Lạm dụng thuốc an thần gây ngủ: Hệ lụy từ những giấc ngủ "cưỡng ép" doc

Lạm dụng thuốc an thần gây ngủ:
Hệ lụy từ những giấc ngủ "cưỡng ép"

Xã hội càng phát triển đồng nghĩa với việc nhu cầu của con
người ngày càng tăng. Để đáp ứng những nhu cầu đó, mỗi
người phải tăng cường độ làm việc, tăng cường "xoay sở" về
mọi mặt. Những áp lực về công việc, các quan hệ xã hội, những
vấn đề về gia đình, con cái…gây nhiều căng thẳng liên tục
trong khi cơ hội để tạo một không gian, thời gian thư giãn ngày
một ít đi. Từ đó, những vấn đề về thần kinh - tâm thần xuất
hiện ngày một nhiều đặc biệt là những rối loạn về giấc ngủ.
Việc mất ngủ kéo dài sẽ gây suy sụp nhanh chóng về thể chất, tinh
thần cho nên việc nhanh chóng khôi phục lại giấc ngủ là cần thiết.
Việc dùng các thuốc an thần gây ngủ (ATGN) thường cho hiệu quả
rõ rệt, giúp nhanh chóng có được giấc ngủ sâu. Tuy nhiên, việc
lạm dụng hay dùng kéo dài nhóm thuốc này thường gây nhiều hậu
quả không mong muốn, ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử
dụng.
Nguy hiểm đối với người có bệnh lý
Các chuyên gia y tế cảnh báo rằng thuốc ngủ có thể vô cùng nguy
hiểm đối với những người mắc các chứng bệnh tâm thần, hô hấp
hay tim mạch. Ngay cả với những người khỏe mạnh, thuốc cũng có
thể trở nên nguy hiểm.
Trước hết, thuốc ATGN tuy tạo được giấc ngủ sâu nhưng đây là
giấc ngủ "cưỡng ép" nên thường ngủ mê mệt, sau ngủ dậy đầu óc
nặng nề và kèm các triệu chứng khác như đau đầu, mỏi rã rời toàn
cơ thể (VD sau dùng thuốc nhóm benzodiazepine). Thuốc ATGN
có thể ức chế trung tâm hô hấp gây chậm nhịp thở. Điều này rất
nguy hiểm ở những người có bệnh phổi mạn tính hoặc người béo
phì (đã có tình trạng giảm thông khí do béo phì). Một số người bị
trạng thái mộng du sau dùng thuốc ATGN. Ở trạng thái này rất dễ

bị tai nạn khi lao động hoặc tham gia giao thông. Các thuốc ATGN
đều được chuyển hóa và đào thải qua gan, thận nên nếu dùng kéo
dài có thể ảnh hưởng đến chức năng hai cơ quan này nhất là khi đã
có bệnh gan thận trước đó. Ở người già và người chức năng gan
thận bị suy yếu thì việc chuyển hóa và đào thải thuốc chậm dẫn
đến việc tăng tác dụng của thuốc. Các thuốc ATGN cũng có thể
gây nhược cơ nhẹ nên ảnh hưởng đến việc vận động và lao động
chân tay.

Gây nghiện và trầm cảm
Đối với người khỏe mạnh khi dùng lâu, một số thuốc ATGN có thể
gây quen, nhờn thuốc làm cho BN phải tăng liều liên tục (nhóm
barbiturate, benzodiazepine). Các thuốc này cũng có thể gây
nghiện khiến BN phụ thuộc vào thuốc, khi thiếu thuốc thì không
ngủ lại được (nhóm benzodiazepine). Theo một nghiên cứu mới
đây, người ta có thể trở nên "nghiện" thuốc ngủ chỉ sau 2 tuần sử
dụng hoặc cơ thể sẽ nhanh chóng "quen" với thuốc.

Sử dụng thuốc an thần gây ngủ thường
ngủ sâu, mê mệt.
Khi sử dụng thuốc ATGN với rượu làm tăng độc tính của thuốc.
Các thuốc này cũng làm tăng tác dụng của một số thuốc khác như
thuốc chữa động kinh, thuốc điều trị hưng cảm. Khi dùng thuốc
ATGN 2 - 3 tháng thường gây tình trạng BN tuy ngủ được giấc
ngắn nhưng sau đó lại thức trắng đêm. Các thuốc ATGN thường
tích trong mô mỡ nên phóng thích lại vào máu dẫn đến tình trạng
BN suốt ngày ngủ gà, buồn ngủ, mất tập trung khi lao động sản
xuất (nhóm barbiturate). Dùng thuốc ATGN quá lâu có thể gây hội
chứng trầm cảm, hoang tưởng tự sát. Những người hay uống thuốc
ngủ có nguy cơ tự tử cao hơn. Sở dĩ như vậy là vì họ bị căng thẳng

quá mức và stress có thể dẫn đến mất ngủ. Lý do thứ hai là tình
trạng lạm dụng thuốc. Thuốc ATGN (cả nhóm barbiturat,
benzodiazepine) gây hại thai , một số gây dị dạng, quái thai không
nên dùng cho người có thai trừ trường hợp đặc biệt. Các thuốc
ATGN cũng có thể gây sốc phản vệ hoặc các triệu chứng dị ứng
khác. Một số thuốc ATGN tuy có nguồn gốc thảo dược nhưng hoạt
chất có thể gây các rối loạn nhịp tim như Rotunda (hoạt chất
tetrahydropalmatine) và dùng liều cao vẫn rất nguy hiểm chứ
không hề "vô hại" như mọi người vẫn nghĩ!
Làm thế nào để hạn chế tác dụng phụ của thuốc?
Như vậy, để tránh các tác dụng phụ của thuốc ATGN, nhất là khi
dùng kéo dài, chúng ta cần tuân thủ một số điểm sau đây: Thứ
nhất, phải tìm và loại bỏ nguyên nhân gây mất ngủ (do điều kiện
xã hội, công việc hay mất ngủ do bệnh lý). Tránh các yếu tố gây
mất ngủ như chè, cà phê, thuốc lá. Trước khi dùng thuốc ATGN,
nên bắt đầu bằng các biện pháp ATGN khác có tính chất sinh lý
hơn như tập Yoga, dưỡng sinh, tăng cường hoạt động thể chất. Nên
tìm loại thuốc ngủ ít gây tác dụng phụ nhất và thích hợp nhất cho
mỗi người. Việc dung nạp thuốc thì không ai giống ai. Trước khi
dùng thuốc, nên đi khám chuyên khoa để các thầy thuốc có hướng
chỉ định đúng loại thuốc cần dùng. Tuyệt đối tránh việc dùng thuốc
theo kiểu rỉ tai, truyền khẩu "một đơn thuốc cả nhà, cả xóm cùng
dùng". Và cuối cùng, khi thấy thuốc không có hoặc giảm tác dụng
hay xuất hiện các biểu hiện lạ phải thông báo ngay cho thầy thuốc.
Không nên tự ý tăng liều hoặc bỏ thuốc.