
đượ
c, có chăng nó ch
ỉ
t
ạ
m th
ờ
i xoa d
ị
u
đượ
c ch
ừ
ng
nào mâu thu
ẫ
n mà thôi. N
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh

ĩ
a hi
ệ
n
đạ
i đang
nghày càng th
ể
hi
ệ
n xu h
ướ
ng t
ự
ph
ủ

đị
nh và t
ự
ti
ế
n hoá
để
chu
ẩ
n b
ị
chuy
ể

n
sang giai đo
ạ
n h
ậ
u công nghi
ệ
p, theo xu h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i hoá. Đây là t
ấ
t y
ế
u
khách quan, là quy lu
ậ
t phát tri
ể
n c
ủ
a x
ã
h
ộ
i. Nhân lo
ạ

i mu
ố
n ti
ế
n lên, x
ã
h
ộ
i
mu
ố
n phát tri
ể
n th
ì
d
ứ
t khoát không th
ể
d
ừ
ng l
ạ
i
ở
kinh t
ế
th
ị
tr

ườ
ng ch
ủ

ngh
ĩ
a tư b
ả
n.
Mô hinh ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i ki
ể
u Xô - vi
ế
t là m
ộ
t ki
ể
u t
ổ
ch
ứ
c x

ã
h
ộ
i, t
ổ

chưc kinh t
ế
mu
ố
n s
ớ
m kh
ắ
c ph
ụ
c nh
ữ
ng khuy
ế
t t
ậ
t c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả

n,
mu
ố
n nhanh chóng xây d
ự
ng m
ộ
t ch
ế

độ
x
ã
h
ộ
i t
ố
t
đẹ
p hơn, m
ộ
t phương th
ứ
c
Đ
ề án kinh tế chính
trị


9

s
ả
n xu
ấ
t văn minh, hi
ệ
n
đạ
i hơn ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n. Đó là m
ộ
t
ý
t
ưở
ng t
ố
t
đẹ
p,
và trên th
ự
c t
ế
su

ố
t hơn 70 t
ồ
n t
ạ
i, ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i hi
ệ
n th
ự
c
ở
Liên Xô
đã

đạ
t
đượ
c nhi
ề
u thành t
ự
u v

ĩ

đạ
i, làm thay
đổ
i h
ẳ
n b
ộ
m
ặ
t c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c và
đờ
i
s
ố
ng c
ủ
a nhân dân Liên Xô. Nhưng có l
ẽ
do nôn nóng, làm trái quy lu
ậ
t
(mu

ố
n xoá b
ỏ
ngay kinh t
ế
hàng hoá, áp d
ụ
ng ngay cơ ch
ế
kinh t
ế
phi thi
tr
ườ
ng),không năng
độ
ng,k
ị
p th
ờ
i đI
ề
u ch
ỉ
nh khi c
ầ
n th
ế
t cho nên rút cu
ộ

c
đã

không thành công.
Th
ự
c ra, khi mói v
ậ
n d
ụ
ng h
ọ
c thuy
ế
t Mác vào xây dưng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã

hôI
ỏ
nu
ớ
c Nga sau Cách m
ạ
ng Tháng M
ườ
i. V.I.Le-nin cung

đã
t
ừ
ng ch
ủ

trương không áp d
ụ
ng kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng mà th
ự
c hi
ệ
n “ chính sách c
ộ
ng s
ả
n
th
ờ
i chi
ế
n ” . Nhưng ch
ỉ
sau m

ộ
t th
ờ
i gian ng
ắ
n, Ng
ườ
i
đã
phát hi
ệ
n ra sai
l
ầ
m, kh
ắ
c ph
ụ
c s
ự
nóng v
ộ
i b
ằ
ng cách đưa ra th
ự
c hiên “ chính sách kinh t
ế

m

ớ
i”(NEP) mà n
ộ
i dung cơ b
ả
n c
ủ
a nó là khuy
ế
n khích phát tri
ể
n kinh t
ế

hàng hoá, ch
ấ
p nh
ậ
n
ở
m
ứ
c
độ
cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ

ng. Theo V.I.Le-nin,
để
xây
d
ự
ng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
m
ộ
t n
ướ
c c
ò
n tương
đố
i l
ạ
c h
ậ
u v
ề
kinh t

ế
như
ở

n
ướ
c Nga, c
ầ
n ph
ả
i s
ử
d
ụ
ng quan h
ệ
hàng hoá - t
ề
n t
ệ
và phát tri
ể
n kinh t
ế

hàng hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n, đ

ặ
c bi
ệ
t là s
ử
d
ụ
ng ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n nhà n
ướ
c
để

phát tri
ể
n l
ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t. Tuy ch
ỉ

m
ớ
i th
ự
c hi
ệ
n trong th
ờ
i gian ng
ắ
n
nhưng NEP
đẵ
đem l
ạ
i nh
ữ
ng k
ế
t qu
ả
tích c
ự
c cho n
ướ
c Nga: h
ồ
i ph
ụ
c và

phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
b
ị
tri
ế
n tranh tàn phá, nhi
ề
u ngành kinh t
ế
b
ắ
t
đầ
u ho
ạ
t
độ
ng năng
độ
ng, nh
ộ
n nh
ị
p hơn. Ti
ế

c r
ằ
ng tư t
ưở
ng c
ủ
a V.I.Le-nin v
ề
xây
d
ự
ng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i v
ớ
i chính sách NEP
đã
không
đượ
c ti
ế
p t
ụ
c th

ự
c hiên
sau khi Ng
ườ
i qua
đờ
i.S
ự
thành công và phát tri
ể
n m
ạ
nh m
ẽ
su
ố
t m
ộ
t th
ờ
i
gian khá dài c
ủ
a Liên Xô trong công cu
ộ
c công nghi
ệ
p hoá
đấ
t n

ướ
c b
ằ
ng mô
h
ì
nh kinh t
ế
dư trên ch
ế

độ
công h
ữ
u v
ề
tư li
ệ
u s
ả
n xu
ấ
t, k
ế
hoach hoá t
ậ
p
trung cao
độ
; phân ph

ố
i thu nh
ậ
p mang tính b
ì
nh quân; kinh t
ế
hàng hoá kinh
t
ế
th
ị
tr
ườ
ng b
ị
lo
ạ
i b
ỏ

đã
có s
ứ
c h
ấ
p d
ẫ
n hơn
đố

i v
ớ
i nhân lo
ạ
i và làm cho
gi
ớ
i l
ý
lu
ậ
n kinh t
ế
các n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a và các n
ướ
c phát tri
ể
n tuy
ệ
t

đố
i
hoá,bi
ế
n thành công th
ứ
c
để
áp d
ụ
ng cho t
ấ
t c
ả
các n
ướ
c đi theo con
đườ
ng x
ã

h
ôị
ch
ủ
ngh
ĩ
a.
C
ũ

ng c
ầ
n nói thêm r
ằ
ng, trong quá tr
ì
nh xây d
ự
ng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i,
gi
ớ
i l
ý
lu
ậ
n
ở
m
ộ
t s
ố
n

ướ
c c
ũ
ng c
ả
m th
ấ
y có cái g
ì
“ chưa
ổ
n ” , c
ũ
ng đă đưa
ra nh
ữ
ng ki
ế
n ngh
ị
, nh
ữ
ng
đề
xu
ấ
t,
đạ
i lo
ạ

i như quan đi
ể
m “ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
th
ị
tr
ườ
ng ”,… nhưng không
đượ
c ch
ấ
p nh
ậ
n.
Vào cu
ố
i nhưng năm 70 c
ủ
a th
ế
k
ỷ

XX, nh
ữ
ng h
ạ
n ch
ế
khuy
ế
t t
ậ
t c
ủ
a
mô h
ì
nh kinh t
ế
Xô-vi
ế
t
đã
b
ộ
c l
ộ
ra r
ấ
t r
õ
c

ộ
ng vói s
ự
y
ế
u kém trong công
Đ
ề án kinh tế chính
trị


10
tác l
ã
nh
đạ
o, qu
ả
n l
ý
lúc b
ấ
y gi
ờ

đã
làm cho công cu
ộ
c xây d
ự

ng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã

h
ộ
i
ở
Liên Xô và các n
ướ
c Đông Âu rơI vào t
ì
nh trang tr
ì
tr
ệ
, khung ho
ả
ng.
M
ộ
t s
ố
ng
ườ
i l
ã

nh
đạ
o ch
ủ
ch
ố
t c
ủ
a
Đả
ng và Nhà n
ướ
c Liên Xô lúc đó mu
ố
n
thay
đổ
i t
ì
nh h
ì
nh b
ằ
ng công cu
ộ
c c
ả
i cách, c
ả
i t

ổ
, nhưng v
ớ
i m
ộ
t “ tư duy
chính tr
ị
m
ớ
i ”, h
ọ

đã
pham sai l
ầ
m nghiêm tr
ọ
ng c
ự
c đoan phi
ế
n di
ệ
n (
ở
đây
chưa nói
đế
n s

ự
ph
ả
n b
ộ
i l
ý
t
ưở
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a c
ủ
a h
ọ
và s
ự
phá ho
ạ
i
thâm hi
ể
m c
ủ

a các th
ế
l
ự
c thù
đị
ch ), d
ẫ
n t
ớ
i s
ự
tan gi
ã
c
ủ
a Liên Xô và s
ự
s
ụ
p
đổ
c
ủ
a h
ệ
th
ố
ng x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a th
ế
gi
ớ
i. S
ự
s
ụ
p
đổ
c
ủ
a Liên Xô và các n
ướ
c
x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a khác

ở
đông Âu vào cu
ố
i nh
ữ
ng năm 80, dâu nh
ữ
ng năm 90
c
ủ
a th
ế
k
ỷ
XX d
ã
làm l
ộ
r
õ
nh
ữ
ng khuy
ế
t t
ậ
t c
ủ
a mô hinh kinh t
ế

cưng nhă
phi th
ị
tr
ườ
ng, m
ặ
c dù nh
ữ
ng khuy
ế
t t
ậ
t đó không ph
ả
I là nguyên nhân t
ấ
t y
ế
u
d
ẫ
n
đế
n s
ự
s
ụ
p
đổ

.
Vi
ệ
t Nam là m
ộ
t n
ướ
c nghèo, kinh t
ế
– k
ỹ
thu
ậ
t l
ạ
c h
ậ
u, tr
ì
nh
độ
x
ã
h
ộ
i
c
ò
n th
ấ

p, l
ạ
i b
ị
tri
ế
n tranh tàn phá n
ặ
ng n
ề
. Đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i là m
ụ
c
tiêu l
ý
t
ưở
ng c
ủ
a nh
ữ
ng ng

ườ
i c
ộ
ng s
ả
n và nhân dân Vi
ệ
t Nam, là khat v
ọ
ng
ngàn
đồ
i thiêng liêng c
ủ
a dân t
ộ
c Vi
ệ
t Nam. Nhưng đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
b
ằ
ng cách nào ? Đó là câu h

ỏ
i l
ớ
n c
ự
c k
ì
h
ệ
tr
ọ
ng, mu
ố
n tr
ả
l
ờ
i th
ậ
t không
đơn gi
ả
n. Su
ố
t m
ộ
t th
ờ
i gian dài, Vi
ệ

t Nam c
ũ
ng như nhi
ề
u n
ướ
c khác Viêt
Nam c
ũ
ng áp d
ụ
ng mô h
ì
nh ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i ki
ể
u Xô-vi
ế
t, mô h
ì
nh kinh t
ế
k

ế

ho
ạ
ch hoá t
ậ
p trung mang tính bao c
ấ
p. Mô h
ì
nh này
đã
thu
đượ
c nh
ữ
ng k
ế
t
qu
ả
quan tr
ọ
ng, nh
ấ
t là đáp
ứ
ng
đượ
c yêu c

ầ
u c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c th
ờ
i k
ỳ
có chi
ế
n
tranh. Nhưng v
ề
sau mô h
ì
nh này b
ộ
c l
ộ
nhi
ề
u khuy
ế
t
để
m và trong công tác
ch

ỉ

đạ
o c
ũ
ng ph
ạ
m ph
ả
i m
ộ
t s
ố
sai l
ầ
m mà nguyên nhân sâu xa c
ủ
a nh
ữ
ng sai
l
ầ
m đó là b
ệ
nh giáo đi
ề
u, ch
ủ
quan duy
ý

chí, l
ố
i suy ngh
ĩ
hanh
độ
ng đơn gi
ả

nóng v
ộ
i không tôn tr
ọ
ng quy lu
ậ
t khách quan, nh
ạ
n th
ứ
c v
ề
ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i

không đúng v
ớ
i th
ự
c t
ế
Vi
ệ
t Nam.
Trên cơ s
ở
nh
ậ
n th
ứ
c đúng
đắ
n hơn và
đầ
y
đủ
hơn v
ề
ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h

ộ
i
và con
đườ
ng đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
Vi
ệ
t Nam,
Đạ
i h
ộ
i VI c
ủ
a
đả
ng c
ộ
ng
s
ả
n Vi

ệ
t Nam (tháng 12-1986)
đã

đề
ra
đườ
ng l
ố
i
đổ
i m
ớ
i toàn di
ệ
n
đấ
t n
ướ
c
nh
ằ
m th
ự
c hi
ệ
n có hi
ệ
u qu
ả

hơn công cu
ộ
c xây d
ự
ng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i.
Đạ
i
h
ộ
i đưa ra nh
ữ
ng quan ni
ệ
m m
ớ
i v
ề
con
đườ
ng, phương pháp xây d
ự
ng ch

ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i,
đặ
c bi
ệ
t là quan ni
ệ
m v
ề
công nghi
ệ
p hoá x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a trong
th
ờ
i k

ỳ
quá
độ
, v
ề
cơ c
ấ
u kinh t
ế
, th
ừ
a nh
ậ
n s
ự
t
ồ
n t
ạ
i khách quan c
ủ
a s
ả
n
xu
ấ
t hàng hoá và th
ị
tr
ườ

ng, phê phán tri
ệ
t
để
cơ ch
ế
t
ậ
p trung quan liêu bao
c
ấ
p, và kh
ẳ
ng
đị
nh chuy
ể
n h
ẳ
n sang h
ạ
ch toán kinh doanh.
Đạ
i h
ộ
i ch
ủ

trương phát tri
ể

n n
ề
n kinh t
ế
nhi
ề
u thành ph
ầ
n v
ớ
i nh
ữ
ng h
ì
nh th
ứ
c kinh
Đ
ề án kinh tế chính
trị


11
doanh phù h
ợ
p; coi trong vi
ệ
c k
ế
t h

ợ
p l
ợ
i ích cá nhân, t
ậ
p th
ể
và x
ã
h
ộ
i; chăm
lo toàn di
ệ
n và phát huy nhân t
ố
con ng
ườ
i, có nh
ậ
n th
ứ
c m
ớ
i v
ề
chính sách
x
ã
h

ộ
i.
Đạ
i h
ộ
i VI là m
ộ
t c
ộ
t m
ố
c đánh d
ấ
u b
ướ
c chuy
ể
n quan tr
ọ
ng trong
nh
ậ
n th
ứ
c c
ủ
a
Đả
ng C
ộ

ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam v
ề
ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và con
đườ
ng đi
lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
Vi
ệ
t Nam. Đó là m

ộ
t k
ế
t qu
ả
c
ủ
a c
ả
m
ộ
t quá tr
ì
nh t
ì
m
t
ò
i, th
ử
nghi
ệ
m, suy tư,
đấ
u tranh tư t
ưở
ng r
ấ
t gian kh
ổ

, k
ế
t tinh trí tu
ệ
và
công s
ứ
c c
ủ
a toàn
Đả
ng toàn dân trong nhi
ề
u năm.
H
ộ
i ngh
ị
Trung ương 6 (tháng 3-1989), khoa VI, phát tri
ể
n thêm m
ộ
t
b
ướ
c, đưa ra quan đi
ể
m phát tri
ể
n n

ề
n kinh t
ế
hàng hoá có k
ế
ho
ạ
ch g
ồ
m
nhi
ề
u thành ph
ầ
n đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i, coi “ chính sách kinh t
ế
nhi
ề
u thành
ph
ầ
n có

ý
ngh
ĩ
a chi
ế
n l
ượ
c lâu dài, có tính quy lu
ậ
t t
ừ
s
ả
n xu
ấ
t nh
ỏ
di lên ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i ”.
Đế
n
đạ

i h
ộ
i VII ( tháng 6 năm 1991 ),
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam ti
ế
p t
ụ
c
nói r
õ
hơn ch
ủ
trương này và kh
ẳ
ng
đị
nh đây là ch
ủ
trương chi
ế
n l
ượ
c, là con

đườ
ng đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i c
ủ
a Vi
ệ
t Nam. Cương l
ĩ
nh xây d
ự
ng
đấ
t nươc
trong th
ờ
i k
ỳ
quá
độ
đi lên ch
ủ
ngh
ĩ

a x
ã
h
ộ
i c
ủ
a
Đả
ng kh
ẳ
ng
đị
nh : “ phát
tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
hàng hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n theo
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h

ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a, v
ậ
n hành theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c”.
Đạ
i h
ộ
i
VIII c

ủ
a
Đả
ng (6/1996) đưa ra m
ộ
t k
ế
t lu
ậ
n m
ớ
i r
ấ
t quan tr
ọ
ng : “s
ả
n xu
ấ
t
hàng hoá không
đố
i l
ậ
p v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ

a x
ã
h
ộ
i mà là thành t
ự
u phát tri
ể
n c
ủ
a
n
ề
n văn minh nhân lo
ạ
i, t
ồ
n t
ạ
i khách quan c
ầ
n thi
ế
t cho công cu
ộ
c xây d
ự
ng
ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và ngay c
ả
khi ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
đượ
c xây d
ự
ng”. Nh
ữ
ng lúc
đó c
ũ
ng m
ớ
i nói n
ề
n kinh t

ế
hang hoá, cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng, chưa dùng khái
ni
ệ
m “ kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng ”. Ph
ả
i
đế
n
đạ
i h
ộ
i IX c
ủ
a
Đả
ng (tháng 4/2001) m
ớ

i
chính th
ứ
c đưa ra khái ni
ệ
m “kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a”.
Đạ
i h
ộ
i kh
ẳ
ng

đị
nh: phát tri
ể
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
là
đườ
ng l
ố
i chi
ế
n l
ượ

c nh
ấ
t quán, là mô h
ì
nh kinh t
ế
t
ổ
ng quát trong su
ố
t th
ờ
i
k
ì
quá
độ
đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
Vi
ệ
t Nam. Đây là k

ế
t qu
ả
sau nhi
ề
u năm
nghiên c
ứ
u, t
ì
m t
ò
i, t
ổ
ng k
ế
t th
ự
c ti
ễ
n; và là b
ướ
c phát tri
ể
n m
ớ
i v
ề
tư duy l
ý

lu
ậ
n c
ủ
a
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam.
II.B
ả
n ch
ấ
t,
đặ
c trưng c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ

ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam
L
ự
a ch
ọ
n mô h
ì
nh kinh t
ế
th
ị
tr
ườ

ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
không ph
ả
i là s
ự
gán ghép ch
ủ
quan gi
ã
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng và ch
ủ
ngh

ĩ
a x
ã

h
ộ
i, mà là s
ự
n
ắ
m b
ắ
t và v
ậ
n d
ụ
ng xu th
ế
v
ậ
n
độ
ng khách quan c
ủ
a kinh t
ế
th
ị

tr

ườ
ng trong th
ờ
i
đạ
i ngày nay.
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam trên cơ s
ở
nh
ậ
n th
ứ
c
Đ
ề án kinh tế chính
trị


12
tính quy lu
ậ
t phát tri
ể

n c
ủ
a th
ờ
i
đạ
i và s
ự
khái quát, đúc rút t
ừ
kinh nghi
ệ
m
phát tri
ể
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng th
ế
gi
ớ
i,
đặ
c bi
ệ
t là t

ừ
th
ự
c ti
ễ
n xây d
ự
ng ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
Vi
ệ
t Nam và Trung Qu
ố
c,
để
đưa ra ch
ủ
trương phát tri
ể
n n
ề

n
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a, nh
ằ
m s
ử
d
ụ
ng kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng
để
th
ự
c hi
ệ
n m
ụ
c tiêu tưng b
ướ
c quá
độ
lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i. Kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng

đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là mô h
ì
nh kinh t
ế
trong th
ờ
i k
ì
quá
độ
đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i. Đây là m

ộ
t ki
ể
u kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng m
ớ
i trong lich
s
ử
c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng. C
ũ
ng có th
ể
nói kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng là “ cái ph
ổ
bi
ế
n
”, c
ò
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là “ cái
đặ
c thù ” c

ủ
a
Vi
ệ
t Nam, phù h
ợ
p v
ớ
i đI
ề
u ki
ệ
n c
ụ
th
ể
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam.
Nói kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h

ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a có ngh
ĩ
a đây
không ph
ả
i là kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng t
ự
do theo ki
ể
u tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ

a, c
ũ
ng không
ph
ả
I là kinh t
ế
bao c
ấ
p, qu
ả
n l
ý
theo ki
ể
u t
ậ
p trung quan liêu; và c
ũ
ng chư
hoàn toàn là kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng x
ã
h
ộ

i ch
ủ
ngh
ĩ
a, b
ở
i v
ì
như trên
đã
nói,Vi
ệ
t
Nam đang
ở
trong th
ờ
i k
ì
quá
độ
lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i, v

ừ
có v
ừ
chư có
đầ
y
đủ

các y
ế
u t
ố
c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i.
Ch
ủ
trương phát tri
ể
n kinh t
ế
th

ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
là s
ự
ti
ế
p thu có ch
ọ
n l
ọ
c thành t
ự
u c
ủ
a văn minh nhân lo
ạ

i, phát huy vai tr
ò

tích c
ự
c c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng trong vi
ệ
c thúc
đẩ
y s
ứ
c s
ả
n xu
ấ
t, x
ã
h
ộ
i hoá lao
độ
ng, c

ả
i ti
ế
n k
ĩ
thu
ậ
t - công ngh
ệ
, nâng cao ch
ấ
t l
ượ
ng s
ả
n ph
ẩ
m, t
ạ
o ra
nhi
ề
u c
ủ
a c
ả
i, góp ph
ầ
n làm giàu cho ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và c
ả
i thi
ệ
n
đờ
i s
ố
ng
nhân dân;
đồ
ng th
ờ
i ph
ả
i có nh
ữ
ng bi
ệ
n pháp h
ữ
u hi
ệ
u nh

ằ
m h
ạ
n ch
ế
m
ặ
t tiêu
c
ự
c c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, như ch
ạ
y theo l
ợ
i nhu
ậ
n đơn thu
ầ
n, c
ạ

nh tranh
kh
ố
c li
ệ
t, bóc l
ộ
t và phân hoá giàu nghèo quá đáng, ít quan tâm gi
ả
i quy
ế
t các
v
ấ
n
đề
x
ã
h
ộ
i. Đây c
ũ
ng là s
ự
l
ự
a ch
ọ
n t
ự

giác con
đườ
ng và mô h
ì
nh phát
tri
ể
n trên cơ s
ở
quán tri
ệ
t l
ý
lu
ậ
n Mác – enin, năm b
ắ
t đúng quy lu
ậ
t khách
quan và v
ậ
n d
ụ
ng sáng t
ạ
o vào đi
ề
u ki
ệ

n c
ụ
th
ể
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam.
Đạ
i h
ộ
i IX c
ủ
a
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam ch
ỉ
r
õ
:Kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng
đị
nh
h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam là m
ộ
t ki
ể
u t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế
v

ừ
tuân theo
nh
ữ
ng quy lu
ậ
t c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ừ
a d
ự
a trên cơ s
ở
và
đượ
c d
ẫ
n d
ắ
t, chi
ph
ố
i b

ở
i các nguyên t
ắ
c và b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i, th
ể
hi
ệ
n trên c
ả
ba
m
ặ
t : S
ở
h
ữ

u, t
ổ
ch
ứ
c qu
ả
n l
ý
, và phân ph
ố
i. Nói các khác, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a chính là n
ề

n kinh t
ế
hàng hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n,
v
ậ
n
độ
ng theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c nh
ằ
m m

ụ
c tiêu
dân giàu, n
ướ
c m
ạ
nh, x
ã
h
ộ
i công b
ằ
ng, dân ch
ủ
, văn minh.
Đ
ề án kinh tế chính
trị


13
M
ụ
c đích c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr

ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là phát
tri
ể
n l
ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t, phát tri
ể
n kinh t
ế

để

xây d
ự
ng cơ s
ở
v
ậ
t ch
ấ
t – k
ỹ

thu
ậ
t c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i, nâng cao
đờ
i s
ố
ng nhân dân. phat tri
ể
n l

ự
c l
ượ
ng
s
ả
n xu
ấ
t hi
ệ
n
đạ
i g
ắ
n li
ề
n v
ớ
i xây d
ự
ng quan h
ệ
s
ả
n xu
ấ
t m
ớ
i, tiên ti
ế

n.
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a có nhi
ề
u h
ì
nh th
ứ
c s
ở

h
ữ

u, nhi
ề
u thành ph
ầ
n kinh t
ế
, trong đó kinh t
ế
nhà n
ướ
c gi
ữ
vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o;
kinh t
ế
nhà n
ướ
c cung v
ớ
i kinh t
ế
t
ậ
p th

ể
ngày càng tr
ở
thành n
ề
n t
ả
ng v
ữ
ng
ch
ắ
c.
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh

ĩ
a có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà
n
ướ
c. Nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a qu
ả
n l
ý
n
ề
n kinh t
ế

b
ằ
ng chi
ế
n l
ượ
c, quy
ho
ạ
ch, k
ế
ho
ạ
ch, chính sách, pháp lu
ậ
t, và băng c
ả
s
ứ
c m
ạ
nh v
ậ
t ch
ấ
t c
ủ
a l
ự
c

l
ượ
ng kinh t
ế
nhà n
ướ
c;
đồ
ng th
ờ
i s
ử
d
ụ
ng cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng, áp d
ụ
ng các
h
ì
nh th
ứ
c kinh t
ế
và phương pháp qu

ả
n l
ý
c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
để
kích thích
s
ả
n su
ấ
t, gi
ả
i phóng s
ứ
c s
ả
n xu
ấ
t, phát huy m
ặ
t tích c
ự

c, h
ạ
n ch
ế
và kh
ắ
c ph
ụ
c
m
ặ
t tiêu c
ự
c c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng, b
ả
o v
ệ
l
ợ
i ích c
ủ
a nhân dân lao

độ
ng, c
ủ
a
toàn th
ể
nhân dân.
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a th
ự
c hi
ệ
n phân ph

ố
i
theo k
ế
t qu
ả
lao đông và hi
ệ
u qu
ả
kinh t
ế
,
đồ
ng th
ờ
i phân ph
ố
i theo m
ứ
c đóng
góp v
ố
n và các ngu
ồ
n l
ự
c khác vào s
ả
n xu

ấ
t, kinh doanh và thông qua phúc
l
ợ
i x
ã
h
ộ
i. Tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
g
ắ
n li
ề
n v
ớ
i
đả
m b
ả
o ti
ế
n b
ộ
và công b
ằ
ng x
ã

h
ộ
i ngay trong t
ừ
ng b
ướ
c phát tri
ể
n. Tăng trương kinh t
ế
đi đôi v
ớ
i phát tri
ể
n
văn hoá và giáo d
ụ
c, xây d
ự
ng n
ề
n văn hoá Vi
ệ
t Nam tiên ti
ế
n,
đậ
m đà b
ả

s
ắ
c
dân t
ộ
c, nâng cao dân trí, giáo d
ụ
c và đào t
ạ
o con ng
ườ
i, xây d
ự
ng và phát
tri
ể
n ngu
ồ
n nhân l
ự
c c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c.
C
ũ
ng có th

ể
nói, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là m
ộ
t
ki
ể
u t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế

c
ủ
a m
ộ
t x
ã
h
ộ
i đang trong quá tr
ì
nh chuy
ể
n bi
ế
n t
ừ
n
ề
n
kinh t
ế
c
ò
n
ở
tr
ì
nh
độ
th

ấ
p sang n
ề
kinh t
ế

ở
tr
ì
nh
độ
cao hơn hương t
ớ
i ch
ế

độ
x
ã
h
ộ
i m
ớ
i – x
ã
h
ộ
i x
ã
h

ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a. Đây là n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng có t
ổ

ch
ứ
c, có s
ự
l
ã
nh
đạ
o c
ủ
a
Đả
ng c
ộ

ng s
ả
n và s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i
ch
ủ
ngh
ĩ
a,
đượ
c
đị
nh h
ướ
ng cao v
ề
m

ặ
t x
ã
h
ộ
i, h
ạ
n ch
ế
t
ố
i đa nh
ữ
ng khu
ế
t t
ậ
t
c
ủ
a tính t
ự
phát th
ị
tr
ườ
ng, nhăm ph
ụ
c v
ụ

t
ố
t nh
ấ
t l
ợ
i ích c
ủ
a
đạ
i đa s
ố
nhân
dân và s
ự
phát tri
ể
n b
ề
n v
ữ
ng c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c.
Ch
ủ

trương xây d
ự
ng và phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a th
ể
hi
ệ
n tư duy, quan niêm c

ủ
a
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam v
ề
s
ự

phù h
ợ
p gi
ã
quan h
ệ
s
ả
n xu
ấ
t v
ớ
i tính ch
ấ
t và tr
ì

nh
độ
c
ủ
a l
ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t
trong th
ờ
i k
ì
quá
độ
đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
Vi

ệ
t Nam.
Đ
ề án kinh tế chính
trị


14
Có
ý
ki
ế
n cho r
ằ
ng, không th
ể
có n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a; răng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng không th
ể
dung h
ợ
p
v
ớ
i nhau, n
ế

u đem “ ghép ”
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a vào kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng th
ì
ch
ẵ
ng khác nào tr
ộ
n d
ầ
u vào n
ướ
c, t

ạ
o ra m
ộ
t cơ th
ể
“
đầ
u Ngô
m
ì
nh S
ở
”. Theo chúng tôi,
ý
ki
ế
n này không đúng. Không đúng là v
ì
, ho
ặ
c
ý

ki
ế
n này mu
ố
n tr
ì
kéo Vi

ệ
t Nam trong qu
ỹ

đạ
o phát tri
ể
n c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a tư
b
ả
n, ph
ủ
nh
ậ
n
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a, không mu
ố
n Vi
ệ
t Nam đi lên ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i. Đó là đi
ề
u trái v
ớ
i quy lu
ậ
t khách quan, không th
ể
ch
ấ
p nh
ậ
n.
Ho
ặ

c
ý
ki
ế
n này không thoát ra
đượ
c kh
ỏ
i tư duy c
ũ
,
đồ
ng nh
ấ
t kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n, cho kinh t

ế
th
ị
tr
ườ
ng là cái riêng có c
ủ
a ch
ủ

ngh
ĩ
a tư b
ả
n, t
ừ
đó “ d
ị

ứ
ng ” v
ớ
i kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, không th
ấ

y h
ế
t nh
ữ
ng
y
ế
u t
ố
m
ớ
i, xu h
ướ
ng m
ớ
i c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng trong đi
ề
u ki
ệ
n m
ớ
i c

ủ
a th
ờ
i
đạ
i, l
ậ
p l
ạ
i sai l
ầ
m c
ủ
a m
ộ
t th
ờ
i k
ỳ
tr
ướ
c đây.
C
ũ
ng có
ý
ki
ế
n nh
ấ

n m
ạ
nh m
ộ
t chi
ề
u nh
ữ
ng
đặ
c trưng chung, nh
ữ
ng
cái ph
ổ
bi
ế
n c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, chưa th
ấ
y h
ế
t ho

ặ
c c
ò
n phân vân, nghi
ng
ờ
v
ề
nh
ữ
ng
đặ
c đi
ể
m riêng, nh
ữ
ng cái d
ặ
c thù c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh
h

ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a. T
ừ
đó chưa tin là kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng có th
ể
phát tri
ể
n
trên cơ s
ở
ch
ế

độ
công h
ữ

u là n
ề
n t
ả
ng, kinh t
ế
qu
ố
c doanh là ch
ủ

đạ
o; r
ằ
ng
trong kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng không th
ể
có k
ế
ho
ạ
ch. Không th
ể
th

ự
c hi
ệ
n công
b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i, không th
ể
kh
ắ
c ph
ụ
c
đượ
c nh
ữ
ng tiêu c
ự
c m
ặ
t trái c
ủ
a cơ ch
ế
th
ị

tr
ườ
ng,v.v…L
ạ
i có
ý
ki
ế
n băn khoăn cho r
ằ
ng, vi
ệ
c l
ự
a ch
ọ
n kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng
đị
nh hư
ớ
ng x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a th
ự
c ch
ấ
t là tr
ở
v
ề
v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n,
có thêm
đị
nh ng
ữ
“
đị
nh h

ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a ” th
ì
c
ũ
ng ch
ỉ
là
để
cho yên
l
ò
ng, cho có v
ẻ
“ gi
ữ
vưng l
ậ
p tr
ườ
ng ” mà thôi, tr
ướ

c sau g
ì
c
ũ
ng tr
ượ
t sang
con
đườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a.
Chúng tôi cho r
ằ
ng, nh
ữ
ng băn khoăn này là d
ễ
hi
ể
u, b
ở
i v
ì
đây là
nh

ữ
ng đi
ề
u c
ò
n r
ấ
t m
ớ
i m
ẻ
chưa có ti
ề
n l
ệ
, n
ế
u không xác
đị
nh r
õ
n
ộ
i dung
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h

ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a và kiên tr
ì
vai tr
ò
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i
ch
ủ
ngh
ĩ
a đói v
ớ
i n
ề

n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng th
ì
nh
ữ
ng đi
ề
u đó r
ấ
t d
ễ
x
ã
y ra.
Chúng tôi c
ò
n ph
ả
iv
ừ
a làm vưa t
ổ
ng k
ế
t, rút kinh nghi

ệ
m. Nhưng có nh
ữ
ng
đi
ề
u c
ầ
n kh
ẳ
ng
đị
nh: trong đi
ề
u ki
ệ
n m
ớ
i c
ủ
a th
ờ
i
đạ
i ngày nay, nh
ấ
t
đị
nh
không th

ể
duy tr
ì
m
ã
i mô h
ì
nh kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a, không th
ể

đồ
ng nh
ấ
t kinh t
ế
th
ị
tr

ườ
ng v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n. Chính C.Mác
đã
phê phán
s
ự
nh
ầ
m l
ẫ
n gi
ữ
a kinh t
ế
hàng hoá v
ớ
i kinh t
ế
tư b
ả
n ch
ủ

ngh
ĩ
a c
ủ
a phái kinh
t
ế
h
ọ
c t
ầ
m th
ườ
ng. C.Mác kh
ẳ
ng
đị
nh r
ằ
ng : “ …s
ả
n xu
ấ
t hàng hoá và lưu
thông hàng hoá là nh
ữ
ng hi
ệ
n t
ượ

ng thu
ộ
c v
ề
nhi
ề
u phương th
ứ
s
ả
n xu
ấ
t h
ế
t
Đ
ề án kinh tế chính
trị


15
s
ứ
c khác nhau, tuy răng quy mô và t
ầ
m quan tr
ọ
ng c
ủ
a chúng không gi

ố
ng
nhau…Chúng ta hoàn toà chưa bi
ế
t m
ộ
t t
ý
g
ì
v
ề

đặ
c đi
ể
m riêng c
ủ
a nh
ữ
ng
phương th
ứ
c s
ả
n xu
ấ
t
ấ
y và chúng ta chưa th

ể
nói g
ì
v
ề
nh
ữ
ng phương th
ứ
c
ấ
y, n
ế
u như chúng ta ch
ỉ
bi
ế
t có nh
ữ
ng ph
ạ
m trù tr
ừ
u t
ượ
ng c
ủ
a lưu thông
hàng hoá, nh
ữ

ng ph
ạ
m trù chung cho t
ấ
t c
ả
các phương th
ứ
c
ấ
y ”. Ph
ả
i chăng
vi
ệ
c nh
ậ
n th
ứ
c cho đúng và nói cho
đượ
c nh
ữ
ng
đặ
c đi
ể
m riêng c
ủ
a nh

ữ
ng
phương th
ứ
c s
ả
n xu
ấ
t
đặ
c thù
ấ
y là trách nhi
ệ
m mà C.Mác giao cho và g
ử
i
g
ắ
m các th
ế
h
ệ
ngày nay.
L
ự
a ch
ọ
n mô h
ì

nh kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
không ph
ả
i đơn gi
ả
n là s
ự
tr
ở
v
ề
v

ớ
i phương th
ứ
c chuy
ể
n n
ề
n kinh t
ế
nông
nghi
ệ
p sang n
ề
n kinh t
ế
công nghi
ệ
p, mà đi
ề
u quan tr
ọ
ng có
ý
ngh
ĩ
a quy
ế
t
đị

nh là ph
ả
i chuy
ể
n sang n
ề
n kinh t
ế
hi
ệ
n
đạ
i, văn minh nh
ằ
m m
ụ
c tiêu t
ừ
ng
b
ướ
c đi lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i. Đây là s

ự
l
ự
a ch
ọ
n phù h
ợ
p v
ớ
i các quy lu
ậ
t
phát tri
ể
n và các đi
ề
u ki
ệ
n l
ị
ch s
ử
c
ụ
th
ể
c
ủ
a th
ờ

i
đạ
i và c
ủ
a nh
ữ
ng n
ướ
c đi
sau , cho phép các n
ướ
c này gi
ả
m thi
ể
u nh
ữ
ng đau kh
ổ
và rút ng
ắ
n
đượ
c con
đườ
ng đi c
ủ
a m
ì
nh t

ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i trên cơ s
ở
s
ử
d
ụ
ng
đượ
c ưu th
ế
c
ũ
ng
như h
ạ
n ch
ế

đượ
c nh
ữ

ng khuy
ế
t đi
ể
m c
ủ
a hai cơ ch
ế
: K
ế
ho
ạ
ch và th
ị
tr
ườ
ng
.Nói cách khác, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h

ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là ki
ể
u t
ổ
ch
ứ
c
kinh t
ế

đặ
c bi
ệ
t ,v
ừ
a tuân theo nh
ữ
ng nguyên t
ắ
c và quy lu
ậ
t c
ủ
a h
ệ

th
ố
ng
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, v
ừ
a
đả
m b
ả
o tính
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a . Chính tính
ch
ấ

t ,
đặ
c trưng cơ b
ả
n này chi ph
ố
i và quy
ế
t
đị
nh phương ti
ệ
n , công c
ụ
,
độ
ng
l
ự
c c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
và con
đườ
ng
đạ
t t

ớ
i m
ụ
c tiêu, là s
ử
d
ụ
ng kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng, nâng cao hi
ệ
u l
ự
c và hi
ệ
u qu
ả
đi
ề
u ti
ế
t c
ủ
a nhà n
ướ

c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
, phát tri
ể
n khoa h
ọ
c và công ngh
ệ
, phát tri
ể
n ngu
ồ
n nhân l
ự
c, m
ở
c
ử
a và h
ộ
i
nh
ậ

p nh
ằ
m thúc
đẩ
y quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá, hi
ệ
n
đạ
i hoá và phát tri
ể
n rút
ng
ắ
n trong kho
ả
ng th
ờ
i gian không dài có th
ể
kh
ắ
c ph
ụ
c t
ì
nh tr

ạ
ng l
ạ
c h
ậ
u,
đưa Vi
ệ
t Nam tr
ở
thành m
ộ
t n
ướ
c công nghi
ệ
p theo h
ướ
ng hi
ệ
n
đạ
i.

Đ
ề án kinh tế chính
trị


16


















P
HẦN
II

VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC
TRONG
NỀN
KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG












Đ
ề án kinh tế chính
trị

17

Đ
ề án kinh tế chính
trị


18
A. TÍNH
TẤT

YẾU
KHÁCH QUAN
VỀ
VAI
TRÒ
KINH
TẾ

CỦA
NHÀ
NƯỚC
TRONG
NỀN
KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG

I. S
ự
c
ầ
n thi
ế
t chuy
ể
n sang cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c
x
ã
h

ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a Vi
ệ
t Nam
Do nh
ậ
n th
ứ
c c
ò
đơn gi
ả
n v
ề
ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và con
đườ
ng đi lên ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i, nên chúng ta
đã
thi
ế
t l
ậ
p th
ể
ch
ế
kinh t
ế
k
ế
ho
ạ
ch và cơ ch
ế
v
ậ
n
hành n
ề

n kinh t
ế
là cơ ch
ế
qu
ả
n l
ý
t
ậ
p trung, quan liêu, bao c
ấ
p. Mô h
ì
nh kinh
t
ế
và cơ ch
ế
đó có nh
ữ
ng
đặ
c trưng sau:
Th
ứ
nh
ấ
t, Nhà n
ướ

c qu
ả
n l
ý
n
ề
n kinh t
ế
m
ệ
nh l
ệ
nh hành chính là ch
ủ

y
ế
u v
ớ
i h
ệ
th
ố
ng ch
ỉ
tiêu pháp l
ệ
nh chi ti
ế
t t

ừ
trên xu
ố
ng d
ướ
i. Do đó ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p ch
ủ
y
ế
u ph
ả
I d
ự
a vào ch
ỉ
tiêu pháp l
ệ
nh ho
ặ
c là
quy
ế

t
đị
nh c
ủ
a cơ quan qu
ả
n l
ý
nhà n
ướ
c c
ấ
p trên, t
ừ
phương h
ướ
ng s
ả
n,
ngu
ồ
n v
ậ
t tư,
đị
a ch
ỉ
tiêu th
ụ
s

ả
n ph
ẩ
m,
đế
n vi
ệ
c
đị
nh giá, s
ắ
p x
ế
p b
ộ
máy.
Th
ứ
hai, các cơ quan hành chính kinh t
ế
can thi
ệ
p quá sâu vào ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ

t kinh doanh c
ủ
a các đơn v
ị
kinh t
ế
cơ s
ở
, nhưng l
ạ
i không ch
ị
u
trách nhi
ệ
m g
ì
v
ề
v
ậ
t ch
ấ
t
đố
i v
ớ
i các quy
ế
t

đị
nh c
ủ
a m
ì
nh. Nh
ữ
ng thi
ệ
t h
ạ
i do
các quy
ế
t
đị
nh không đúng gây ra th
ì
ngân sách nhà n
ướ
c ph
ả
i gánh ch
ị
u. H
ậ
u
qu
ả
do hai đi

ể
m nói trên mang l
ạ
i là cơ quan qu
ả
n l
ý
nhà n
ướ
c làm thay ch
ứ
c
năng qu
ả
n l
ý
s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh c
ủ
a doanh nghi
ệ
p. C
ò
n các doanh bghi
ệ
p
v

ừ
a b
ị
trói bu
ộ
c, v
ì
không có quy
ề
n t
ự
ch
ủ
, v
ừ
a
ỷ
l
ạ
i vào c
ấ
p trên, v
ì
không b
ị

r
ằ
ng bu
ộ

c trách nhi
ệ
m
đố
i v
ớ
i k
ế
t qu
ả
s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh.
Th
ứ
ba, trong cơ ch
ế
c
ũ
quan h
ệ
hàng hoá - ti
ề
n t
ệ
b
ị
coi th

ườ
ng, nhà
n
ướ
c qu
ả
n l
ý
n
ề
n kinh t
ế
và k
ế
ho
ạ
ch hoá b
ằ
ng ch
ế

độ
c
ấ
p phát và giao n
ộ
p
s
ả
n ph

ẩ
m, quan h
ệ
hi
ệ
n v
ậ
t là ch
ủ
y
ế
u, do đó ho
ạ
ch toán kinh t
ế
ch
ỉ
là h
ì
nh
th
ứ
c. Ch
ế

độ
bao c
ấ
p
đựơ

c th
ự
c hi
ệ
n d
ướ
i các h
ì
nh th
ứ
c:
- Bao c
ấ
p qua giá là h
ì
nh th
ứ
c ph
ổ
bi
ế
n và nghiêm tr
ọ
ng nh
ấ
t. Nhà
n
ướ
c
đị

nh giá tài s
ả
n, thi
ế
t b
ị
, v
ậ
t tư, hàng hoá th
ấ
p hơn gía tr
ị
c
ủ
a chúng. V
ớ
i
giá th
ấ
p như v
ậ
y, xem như m
ộ
t ph
ầ
n nh
ữ
ng th
ứ
đoá

đượ
c cho không.
- Bao c
ấ
p qua ch
ế

độ
tem phi
ế
u ( ti
ề
n lương hi
ệ
n v
ậ
t ). Ch
ế

độ

cung câp tem phi
ế
u v
ớ
i giá th
ấ
p
đã
bi

ế
n thành m
ộ
t l
ọ
i ti
ề
n lương hi
ệ
n v
ậ
t
đã

phá v
ỡ
nguyên t
ắ
c phân ph
ố
i theo lao
độ
ng.
- Bao c
ấ
p theo ch
ế

độ
c

ấ
p phát v
ố
n c
ủ
a ngân sách mà không r
ằ
ng
bu
ộ
c trác nhi
ệ
m v
ề
v
ậ
t ch
ấ
t
đố
i v
ớ
i ng
ườ
i
đượ
c c
ấ
p v
ố

n
đã
t
ạ
o ra gánh n
ặ
ng
cho ngân sách nhà n
ướ
c.
Th
ứ
tư, b
ộ
máy qu
ả
n l
ý
c
ồ
ng k
ề
nh qua nhi
ề
u trung gian và kém năng
độ
ng, t
ừ
đó sinh ra m
ộ

t đôing
ũ
cán b
ộ
kém nưng l
ự
qu
ả
n l
ý
, nhưng phong
Đ
ề án kinh tế chính
trị


19
cách th
ì
c
ử
a quy
ề
n quan liêu. Mô h
ì
nh kinh t
ế
ch
ỉ
huy, mà đi

ể
n h
ì
nh là n
ề
n
kinh t
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá, t
ậ
trung, bao c
ấ
p…V
ớ
i nh
ữ
ng
đặ
c trưng nêu trên có
nh
ữ
ng ưu
đặ
c đi
ể
m là t

ậ
p trung
đượ
c ngu
ồ
n l
ự
vào nh
ữ
ng m
ụ
c tiêu ch
ủ
y
ế
u,
nhưng nó l
ạ
i th
ủ
tiêu c
ạ
nh tranh nên k
ì
m h
ã
m s
ự
phát tri
ể

n c
ủ
a khoa h
ọ
c – k
ĩ

thu
ậ
t. Mô h
ì
nh kinh t
ế
đó không có tiêu ch
ẩ
n khách quan đánh giá hi
ệ
u qu
ả

ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
, b
ở
i l
ẽ

giá c
ả
g
ầ
n như không có quan h
ệ
g
ì
v
ớ
i giá tr
ị
hang
hoá, c
ũ
ng như là tương quan cung c
ầ
u, nên m
ọ
i s
ự
tính toán
đề
u sai l
ệ
ch, làm
m
ấ
t
đị

độ
ng l
ự
c c
ủ
a s
ự
phát tri
ể
n kinh t
ế
, làm tri
ệ
t tiêu tính năng
độ
ng sáng
t
ạ
o c
ủ
a các đơn v
ị
kinh t
ế
, h
ì
nh thành cơ ch
ế
k

ì
m h
ã
m s
ự
phát tri
ể
n kinh t
ế
-
x
ã
h
ộ
i. Khi đó ch
ủ
y
ế
u phát tri
ể
n kinh t
ế
theo b
ề
r
ộ
ng ch
ứ
bkhông ph
ả

i chi
ề
u
sâu.
V
ì
v
ậ
y,
đổ
i m
ớ
i tư duy v
ề
kinh t
ế
,
Đả
ng ta
đã

đề
ra phương h
ướ
ng
đổ
i
m
ớ
i kinh t

ế
là chuy
ể
n n
ề
n kinh t
ế
n
ướ
c ta sang n
ề
n kinh t
ế
hàng hoá nhi
ề
u
thành ph
ầ
n, v
ậ
n hành theo cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng s
ự
qu
ả

n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c,
đị
nh
h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a.
II . Tính t
ấ
t y
ế
u khách quan v
ề
vai tr
ò
kinh t
ế

c
ủ
a nhà n
ướ
c trong n
ề
n
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ

i không ch
ỉ
là m
ộ
ttrong nh
ữ
ng
đạ
i v
ấ
n
đề
, là đi
ể
m then ch
ố
t trong lí lu
ậ
n v
ề
ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i mà c
ò

n có
ý

ngh
ĩ
a th
ự
c ti
ễ
n r
ấ
t quan tr
ọ
ng
đố
i v
ớ
i s
ự
nghi
ệ
p xây d
ự
ng x
ã
h
ộ
i x
ã
h

ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a.
Đạ
I h
ộ
i l
ầ
n th
ứ
IX c
ủ
a
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam kh
ẳ
ng
đị
nh ch
ủ

trương
phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam.
Đây là mô h
ì

nh kinh t
ế
t
ổ
ng quát trong th
ờ
i k
ỳ
quá
độ
lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam . Quan đI
ể
m này là k
ế
t q
ủ
a c

ủ
am
ộ
t quá tr
ì
nh
đổ
i m
ớ
i tư duy,
v
ậ
n d
ụ
ng l
ý
lu
ậ
n, t
ổ
ng k
ế
t th
ự
c ti
ễ
n; là qúa tr
ì
nh t
ì

m t
ò
i, th
ử
nghi
ể
m trăn tr
ở
,
đầ
u tranh tư t
ưở
ng – l
ý
lu
ậ
n trong
đả
ng và ngoài x
ã
h
ộ
i. Th
ự
c ti
ể
n
đã
kh
ẳ

ng
đị
nh và ch
ứ
ng minh đây là m
ộ
t b
ướ
c
độ
t phá có tính sáng t
ạ
o và cách m
ạ
ng
trong tư duy l
ý
lu
ậ
n c
ủ
a
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam v

ề
ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i.
Chúng ta bi
ế
t, tư duy l
ý
lu
ậ
n tr
ướ
c đây coi s
ả
n xu
ấ
t hàng hoá và kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng là

đố
i l
ậ
p tuy
ệ
t
đố
i v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i như “n
ướ
c
đố
i v
ớ
i l
ử
a”,
chúng không th
ể
dung h
ợ

p. Theo tư duy đó, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đồ
ng nh
ấ
t v
ớ
i
ch
ủ
ngh
ĩ
a tư b
ả
n ; c
ò
n kinh t
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá t
ậ
p trung

đượ
c
đồ
ng nh
ấ
t v
ớ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và tính ưu vi
ệ
t c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i c
ũ

ng
đượ
c coi là b
ắ
t
ngu
ồ
nt
ừ
đó .
Th
ự
c ti
ễ
n xây d
ự
ng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i trên th
ế
gi
ớ
i m
ấ

y th
ậ
p niên g
ầ
n
đây
đã
ch
ứ
ng minh tư duy đó không phù h
ợ
p v
ớ
i th
ự
c t
ế
. Trong ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã

Đ
ề án kinh tế chính
trị


20

h
ộ
i, v
ẫ
n t
ồ
n t
ạ
i s
ả
n xu
ấ
t hàng hoá, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, c
ả
s
ả
n xu
ấ
t, lưu thông
phân ph
ố
i
đề
u ph

ả
i thông qua th
ị
tr
ườ
ng,
đề
u ph
ả
i ch
ị
u s
ự
tác đông c
ủ
a quy
lu
ậ
t giá tr
ị
, quy lu
ậ
t cung c
ầ
u, quy lu
ậ
t c
ạ
nh tranh, t
ứ

c nh
ữ
ng quy lu
ậ
t c
ủ
a
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng. Sai l
ầ
m c
ủ
a các n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a tr
ướ
c đây là, trong

m
ộ
t th
ờ
i gian tương
đố
i dài,
đã
ph
ủ
nh
ậ
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, th
ự
c hi
ệ
n cơ ch
ế

k
ế
ho
ạ
ch hoá t

ậ
p trung bao c
ấ
p.
T
ạ
i Vi
ệ
t Nam, cơ ch
ế
k
ế
ho
ạ
c hoa t
ậ
p trung bao c
ấ
p
đã
t
ồ
n t
ạ
i tương
đố
i dài, tư khi hoà b
ì
nh l
ậ

p
ở
mi
ề
n b
ắ
c (1954) cho
đế
n cu
ố
i nh
ữ
ng năm 90 c
ủ
a
th
ế
k
ỷ
XX. T
ì
nh tr
ạ
ng do 3 nguyên nhân ch
ủ
y
ế
u sau:
- Th
ứ

nh
ấ
t, do theo nh
ậ
n th
ứ
c l
ý
lu
ậ
n c
ũ
;
- Th
ứ
hai, do
ả
nh h
ưở
ng c
ủ
a mô h
ì
nh c
ũ
v
ề
ch
ủ
ngh

ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
các
n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a;
- Th
ứ
ba, do yêu c
ầ
u c
ủ
a th
ự
c ti
ễ
n kháng chi

ế
n chông ngo
ạ
i xâm.
Ph
ả
i nh
ấ
n m
ạ
nh là, cơ ch
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá t
ậ
p trung bao c
ấ
p
ở
Vi
ệ
t Nam
d
ã
phát huy tác tích c
ự
c trong vi

ệ
c huy
độ
ng s
ứ
c ng
ườ
i s
ứ
c c
ủ
a cho cu
ộ
c
kháng chi
ế
n ch
ố
ng M
ỹ
c
ứ
u n
ướ
c, gi
ả
i phóng mi
ề
n Nam, th
ố

ng nh
ấ
t
đấ
t n
ướ
c.
Tuy nhiên,sau khi
đấ
t n
ướ
c th
ố
ng nh
ấ
t (1975), s
ự
ti
ế
p t
ụ
c t
ồ
n t
ạ
i quá m
ứ
c c
ủ
a

cơ ch
ế
t
ậ
p trung bao c
ấ
p
đã
tr
ở
thành cơ ch
ế
k
ì
m h
ã
m, c
ả
n tr
ở
vi
ệ
c phát tri
ể
n
c
ủ
a s
ả
n xu

ấ
t,
đờ
i s
ố
ng , đưa
đấ
t n
ướ
c rơi vào kh
ủ
ng ho
ả
ng kinh t
ế
–x
ã
h
ộ
i
nh
ữ
ng năm sau đó. Đúng như V.I.Lê - Nin nói, ưu đi
ể
m c
ủ
a ngày hôm qua
kéo dài quá m
ứ
c

đã
tr
ở
thành khuy
ế
t hôm nay.
M
ặ
c dù ch
ị
u s
ự
tác
độ
ng c
ủ
a cơ ch
ế
đó nhưng nhi
ề
u nhân t
ố
m
ớ
i không
ng
ừ
ng xu
ấ
t hi

ệ
n trong phong trào qu
ầ
n chúng trên các l
ĩ
nh v
ự
c nông nghi
ệ
p,
công nghi
ệ
p, phân ph
ố
i lưu thông v.v…
để
t
ì
m cách thoát kh
ỏ
i s
ự
k
ì
m h
ã
m.
Nh
ữ
ng hi

ệ
n t
ượ
ng “ xé rào ” chính là s
ự
th
ể
quá tr
ì
nh trăn tr
ở
t
ì
m t
ò
i đó, th
ể

hi
ệ
n nhu c
ầ
u t
ấ
t y
ế
u c
ủ
a cu
ộ

c s
ố
ng
đượ
c
Đả
ng ta đón nh
ậ
n, sơ k
ế
t nh
ằ
m
chu
ẩ
n b
ị
cho s
ự

đổ
i m
ớ
i cơ ch
ế
qu
ả
n l
ý
kinh t

ế
– x
ã
h
ộ
i.
Đạ
i h
ộ
i VI (1986) c
ủ
a
Đả
ng C
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam kh
ở
i x
ướ
ng
đườ
ng l
ố
i
đỏ
i m

ớ
i tư duy kinh t
ế
, là m
ộ
t b
ướ
c ngo
ặ
t cách m
ạ
ng trong nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và con
đườ
ng đi lên ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
ở
Vi
ệ
t Nam .
Đạ
i h
ộ
i VII
(1991) và VIII (1996) c
ủ
a
Đả
ng C
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam ti
ế
p t
ụ
c

đườ
ng l
ố
i đó và
ti
ế
n nh
ữ
ng b
ướ
c m
ớ
i trong nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i. Cương l
ĩ
nh xây
d

ự
ng
đấ
t n
ướ
c trong th
ờ
i k
ì
quá
độ
lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i
đượ
c
Đạ
i h
ộ
i VII c
ủ
a
Đả
ng C

ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam thông qua kh
ẳ
ng
đị
nh: “ Phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
hàng
hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n theo
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a, v
ậ
n hành theo cơ ch
ế

th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c ” . Văn ki
ệ
n
Đạ
i h
ộ
i VIII c
ủ
a

Đả
ng
Đ
ề án kinh tế chính
trị


21
C
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam ti
ế
p t
ụ
c nh
ấ
n m
ạ
nh : “ S
ả
n xu
ấ
t hàng hoá không
đố
i l
ậ

p
v
ớ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i, mà là thành t
ự
u phát tri
ể
n c
ủ
a n
ề
n văn minh nhân lo
ạ
i,
t
ồ
n t
ạ
i khách quan, c
ầ
n thi
ế

t cho công cu
ộ
c xây d
ự
ng ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i và c
ả

khi ch
ủ
ngi
ã
x
ã
h
ộ
i
đượ
c xây d
ự
ng”.
Đế
n

Đạ
i h
ộ
i I X c
ủ
a
Đả
ng C
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t
Nam, vi
ệ
c đưa ra kháI ni
ệ
m “ kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã

h
ọ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
” đ
ã
đánh d
ấ
u m
ộ
t b
ướ
c phát tri
ể
n m
ớ
i trong tư duy l
ý
lu
ậ
n c
ủ
a
Đả
ng. Nó th
ể

hi
ệ
n r
õ
ràng, d
ứ
t khoát c
ủ
a
Đả
ng trong vi
ệ
c t
ừ
b
ỏ
cơ ch
ế
t
ậ
p trung quan liêu
bao c
ấ
p, trong vi
ệ
c th
ừ
a nh
ậ
n ch

ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i có th
ể
dung h
ợ
p v
ớ
i kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng, có th
ể
s
ử
d
ụ
ng kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng làm phương ti
ệ
n
để
xây d
ự
ng ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i.
Phát tri
ể
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ

ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là b
ướ
c đi
phù h
ợ
p v
ớ
i giai đo
ạ
n l
ị
ch s
ử
mà
đấ
t n
ướ
c hi
ệ
n nay đang trong th
ờ
i k

ỳ
quá
độ

lên ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i. Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ

a khác v
ề

b
ả
n ch
ấ
t giai c
ấ
p x
ã
h
ộ
i,v
ề
m
ụ
c đích… v
ớ
i kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ

ngh
ĩ
a, song c
ũ
ng là chưa hoàn toàn kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng x
ã
h
ộ
i. “ Kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng
đị
ng h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch

ủ
ngh
ĩ
a ” và “ Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
” là nh
ữ
ng khái ni
ệ
m cùng b
ả
n ch
ấ
t nhưng khác nhau v
ề
c
ấ

p
độ
, tr
ì
nh
độ
.
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam là

ở
m
ộ
t
ki
ể
u t
ổ
ch
ứ
c n
ề
n kinh t
ế
v
ừ
a d
ự
a trên ng
ữ
ng nguyên t
ắ
c và quy lu
ậ
t c
ủ
a kinh
t
ế
th

ị
tr
ườ
ng v
ừ
a d
ự
a trên nh
ữ
ng nguyên t
ắ
c và b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã
h
ộ
i.
Nó là m
ộ
t ki
ể

u t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế
– x
ã
h
ộ
i, trong đó quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t, phân
ph
ố
i, trao
đổ
i, tiêu dùng g
ắ
n v
ớ
i th
ị
tr
ườ
ng,

đượ
c th
ự
c hi
ệ
n thông qua th
ị

tr
ườ
ng d
ướ
i s
ự
qu
ả
n l
ý
,c
ủ
a nhà n
ướ
c Vi
ệ
t Nam. V
ì
v
ậ
y, kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng
không ch
ỉ
là công ngh
ệ
, là k
ỉ
thu
ậ
t mà c
ò
n là quan h
ệ
x
ã
h
ộ
i, không ch
ỉ
bao
hàm y
ế
u t
ố
l
ự

c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t mà c
ò
n c
ả
quan h
ệ
s
ả
n xu
ấ
t.Nó g
ồ
m nhi
ề
u h
ì
nh
th
ứ
c s
ở
h
ữ
u mà trong đó nó ph

ụ
thu
ộ
c vào ch
ế

độ
s
ở
h
ữ
u Nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i
ch
ủ
ngh
ĩ
a th
ố
ng tr
ị
.
Đi
ề
u đó cho th

ấ
y, không có kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng chung chung, thu
ầ
n tu
ý
,
tr
ừ
u t
ượ
ng , tách kh
ỏ
i các h
ì
nh thái kinh t
ế
– x
ã
h
ộ
i, tách kh
ỏ
i ch
ế

độ
x
ã
h
ộ
i.
Trong các ch
ế

độ
x
ã
h
ộ
i khác nhau, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng mang tính ch
ấ
t x
ã
h
ộ
i
khác nhau. Tác
độ

ng tích c
ự
c và tiêu c
ự
c c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đế
n đâu
c
ò
n ph
ụ
thu
ộ
c vào ch
ế

độ
x
ã
h

ộ
i, vào đương l
ố
i c
ủ
a
Đả
ng c
ầ
m quy
ề
n, vào
chính sách và pháp lu
ậ
t c
ủ
a nhà n
ướ
c
Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x

ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam có hai
đặ
c
đi
ể
m cơ b
ả
n :
Đ
ề án kinh tế chính
trị


22
M
ộ
t là, đây là n
ề
n kinh t

ế
th
ị
tr
ườ
ng m
ớ
i b
ứ
c
đầ
u h
ì
nh thành, c
ò
n sơ
khai, c
ò
n
ở
tr
ì
nh
độ
th
ấ
p, các lo
ạ
i th
ị

tr
ườ
ng chưa h
ì
nh thành
đầ
y
đủ
d
ồ
ng b
ộ
.
Hai là, kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng mang tinh
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh

ĩ
a, nó
khác v
ớ
i kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a, nó do
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n l
ã
nh
đạ
o
và nhà n
ướ
c x

ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a qu
ả
n l
ý
.
Đi
ề
u c
ầ
n nh
ấ
n m
ạ
nh là, s
ự
l
ã
nh
đạ
o c
ủ
a
đả

ng c
ộ
ng s
ả
n và vai tr
ò
qu
ả
n
l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x

ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t
Nam là t
ấ
t y
ế
u b
ở
i v
ì
:
- Đây là m
ộ
t
đặ
c đi
ể
m b
ả
n ch

ấ
t kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
đượ
c chi ph
ố
i b
ở
i b
ả
n c
ủ

a ch
ế

độ
x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a Vi
ệ
t Nam.
Không có
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n l
ã
nh
đạ
o và nhà n
ướ
c x
ã
h

ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a qu
ả
n l
ý
th
ì

không th
ể
có kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a mà đó ch
ỉ
là kinh
t
ế
th
ị
tr
ườ
ng tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a.
- Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ố
n có xu h
ướ
ng t
ự

phát tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a. Ch
ỉ

có
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n l
ã
nh
đạ
o băng
đườ
ng l
ố
i, ch
ủ
trương đúng
đắ
n phù h
ợ
p và

s
ự
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a băng chính sách, pháp lu
ậ
t, b
ằ
ng
các công c
ụ
qu
ả
n l
ý
v

ĩ
mô (tài chính, tín d
ụ
ng, k
ế
ho
ạ
ch, quy ho
ạ
ch…) m
ớ
i
h
ạ
n ch
ế
tính t
ự
phát tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a,
đả
m b
ả
o
đượ

c
đị
nh hương x
ã
h
ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a cho s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế

đấ
t n
ướ
c, th
ự
c hiên
đượ
c s

ự
k
ế
t h
ợ
p
gi
ữ
a k
ế
ho
ạ
ch và th
ị
tr
ườ
ng, gi
ữ
a tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
v
ớ
i ti
ế
n b
ộ
và công
b

ằ
ng x
ã
h
ộ
i ngay trong m
ỗ
i b
ướ
c phát tri
ể
n.
- Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ố
n có hai m
ặ
t : m
ặ
t thu
ậ
n (tích c
ự
c) như thúc
đẩ

y kinh t
ế
tăng tr
ưở
ng nhanh, chú tr
ọ
ng l
ợ
i ích và hi
ệ
u qu
ả
kinh t
ế
… và m
ặ
t
ngh
ị
ch (tiêu c
ự
c) như thúc
đẩ
y phân hoá giàu – nghèo, khuy
ế
n khích l
ố
i s
ố
ng

th
ự
c d
ụ
ng v
ị
k
ì
, ch
ạ
y theo
đồ
ng ti
ề
n, h
ạ
th
ấ
p giá tr
ị

đạ
o
đứ
c …M
ặ
t ngh
ị
ch
c

ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng mâu thu
ẫ
n v
ớ
i b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a ch
ủ
nghi
ã
x
ã
h
ộ
i. V
ì

v
ậ
y, s
ự
l
ã
nh
đạ
o c
ủ
a
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n và qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ

ngh
ĩ
a
s
ẽ
phát huy
đượ
c m
ặ
t tích c
ự
c và h
ạ
n ch
ế
m
ặ
t tiêu c
ự
c c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng.
-
Đả

ng c
ộ
ng s
ả
n và nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là nh
ữ
ng l
ự
c l
ượ
ng
l
ã
nh
đạ
o và qu
ả
n l
ý
x

ã
h
ộ
i . N
ưỡ
ng l
ự
c l
ượ
ng này có kh
ả
năng nh
ậ
n th
ứ
c và
v
ậ
n d
ụ
ng các quy lu
ậ
t kinh t
ế
khách quan , chuy
ể
n hoá chúng thành
đườ
ng
l

ố
i,chính sách, pháp lu
ậ
t, k
ế
ho
ạ
ch …
để
t
ổ
ch
ứ
c th
ự
c hi
ệ
n, đưa vào cu
ộ
c
s
ố
ng, nâng cao d
ờ
i s
ố
ng c
ủ
a qu
ầ

n chúng nhân dân đông
đả
o nh
ằ
m m
ụ
c tiêu
dân giàu, n
ướ
c m
ạ
nh,x
ã
h
ộ
i công b
ằ
ng, dân ch
ủ
, văn minh.
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n và nhà nư
ớ
c x
ã
h

ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a là nh
ữ
ng thành t
ố
cơ b
ả
n
c
ủ
a h
ệ
th
ố
ng chính tr
ị
, c
ủ
a ki
ế
n trúc th
ượ
ng t
ầ
ng chính tr
ị

. tăng c
ườ
ng s
ự

Đ
ề án kinh tế chính
trị


23
l
ã
nh
đạ
o c
ủ
a
đả
ng và vai tr
ò
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c chính là tăng c

ườ
ng s
ự
tác
độ
ng c
ủ
a chính tr
ị
x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
đố
i v
ớ
i kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
để
thúc

đẩ
y kinh
t
ế
th
ị
tr
ườ
ng phát tri
ể
n đúng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a; ng
ượ
c l
ạ
I, s
ự
phát
tri

ể
n c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng s
ẽ
bu
ộ
c
Đả
ng ph
ả
I t
ự

đổ
i m
ớ
i, t
ự
ch
ỉ
nh
đố
n ,nh

ấ
t
là
đổ
i m
ớ
i phương th
ứ
c l
ã
nh
đạ
o,c
ò
n nhà n
ướ
c ph
ả
I
đổ
i m
ớ
i t
ổ
ch
ứ
c và
phương th
ứ
c ho

ạ
t
độ
ng, qui lu
ậ
t c
ủ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng .
Như v
ậ
y, trong quan ni
ệ
m c
ủ
a
Đả
ng c
ộ
ng s
ả
n Vi
ệ
t Nam và th
ự

c ti
ễ
n
“phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a ”
ở
Vi
ệ
t Nam

v
ừ
a qua
đã
ph
ả
n ánh sinh
độ
ng tư t
ưở
ng bi
ệ
n ch
ứ
ng r
ấ
t quan tr
ọ
ng c
ủ
a V.I.Lê
nin- tư t
ưở
ng v
ề
s
ự
t
ự
giác k

ế
t h
ợ
p các m
ặ
t
đố
i l
ậ
p bi
ệ
n ch
ứ
ng : ch
ủ
ngh
ĩ
a x
ã

h
ộ
i và kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng, nh
ữ

ng m
ặ
t
đố
i l
ậ
p t
ưở
ng ch
ừ
ng không th
ể
k
ế
t h
ợ
p
đượ
c như “
đấ
t v
ớ
i tr
ờ
i ” ,như “ n
ướ
c v
ớ
i l
ử

a” ,như ng
ườ
i c
ộ
ng s
ả
n v
ớ
i ng
ườ
i
buôn x
ỉ
.V
ấ
n
đề
c
ò
n l
ạ
i là
ở
ch
ỗ
, k
ế
t h
ợ
p như th

ế
nào
để
t
ạ
o ra nh
ữ
ng “âm
thanh du dương êm tai ” ch
ứ
không ph
ả
i nh
ữ
ng đi
ệ
u nh
ạ
c ch
ố
i tai ” ,như
V.I.Lê nin t
ừ
ng ví von m
ộ
t cách h
ì
nh
ả
nh. Vai tr

ò
l
ã
nh
đạ
o c
ủ
a
Đả
ng C
ộ
ng
s
ả
n và qu
ả
n l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ

a là nhân t
ố
có
ý
ngh
ĩ
a quy
ế
t
đị
nh c
ủ
a s
ự
k
ế
t h
ợ
p đó.
Th
ự
c ch
ấ
t c
ủ
a quá tr
ì
nh
đổ
i m

ớ
i kinh t
ế
v
ừ
a qua ơ Vi
ệ
t Nam chính là
th
ừ
a nh
ậ
n s
ự
t
ồ
n t
ạ
i khách quan c
ủ
a quan h
ệ
hàng hoá- ti
ề
n t
ệ
và cơ ch
ế
th
ị

tr
ườ
ng d
ự
a trên tư duy, l
ý
lu
ậ
n m
ớ
i v
ề
quan h
ệ
gi
ữ
a kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng và ch
ủ

ngh
ĩ
a x
ã

h
ộ
i .Theo đó, vai tr
ò
c
ủ
a Nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i kinh t
ế
c
ũ
ng có s
ự
thay
đổ
i căn b
ả
n. Đó là quá tr
ì
nh chuy
ể
n nhà n
ướ
c t
ừ

độ
c quy
ề
n sang quan h
ệ
m
ớ
i
gi
ữ
a Nhà n
ướ
c và th
ị
tr
ườ
ng ( “ bàn tay h
ữ
u h
ì
nh ” – “ bàn tay vô h
ì
nh ”
),gi
ữ
a Nhà n
ướ
c và doanh nghi
ệ

p, gi
ữ
a Nhà n
ướ
c và nhân dân trong các ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a toàn b
ộ
n
ề
n kinh t
ế
.N
ế
u tr
ướ
c đây Nhà n
ướ
c là ch
ủ
th
ể
c
ủ
a ch
ế

độ

s
ở
h
ữ
u, th
ì
hi
ệ
n nay đang gi
ữ
vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o trong h
ệ
th
ố
ng đa s
ở
h
ữ
u, n
ế
u

tr
ướ
c đây là tr
ự
c ti
ế
p s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh th
ì
hi
ệ
n nay là thi
ế
t k
ế
“ lu
ậ
t chơi ”
,h
ỗ
tr
ợ
và t
ạ
o môi tr
ườ
ng thu

ậ
n l
ợ
i cho s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh, và n
ế
u tr
ứơ
c đây
th
ự
c hi
ệ
n k
ế
ho
ạ
ch hoá tr
ự
c ti
ế
p th
ì
hi
ệ
n nay chuy
ể

n sang đi
ề
u ti
ế
t b
ằ
ng h
ệ

th
ố
ng công c
ụ
qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
v
ĩ
mô.Trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng

đị
nh hư
ớ
ng
x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam ,ch
ứ
c năng cơ b
ả
n c
ủ
a Nhà n
ướ
c v
ề
kinh t
ế
bao
g

ồ
m :
-
Đị
nh h
ướ
ng phát tri
ể
n n
ề
n kinh t
ế
thông qua chi
ế
n l
ượ
c, chính sách, k
ế

ho
ạ
ch, quy ho
ạ
ch và qu
ả
n l
ý
v
ĩ
mô.

-Phát tri
ể
n t
ấ
t c
ả
các thành ph
ầ
n kinh t
ế
trên cơ s
ở
đa d
ạ
ng hoá các
quan h
ệ
sơ h
ữ
u,l
ấ
y kinh t
ế
nhà n
ướ
c làm ch
ủ

đạ
o; th

ự
c hi
ệ
n ch
ế

độ
phân ph
ố
i
Đ
ề án kinh tế chính
trị


24
l
ợ
i ích m
ộ
t cách h
ợ
p l
ý
thông qua vi
ệ
c s
ữ
d
ụ

ng các công c
ụ
qu
ả
n l
ý
kinh t
ế

(ngân sách, thu
ế
,tín d
ụ
ng…), t
ạ
o
độ
ng l
ự
c phát tri
ể
n m
ạ
nh m
ẽ
cho n
ề
n kinh t
ế

.
-T
ạ
o l
ậ
p môi tr
ườ
ng pháp l
ý
lành m
ạ
nh v
ề
kinh t
ế

để
phát tri
ể
n m
ạ
nh
m
ẽ
l
ự
c l
ượ
ng s
ả

n xu
ấ
t, t
ạ
o m
ọ
i đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i cho các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế

ho
ạ
t
độ
ng b
ì
nh
đẳ
ng và t

ạ
o môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh lành m
ạ
nh.
-Th
ự
c hi
ệ
n t
ố
t ch
ứ
c năng ki
ể
m tra, ki
ể
m soát các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
theo
đúng pháp lu
ậ
t và chính sách. Nghiêm tr

ị
các t
ệ
n
ạ
n buôn l
ậ
u, tr
ố
n thu
ế
, tham
nh
ũ
ng, quan liêu, sách nhi
ễ
u phi
ề
n hà …
B. VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC
TRONG
NỀN
KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG

Ở

NƯỚC
TA
I. Vai tr
ò
và ch
ứ
c năng kinh t
ế
c
ủ
a nhà n
ướ
c trong n
ề
n kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng đ
ị
nh h

ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam
Như chúng ta
đã
bi
ế
t cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là cơ ch
ế
t
ố
t nh
ấ

t đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng m
ộ
t cách hi
ệ
u qu
ả
, tuy nhiên cơ ch
ế
đó c
ũ
ng có m
ộ
t lo
ạ
t
khuy
ế

t t
ậ
t. V
ì
th
ế

ở
t
ấ
t c
ả
các n
ướ
c có n
ề
n kinh t
ế
do cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng đi
ề
u
ti
ế
t

đề
u có s
ự
can thi
ệ
p c
ủ
a nhà n
ướ
c vào kinh t
ế
, tuy c
ớ
i m
ứ
c
độ
khác nhau
để
kh
ắ
c ph
ụ
c, s
ử
a ch
ữ
a nh
ữ
ng “ th

ấ
t b
ạ
i c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng ”. Kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
tư b
ả
n ch
ủ
ngh
ĩ
a và kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị

nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a có b
ả
n
ch
ấ
t khác nhau, v
ì
th
ế
, bên c
ạ
nh nh
ữ
ng đi
ể
m gi
ố
ng nhau v
ề
phương pháp

qu
ả
n l
ý
, có s
ự
khác nhau v
ề
m
ụ
c tiêu x
ã
h
ộ
i c
ủ
a qu
ả
n l
ý
.
Nhà n
ướ
c Vi
ệ
t Nam mu
ố
n qu
ả
n l

ý
n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng
x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a có k
ế
t qu
ả
tr
ướ
c h
ế

t c
ũ
ng ph
ả
i d
ự
a trên yêu c
ầ
u khách quan
c
ủ
a các quy lu
ậ
t c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng. Do đó phương pháp qu
ả
n l
ý
c
ủ
a

Nhà n
ướ
c ta v
ề
nhi
ề
u phương di
ệ
n c
ũ
ng có nh
ữ
ng nét gi
ố
ng như phương pháp
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n
ướ
c
ở
các n
ướ
c
ở
các n

ướ
c tư b
ả
n : th
ừ
a nh
ậ
n tính
độ
c l
ậ
p
c
ủ
a các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế

để
h
ọ
có quy
ề
n t
ự
ch
ủ

trong s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh, t
ự

ch
ị
u trách nhi
ệ
m l
ỗ
l
ã
i; xây d
ự
ng h
ệ
th
ố
ng th
ị
tr
ườ
ng có tính c
ạ
nh tranh, giá
c
ả

ch
ủ
y
ế
u do th
ị
tr
ườ
ng quy
ế
t
đị
nh; xây d
ự
mg cơ ch
ế
đi
ề
u ti
ế
t v
ĩ
mô c
ủ
a nhà
n
ướ
c nh
ằ
m h

ướ
ng d
ẫ
n, giám sát ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
, h
ạ
n ch
ế

nh
ữ
ng khuy
ế
t t
ậ
t c
ủ
a th
ị

tr
ườ
ng; xây d
ự
ng h
ệ
th
ố
ng pháp lu
ậ
t nh
ằ
m t
ạ
o ra
khuôn kh
ổ
cho ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
; tôn tr
ọ
ng và th
ự
c hi
ệ
n các thông l

ệ
qu
ố
c t
ế

trong quan h
ệ
kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
.
Tuy nhiên, s
ự
qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
c
ủ
a nhà n
ướ
c x
ã
h

ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a và s
ự
qu
ả
n
l
ý
kinh t
ế
c
ủ
a nhà n
ướ
c tư s
ả
n có s
ự
khác nhau cơ b
ả
n. S
ự
qu
ả
n l
ý

c
ủ
a nhà