An toàn đập trước lũ lớn (5): Trao đổi ý kiến quanh việc vận hành và sự cố đập trong những trận lũ miền Trung vừa qua ppt

An toàn đập trước lũ lớn (5):
Trao đổi ý kiến quanh việc vận hành và sự cố đập trong những trận lũ miền
Trung vừa qua


Đập ở miền Trung xả lũ

Những đợt lũ lớn ở miền Trung mới vừa trôi qua song chúng đã để lại khá nhiều
vấn đề cần nghiên cứu và rút kinh nghiệm, trong đó có an toàn đập. Ngày
4/10/2010 đập Hố Hô (Hà Tĩnh) xảy ra sự cố. Hơn một tháng sau, ngày 9/11/2010,
đập Rethel (Pháp) cũng xảy ra sự cố (mời xem /Web/Content.aspx?distid=2496) .
Cả 2 trường hợp đều do cửa tràn không mở khi lũ về. Chúng tôi tiếp tục nhận được
ý kiến của các vị:
Michel Hồ Tá Khanh, chuyên gia cao cấp Tập đoàn Phát triern Điện lực
Pháp (EDF);
Nguyễn Trí Trinh, Giám đốc Văn phòng Đại diện Cty Tư vấn XD Điện 3
(PECC3) tại Hà Nội;
Rất mong các vị chuyên gia thủy lợi - thủy điện và bạn đọc tiếp tục tham gia cuộc
trao đổi 'bàn tròn' về chủ đề "An toàn đập trước lũ lớn" đã được khởi động.

An toàn đập trước lũ lớn (5)


TS. Nguyễn Trí Trinh
Ô.Nguyễn Trí Trinh: Hiện nay vấn đề xả lũ hồ thủy điện gây ảnh hưởng hạ du có
nhiều ý kiến trái chiều giữa các chuyên gia. Tôi cho rằng đây là vấn đề khoa học
cần được thảo luận minh bạch, khoa học để có thể tìm được tiếng nói chung. Thật
là bổ ích nếu Hội Đập lớn & PT nguồn nước VN tổ chức một dạng forum để các
nhà quản lý, nhà khoa học bày tỏ quan điểm như đã Hội đã làm xoay quanh sự có
thủy điện Hố Hô.
Ô. Michel Hồ Tá Khanh: Một ví dụ mới về tình huống cửa tràn bị đóng cứng và

người ta phải di rời dân ở hạ lưu. May mà đập đã không vỡ và đã tranh được thảm
họa. Bài học được rút ra là ta phải thường xuyên xem xét loại rủi ro này cho tất cả
các loại đập tràn có cửa.
Ô.Nguyễn Trí Trinh: Theo ô. M. Hồ Tá Khanh, ở tất cả các nước, trường hợp
tràn có cửa, đỉnh đập nhất thiết phải cao hơn mức nước cao nhất khi các cửa bị
khóa. Xin hỏi nếu như vậy thì làm tràn có cửa để làm gì vì khi khóa hết các cửa
mà xả lũ không vượt đỉnh đập ?
Tiêu chuẩn Trung Quốc, Việt Nam có nêu cách xác định cao trình đỉnh đập song
không có trường hợp nào nêu tất cả cửa bị kẹt. Như vậy kết luận tất cả các nước là
có khái quát hóa vội vả không?
Ngoài ra, xin vui lòng trích dẫn tiêu chuẩn xác định đỉnh đập mà tất cả các cửa van
đều kẹt mà ông biết (Mỹ, Nhật, Anh, Pháp) được không?
Ô. Michel Hồ Tá Khanh: Sự rủi ro do các cửa tràn bị khóa cứng khi lũ cần phải
được suy xét kỹ. Ở tất cả những nước quan trọng, như Pháp chẳng hạn, qui định
mà tôi nhắc đến đã được áp dụng từ nhiều năm nay. Theo quan điểm của tôi (tôi
đã là Phó Chủ tịch Nhóm làm việc (Working Group Vice-chairman), xem Kỷ yếu
ICOLD 144 (ICOLD Bulletin 144)), cao trình đỉnh đập phải cao hơn mức nước
cao nhất MWL (Max Water Level) khi tai họa có thể xảy ra. Nếu có một số cửa
(không tràn tự do) thì có thể chấp nhận những giả thiết cho đập tràn 4 cửa như sau:
- 4 cửa bị khóa hoặc kẹt cho lũ 10-năm,
- 3 cửa bị khóa hoặc kẹt cho lũ 100-năm,
- 2 cửa bị khóa hoặc kẹt cho lũ 500-năm,
- 1 cửa bị khóa hoặc kẹt cho lũ 1000-năm,
- 0 cửa bị khóa hoặc kẹt cho lũ 10000-năm hay lũ cực hạn (PMF).
Điều đó chứng tỏ, trái với quan sát của ô. Nguyễn Trí Trinh, cửa tràn vẫn hữu
dụng.
Vấn đề là ở chỗ chọn số cửa và tổ hợp xác xuất giữa hiện tượng cửa bị hư hỏng và
lũ. Hiển nhiên, xác xuất xảy ra lũ 10000-năm và tất cả các cửa bị khóa là cực kỳ
hiếm so với cũng tai nạn đó khi lũ 10-năm. Vấn đề rất quan trọng này đã được
nghiên cứu bởi một số kỹ sư xây dựng và kỹ sư cơ điện dựa trên những thống kê

trên thế giới. Tuy nhiên việc nghiên cứu cũng gặp khó khăn vì dữ liệu (chất lượng
cửa, chất lượng bảo quản và giám sát, chất lượng vận hành cửa khi lũ, ) thu được
trong những điều kiện khác nhau về thời gian và giữa các quốc gia. Tôi không thể
nêu ở đây kết quả những nghiên cứu ấy.
Không thể áp dụng những qui định như nhau cho một nước như Pháp và một nước
như Việt Nam. Vì thế tôi không thể nêu với ông Nguyễn Trí Trinh những qui định
để áp dụng và may mắn là không có những qui định như vậy trong thực tế. Vấn đề
này cũng được thảo luận giữa những kỹ sư giỏi và có kinh nghiệm cho từng
trường hợp riêng biệt (đó là thực tế diễn ra ở Tập đoàn Phát triển Điện lực Pháp -
EDF). Nhưng nếu không tồn tại những qui định cứng thì người kỹ sư đập phải
biết triết lý an toàn đập tràn, như được trình bày tại Kỷ yếu ICOLD 144, và vận
dụng vào bản thiết kế kỹ thuật của mình.
Đối với bài toán cụ thể này, tôi nghĩ rằng sẽ rất hay, chẳng hạn như đối với
VNCOLD, tiến hành khảo sát về độ tin cậy của các cửa tràn ở Việt Nam (chất
lượng chế tạo và kiếm soát, chất lượng giám sát và bảo dưỡng, chất lượng qui định
vận hành khi lũ, chất lượng nhân lực, ) để đánh giá đúng hơn những rủi ro mà tôi
đã nêu trên và kể đến chúng trong thiết kế.
Ô.Nguyễn Trí Trinh: Vì đập Hố Hô không xả lũ được do chưa mua kịp máy phát
điện dự phòng nên ông Michel Hồ Tá Khanh đề nghị thay đổi tiêu chuẩn Việt
Nam về xác định cao trình đỉnh đập? Và rồi chỉ có đập tràn không cửa PKW là
tuyệt vời nhất chăng? Vậy xin hỏi đập tại sao Văn Phong đã có PKW rồi mà vẫn
làm tràn có cửa?
Ô. Michel Hồ Tá Khanh: Tôi không có trách nhiệm kiểm tra an toàn đập ở Việt
Nam và nếu những đập hiện có ở Việt Nam không theo các khuyến nghị của tôi
(mà đã được áp dụng ở nhiều nước) thì đó cũng không phải lỗi của tôi. Tôi biết khi
nâng cấp đập tràn Dầu Tiếng, chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB) - tổ chức tài
trợ việc nghiên cứu - đã yêu cầu người thiết kế (HEC2) tính toán trường hợp các
cửa bị khóa. Tôi không biết hết những khuyến nghị của các nhà tư vấn khác về
những dự án ở Việt Nam song đó là trách nhiệm của họ chứ không phải của tôi.
Trái với những điều tôi viết, không có chuẩn nào cho các vấn đề đó (may thay!).

Ví dụ mà tôi nêu với các ông vẫn chỉ là ví dụ mà không phải là qui phạm hay qui
định gì. Tôi nghĩ mình đã nêu khá rõ là vấn đề này phải được thảo luận giữa các
chuyên gia. Đối với những dự án mà tôi kể đến trong báo cáo của tôi tại Hội thảo*
sắp tới về Đập tràn ngưỡng 'răng cưa' và 'phím piano', tôi đã khuyên các nhà
thiết kế xem xét kỹ rủi ro này và hoàn toàn hài lòng là họ đã làm như vậy.