tóm tắt thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh tây nguyên

HC VIN CHNH TR QUC GIA H CH MINH
VN DNG
THựC HIệN PHáP LUậT Về DÂN CHủ
ở Xã, PHƯờNG, THị TRấN TRÊN ĐịA BàN
CáC TỉNH TÂY NGUYÊN
Chuyờn ngnh: Lý lun v lch s Nh nc v phỏp lut
Mó s : 62 38 01 01
TểM TT LUN N TIN S LUT
H NI - 2014
Công trình được hoàn thành tại
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS Trịnh Đức Thảo
Phản biện 1:

Phản biện 2:

Phản biện 3:

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện
họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Vào hồi giờ ngày tháng năm 2014
Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và
Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tây Nguyên là địa bàn chiến lược hết sức quan trọng về kinh tế - xã hội
(KT-XH), quốc phòng, an ninh và môi trường sinh thái của cả nước. Sau nhiều
năm triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, bên cạnh
những thành công bước đầu khá toàn diện, cũng đã bộc lộ không ít khó khăn,
thách thức do tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, của hội nhập kinh tế quốc

tế và những hạn chế, yếu kém trong quá trình lãnh đạo, quản lý của một số cấp
uỷ Đảng, chính quyền. Một bộ phận đảng viên, cán bộ, công chức (CBCC) vẫn
nhận thức chưa đầy đủ, đúng đắn pháp luật về dân chủ, còn xảy ra tình trạng cản
trở việc thực hiện quyền dân chủ của nhân dân, quyền dân chủ trực tiếp của nhân
dân còn bị vi phạm. Một số xã, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, vùng DTTS, tổ chức
triển khai thực hiện còn hình thức, chưa đồng bộ và thường xuyên, chưa đáp ứng
với yêu cầu nhiệm vụ mới đặt ra. Có nơi CBCC còn xem nhẹ hoặc né tránh đối
phó với những bức xúc của nhân dân, còn thiếu trách nhiệm, triển khai còn nặng
về hình thức, làm qua loa, chiếu lệ. Vẫn còn những nội dung dân biết, dân bàn,
dân làm, dân giám sát chưa được triển khai cụ thể như: việc thực hiện chế độ đền
bù, giải phóng mặt bằng; về thu chi ngân sách, việc quy hoạch đất đai; phong
trào xây dựng nông thôn mới; về thực hiện các chương trình dự án 134, 135,…
từ đó đã dẫn đến tình trạng mất lòng tin của nhân dân vào chính quyền vào sự
lãnh đạo của Đảng. Mặt khác, Tây Nguyên có những nét đặc thù về dân cư, dân
tộc, nên một bộ phận nhân dân trình độ dân trí còn rất thấp, chưa làm tốt nghĩa
vụ công dân. Thậm chí còn lợi dụng dân chủ để phục vụ cho lợi ích nhóm, lợi
ích cá nhân và gia đình mà xem nhẹ lợi ích cộng đồng, đất nước; cấu kết với
các thế lực phản động FULRO trong và ngoài nước gây không ít cản trở trong
quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ. Bên cạnh đó, một số quy định của
pháp luật về dân chủ đối với vùng miền núi còn chưa phù hợp với thực tiễn,
tính khả thi không cao khi áp dụng đã ít nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả thực
hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Vì lẽ đó, việc nghiên cứu một
cách toàn diện vấn đề thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên
địa bàn các tỉnh Tây Nguyên cả phương diện lý luận và thực tiễn có ý nghĩa sâu
sắc và cấp thiết hiện nay.
Xuất phát từ những lý do trên, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài: “Thực hiện
pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên”
làm luận án Tiến sĩ luật học, chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà nước và
pháp luật.
2

2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
2.1. Mục đích của luận án
Mục đích của luận án là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn thực
hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây
Nguyên, từ đó nêu và đề xuất những quan điểm cơ bản và hệ thống giải pháp
chủ yếu nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ của luận án
Để thực hiện mục đích trên, luận án có nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:
- Tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề
tài luận án, đánh giá những giá trị của các công trình đó và những vấn đề luận
án cần tiếp tục làm sáng tỏ.
- Phân tích khái niệm pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; khái
niệm, đặc điểm, hình thức thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn;
vai trò và các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường,
thị trấn. Tham khảo kinh nghiệm thực hiện pháp luật về dân chủ của các tỉnh
Tây Bắc có thể vận dụng cho các tỉnh vùng miền núi Tây Nguyên.
- Khái quát hóa sự điều chỉnh của pháp luật dân về chủ ở xã, phường, thị
trấn của Việt Nam từ năm 1945 tới nay. Đồng thời đánh giá thực trạng pháp
luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn chỉ ra những ưu điểm và hạn chế của nó;
phân tích những yếu tố đặc thù tác động thực hiện pháp luật về dân chủ; khảo
sát, đánh giá đúng thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên; rút ra các nguyên nhân của những ưu
điểm, hạn chế và bài học kinh nghiệm trong thực hiện pháp luật về dân chủ xã,
phường, thị trấn ở các tỉnh Tây Nguyên.
- Phân tích, luận chứng các quan điểm và đề xuất hệ thống các giải pháp
nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa
bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận án đi sâu nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề thực hiện
pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
dưới góc độ của chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật. Trên
cơ sở mục đích nghiên cứu, luận án tập trung đi vào khai thác đối tượng chủ
yếu là các tổ chức cơ sở đảng, chính quyền, MTTQ và các tổ chức đoàn thể ở
3
xã, phường, thị trấn; CBCC và nhân dân trực tiếp tham gia thực hiện pháp luật
về dân chủ ở xã, phường, thị trấn.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Với mục đích nghiên cứu chuyên sâu về một vấn đề, luận án giới hạn
phạm vi nghiên cứu đánh giá thực trạng và luận chứng vai trò, cách thức triển
khai, tổ chức thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn cấp
xã, thôn, buôn, tổ dân phố tại 05 tỉnh miền núi Tây Nguyên, bao gồm: Đắk Lắk,
Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum và Lâm Đồng, từ năm 1998 đến nay. (từ sau khi
Bộ Chính trị khóa VIII ban hành Chỉ thị 30-CT/TW ngày 18/02/1998, trọng tâm
từ năm 2007 đến nay, tức là khi thực hiện Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11
của UBTVQH khóa XI về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn).
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
- Luận án được thực hiện dựa trên những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối, chính sách của
Đảng và Nhà nước ta về Nhà nước và pháp luật nói chung, pháp luật về dân chủ
và thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn nói riêng; đồng thời
tham khảo các công trình có liên quan đến đề tài đã được công bố.
- Luận án được nghiên cứu trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác -
Lênin; sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của các khoa học liên
ngành và chuyên ngành, như: phương pháp hệ thống, phương pháp lôgic,
phương pháp lịch sử, phương pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp thống kê
- so sánh, phương pháp điều tra xã hội học. Các phương pháp được sử dụng
nhằm làm rõ nội dung cơ bản của luận án, đảm bảo tính khoa học và lôgic giữa
các vấn đề của luận án trong các chương.

5. Những đóng góp mới về khoa học của luận án
Luận án là công trình chuyên khảo đầu tiên nghiên cứu tương đối hệ
thống và toàn diện thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa
bàn các tỉnh Tây Nguyên, nên có một số đóng góp khoa học mới sau:
- Xây dựng khái niệm pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp luật về dân
chủ ở xã, phường, thị trấn có tính nền tảng xuyên suốt luận án; chỉ ra được một
số đặc điểm, hình thức thực hiện pháp luật dân về chủ ở xã, phường, thị trấn;
nêu ra được vai trò, điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn.
- Luận án phân tích chỉ ra yếu tố đặc thù về điều kiện tự nhiên, kinh tế,
văn hóa xã hội… tác động tới quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
4
phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Phân tích được các kết quả,
hạn chế của thực trạng này thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn tại các tỉnh Tây Nguyên; chỉ ra được những nguyên nhân ưu điểm và hạn
chế của thực trạng này; qua đó rút ra 6 bài học kinh nghiệm từ thực hiện pháp
luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên trong
thời gian qua.
- Xác lập các quan điểm, đề xuất được hệ thống giải pháp bao gồm nhóm
giải pháp chung và nhóm giải pháp cụ thể mang tính đặc thù cho Tây Nguyên,
nhằm đảm bảo thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa
bàn các tỉnh Tây Nguyên.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
- Về mặt lý luận
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần vào giải quyết một số vấn đề lý
luận hiện nay đang đặt ra đối với hoạt động thực hiện quyền làm chủ, quyền tự
quyết của nhân dân ở cơ sở, trong đó có vấn đề lý luận thực hiện pháp luật về
dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay.
- Về mặt thực tiễn
Luận án có thể được dùng làm tài liệu tham khảo, giúp các cấp uỷ Đảng,

chính quyền, Mặt trận, đoàn thể ở các tỉnh Tây Nguyên có cơ sở để hoạch định,
chỉ đạo nhằm thực hiện đúng, nghiêm túc pháp luật về dân chủ ở xã, phường,
thị trấn, trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Luận án sẽ có giá trị tham khảo trong
công tác nghiên cứu, giảng dạy ở trường Chính trị và Trung tâm bồi dưỡng
Chính trị của huyện, thành phố ở các tỉnh trong khu vực Tây Nguyên.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình nghiên cứu của tác
giả đã được công bố, danh mục tài liệu tham khảo, luận án bao gồm 4 chương,
12 tiết.
5
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu vấn đề dân chủ, pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp luật về
dân chủ ở xã, phường, thị trấn trong nước bao gồm 2 nhóm: nhóm thứ nhất, các
công trình nghiên cứu liên quan đến dân chủ và pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn; nhóm thứ hai, các công trình nghiên cứu liên quan đến thực
hiện pháp luật và thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường thị trấn.
1.2. Tình hình nghiên cứu đối với nước ngoài
Nghiên cứu vấn đề dân chủ và pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp luật
về dân chủ đã được nhiều học giả tư sản hiện đại nghiên cứu khá chi tiết và rất
đa dạng. Bên cạnh đó các nhà khoa học trong nước cũng đã có những công
trình liên quan đến dân chủ và pháp luật về dân chủ cơ sở ở nước ngoài bao
gồm 2 nhóm vấn đề sau: nhóm thứ nhất, các công trình nghiên cứu liên quan
đến dân chủ và pháp luật về dân chủ cơ sở; nhóm thứ hai, các công trình nghiên
cứu liên quan đến thực hiện pháp luật nói chung và thực hiện pháp luật về dân
chủ ở cơ sở.
1.3. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án
Về lý luận, luận án tiếp tục nghiên cứu, làm sáng tỏ

- Quan niệm dân chủ ở xã, phường, thị trấn, pháp luật dân chủ ở xã,
phường, thị trấn - các khái niệm công cụ để đi đến nghiên cứu khái niệm thực
hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Bên cạnh đó khái niệm pháp
luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn và những nội dung điều chỉnh cần được bổ
sung trong pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn mà các công trình khoa
học nêu trên chưa đề cập đến cũng cần được tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện.
- Khái niệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là vấn đề
cơ bản để từ đó phân tích, làm rõ các nội dung lý luận của thực hiện pháp luật về
dân chủ ở xã, phường, thị trấn.
- Cơ sở lý luận của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn,
bao gồm: đặc điểm, hình thức, các yếu tố ảnh hưởng, vai trò, các điều kiện bảo
đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; kinh nghiệm thực
hiện pháp về dân chủ ở xã, phường, thị trấn của một số tỉnh có giá trị tham khảo
đối với các tỉnh Tây Nguyên.
6
Về thực tiễn, luận án cần tập trung làm rõ
- Nghiên cứu, đánh giá khái quát quá trình hình thành và phát triển, thực
trạng pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn ở Việt Nam.
- Nghiên cứu, phân tích làm rõ những yếu tố đặc thù tác động đến quá trình
triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các
tỉnh Tây Nguyên.
- Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên theo các hình thức thực hiện
pháp luật. Chỉ rõ những bất cập, hạn chế và từ đó xác định nguyên nhân của thực
trạng, rút ra bài học kinh nghiệm trong việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên.
Từ việc phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ
ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Luận án xây dựng luận
cứ đề xuất các quan điểm và giải pháp mang tính đặc thù bảo đảm cho việc thực
hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn 05 tỉnh Tây Nguyên.

Kết luận chương 1
Từ những kết quả nghiên cứu chương 1 cho thấy, đến nay đã có nhiều
công trình nghiên cứu được công bố trong và ngoài nước liên quan đến đề tài
luận án. Những công trình này liên quan đến các nhóm vấn đề cơ bản sau:
- Nhóm các công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề thực hiện dân chủ
và pháp luật về dân chủ ở xã, phường thị trấn. Các công trình ở nhóm này đề cập
đến một số vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện dân chủ ở cấp xã; nội dung,
cơ chế thực hiện, một số hình thức thực hiện dân chủ trực tiếp; đề cập đến một số
vấn đề lý luận pháp luật dân chủ ở xã, phường thị trấn. Đồng thời ở mức độ khác
nhau các công trình nêu được thực trạng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn; trên cơ sở đó chỉ ra được những hạn chế, yếu kém của pháp luật và có
những đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường,
thị trấn.
- Nhóm các công trình nghiên cứu liên quan đến thực hiện pháp luật và
thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Các công trình này chủ yếu
nghiên cứu dưới góc độ thực hiện pháp luật và tổ chức thực hiện nội dung pháp
luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; những thành công, hạn chế và những vấn
đề đặt ra trong xây dựng và thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở nói chung và
từng địa phương nói riêng.
7
- Những công trình của các tác giả nước ngoài và của các tác giả Việt Nam
nghiên cứu các vấn đề thực hiện dân chủ, pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp
luật về dân chủ ở cơ sở của nước ngoài có giá trị tốt cho việc nghiên cứu tìm ra
những giá trị tham khảo cho Việt Nam hiện nay.
Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ
Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN
2.1. Khái niệm, nội dung điều chỉnh của pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn
2.1.1. Khái niệm

về
dân chủ ở xã
, phường, thị trấn
Dân chủ ở xã, phường thị trấn là hình thức nhân dân thực hiện quyền làm
chủ của mình được tiến hành từ cấp xã xuống đến thôn, buôn, tổ dân phố theo
phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân thụ hưởng đối với
các nội dung có liên quan tới đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội của
người dân ở cơ sở bằng những hình thức nhất định, phù hợp với các nguyên tắc
và quy định của pháp luật.
2.1.
2
. Khái niệm
về pháp luật
dân chủ ở xã
, phường, thị trấn
Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là tổng hợp những qui phạm
pháp luật trong hệ thống các văn bản QPPL do cơ quan nhà nước ban hành theo
thẩm quyền hoặc phối hợp với các tổ chức CT-XH ban hành, nhằm điều chỉnh
các QHXH phát sinh trong việc thực quyền làm chủ, quyền tự quyết của nhân
dân ở xã, phường, thị trấn, góp phần bảo đảm dân chủ, phát triển KT- XH và ổn
định trật tự xã hội ở cơ sở.
2.1.3. Nội dung điều chỉnh của pháp luật
về
dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Pháp luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn bao gồm các quy
định về nguyên tắc thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn; các quy
định về quyền thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn; quy định về
hành vi bị nghiêm cấm và chế tài xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về dân chủ
ở xã, phường, thị trấn.
2.2. Khái niệm, đặc điểm, hình thức thực hiện pháp luật về dân chủ ở

xã, phường, thị trấn
2.2.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã
, phường, thị trấn
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là quá trình hoạt
động có mục đích nhằm làm cho những quy định của pháp luật về dân chủ ở xã,
8
phường, thị trấn thành những xử sự thực tế của các chủ thể pháp luật đi vào cuộc
sống, mở rộng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Nhà
nước pháp quyền XHCN thực sự là của dân, do dân và vì dân.
2.2.2. Đặc điểm của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
2.2.2.1. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn được tiến
hành bởi nhiều chủ thể pháp luật
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là thực hiện các
QPPL được quy định trong nhiều lĩnh vực khác nhau, là trách nhiệm của nhiều
chủ thể trong xã hội. Chính vì vậy, muốn thực hiện có hiệu quả pháp luật về dân
chủ ở xã, phường, thị trấn phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa các chủ thể pháp luật.
2.2.2.2. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là hoạt
động thường xuyên, liên tục diễn ra trên địa bàn cấp xã; thôn, buôn, tổ dân phố
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trước hết vẫn là sự
bảo đảm nguyên tắc “toàn bộ quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” song lại
đặt trong không gian rộng lớn, cụ thể là địa bàn cấp xã và thôn, buôn, tổ dân phố
- nơi cư trú và sinh hoạt của tuyệt đại bộ phận các tầng lớp nhân dân. Đây là nơi
mà người dân có thể cảm nhận thực tế về quyền làm chủ của mình ngay tại cấp
xã, mà không phải là cấp huyện, tỉnh hay ở trung ương.
2.2.2.3. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn có nội dung
thực hiện trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn có nội dung rộng,
bao hàm trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, liên quan trực tiếp đến quyền và
lợi ích của người dân nơi cư trú, có mối quan hệ mật thiết với nhau, đảm bảo cho
pháp luật được thực hiện tốt ở cấp xã, thôn buôn, tổ dân phố. Pháp luật về dân

chủ còn quy định việc xây dựng hương ước, quy ước mang tính xã hội, tính cộng
đồng, góp phần không nhỏ trong việc bảo vệ an ninh, trật tự nơi thôn, buôn, tổ
dân phố, bảo đảm cuộc sống sự bình yên cho nhân dân.
2.2.3. Hình thức thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Một là, tuân thủ pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Tuân thủ pháp luật trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó, các chủ thể pháp luật tự kiềm chế
để không thực hiện những hành vi, hoạt động mà pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn nghiêm cấm, không cho phép thực hiện. Các QPPL thực hiện
dân chủ ở cấp xã mang tính chất “ngăn cấm” chủ yếu được quy định trong Pháp
9
lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật
Thanh Tra, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Hình sự…
Hai là, chấp hành pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Chấp hành pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là một hình thức
thực hiện pháp luật, trong đó, các chủ thể pháp luật thực hiện trách nhiệm, nghĩa
vụ pháp lý của mình bằng các hành động tích cực được quy định trong Pháp lệnh
thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn và các văn bản QPPL khác liên quan
đến lợi ích của nhân dân, quyền làm chủ của nhân dân. Hình thức thi hành pháp
luật được thực hiện đối với những điều luật quy định về nguyên tắc và trách
nhiệm thực hiện về dân chủ ở xã, phường, thị trấn.
Ba là, sử dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Sử dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là hình thức của thực
hiện pháp luật.Theo đó, các chủ thể pháp luật thực hiện quyền làm chủ của mình
một cách tự giác và tích cực, nghĩa là thực hiện các hành vi mà pháp luật về dân
chủ ở xã, phường, thị trấn cho phép. Chủ thể của hình thức sử dụng pháp luật là
đông đảo các tầng lớp nhân dân trên địa bàn xã, phường, thị trấn có thể sử dụng
các quyền năng được pháp luật cho phép theo ý chí của mình.
Bốn là, áp dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Áp dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là một hình thức thực

hiện pháp luật đặc biệt. Theo đó, Nhà nước thông qua các cơ quan có thẩm
quyền hoặc nhà chức trách tổ chức cho các chủ thể pháp luật thực hiện các quy
định của pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn hoặc tự mình căn cứ vào các
quy định của pháp luật dân chủ để tạo ra các quyết định làm phát sinh, thay đổi,
đình chỉ hoặc chấm dứt những quan hệ pháp luật cụ thể trong thực hiện pháp luật
về dân chủ ở xã, phường, thị trấn.
2.3. Vai trò và điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn
2.3.1. Vai trò của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
2.3.1.1. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần
xây dựng dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa vững mạnh và hoàn thiện
hệ thống chính trị cơ sở
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn và xây dựng
HTCT có quan hệ hữu cơ với nhau. Trong đó, tác động lớn nhất là thực hiện
pháp luật về dân chủ góp phần đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp uỷ, quản
lý điều hành của CQCX theo hướng ngày một dân chủ, công khai, minh bạch,
10
bám sát thực tiễn hơn, khắc phục được tình trạng quan liêu, cửa quyền, là
phương thức để phòng chống các sai lầm, khuyết điểm của chính quyền địa
phương, nhất là trong hoạt động quản lý, điều hành. CQCX thông qua hoạt
động triển khai thực hiện dân chủ có sự phối hợp với MTTQ và các đoàn thể
để nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, tăng thêm uy tín, góp phần xây
dựng HTCT cơ sở vững mạnh.
2.3.1.2. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần
bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần hiện thực
hóa các quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về dân chủ
trong thực tiễn đời sống của nhân dân ở cấp xã. Việc thực hiện pháp luật về dân
chủ trên tất cả các lĩnh vực diễn ra ở cơ sở không chỉ giúp cho pháp luật thực sự
đi vào cuộc sống, nhân dân tự mình làm chủ trong QLXH mà còn giúp cho

Đảng, Nhà nước ngày càng có cơ sở thực tiễn hơn trong việc hoạch định đường
lối chính sách, hoàn thiện pháp luật, vì chỉ có thông qua thực tiễn, nhân dân mới
thực sự là người sáng tạo ra lịch sử, các quyền và lợi ích hợp pháp của mình mới
được đảm bảo trên thực tế.
2.3.1.3. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần
phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội và giữ vững an ninh chính trị - trật tự an toàn
xã hội ở cấp xã
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn cũng là cơ sở để
giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, góp phần thực hiện chức năng
duy trì trật tự xã hội. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi gây mất dân chủ, ảnh
hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Thực hiện pháp luật dân
chủ, nhân dân được bàn và quyết định trực tiếp những vấn đề an ninh trật tự,
xây dựng và tổ chức tự quản đời sống cộng đồng, chính quyền có trách nhiệm
tiếp nhận và giải quyết đơn thư dân nguyện, đảm bảo quyền dân chủ trực tiếp
của nhân dân.
2.3.1.4. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần
đấu tranh phòng chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các hiện tượng tiêu
cực khác
Pháp luật thực hiện về dân chủ ở xã, phường, thị trấn ra đời, người dân đã
sử dụng quyền làm chủ của mình để đấu tranh với những hiện tượng tiêu cực của
một số người có chức, có quyền đã lợi dụng quyền lực để mưu cầu lợi ích riêng
cho mình. Thực hiện dân chủ cũng đòi hỏi bộ máy nhà nước phải đẩy mạnh cải
11
cách hành chính để phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn theo hướng gần dân,
thân dân.
2.3.1.5. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần
rèn luyện kỹ năng làm chủ, phát huy tính tự quản của cộng đồng dân cư; thực
hiện quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng nông thôn mới
Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn ra đời đã thể chế hoá quyền
làm chủ của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Nhân dân đã

căn cứ vào các quy định trong pháp luật dân chủ ở cấp xã từng bước rèn luyện ý
thức, năng lực, kỹ năng làm chủ của mình để thực hành dân chủ. Thực hiện pháp
luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn còn góp phần để nhân dân thực sự thực
hiện quyền làm chủ của mình trong xây dựng nông thôn mới. Xây dựng nông
thôn mới là một nội dung, nhiệm vụ quan trọng trong thực hiện Nghị quyết Hội
nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X (Nghị quyết 26-
NQ/TW) về nông nghiệp - nông thôn - nông dân.
2.3.2. Những điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã
,
phường, thị trấn
2.3.2.1. Các bảo đảm về chính trị
Đảm bảo về chính trị là sự bảo đảm về định hướng chính trị của Đảng
Cộng sản Việt Nam đối với pháp luật và thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn. Định hướng chính trị của Đảng đối với việc củng cố, mở rộng
và phát huy nền dân chủ XHCN ở nước ta nói chung và pháp luật về dân chủ ở
xã, phường, thị trấn nói riêng thể hiện trước hết ở mức độ quan tâm và nhận thức
của các cơ quan lãnh đạo của Đảng về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của việc thực
hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Đảm bảo về chính trị là hết sức
cần thiết đối với việc thực hiện có hiệu quả pháp luật về dân chủ dưới sự lãnh
đạo tuyệt đối của Đảng trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, nó tạo cơ sở củng
cố lập trường chính trị cho đảng viên, CBCC cấp xã. Củng cố lòng tin của nhân
dân đối với Đảng và Nhà nước.
2.3.2.2. Các bảo đảm về kinh tế
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn cần được bảo đảm
về kinh tế. Đó là các điều kiện cần thiết về cơ sở vật chất, kinh phí và hạ tầng kỹ
thuật cho các hoạt động triển khai pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
trong thực tiễn cuộc sống. Sự phát triển kinh tế bảo đảm cho triển vọng của nền
dân chủ, sự phát triển kinh tế sẽ tạo ra được một tầng lớp trung lưu và sẽ tạo điều
12
kiện cho dân chúng có học thức cao hơn trước và đó là môi trường mới thuận lợi

cho dân chủ hoá.
2.3.2.3. Các đảm bảo về văn hoá - xã hội
Thực hiện các quy định của pháp luật về dân chủ ở cấp xã góp phần làm
cho cuộc sống của dân cư ở thôn, buôn, tổ dân phố ổn định, đoàn kết và đồng
thuận. Quyền làm chủ của nhân dân trên lĩnh vực văn hoá - xã hội thể hiện tập
trung ở việc nâng cao trình độ dân trí, xây dựng đời sống văn hoá tinh thần lành
mạnh ở cơ sở, củng cố tình đoàn kết trong cộng đồng, giáo dục truyền thống đạo
đức, văn hoá, cũng như nâng cao ý thức chính trị cho nhân dân. Đây là điều kiện,
là cơ sở vững chắc để tiếp tục phát huy quyền làm chủ của nhân dân và xây dựng
HTCT vững mạnh trên địa bàn cấp xã.
2.3.2.4. Các bảo đảm về pháp lý
Để đưa pháp luật vào cuộc sống, phát huy hiệu quả điều chỉnh các QHXH
phát sinh trong quá trình xây dựng và triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ,
trước hết phải hiện hữu một hệ thống các văn bản QPPL về dân chủ ở cấp xã
ngày càng hoàn thiện, chất lượng. Khi đánh giá về mức độ hoàn thiện và chất
lượng của hệ thống pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn phải dựa vào các
tiêu chí cơ bản, đó là: tính toàn diện, đồng bộ, tính thống nhất, tính phù hợp và
trình độ kỹ thuật pháp lý.
2.4. Kinh nghiệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn của các tỉnh Tây Bắc có giá trị tham khảo cho Tây Nguyên
Sau gần 15 năm triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về dân
chủ cơ sở, ngoài công tác giám sát kiểm tra để nâng cao chất lượng các công
trình, nhân dân các tỉnh Tây Bắc đã tham gia đóng góp một phần đáng kể sức
người, sức của cùng với Nhà nước xây dựng cơ sở hạ tầng tại địa phương. Từ
thực tiễn những kết quả đạt được của các tỉnh Tây Bắc rút ra 6 bài học kinh
nghiệm trong việc xây dựng, đóng góp của nhân dân để xây dựng cơ sở hạ tầng,
góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào các dân tộc các
tỉnh Tây Bắc, những kinh nghiệm này là bài học bổ ích có thể tham khảo áp
dụng cho Tây Nguyên.
Kết luận chương 2

Trên cơ sở lý luận về nhà nước và pháp luật nói chung và thực hiện pháp
luật về dân chủ nói riêng; kết hợp với những kiến thức trong lĩnh vực thực hiện
13
pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, chương 2 của luận án đã tập trung
luận giải một số vấn đề lý luận cơ bản về thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn. Cụ thể: Phân tích và đưa ra được các khái niệm liên quan đến
đề tài nghiên cứu như: Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, đặc biệt là
khái niệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Luận án đã chỉ
ra đặc điểm của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; phân tích
được sự khác biệt của các hình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn như tuân thủ, chấp hành, sử dụng và áp dụng pháp luật, từ đó đã khẳng
định vai trò của pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Luận án chỉ ra và
phân tích các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường,
thị trấn. Nghiên cứu tham khảo kinh nghiệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở
xã, phường, thị trấn của một số tỉnh có thể vận dụng cho các tỉnh vùng miền núi
Tây Nguyên.
Chương 3
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN PHÁP LUẬT DÂN CHỦ XÃ, PHƯỜNG,
THỊ TRẤN VÀ THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ
Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TRÊN ĐỊA BÀN CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN
3.1. Quá trình hình thành và phát triển pháp luật dân chủ xã, phường,
thị trấn ở Việt Nam
3.1.1. Pháp luật về dân chủ ở xã
, phường, thị trấn t
hời kỳ từ năm 1946
đến năm 1998
Nghiên cứu pháp luật về dân chủ ở thời kỳ này cho thấy, pháp luật đã tạo
được hành lang pháp lý quan trọng của quá trình mở rộng và phát huy quyền dân
chủ của nhân dân trên mọi lĩnh vực, pháp luật về dân chủ đã thể chế hoá được
quan điểm, đường lối của Đảng về quyền làm chủ, quyền tự quyết của nhân dân;

tạo được cơ sở pháp lý điều chỉnh một số quan hệ phát sinh trong quá trình xây
dựng nền dân chủ XHCN ở nước ta, cụ thể như: Quyền phúc quyết, quyền bầu
cử, quyền làm việc, quyền được nghỉ ngơi, quyền nghiên cứu khoa học, quyền
khiếu nại, tố cáo và quyền biểu tình, quyền tự do kinh doanh, quyền bất khả xâm
phạm đối với nhà ở, đồ vật, thư tín… Tuy nhiên, dân chủ đại diện là duy nhất
nhưng cũng chưa thực sự rõ ràng về tính chất đại diện nhiều quy định không cụ
thể; còn nhiều “khoảng trống” chưa có pháp luật điều chỉnh gây khó khăn cho
việc sử dụng và áp dụng pháp luật nói riêng và thực hiện pháp luật nói chung.
14
3.1.2. Pháp luật về dân chủ ở xã
, phường, thị trấn
thời kỳ từ năm 1998
đến nay
Các quy định pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn quy định
những nội dung phải công khai để dân biết, dân bàn, quyết định, dân tham gia
ý kiến và giám sát đã phần nào phản ánh đúng điều kiện KT-XH của Việt
Nam trong thời kỳ đổi mới, được quy định trong nhiều văn bản QPPL khác
nhau như: Hiến pháp, Bộ luật, Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Thông tư…Trong
đó chủ yếu vẫn là Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Tuy
nhiên, hệ thống các quy định pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn chưa
mang tính đồng bộ, thống nhất, khoa học và đặc biệt là chưa mang tính pháp
lý cao. Đối với Pháp lệnh Thực hiện dân chủ xã, phường, thị trấn thực chất
đây là một văn bản QPPL mang tính dưới luật, chưa phải là văn bản QPPL
được thực hiện theo quy trình lập pháp của Quốc hội. Do đó, tính chặt chẽ về
quy trình soạn thảo, thẩm tra, thông qua và công bố không thể đảm bảo bằng
một đạo luật do Quốc hội ban hành.
3.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
3.2.1. Những yếu tố đặc
thù tác động

tới thực hiện pháp luật về dân
chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các
tỉnh Tây Nguyên do nhiều yếu tố tác động như: yếu tố vị trí địa lý và điều kiện
tự nhiên; yếu tố kinh tế, tâm lý, văn hoá truyền thống; yếu tố về đặc điểm dân
cư, trình độ dân trí; yếu tố dân tộc và tôn giáo ở các tỉnh Tây Nguyên; âm mưu
và thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, của lực lượng phản động
FULRO trong và ngoài nước; trình độ, năng lực lãnh đạo, quản lý điều hành
của đội ngũ CBCC cấp xã. Tất cả những yếu tố mang tính đặc thù này đã tác
động không nhỏ tới quá trình triểu khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở cấp xã
vùng Tây Nguyên.
3.2.2. Thực trạng tuân thủ pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
các tỉnh Tây Nguyên
Trong gần 15 năm qua, Đảng bộ, chính quyền và MTTQ Việt Nam cấp xã
trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, dưới sự chỉ đạo sát sao của Trung ương và các
cơ quan chức năng của địa phương đã đề ra nhiều chủ trương, kế hoạch, biện
pháp nhằm triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Nhờ
15
vậy, đã thu được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, các chủ thể pháp luật
vẫn còn chưa tuân thủ pháp luật một cách triệt để những quy định mang tính chất
“ngăn cấm” của Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Luật Khiếu
nại, Luật Tố cáo, Luật Thanh tra, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật MTTQ
Việt Nam…
3.2.3. Thực trạng chấp hành pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
tại các tỉnh Tây Nguyên
Quyền làm chủ của nhân dân chỉ có thể được thực hiện trong thực tiễn
cuộc sống khi các cơ quan nhà nước, CBCC và mọi cá nhân công dân thực hiện
các nghĩa vụ pháp lý của mình bằng các hoạt động tích cực. Theo đó, trong quá
trình tổ chức triển khai thực hiện, CQCX, CBCC và công dân phải thực hiện
nghiêm túc các trách nhiệm, nghĩa vụ pháp lý của mình bằng hoạt động tích cực

mà pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn quy định. Tuy nhiên, Quy chế
công khai dân chủ có một số nơi làm chưa tốt, chưa công khai minh bạch trong
bình xét vốn đầu tư, số hộ dân được hưởng lợi chưa rõ ràng dẫn đến nội bộ mất
đoàn kết, một số chính sách thực hiện thiếu hiệu quả. Việc thực hiện bầu cử còn
hình thức, hạn chế về quy trình bầu cử và ý thức công dân. Một bộ phận nhân
dân chưa thực sự tôn trọng quyền công dân trong bầu cử, việc phổ biến pháp
luật về kinh tế, thương mại rất hạn chế, chủ yếu do người dân phải tự tìm hiểu.
Việc chấp hành quy định về niêm yết công khai mức thuế chưa kịp thời, thiếu
nghiêm túc.
3.2.4. Thực trạng sử dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
các tỉnh Tây Nguyên
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn có những đặc thù
khác với thực hiện pháp luật một số lĩnh vực như hình sự, hành chính…, do vậy
trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn chủ yếu tập trung
nhiều vào hình thức sử dụng pháp luật. Chủ thể là đông đảo các tầng lớp nhân
dân có quyền sử dụng nhiều hình thức để thực hiện quyền làm chủ, quyền tự
quyết của mình, theo đó CQCX phải có trách nhiệm tôn trọng và phải tạo mọi
điều kiện cho nhân dân sử dụng quyền dân chủ trên mọi lĩnh vực. Tuy nhiên,
trong thực tiễn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, người dân vẫn chưa ý thức
được hết trách nhiệm của mình trong thực hiện quyền cũng như nghĩa vụ theo
quy định của pháp luật.
3.2.5. Thực trạng áp dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
Do nhận thức đúng tầm quan trọng của việc thực hiện pháp luật về dân
chủ, trong thời gian qua trên địa bàn 5 tỉnh Tây Nguyên các chủ thể đã có một số
16
hoạt động áp dụng pháp luật như thực hiện công tác xây dựng, ban hành văn bản
quản lý, triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; công tác
tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đảm bảo quyền lợi ích hợp pháp của nhân
dân; gắn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các

tỉnh Tây Nguyên với cải cách hành chính. Tuy nhiên, các hoạt động đó chưa thực
sự phát huy hiệu quả trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn.
3.3. Đánh giá chung thực trạng và bài học kinh nghiệm thực hiện pháp
luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
3.3.1. Đánh giá chung thực trạng
3.3.1.1. Ưu điểm và hạn chế
Nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn trên địa bàn tỉnh các tỉnh Tây Nguyên cho thấy thực hiện việc phát huy
quyền làm chủ của nhân dân ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây
Nguyên đã góp phần hạn chế tình trạng tham nhũng, quan liêu, hách dịch, cửa
quyền, làm trong sạch đội ngũ CBCC; quyền làm chủ của nhân dân ngày càng
được phát huy. Nhận thức của nhân dân về "Nhà nước của dân, do dân, vì dân"
với phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” được cụ thể, sâu
sắc hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình tổ chức thực
hiện, triển khai các quy định của pháp luật về dân chủ vào thực tiễn cuộc sống
trên đại bàn các tỉnh Tây Nguyên đã bộc lộ không ít hạn chế, bất cập.
3.3.1.2. Nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế trong thực hiện pháp
luật về dân chủ xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
* Nguyên nhân của những ưu điểm: Quá trình triển khai, thực hiện pháp
luật về dân chủ xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên đã thu
được những thành tựu cơ bản nêu trên là do các cấp uỷ Đảng, chính quyền,
đoàn thể và nhân dân các dân tộc Tây Nguyên nhận thức một cách đúng đắn
tầm quan trọng của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; sự
quan tâm, theo dõi và chỉ đạo sát sao của các cấp uỷ Đảng, chính quyền địa
phương; sự tham gia nhiệt tình, có trách nhiệm của MTTQ và các đoàn thể
quần chúng. Cơ sở vật chất kỹ thuật được chuẩn bị khá chu đáo, đúng quy định.
Trình độ học vấn của cán bộ, đảng viên ở cơ sở của các tỉnh Tây Nguyên đã có
bước phát triển khá so với trước đây.
* Nguyên nhân của những hạn chế là do: Hệ thống các văn bản pháp
luật về dân chủ còn thiếu đồng bộ, chưa nhất quán; chưa có luật để điều chỉnh

một cách tổng quát nhất; điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, sự di dân, tranh chấp
17
nguồn lợi sống làm cho vấn đề dân tộc và quan hệ dân tộc ở Tây Nguyên rất
phức tạp; sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch, của lực lượng phản
động FULRO trong và ngoài nước; công tác tuyên truyền, phổ biến về thực
hiện pháp luật về dân chủ vùng Tây Nguyên không thường xuyên, những bài
kinh nghiệm trong quá trình thực hiện của các địa phương không được trao
đổi, phổ biến…
3.3.2. Bài học kinh nghiệm trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở
xã,
phường, thị trấn
trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
Từ thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa
bàn các tỉnh Tây Nguyên, rút ra 6 bài học kinh nghiệm sau: phải bảo đảm vai trò
và nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng ủy cấp xã, chi ủy, chi bộ thôn, buôn, tổ
dân phố; phải xây dựng đội ngũ CBCC cấp xã, đặc biệt cán bộ DTTS và cán bộ
tự quản thôn, buôn, tổ dân phố ngang tầm nhiệm vụ; phải thực hiện linh hoạt,
sáng tạo nội dung phương châm“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra;BCĐ
thực hiện QCDC cấp xã phải làm tốt vai trò tham mưu cho cấp ủy Đảng; tập
trung giải quyết vấn đề FULRO, giữ vững ổn định chính trị và phát triển KT-XH
vùng đồng bào DTTS; củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng và chính
quyền; thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh
Tây Nguyên cần phải phát huy vai trò của đội ngũ già làng, trưởng dòng họ, chức
sắc, chức việc tôn giáo.
Kết luận chương 3
Để đánh giá đúng thực trạng quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn ở các tỉnh Tây Nguyên, luận án đã chỉ ra những yếu tố đặc thù
tác động tới quá trình thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Những
yếu tố này có tác động không nhỏ và đã góp phần làm phong phú thêm cơ sở
giúp tác giả phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,

phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên một cách phù hợp. Bằng việc
nghiên cứu, điều tra xã hội học, luận án đã bám sát mục tiêu khi tiến hành nghiên
cứu, đưa ra những đánh giá chung mang tính lý luận và thực tiễn, những ưu
điểm, hạn chế và nguyên nhân cũng như những bài học kinh nghiệm về quá trình
triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các
tỉnh Tây Nguyên kể từ sau khi Bộ Chính trị (khoá VIII) ban hành Chỉ thị số 30-
CT/TW ngày 18/2/1998 đến nay.
18
Chương 4
QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN
PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN
TRÊN ĐỊA BÀN CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN HIỆN NAY
4.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường,
thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay
4.1.1. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa
bàn các tỉnh Tây Nguyên phải quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về dân
chủ nói chung và dân chủ ở cấp xã, thôn, buôn nói riêng
Quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn
các tỉnh Tây phải luôn được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của các cấp ủy
Đảng và các cấp chính quyền từ tỉnh đến cấp xã phải được coi là một quan điểm
chỉ đạo quan trọng trong việc xây dựng các giải pháp bảo đảm hiệu quả thực hiện
pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn
4.1.2. Cần nâng cao nhận thức của các chủ thể về vị trí, vai trò, tầm
quan trọng của việc thực hiện pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn
trên địa bàn Tây Nguyên
Để có nền dân chủ thực sự trên phạm vi cả nước thì mỗi địa phương, cấp
xã cần nâng cao nhận thức đúng đắn và đầy đủ cho đội ngũ CBCC, nhân dân về
vai trò và tầm quan trọng nội dung của pháp luật về dân chủ, qua đó thúc đẩy
tính tự giác và tinh thần làm chủ của công dân, tổ chức trong HTCT đối với việc
thực hiện pháp luật dân chủ. Mỗi một người dân phải hiểu biết quyền lợi của

mình, bổn phận của mình
4.1.
3
. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở
xã, phường, thị trấn
phải phù
hợp và gắn với điều kiện đặc thù
,
cụ thể về kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh,
quốc phòng ở vùng Tây Nguyên
Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn được quy định rải rác trong
nhiều văn bản do Nhà nước ban hành mang tính phổ quát, song bên cạnh đó,
trong quá trình triển khai thực hiện cũng cần tính đến những vấn đề đặc thù của
các địa phương, nhất là điều kiện KT-XH, những nét đặc trưng riêng xuất phát từ
tình hình chính trị, KT-XH, văn hóa của mỗi địa phương, cũng như tâm lý truyền
thống văn hóa, tín ngưỡng, lễ nghi, lối sống, phong tục, tập quán…đáp ứng
nguyện vọng của của người dân ở mỗi vùng, miền.
19
4.1.
4
. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cấp xã trên địa bàn các tỉnh
Tây Nguyên
phải
đẩy mạnh đấu tranh phòng chống quan liêu, tham
nhũng, lãng phí, tiêu cực; gắn với bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của người
dân cơ sở
Tăng cường tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, ý thức trách
nhiệm của cán bộ, đảng viên, công chức và nhân dân về công tác phòng chống
tham nhũng, lãng phí. Các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể nhân dân từ
huyện đến cấp xã, phải duy trì tổ chức thực hiện thường xuyên, nền nếp Nghị

quyết Trung ương 3 (khóa X), Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Thực hành
tiết kiệm, chống lãng phí đến CBCC, đảng viên và nhân dân. Gắn các biện pháp
đấu tranh chống quan liêu tham nhũng với công tác xây dựng Đảng, xây dựng
chính quyền và các đoàn thể nhân dân. Thực hiện tốt pháp luật về dân chủ ở cấp
xã, công khai minh bạch chế độ tài chính công. Phát động nhân dân tham gia đấu
tranh chống quan liêu, tham nhũng và các tiêu cực xã hội. Xử lý nghiêm minh,
kiên quyết đối với các trường hợp vi phạm.
4.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường,
thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay
4.2.1. Nhóm giải pháp chung
4.2.1.1. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn
Để bảo đảm hiệu quả pháp luật về dân ở xã, phường, thị trấn, cần tiến hành
rà soát các quy định trùng lặp và bổ sung, hoàn thiện những quy định còn thiếu;
khắc phục tình trạng các quy phạm còn chung chung, thiếu tính cụ thể; khắc
phục tình trạng mâu thuẫn, không thống nhất giữa các quy định trong các văn
bản pháp luật về dân chủ; bổ sung các chế tài, nêu rõ cách thức xử lý những
trường hợp vi phạm và cá nhân có hành vi vi phạm phải có hình thức xử lý cụ
thể; xây dựng các văn bản luật mới; Bổ sung, sửa đổi hoàn thiện quy ước, hương
ước thôn, buôn, tổ dân phố.
4.2.1.2. Đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách tư pháp và công tác tiếp
dân theo hướng thiết thực, hiệu quả ở xã, phường, thị trấn
Tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính, cải cách hành chính, coi
đây là khâu đột phá trong toàn bộ quá trình thực hiện cơ chế “một cửa” và “một
cửa liên thông” đối với tất cả các công việc của dân; mở rộng và tăng số lượng
các phiên tòa xét xử lưu động trên địa bàn vùng sâu, vùng xa, hạn chế thấp nhất
số vụ việc thi hành án còn tồn đọng. Thực hiện tốt công tác hòa giải ở cơ sở,
20
không để xảy ra tình trạng khiếu kiện, mất đoàn kết kéo dài trong nhân dân;Bố trí
lịch tiếp dân, địa điểm tiếp dân chu đáo, tiếp tục triển khai ứng dụng công nghệ

thông tin trong quản lý hành chính. Chuẩn bị các điều kiện kỹ thuật, nhân lực để
có thể xây dựng được chính quyền điện tử tới cấp xã.
4.2.1.3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về
dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Trong những năm qua, các tỉnh Tây Nguyên đã quan tâm đến công tác
tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Tuy
nhiên, qua khảo sát cho thấy một bộ phận CBCC cấp xã, nhất là các xã có vùng
DTTS, vùng căn cứ cách mạng, vùng kinh tế mới vẫn còn chưa nắm rõ các văn
bản của Đảng, Nhà nước và của chính quyền về pháp luật dân chủ, kênh thông
tin ở nhiều xã còn hạn chế. Do đó, các cấp các ngành ở Tây Nguyên, bằng mọi
biện pháp cần phải tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục làm cho mọi
người hiểu rõ mục đích ý nghĩa, tầm quan trọng của pháp luật về dân chủ ở xã,
phường, thị trấn.
4.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể cho vùng Tây Nguyên
4.2.2.1. Củng cố, kiện toàn HTCT ở cấp xã của các tỉnh Tây Nguyên
- Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng với việc thực hiện pháp luật về
dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây nguyên
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh
Tây Nguyên có đạt chất lượng, hiệu quả cao hay không, phụ thuộc rất lớn vào
việc lãnh đạo, chỉ đạo của tổ chức đảng ở cơ sở. Các cấp ủy, chi bộ đảng, đặc
biệt là các chi bộ thôn, buôn cần triển khai, phổ biến, học tập thảo luận và đóng
góp ý kiến để thực hiện tốt pháp luật dân chủ xã, phường, thị trấn.
- Nâng cao chất lượng hoạt động của CQCX ở các tỉnh Tây Nguyên
Xuất phát từ tình hình thực tiễn vùng miền núi Tây Nguyên, việc nâng cao
chất lượng thực hiện pháp luật về dân chủ ở cấp xã cần chú ý đến việc củng cố
HTCT mà trọng tâm là xây dựng CQCX ngày một vững mạnh, nâng cao trình
độ, năng lực lãnh đạo, quản lý điều hành của đội ngũ CBCC cấp xã. Đây là
nhiệm vụ trước mắt và lâu dài, là tiền đề để phát triển KT-XH, giữ vững ổn định
chính trị ở Tây Nguyên.
- Đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các

tổ chức đoàn thể ở xã, phường, thị trấn ở Tây Nguyên
Trong những năm qua, MTTQ và các đoàn thể CT-XH ở xã, phường, thị
trấn các tỉnh Tây Nguyên đã cơ bản làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân
21
dân thực hiện các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà
nước, thực hiện pháp luật về dân chủ. Tuy nhiên, chất lượng hoạt động còn thấp,
chính vì vậy, để tiếp tục phát huy vai trò của MTTQ và các đoàn thể CT-XH ở cấp
xã vùng Tây Nguyên trong thực hiện pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn.
4.2.2.2. Thực hiện tốt mối quan hệ giữa CQCX với cộng đồng tự quản ở
thôn, buôn, tổ dân phố trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn vùng miền núi Tây
Nguyên phải thực hiện tốt mối quan hệ giữa CQCX với cộng đồng tự quản ở
thôn, buôn làng, tổ dân phố. Người dân ở nông thôn cùng nhau cư trú, sản xuất,
sinh hoạt trên cùng một địa bàn trong phạm vi một hoặc nhiều xã có thể có
những mối quan hệ mật thiết với nhau, song cũng có những hoạt động trong
phạm vi thôn, buôn làng lại tương đối biệt lập đòi hỏi họ phải tự quản lý (tự
quản) trên một số lĩnh vực nhất định.
4.2.2.3. Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ở cộng đồng
dân cư thôn, buôn, tổ dân phố trên địa bàn Tây Nguyên
Mặc dù đã qua hơn 25 năm đổi mới nhưng đời sống KT-XH ở nhiều xã
trên địa bàn Tây Nguyên vẫn còn kém phát triển. Cơ sở hạ tầng lạc hậu, chưa đáp
ứng được nhu cầu mưu sinh của đồng bào. Đời sống của nhân dân còn thiếu thốn
cả về mặt vật chất và tinh thần. Số hộ nghèo vẫn chiếm tỉ lệ cao, đặc biệt là đồng
bào DTTS. Do vậy, các cấp uỷ Đảng và chính quyền ở Tây Nguyên quan tâm
đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, phải có cơ chế kiểm soát tính hiệu quả
của các chương trình, dự án đầu tư đó. Cùng với đầu tư cơ sở hạ tầng, chính
quyền các cấp ở Tây Nguyên cũng cần phải giải quyết một cách căn bản các yếu
tố lao động, nghề nghiệp và lợi ích.
4.2.2.4. Phát huy vai trò già làng, người có uy tín trong thực hiện pháp
luật về dân chủ ở xã, phường, thị trân trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên

Các già làng, người có uy tín họ đang là linh hồn của buôn, làng, là người
phát ngôn tâm tư nguyện vọng của nhân dân các dân tộc, là chiếc cầu nối, chất keo
dính kết trong nội bộ dân tộc họ và giữa các dân tộc với Đảng và Nhà nước. Do
vậy, cần phải vận động lớp người có uy tín đó tham gia vào thực hiện tốt pháp luật
về dân chủ trong các buôn, làng Tây Nguyên hiện nay và những năm tiếp theo.
4.2.2.5. Vận dụng luật tục của các dân tộc ở Tây Nguyên vào thực hiện
pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn
Luật tục là những nguyên tắc, chuẩn mực ứng xử của cộng đồng các
DTTS, được xem như là di sản văn hóa của tộc người, cần được kế thừa và đổi
mới trong quá trình thực hiện pháp luật dân chủ xã, phường, thị trấn. Những điều
22
quy định trong pháp luật về dân chủ ở cấp xã như vận động bảo vệ môi trường tự
nhiên, xã hội, hôn nhân và gia đình, phát huy truyền thống gia đình, cộng đồng,
xây dựng buôn làng văn hóa thực ra là những điều đồng bào đã tự dặn nhau từ
hàng trăm năm nay thông qua luật tục.
4.2.2.6. Xây dựng chế độ, chính sách đãi ngộ đặc thù đối với CBCC cấp
xã, đặc biệt là cán bộ DTTS trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
Tây Nguyên có nhiều đặc điểm mang tính đặc thù khác với các vùng miền
trong cả nước về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội, đặc biệt về đội ngũ
CBCC cấp xã. Vì vậy, chính sách, chế độ đối với đội ngũ CBCC cấp xã ở Tây
Nguyên cần phải được quan tâm. Phải có sự ưu tiên đối với CBCC cấp xã ở vùng
khó khăn, không nên áp dụng một loại chính sách chế độ chung cho tất cả CBCC
ở các vùng khác nhau là không phù hợp.
4.2.2.7. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn gắnvới phát
triển kinh tế - xã hội, củng cố vững chắc quốc phòng, an ninh, đảm bảo trật tự an
toàn xã hội trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
Tiếp tục đổi mới phương pháp hoạt động của lực lượng công an trên cơ sở
phát huy sức mạnh của cả HTCT, xây dựng thế trận an ninh nhân dân gắn với thế
trận quốc phòng toàn dân, tăng cường các biện pháp vận động nhân dân, dựa vào
nhân dân để nắm tình hình kịp thời phát hiện mọi âm mưu hoạt động của các thế

lực thù địch và tội phạm chống phá quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ trên
địa bàn các tỉnh Tây Nguyên.
4.2.2.8. Định kỳ tổng kết thực tiễn, rút kinh nghiệm thực hiện pháp luật về
dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên
Phải thường xuyên sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm về các hoạt động, các
mặt công tác của địa phương một cách nghiêm túc và toàn diện, chỉ rõ những tồn
tại, hạn chế, những yếu kém có liên quan đến vai trò, trách nhiệm của tập thể, cá
nhân; phải đổi mới cách thức, nội dung kiểm tra, giám sát theo hướng mở rộng
dân chủ, kết hợp công tác kiểm tra, giám sát của cấp trên, cùng cấp và thực hiện
Quy chế giám sát CBCC ở nơi cư trú.
Kết luận chương 4
Xây dựng Tây Nguyên trở thành vùng trọng điểm của cả nước về KT-XH,
an ninh, quốc phòng, trong đó phải đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân ngày
càng sâu rộng trên thực tiễn. Với ý nghĩa đó, việc đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả
hoạt động thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các
23
tỉnh Tây Nguyên trong giai đoạn hiện nay cần dựa trên các quan điểm có tính chất
chỉ đạo, cụ thể: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn
các tỉnh Tây Nguyên phải quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về dân chủ nói
chung và dân chủ ở xã, phường, thị trấn nói riêng; Thực hiện pháp luật về dân chủ
ở xã, phường, thị trấn phải phù hợp và gắn với điều kiện đặc thù cụ thể về kinh tế,
văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng ở cấp xã vùng Tây Nguyên; Cần nâng cao
nhận thức của các chủ thể về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của việc thực hiện pháp
luật về dân chủ xã, phường, thị trấn trên địa bàn Tây Nguyên; Thực hiện pháp luật
về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên phải đẩy mạnh
đấu tranh phòng chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Trên cơ sở luận giải các quan điểm cần quán triệt trong quá trình thực hiện
các quy định pháp luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn
các tỉnh Tây Nguyên, Luận án cũng đã đưa ra hệ thống các giải pháp mang tính
đặc thù nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên

địa bàn các tỉnh Tây Nguyên trong nhữngnăm tiếp.
KẾT LUẬN
Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh
Tây Nguyên, về bản chất là nhằm phát huy quyền dân chủ của nhân dân các dân
tộc ở Tây Nguyên, tạo các cơ chế, diễn đàn thuận lợi để người dân được bày tỏ
quan điểm, ý kiến cá nhân, nêu các đề xuất, kiến nghị liên quan đến quyền, lợi
ích hợp pháp của họ với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, tham gia QLNN,
QLXH trên địa bàn cấp xã vùng Tây Nguyên, nâng cao ý thức pháp luật, góp
phần hình thành lối sống và làm việc theo pháp luật cho CBCC cấp xã và nhân
dân; bảo đảm cho sự thành công của tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền
XHCN Việt Nam. Qua thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị
trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, bên cạnh những thành tựu đạt được vẫn
còn những hạn chế, yếu kém. Chính vì vậy việc nghiên cứu một cách toàn diện,
sâu sắc vấn đề thực hiện pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn ở các tỉnh Tây
Nguyên trên cả phương diện lý luận và thực tiễn, đưa ra hệ thống các giải pháp
mang tính đặc thù cụ thể nhằm phát huy những thành tựu và khắc phục hạn chế
là hết sức cần thiết. Từ những kết quả nghiên cứu thực hiện pháp luật về dân chủ
ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, xin rút ra một số kết
luận như sau:
1. Bằng những khái niệm, phạm trù của khoa học lý luận về Nhà nước và
pháp luật, luận án đã xây dựng và phân tích được một số vấn đề lý luận pháp