Hoàn thiện công tác tạo động lực cho người lao động tại tổng công ty viễn thông toàn cầu

L IM
1. Tính c p thi t c a
Ngu n nhân l c là y u t
c a doanh nghi p.

U

tài.
u vào quy t

nh

n s thành công hay th t b i

c bi t trong xu th toàn c u hóa và h i nh p kinh t qu c t

ang di n ra vô cùng m nh m , môi trư ng c nh tranh ngày càng tr nên gay g t
gi a các doanh nghi p c trong và ngồi nư c ịi h i các doanh nghi p ph i xây
d ng cho mình m t

i ngũ nhân l c ch t lư ng cao, làm vi c hi u qu nh m

phát huy các th m nh c a doanh nghi p

giành ư c các l i th c nh tranh

trên th trư ng.
Các nhà kinh t

ã ch ra r ng hi u qu làm vi c c a ngư i lao

vào r t nhi u y u t như kh năng, năng l c c a ngư i lao
ngu n l c

th c hi n công vi c và

ng l c lao

ng là m t y u t quan tr ng có nh hư ng thúc
mê n l c làm vi c. Do ó,
yêu c u
ngư i lao

ng ph thu c

ng, phương ti n và các

ng… trong ó
y ngư i lao

ng hăng hái, say

nâng cao hi u qu làm vi c c a ngư i lao

i v i các doanh nghi p ph i quan tâm

ng l c lao

n công tác t o

ng

t ra

ng l c cho

ng
t m c tiêu phát tri n T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u thành m t T ng

Cơng ty m nh, có thương hi u l n
thông tin và t

s c c nh tranh trên th trư ng vi n thơng,

ng hóa trong nư c cũng như trên th trư ng Qu c t , T ng Cơng

ty Vi n thơng Tồn c u c n ph i luôn quan tâm

n vi c làm sao

su t lao

ng, t

ng, hi u qu làm vi c c a ngư i lao

nâng cao năng

ó nâng cao hi u qu s n

xu t kinh doanh, c ng c v th c a T ng Công ty trên th trư ng.

Hi n nay th trư ng d ch v Bưu chính Vi n thơng, Cơng ngh thơng tin và T
ng hóa trong nư c và Qu c t c nh tranh r t kh c li t. Do ó,

có th duy trì và

tăng th ph n, T ng Cơng ty ph i không ng ng nâng cao năng su t lao
thành s n ph m

có th c nh tranh v i các d ch v , s n ph m trong và ngoài nư c.

M t trong nh ng bi n pháp ó là ph i nâng cao
ngư i lao

ng, h giá

ng làm vi c v i năng su t lao

ng cao.

1

ng l c lao

ng

thúc

y

Trong nh ng năm qua, T ng Công ty Vi n thơng Tồn c u ã có nhi u c
g ng trong vi c t o
cho ngư i lao

ng l c cho ngư i lao

ng. Tuy nhiên, công tác t o

ng l c

ng c a T ng Cơng ty cịn t n t i m t s b t c p. M t khác, t o

ng l c òi h i ph i thư ng xuyên quan tâm cho phù h p v i s thay
tác gi l a ch n

tài “Hồn thi n cơng tác t o

T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u” làm

i. Vì v y

ng l c cho ngư i lao

ng t i

tài lu n văn cao h c c a mình.

2. Tình hình nghiên c u.
- Trong nư c cũng có nhi u h c gi nghiên c u v t o

ng l c cho ngư i lao

ng ư c ph n ánh trong các giáo trình, lu n án ti n s v nhân l c như sau:
+ PGS Nguy n Ng c Quân, Th c s Nguy n T n Th nh (2009), Giáo trình
Qu n lý ngu n nhân l c trong t ch c, Nhà xu t b n giáo d c Vi t Nam.
+ TS. Hà Văn H i (2007), Qu n tr nhân l c trong doanh nghi p, Nxb Bưu
i n, Hà N i.
+ GS Phùng Th Trư ng (1996), Qu n lý con ngư i trong doanh nghi p, Nxb
Hà N i.
+ PGS.TS Bùi Anh Tu n, TS Ph m Thúy Hương (2009), Giáo trình Hành vi t
ch c, Nxb
-T o

i h c Kinh t Qu c dân, Hà N i.
ng l c cho ngư i lao

ng cũng là

tài ư c nhi u h c viên sau

i

h c ch n làm lu n văn t t nghi p như:
+ Tr n Th Hùng (2006), Hoàn thi n công tác qu n lý ti n lương trong ngành
i n l c Vi t Nam, Lu n án Ti n s , trư ng
c p

nv n

t o

ng l c cho ngư i lao

i h c Kinh t qu c dân Hà N i
ng thông qua công tác t ch c và qu n

lý ti n lương.
Lê Th Ánh (2004), M t s gi i pháp nh m nâng cao công tác t o
ng t i Công ty C ph n Xây d ng và

ng l c lao

u tư Vi t Nam.

3. Câu h i nghiên c u:
Trong các tài li u, sách báo vi t v công tác t o

2

ng l c cho ngư i lao

ng


thì có r t nhi u nhưng

u chung chung khơng th áp d ng ư c ngay vào T ng

Công ty Vi n thơng Tồn c u. B i vì, T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u có nh ng
c i m riêng, có

c thù c a 1 ngành Công an nhân dân …vv.

Hi n t i, T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u chưa có
cơng tác t o

ng l c cho ngư i lao

ng. Vì v y, tơi ch n

áp d ng th c t vào T ng Công ty nh m thúc
ngư i lao

tài này

nghiên c u

y T ng Công ty phát tri n,

i s ng

ng ư c nâng lên c v v t ch t l n tinh th n.

nghiên c u
nghiên c u như:

tài áp d ng vào T ng Cơng ty thì ta ph i
ng l c lao

thơng Tồn c u hi n nay

pháp nào

tài nào nghiên c u v

t o

ng c a ngư i lao

m c

ng t i T ng Công ty Vi n

nào? T ng Công ty ang th c hi n nh ng bi n

ng l c cho ngư i lao

ng l c c a ngư i lao

t ra câu h i

ng? Nh ng nguyên nhân nào làm h n ch

ng t i T ng Công ty?

4. M c ích:
- H th ng hóa nh ng lý lu n khoa h c cơ b n v
ng l c trong lao

ng và ch ra các ti p c n v i t o

- Phân tích và ánh giá th c tr ng cơng tác t o
thơng Tồn c u, rút ra nh ng k t qu
ng l c c a ngư i lao
-

ã

ng l c lao

ng và t o

ng l c cho ngư i lao

ng.

ng l c t i T ng Công ty Vi n

t ư c, nh ng nguyên nhân làm h n ch

ng t i T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u .

xu t m t s gi i pháp nh m hồn thi n cơng tác t o

ng l c cho ngư i lao

ng t i T ng Công ty Vi n thơng Tồn c u trong giai o n t i.
i tư ng nghiên c u: Công tác t o

ng l c cho ngư i lao

ng (c lãnh

o qu n lý và nhân viên) t i T ng Công ty Vi n thơng Tồn c u.
Ph m vi: Gi i h n

các Ban, các Công ty thu c T ng Cơng ty Vi n thơng

Tồn c u g m: Ban TC-HC-PC, Ban

T-TC-KT, Ban HTVP, Ban Công ngh - K

thu t, Ban Ti p th và Phát tri n Kinh doanh, Văn phòng
phòng

i di n t i

à N ng, Văn

i di n t i TP HCM, Công ty Gtel TSC, Công ty Gtel TIS, và Công ty Gtel

ICT trong th i gian t khi thành l p

n nay.

3


5. Cơ s lý lu n và phương pháp nghiên c u:
5.1. Cơ s lý lu n.
D a trên các lý lu n v s c lao

lao

ng và giá tr s c lao

ng, tính hai m t c a

ng trong các h c thuy t c a Mác - Lênin.
Các giáo trình, mơ hình qu n lý nhân s c a các h c gi trong và ngoài nư c

nghien c u v qu n tr nhân l c và t o

ng l c cho ngư i lao

ng.

5.2. Phương pháp nghiên c u:
Có nhi u phương pháp nghiên c u khoa h c nhưng trong ph m vi lu n văn s
d ng các phương pháp sau: Phương pháp quan sát; phương pháp ph ng v n, ph ng
v n sâu, b ng h i, phương pháp th ng kê, phân tích t ng h p,... C th :
- Kh o sát th c t các ơn v tr c thu c T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u
trong ph m vi nghiên c u, g p g , trao
lao

i v i lãnh

o qu n lý các ơn v và ngư i

ng trong ph m vi nghiên c u, qua ó n m ư c tình hình th c t công tác t o

ng l c cho ngư i lao

ng.

- Phương pháp th ng kê, thu th p thơng tin v tình hình lao
các ch

ãi ng ,..

i v i ngư i lao

ng, vi c làm,

ng trong T ng Công ty thông qua b ng s

li u th ng kê báo cáo hàng năm c a các ơn v ch c năng.
- S li u kh o sát ư c thu th p qua phương pháp i u tra ch n m u b ng
b ng h i và ph ng v n sâu

i v i m t s ngư i lao

ng trong các ơn v thu c

T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u trong ph m vi nghiên c u.
- Phân tích, ánh giá các gi thuy t
Công ty,
6. K t qu

gi i quy t các v n

t n t i trong T ng

i chi u gi a lý lu n và th c ti n.
óng góp c a

tài:

- H th ng hóa cơ s lý lu n v t o

ng l c cho ngư i lao

Cơng ty Vi n thơng Tồn c u.

4

ng t i T ng


-

xu t nh ng gi i pháp có tính kh thi

t o

ng l c cho ngư i lao

ng

t i T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u.
K t qu nghiên c u c a

tài có ý nghĩa lý lu n và kh năng v n d ng trong

th c ti n cao trư c h t t i các ơn v trong T ng Công ty Vi n thơng Tồn c u
trong nh ng năm t i mà cịn t o ư c nh ng nét văn hóa doanh nghi p riêng bi t c
v hình th c l n ch t lư ng. Cu i cùng là góp ph n vào vi c s a
chính sách

i v i ngư i lao

i b sung nh ng

ng t i T ng Cơng ty Vi n thơng Tồn c u.

7. N i dung lu n văn:
Ngoài ph n m

u, k t lu n, ph l c, danh m c b ng bi u, tài li u tham kh o

thì n i dung lu n văn ư c chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n v công tác t o

ng l c cho ngư i lao

ng trong doanh

nghi p.
Chương 2: Phân tích th c tr ng cơng tác t o

ng l c cho ngư i lao

ng t i T ng

Cơng ty Vi n thơng Tồn c u trong th i gian qua.
Chương 3: Các gi i pháp cơ b n nh m hồn thi n cơng tác t o
lao

ng t i T ng Công ty Vi n thông Toàn c u.

5

ng l c cho ngư i


CHƯƠNG 1:
CƠ S LÝ LU N V CÔNG TÁC T O
NG L C
NG TRONG DOANH NGHI P
CHO NGƯ I LAO
M t nhà qu n lý không ph i ch bi t làm vi c và giao vi c cho nhân viên. M t
nhà qu n lý gi i là ngư i bi t t o

ng l c t o c m h ng làm vi c cho nhân viên

r i chính h (nhân viên) m i là ngư i làm ra k t qu mà các nhà qu n lý mong mu n.
Nhà qu n lý nào cũng mu n con ngư i làm hăng hái, chăm ch , nhi t tình, có
năng su t lao

ng, có ch t lư ng. Nh ng mong mu n ó r t có l i cho t ch c, cho

doanh nghi p. Nhưng làm th nào

em l i

con ngư i hăng hái, chăm ch làm vi c? Cái gì

ng l c m nh m trong lao

ng c a con ngư i?

1.1. CÁC KHÁI NI M CƠ B N

1.1.1.

ng l c.

1.1.1.1.

ng l c là gì.

M i ho t
tham gia lao

ng c a con ngư i

u hư ng vào ích nh t

nh, khi con ngư i

ng là mu n ư c th a mãn nh ng òi h i, nh ng ư c v ng mà mình

chưa có ho c chưa

cao năng su t lao
quan tr ng nh t

y

. Mu n

t ư c m c ích ó thì ph i khơng ng ng nâng

ng và hi u qu s n xu t kinh doanh. M t trong nh ng nhân t
tăng cao năng su t lao

ng, nâng cao ch t lư ng và h giá thành

s n ph m là thư ng xuyên áp d ng và hoàn thi n các bi n pháp khuy n khích v t
ch t và tinh th n

i v i ngư i lao

c a h . Do ó, yêu c u

t ra

i v i các nhà qu n tr là ph i n m b t ư c các nhu

c u, yêu c u c n thi t c a ngư i lao
cơ,

ng l c thúc

y ngư i lao

ng t c là không ng ng th a mãn các nhu c u
ng hay nói cách khác là ph i n m ư c

ng làm vi c

ng

ưa ra nh ng chính sách, phương

pháp kích thích phù h p, v a th a mãn ư c nhu c u c a ngư i lao

ng v a

t

ư c các m c tiêu chung c a t ch c.
Maier và Lawler (1973) mô hình v k t qu th c hi n cơng vi c c a m i cá
nhân như sau:

6


K t qu th c hi u công vi c = Kh năng x

ng l c

Trong ó: Kh năng = Kh năng b m sinh x ào t o x Các ngu n l c
ng l c = Khát khao x T nguy n

Còn Chistine L.Cooper cho r ng hi u qu cá nhân (H) là m t y u t

c l p có

th c i thi n ư c và hi u qu cá nhân ph thu c vào 4 y u t .
H = f(V x N x

x M)

V là vai trò c a cá nhân th hi n s nh n th c c a b n thân h v nghĩa v và
trách nhi m c a h trong công vi c.
N là năng l c c a cá nhân t c là kh năng c a h trong vi c th c hi n các
nghĩa v và trách nhi m ó.
là

ng cơ c a cá nhân ó, ch s nhi t tình hăng hái c a cá nhân ó trong

vi c v n d ng nh ng kh năng cá nhân trong vi c th c hi n các nghĩa v và trách
nhi m c a mình.
M là mơi trư ng t c là các i u ki n, mà trong ó cá nhân th c hi n nghĩa v
và trách nhi m c a mình như: i u ki n v t ch t cho q trình làm vi c (máy móc,
thi t b ,...); văn hóa doanh nghi p, phong cách c a nhà qu n lý; m i quan h v i
ng nghi p; các quy

nh k thu t an toàn và b o h lao

Ông nh n m nh r ng các y u t
tác

ng,...

c l p trên có liên quan ch t ch v i nhau và

ng v i nhau theo c p s nhân.
Như v y,

ng cơ,

ng l c có tác d ng r t l n

n th c hi n công vi c c a

m i cá nhân. Cùng v i s phát tri n c a t ch c, doanh nghi p ịi h i chính m i
thành viên trong ó ph i n l c khơng ng ng

nâng cao trình

áp ng nhu c u

t n t i và phát tri n c a t ch c, doanh nghi p.
Có r t nhi u

nh nghĩa khác nhau v

Theo các h c gi nư c ngoài:
cá nhân (Theo Maier và Lawler 1973).

ng l c:

ng l c là s khát khao và t nguy n c a m i

ng l c là m t q trình tâm lý mà nó

hư ng các hành vi cá nhân theo m c ích nh t

7

nh (Kreitner 1995).

nh

ng l c là


l c

y t bên trong m i cá nhân

(Higgins 1994) hay

ng l c là s c g ng

Trong nư c cũng có nhi u
Bùi Anh Tu n “

áp ng các nhu c u chưa ư c th a mãn
t ư c m c tiêu (Bedeian 1993);...

nh nghĩa khác nhau v

ng l c c a ngư i lao

ng l c: Theo PGS.TS

ng là nh ng nhân t bên trong kích thích

con ngư i n l c làm vi c trong i u ki n cho phép t o ra năng su t, hi u qu
cao”[15], còn theo PGS.TS Nguy n Ng c Quân và th c s Nguy n T n Th nh:
“

ng l c là s khát khao và t nguy n c a con ngư i, nh m tăng cư ng m i n

l c

t ư c m t m c tiêu, m t k t qu nào ó”[13].
Như v y, hi u m t cách úng

n

ng l c bao g m 2 ph n là

mong mu n) và s c g ng vươn lên. Khi ngư i lao

ng có

ng cơ (s

ng l c làm vi c s t

giác d n h t kh năng

th c hi n công vi c ư c giao sao cho có hi u qu , góp

ph n giúp doanh nghi p

t ư c m c tiêu

ra.

1.1.1.2. M i quan h gi a nhu c u, l i ích và
* Nhu c u và

ng l c lao

ng l c lao

ng.

ng:

Nhu c u là tr ng thái tâm lý c a con ngư i c m th y thi u th n, không th a
mãn v cái gì ó. Trong b t c xã h i nào con ngư i cũng c n ph i có nh ng i u
ki n nh t

nh

t n t i và phát tri n. Chính nh ng i u ki n ó là nh ng nhu c u

thi t y u

con ngư i có th t n t i và phát tri n ư c. Cùng v i s phát tri n c a

xã h i, h th ng nhu c u c a con ngư i ngày càng phong phú và a d ng, khi nhu
c u này ư c th a mãn l p t c xu t hi n các nhu c u khác cao hơn và
h i nào cũng

b t c xã

u g n v i vi c th a mãn nh ng nhu c u c a con ngư i trong xã h i

ó. Nhu c u không ư c th a mãn s t o ra s căng th ng và s căng th ng thư ng
kích thích nh ng

ng cơ bên trong các cá nhân. Nh ng

ng cơ s t o ra m t cu c

tìm ki m nh m có ư c m c tiêu c th .
N u phân theo c p b c c a nhu c u có các lo i:
- Nhu c u b c th p: Còn g i là nhu c u sinh lý cơ th là h th ng nhu c u
nh m duy trì s t n t i c a mình như ăn, , m c,… ây là nhu c u quan tr ng nh t
song l i d th a mãn hơn. Vi c th a mãn nhu c u ư c căn c và m c

8

hao phí


lao

ng (th i gian và cư ng

lao

ng) trong quá trình lao

ng và ư c o b ng

ơn v năng lư ng chi phí (calo).
- Nhu c u b c cao: g m nhu c u v n

ng (là phương th c bi u th s t n t i

và phát tri n c a con ngư i bao g m các lo i v n
chơi, gi i trí, v n

ng trong s n xu t, v n

ng vui

ng t b c l mình,…) và nhu c u sáng t o (là lo i nhu c u phát

huy t i a kh năng trong các ho t
mãn hơn, song n u bi t

ng c a con ngư i). Nhu c u b c cao khó th a

nh hư ng thì có th t o ra

ng l c m nh m thúc

yh

làm vi c.
* L i ích và

ng l c lao

ng:

L i ích là t t c nh ng giá tr v t ch t và tinh th n mà ngư i lao

ng nh n

ư c t t ch c có kh năng th a mãn các nhu c u c a con ngư i. Bi u hi n l i ích
c a ngư i lao

ng trong t ch c ó là ti n lương, ti n thư ng, các phúc l i và d ch

v khác, i u ki n và môi trư ng làm vi c thu n l i, vi c làm n
ng, giá tr b n thân,…mà t ch c mang l i cho ngư i lao
các nhu c u c a ngư i lao

nh cho ngư i lao

ng, nh m th a mãn

ng.

L i ích và nhu c u có m i quan h ch t ch v i nhau, khơng có nhu c u thì
khơng có l i ích, l i ích là bi u hi n c a nhu c u. Tương ng v i nhu c u v t ch t

và nhu c u tinh th n có l i ích v t ch t và l i ích tinh th n. L i ích v t ch t ó là
bi u hi n c a ti n công, ti n lương, ti n thư ng, các phúc l i,… ó là nh ng bi u
hi n có kh năng

m b o nhu c u t n t i và phát tri n th l c. L i ích tinh th n

bi u hi n ó là v trí cơng vi c, là mơi trư ng làm vi c, là ư c tôn tr ng,… ó là
nh ng bi u hi n th a mãn nhu c u tâm lý xã h i c a con ngư i.
L i ích t o ra

ng l c thúc

có hi u qu hơn. M c
t o ra càng l n.
th ch

y ngư i lao

ng hăng say làm vi c và làm vi c

th a mãn nhu c u càng l n thì l i ích càng l n,

có th th o mãn ư c nh ng nhu c u nêu trên, con ngư i không

i s ban ơn c a thiên nhiên mà ph i tham gia vào q trình lao

xu t. Chính vì l

ng l c

ó, nhu c u c a con ngư i t o ra

ng cơ thúc

ng s n

y h tham gia vào

s n xu t xã h i. Khi nhu c u xu t hi n con ngư i c m th y m t cân b ng t o ra
nh ng c m giác khó ch u, b t r t, háo h c do ó thúc

9

y con ngư i tìm tịi, s n


xu t

th a mãn,

nào s

nh hư ng tr c ti p

tr c ti p

l y l i cân b ng. Nhưng vi c th a mãn nhu c u ó

n vi c thúc

n hành vi ho t

ng c a con ngư i, nó s

nh hư ng

y h làm vi c v i k t qu ra sao.

Như v y, nhu c u c a con ngư i t o ra
c a h m i là

m c

ng l c tr c ti p thúc

ng cơ lao

ng song chính l i ích

y h làm vi c v i k t qu cao. Ví d :

có

th t n t i và phát tri n con ngư i ph i ăn, , m c,… khi ó con ngư i ph i lao
ng và cái mà ngư i lao

ng nh n ư c

th a mãn m t ph n nhu c u ó là ti n

lương, khi ti n lương cao t c là l i ích v t ch t mà ngư i lao
ngư i lao

ng s c m th y ph n kh i, h s hăng hái, nhi t tình làm vi c d n

năng su t lao

ng cao và ngư c l i. Do v y, các nhà qu n lý c n quan tâm

c u và l i ích c a ngư i lao
hi u qu ho t
1.1.2. T o

ng nh n ư c l n,

ng

t o

ng l c làm vi c cho h , t

n nhu

ó nâng cao

ng c a t ch c.

ng l c lao

Làm th nào

t o

các nhà qu n lý. V y t o

ng.
ng l c cho ngư i lao

ng luôn là câu h i

t ra

iv i

ng l c là gì?

Theo PGS.TS Nguy n Ng c Quân và Th c s Nguy n Vân

i m: “T o

l c ư c hi u là m t h th ng, chính sách, bi n pháp, th thu t qu n lý tác
ngư i lao

n

ng làm cho ngư i lao

PGS.TS Mai Qu c Chánh: “T o

ng có

ng lên

ng l c trong cơng vi c”[12]. Cịn theo

ng l c là nh ng ho t

pháp, cách th c,…) mà nhà qu n lý tác

ng

ng t i ngư i lao

ng (các chính sách, bi n
ng nh m thúc

yh

tham gia và làm vi c v i hi u qu cao nh t em l i l i ích cho cá nhân h và óng
góp l n nh t cho t ch c, doanh nghi p”[1].
T o
có

ng l c là trách nhi m và là m c tiêu qu n lý. Khi m t ngư i lao

ng l c làm vi c s t o ra kh năng, ti m năng nâng cao năng su t lao

ng
ng và

hi u qu công tác.
Xét theo quan i m nhu c u: quá trình t o

ng l c x y ra theo các bư c:

- Nhu c u không ư c tho mãn: là vi c ngư i lao
y

nh ng nhu c u v m t v t ch t hay tinh th n.

10

ng không ư c áp ng


- S căng th ng: Là tr ng thái tâm lý di n ra bên trong c a t ng cá nhân, xu t
phát t vi c nh ng nhu c u không ư c áp ng.
- Các

ng cơ: S căng th ng thư ng kích thích các

- Hành vi tìm ki m: Hành vi này xu t hi n khi các

ng cơ bên trong cá nhân.
ng cơ t o ra m t cu c tìm

ki m nh m tho mãn m c tiêu c th nào ó mà cá nhân t

t ra cho mình.

- Nhu c u ư c tho mãn: T c là nhu c u không ư c tho mãn trong giai
o n trư c, bây gi

ã ư c áp ng úng theo mong mu n c a cá nhân.

- Gi m căng th ng: T vi c nhu c u ư c tho mãn tr ng thái tâm lý c a
ngư i lao

ng cũng gi m b t ư c nh ng căng th ng ã xu t hi n trư c ó.

Nhu
c u
khơng
ư c
th a
mãn

S
căng
th ng

Các
ng
cơ

Hình 1.1. Quá trình t o
Các nhân viên ư c t o

ng l c thư ng

s căng th ng này h tham gia vào các ho t
càng c n ph i có ho t
T o

ng

Nhu
c u
ư c
th a
mãn

Hành
vi tìm
ki m

Gi m
căng
th ng

ng l c

tình tr ng căng th ng.
ng. M c

làm d u

căng th ng càng l n thì

làm d u s căng th ng.

ng l c cũng chính là t o ra s h p d n c a công vi c, c a k t qu th c

hi n công vi c, c a ti n lương, ti n thư ng,… S h p d n càng l n thì l i ích em
l i cho ngư i lao
có th

ng càng l n, khi ó ngư i lao

t ư c l i ích ó. Khi ngư i lao

ng càng hăng say làm vi c

ng c m th y s h p d n trong công vi c,

h làm vi c m t cách t nguy n, nhi t tình do ó các nhà qu n lý c n quan tâm t o
ng l c cho ngư i lao
hư ng qu

o nh t

ng

hư ng hành vi c a ngư i lao

ng theo m t chi u

nh.

Con ngư i luôn t n t i r t nhi u nh ng nhu c u an xen nhau. N u l i ích t o

ra cho ngư i lao

ng

h pd n

th a mãn nh ng nhu c u c a h , h s có xu

hư ng tìm t i nh ng l i ích ó. Vì v y, m t t ch c t o ra s h p d n v v t ch t và

11


tinh th n cho ngư i lao
1.2. CÁC Y U T

T O

ng s thu hút nhi u lao

ng gi i cho doanh nghi p.

NG L C TRONG LAO

1.2.1. Các y u t thu c v b n thân ngư i lao

NG.

ng.

a) M c tiêu cá nhân: M c tiêu chính là cái ích mu n
m i ngư i c n làm gì, làm như th nào

t ư c mong

t t i,
i

nh hư ng cho

t ra. N u m c tiêu

c a cá nhân không cùng hư ng v i m c tiêu c a t ch c, khi ó

ng l c s b tri t

tiêu. M c tiêu ư c xem là h p lý khi c th , rõ ràng, lư ng hóa ư c, có tính thách
th c, t o i u ki n hoàn thành và phù h p v i m c tiêu c a t ch c.
b) H th ng các nhu c u cá nhân: M i ngư i có m t h th ng nhu c u cá nhân
khác nhau, nó r t a d ng và phong phú. M i nhu c u khác nhau s d n t i các hành
vi khác nhau

th a mãn nhu c u ó.

c) Kh năng và kinh nghi m làm vi c: Kh năng m i ngư i ư c t o thành t
ba y u t : B m sinh, ào t o, và các ngu n l c

v n d ng các ki n th c ã h c

vào th c t . Kh năng b m sinh là kh năng t có, ư c di truy n qua các th h , có

liên quan tr c ti p

n s phát tri n v th l c và trí l c c a m i ngư i. Kh năng cá

nhân có ư c ch y u là thơng qua q trình giáo d c ào t o.
thành hi n th c c n ph i có nh ng i u ki n nh t
ó di n ra các ho t

ng lao

ng ( i u ki n lao

nghi m làm vi c bi u hi n s l n lao
th i gian,

ng l p l i

nh, ó là mơi trư ng mà trong
ng, mơi trư ng pháp lý…). Kinh
nh ng công vi c ư c giao theo

l n c a kinh nghi m t l thu n v i m c

công vi c mà h

l p l i các ho t

d) Tính cách c a ngư i lao

ng cũng cao hơn.

ng: S th a mãn c a m i nhân viên v i công

vi c và s g n bó c a h v i t ch c ph thu c vào m c
cá nhân v i công vi c và nh ng

ng

phù h p gi a tính cách

c i m c a t ch c.

c i m nhân kh u h c: Bao g m các

c i m v gi i tính, tu i, ch ng

t c, tơn giáo,…Có nhi u nghiên c u ch ra s khác bi t v
tác

ng trong

ã tr i qua. Nh ng ngư i càng có nhi u kinh nghi m thì s chín

ch n trong cơng vi c càng l n và năng su t lao

e)

kh năng ó bi n

c i m nhân kh u h c

n hành vi làm vi c. Bên c nh ó có m t s nghiên c u khác cho th y có

12


r t ít s khác bi t v m t vài khía c nh gi a nam và n có nh hư ng
k t qu th c hi n công vi c c a h , nam hay n

n n l c và

u có th tr thành nhà qu n lý

gi i do nh ng th m nh trong công vi c.
S khác bi t v tu i cũng c n nhìn nh n. Ngư i tr tu i thư ng năng

ng,

sáng t o, ham h c h i, thích m o hi m và thích di chuy n nhưng l i r t s c n i, ôi
khi quá m o hi m d n t i th t b i. Tu i càng tăng thì thư ng ít sáng t o, hay b o
th , khơng thích di chuy n nhưng r t giàu kinh nghi m và th n tr ng hơn khi ra
quy t

nh. Kovach (1975) ã ch ra r ng nh ng lao

công vi c thú v còn dư i 30 tu i l i r t quan tâm

ng trên 50 tu i coi tr ng
n lương cao và s

mb o

cơng vi c. Do ó, bi t cách b trí s d ng h p lý ngu n nhân l c có nh ng l a tu i
khác nhau s giúp t n d ng nh ng ưu i m và h n ch
h

ư c nh ng như c i m c a

có ư c s h p tác t t nh t trong công vi c.
f) Tình tr ng kinh t c a cá nhân: S khác bi t v tình tr ng kinh t s d n t i

các nhu c u khác nhau c a ngư i lao
khác nhau. Nhìn chung m c

ng t

ód n

n

ng l c lao

ói nghèo càng l n thì ngư i lao

ng cũng

ng càng t p

trung vào ịi h i nh m duy trì cu c s ng. T nh ng năm 1990 tr l i ây, khi m c
s ng c a ngư i dân tăng lên cùng v i xu hư ng phát tri n kinh t trên th gi i thì

“lương cao” khơng cịn là y u t t o

ng l c chính

nh ng nư c giàu, “Cơng vi c

thú v ” ngày càng óng vai trò quan tr ng.
1.2.2. Các y u t thu c v doanh nghi p.
m nh n: Công vi c càng thú v và

* S h ng thú c a công vi c mà cá nhân

ư c giao phù h p v i kh năng c a h càng kích thích tính sáng t o cho ngư i lao
ng và t o

ng l c cho h .

* K thu t và công ngh : Công ngh hi n
lư ng và t l ngh ch v i s lao

ng ư c s d ng. Làm vi c v i công ngh hi n

i t o ra nhi u thách th c hơn cho ngư i lao
kh năng
*
lao

làm ch công ngh
i u ki n lao

ng có tác

i quan h t l thu n v i ch t

ng, h ph i luôn ph n

ó n u khơng s b

u nâng cao

ào th i.

ng t i nơi làm vi c: Là t p h p các y u t c a môi trư ng

ng t i ch c năng, tr ng thái cơ th c a con ngư i, kh năng làm

13


vi c, thái

lao

ng, s c kh e, quá trình tái s n xu t s c lao

ng c a h trong hi n t i và tương lai. i u ki n lao

ng và hi u qu lao

ng g m 4 nhóm y u t :

- V sinh mơi trư ng: g m các y u t v t lý, hóa h c và sinh h c, ư c t o ra dư i
tác

ng ch y u c a công c lao

ng,

i tư ng lao

ng và quy trình cơng ngh .

- Tâm sinh lý: th l c, th n kinh, tâm lý ư c hình thành trong quá trình lao

ng.

- Th m m : ki n trúc, màu s c, không gian nơi s n xu t, âm thanh và s b trí
quy trình s n xu t phù h p, b u khơng khí tâm lý c a t p th lao
- Kinh t - xã h i: t o ra do tác
nh m c và t ch c lao
n n lao

ng.

ng c a các m i quan h kinh t - xã h i như

ng, kh năng làm vi c trong ca, tình tr ng s c kh e, tai

ng, ti n lương, m c s ng.

* M c tiêu chi n lư c c a T ch c: M c tiêu chi n lư c càng rõ ràng c th và
có s

ng thu n c a nhân viên thì càng t o ư c
* Chính sách nhân s :

ng l c cao.

ư c xây d ng ph thu c vào m c tiêu c a t ch c.

Chính sách nhân s r t a d ng, bao quát các khía c nh t tuy n d ng, b trí, ào
t o, ánh giá th c hi n công vi c, thù lao lao

ng

nv n

b o v lao

ng.

* Văn hóa Doanh nghi p: là m t h th ng các ni m tin, các giá tr

ư c chia

s và phát tri n trong ph m vi n i b m t t ch c và hư ng d n hành vi c a nh ng
thành viên trong t ch c. Văn hóa doanh nghi p ư c t o thành t t ng th các m c
tiêu, các chính sách qu n lý, b u khơng khí tâm lý c a t p th lao

ng, n l i làm

vi c và các m i quan h nhân s . Văn hóa doanh nghi p làm cho ngư i qu n lý và
nhân viên xích l i g n nhau hơn. Ngư i qu n lý s hi u nhân viên nghĩ gì, nh ng
nh hư ng chính sách c a t ch c ã h p lý chưa

i u ch nh k p th i làm cho

c p dư i t giác tuân th và gi m s giám sát trong cơng vi c, t

ós t o ư cs

oàn k t, tăng s h p tác, s trung thành và cam k t c a các thành viên v i t ch c.
* Phong cách lãnh
c p dư i hay ngư i lao
lý có m t phong các lãnh
- Phong cách lãnh

o: là cách th c mà ngư i lãnh
ng

o dùng

t ư c m c tiêu, k t qu nh t

14

ng vào

nh. M i nhà qu n

o riêng, nhưng có th quy v 3 cách lãnh
o chuyên quy n: ngư i lãnh

tác

o t ra quy t

o căn b n:
nh, ra l nh


cho c p dư i c n làm gì và mu n h tuân th không th c m c. Phong cách này
thư ng ư c cho là

c tài, nh n tâm và không hi u qu . Nhưng trong m t s tình

hu ng c n s quy t oán, quy t

nh nhanh l i r t phù h p.

o dân ch : ngư i lãnh

- Phong cách lãnh

lôi cu n h tham gia vào quá trình ra quy t
nhà lãnh

o bi t thu th p ý ki n c p dư i,

nh, quy n quy t

nh cu i cùng thu c

o. Phong cách này có tác d ng t t trong quá trình t o d ng tinh th n h p

tác nhưng ôi khi gây m t th i gian cho vi c ra quy t
o t do: Ngư i lãnh

- Phong cách lãnh
m i quy t

nh.

o cho phép c p dư i ưa ra t t c

nh. V i cách qu n lý này s tăng quy n t qu n cho c p dư i, gi m chi

phí qu n lý trung gian nhưng khơng ph i lúc nào cũng thành công n u c p dư i
không

năng l c và s cam k t v i t ch c.

M i phong cách có ưu, như c i m riêng không th xác
lãnh

o duy nh t cho m i tình hu ng. Ngư i lãnh
o phù h p nh t

phong cách lãnh
i u ó nhà lãnh

nh m t phong cách

o c n xác

d n d t và thúc

nh cho mình m t

y nhân viên.

làm ư c

o ph i là t m gương sáng cho nhân viên, tuân th các quy

c a t ch c, thư ng ph t nghiêm minh, c n ti p nh n ý ki n c p dư i,… T
quy t

nh ưa ra s

vi c t c là có
lãnh

nh

ó các

ư c c p dư i s n sàng ch p nh n, h s hưng ph n trong công

ng l c lao

ng và i u ó cũng chính là

ng l c thúc

y ngư i

o phát tri n.
* Cơ c u t ch c là h th ng các nhi m v , m i quan h báo cáo và quy n l c

nh m duy trì s ho t

ng c a t ch c. M i t ch c có m c tiêu riêng nên c n ph i

có m t cơ c u phù h p
nh m

th hi n s b trí, ph i h p các ho t

ng c a cá nhân

t ư c m c tiêu ó.

1.2.3. Các y u t thu c v môi trư ng bên ngoài.
*

c i m v ngành và lĩnh v c ho t

nghi p ho t

ng c a doanh nghi p: M i doanh

ng trong m t ngành và lĩnh v c nh t

khác nhau, do ó cũng tác

ng

n mong

* Văn hóa dân t c: là t t c các gi

nh, m i lĩnh v c có v th

i c a ngư i lao

ng.

nh có truy n th ng mà các thành viên

15


trong xã h i nhìn nh n và chia s . Nh ng gi
th gi i quan và cách th c nó v n

nh bao g m các giá tr , ni m tin v

ng, các lý tư ng mà m i ngư i c g ng

Văn hóa dân t c luôn hi n h u trong m i ngư i và tác

ng t i hành vi c a h

* Lu t pháp: Lu t pháp c a Chính ph là cơ s pháp lý
nghĩa v c a các bên trong quan h lao
m b o cho s bình

t t i.

m b o quy n l i và

ng và l i ích c a Nhà nư c. Lu t pháp

ng c a m i cá nhân trên th trư ng lao

ng.

* H th ng phúc l i xã h i: H th ng phúc l i xã h i càng ư c quan tâm thì
i s ng c a ngư i lao
1.3. M T S

ng càng ư c

H C THUY T V T O

m b o.
NG L C TRONG LAO

Có r t nhi u nhà nghiên c u ã nghiên c u v v n

lao

ng và t t c các h c thuy t ó

cư ng

ng l c

i v i ngư i lao

t o

NG.

ng l c cho ngư i

u có m t k t lu n chung ó là: Vi c tăng

ng s d n t i nâng cao thành tích lao

các th ng l i l n c a t ch c. M t s h c thuy t ch y u ư c

ng và

c p ó là:

1.3.1. H c thuy t th b c nhu c u c a Maslow.
Theo Maslow, con ngư i có nhi u nhu c u khác nhau mà h khao khát ư c
tho mãn trong công vi c. Maslow chia các nhu c u ó thành năm lo i cơ b n và
s p x p chúng theo th b c tuỳ theo m c

quan tr ng c a chúng.

1. Các nhu c u sinh lý: ó là các ịi h i cơ b n v th c ăn, nư c u ng, ch
và ng , t c là nh ng nhu c u t i thi u

con ngư i có th s ng ư c.

2. Nhu c u an tồn: ó là nhu c u ư c n

nh, ch c ch n và ư c b o v

kh i các i u b t tr c ho c là nhu c u t b o v .
3. Nhu c u xã h i: ó là nhu c u ư c quan h v i nh ng ngư i khác

th

hi n và ch p nh n tình c m, s chăm sóc, và s hi p tác. Hay nói cách khác, ó là
nhu c u b n bè và giao ti p.
4. Nhu c u ư c tơn tr ng: ó là nhu c u có

a v , ư c ngư i khác công

nh n và tôn tr ng, cũng như nhu c u t tơn tr ng mình.
5. Nhu c u t hồn thi n: ó là nhu c u ư c trư ng thành và phát tri n, ư c

16


bi n các năng l c c a mình thành hi n th c,

t ư c các thành tích m i và có ý

nghĩa hay là nhu c u sáng t o.
Theo Maslow, ó là h th ng nhu c u chung c a con ngư i, trong ó, các nhu
c u sinh lý là các nhu c u mang tính v t ch t, là các nhu c u b c th p nh t và t i
thi u nh t

i v i con ngư i. Còn các nhu c u khác là nh ng nhu c u b c cao hơn và

tuỳ vào m c

quan tr ng khác nhau c a chúng

i v i con ngư i mà chúng ư c

s p x p theo th t khác nhau theo m t hình thang g i là thang nhu c u Maslow.
Nhu c u
t hoàn thi n
Nhu c u
ư c tôn tr ng
Nhu c u
xã h i
Nhu c u
an tồn
Nhu c u
sinh lý
Hình 1.2. Tháp nhu c u c a Maslow
Tuy nhiên, Maslow kh ng
c u r t khác nhau và do ó có th

cách khác nhau.

nh r ng các cá nhân khác nhau thì có nh ng nhu
ư c tho mãn b i nh ng phương ti n và nh ng

ng th i, v nguyên t c, các nhu c u

tho mãn trư c khi con ngư i ư c khuy n khích
cao hơn.

t o

ng l c cho ngư i lao

b c th p hơn ph i ư c

tho mãn các nhu c u

ng, ngư i qu n lý c n ph i quan tâm

b c
n

t t c các nhu c u c a con ngư i và tìm các bi n pháp áp ng các nhu c u ó.
• Ý nghĩa c a h c thuy t
+ Xác

nh ư c ngư i lao

ng

m c

nhu c u nào.

+ Tìm cách áp ng d a vào 2 cơ s căn b n sau:
- M c tiêu c a t ch c.
- Kh năng tài chính trong t ng th i kỳ.
1.3.2. H c thuy t hai y u t c a F.Herzberg.
ây là h c thuy t v t o

ng l c d a trên cơ s các y u t t o nên s tho

17


mãn và không tho mãn c a con ngư i trong cơng vi c. Theo Herzberg, các y u t
ó ư c chia ra làm hai nhóm:
Các y u t thúc y (ngu n g c c a
s tho mãn trong cơng vi c)

Các y u t duy trì (ngu n g c c a
s không tho mãn trong công vi c)

- S thách th c c a chính cơng vi c

- Các i u ki n làm vi c

- Trách nhi m c a cá nhân

- Các chính sách và cung cách qu n tr
c a t ch c (doanh nghi p)

- S công nh n c a m i ngư i

- Ch t lư ng qu n lý

- S thành

- M i quan h v i các

t

ng nghi p

- Tri n v ng ngh nghi p

- Lương b ng,
c a công vi c.

a v xã h i, s an tồn

=> Y u t thu c bên trong cơng vi c

=> Y u t thu c bên ngồi cơng vi c

Nh ng ng d ng c a mơ hình hai y u t vào qu n lý là r t quan tr ng. Tuy
nhiên, các nhà qu n tr ph i áp d ng

ng b c hai nhóm y u t , b i các y u t duy

trì không th gi i quy t nh ng v n

như n n v ng m t, b vi c, s b t bình hay

năng su t th p. Theo Herzberg nh ng v n
thành công các y u t thúc

này ch

ư c gi i quy t khi v n d ng

y.

Nhi u ngư i ã lên ti ng phê phán lý thuy t hai y u t b i h cho r ng nó có
nh ng sai l m v phương pháp lu n do ã không quan tâm

n s khác bi t v nhu c u

c a m i ngư i. Tuy nhiên nhi u nhà qu n tr ch p nh n lý thuy t này b i các lý do:
(1) D hi u, các nhà qu n tr d dàng nh n ra nh ng y u t thúc

y và nh ng

y u t duy trì.
(2) Nh ng ho t

ng c n thi t

nâng cao thành tích c a nhân viên là khá ơn

gi n: giao cho h nh ng cơng vi c có nhi u thách th c và khuy n khích h tham gia
vào các ho t

ng nh m tìm bi n pháp c i ti n,

i m i.

(3) S nâng cao thành tích khơng tuỳ thu c vào s gia tăng áng k các chi phí
tài chính như tăng lương hay phúc l i cho nhân viên mà ch y u d a vào s gia
tăng các y u t thúc

y.

(4) H c thuy t này cũng giúp cho ngư i qu n lý nh n th c ư c t m quan

18


tr ng c a thi t k h p lý các cơng vi c

iv it o

ng l c.

• Ý nghĩa c a h c thuy t:
- Nh n m nh y u t môi trư ng.
- S phân chia trách nhi m, nhi m v trong công vi c.
1.3.3. H c thuy t kỳ v ng c a Victor Vroom.
Victor Vroom ưa ra công th c:

S c m nh = M c am mê x Ni m hy v ng
S c m nh: Cư ng

thúc

M c am mê: Cư ng

y con ngư i hành

ng

ưu ái c a m t ngư i giành cho k t qu

Ni m hi v ng: Xác su t mà m t ho t
M t ngư i có th khơng có

ng riêng l s d n

ng cơ thúc

y

n k t qu mong mu n.

t t i m c tiêu, tho mãn nhu

c u c a mình n u ni m hy v ng là s không (0) ho c là s âm.
Victor Vroom cũng ch ra r ng ngư i ta l a ch n m t trong s nhi u hành
ng tuỳ theo s kỳ v ng v nh ng k t qu mong mu n mà hành
(tăng lương, s thành

t, hay thách th c m i). M t nhân viên s

ng ó mang l i
ư c thúc

y

nâng cao thành tích n u ngư i ó nh n th c ư c b n thân có kh năng th c hi n
hành vi mong mu n, tin tư ng r ng thành tích s
ư c ánh giá cao d a trên k t qu

em l i k t qu mong mu n và

ó.

• Ý nghĩa c a h c thuy t:
+ Khuy n khích t o ra kỳ v ng cao c a ngư i lao
+ Cho ngư i lao

ng

i v i t ch c.

ng th y rõ m i quan h gi a n l c v i k t qu làm vi c,

th hi n qua cách ánh giá th c hi n công vi c m t cách công b ng.
1.3.4. H c thuy t công b ng c a J. Stacy Adams.
H c thuy t công b ng cũng
c a ngư i lao

t

ng v m c

ó mà nh hư ng t i

ư c

c pt iv n

nh n th c nhưng là nh n th c

i x công b ng và úng

ng l c trong lao

ng.

19

n trong t ch c, và


Gi thi t cơ b n c a h c thuy t là: m i ngư i

u mu n ư c

b ng, các cá nhân trong t ch c luôn có xu hư ng so sánh s
các quy n l i mà h

ư c hư ng v i s

i x cơng

óng góp c a h và

óng góp và quy n l i c a nh ng ngư i

khác; và tuỳ thu c vào s nh n th c c a ngư i lao

ng v m c

ư c

ix

công b ng trong t ch c mà h s l a ch n hành vi theo nh ng hư ng khác nhau.
Do ó,

t o

ng l c trong lao

công b ng trong các t p th lao

ng, ngư i qu n lý c n ph i t o ra và duy trì s
ng.

• Ý nghĩa c a h c thuy t:
+ T o d ng và duy trì s cân b ng n i b trong t ch c.

+ Xác

nh úng th c ch t óng góp c a ngư i lao

ng thơng qua h th ng

ánh giá cơng vi c.
+ L y óng góp làm cơ s cho vi c
+ Khơng phân bi t

i x v i ngư i lao

i x v i ngư i lao

ng.

ng v i nh ng y u t khơng ph i

do h ki m sốt: gi i, tu i,…
1.3.5. H c thuy t

t m c tiêu c a Edwin Locke.

Edwin Locke và
ích”.

t o ra

ng s Gary Latham ã ch ra m i quan h “ ư ng i – m c

ng l c c n ph i có m c tiêu m c tiêu c th mang tính thách th c

cũng như c n ph i thu hút ngư i lao
Bư c 1: Xác

ng vào các m c tiêu c a t ch c.

nh m c tiêu phù h p:

ó ph i là m c tiêu c th , có nghĩa,

lư ng hóa ư c và có tính thách th c v i ngư i lao
ý
ti p

ng. Khi

t m c tiêu c n lưu

n s khác bi t gi a các cá nhân và c a các y u t môi trư ng nh hư ng tr c
n vi c

t m c tiêu, m c

khó c a m c tiêu nên g n k t v i vi c tăng k

năng, kinh nghi m làm vi c c a ngư i lao
Bư c 2: Làm cho ngư i lao

ng.

ng ch p nh n m c tiêu. C n làm cho h th y

m c tiêu ó là h p lý, ó chính là cơ s

xác

nh k ho ch hành

ng h p lý, n u

không m i n l c s b m t.
Bư c 3: T o i u ki n và cung c p thông tin ph n h i cho ngư i lao

ng. H

c n bi t vi c ã hoàn thành và chưa hoàn thành, nguyên nhân là gì, nh m giúp nhân
viên c ng c n l c

t m c tiêu.

20


21


1.3.6. H c thuy t tăng cư ng tích c c c a B.F.Skinner.
Khác v i các h c thuy t v nhu c u, h c thuy t v s tăng cư ng tích c c
hư ng vào vi c s d ng các tác

ngư i. Các tác

ng

ng l p i l p l i

làm thay

i hành vi c a con

ng ó chính là các hình th c thư ng và ph t.

H c thuy t này cho r ng: nh ng hành vi ư c thư ng s có xu hư ng ư c l p
l i, cịn nh ng hành vi không ư c thư ng (hay b ph t) s có xu hư ng khơng ư c
l p l i; và kho ng th i gian gi a th i i m x y ra hành vi và th i i m thư ng, ph t
càng ng n bao nhiêu thì càng có tác d ng thay

i hành vi b y nhiêu;

ng th i, các

hình th c ph t cũng có tác d ng lo i tr các hành vi ngoài ý mu n c a ngư i qu n lý,
nhưng cũng em l i các tác

ng tiêu c c và vì th ít hi u qu hơn so v i thư ng.

H c thuy t này khuyên các nhà qu n lý nên quan tâm
nên nh n m nh các hình th c thư ng

t o

n các thành tích t t và

ng l c cho con ngư i.

• Ý nghĩa c a h c thuy t:
+ Xây d ng chu n m c hành vi: nhóm khuy n khích (tích c c) và nhóm tiêu c c.
+ Xây d ng h th ng thư ng ph t g n k t v i nh ng hành vi ã ư c n
+ Tuyên truy n gi i thích cho ngư i lao

nh.

ng hi u rõ.

+ Th c hi n theo nh ng i u ã cam k t.
ó là các h c thuy t cơ b n v t o

ng l c trong lao

thuy t là m t cách ti p c n khác nhau t i
cách th c khác nhau trong ho t

ng. M i m t h c

ng l c, cho chúng ta m t cái nhìn, m t

ng th c ti n.

t ư c hi u qu cao trong t o

ng l c, ngư i qu n lý c n v n d ng m t cách k t h p t t c các lý thuy t ó. V y,
có th có nh ng phương hư ng như th nào
1.4. N I DUNG T O

t o

ng l c trong lao

NG L C CHO NGƯ I LAO

ng?

NG TRONG DOANH

NGHI P.

V n d ng các h c thuy t v t o
ngư i qu n lý c n hư ng ho t
- Xác

ng l c,

t o

ng l c cho ngư i lao

ng c a mình vào 4 lĩnh v c then ch t sau ây:

nh nhi m v và tiêu chu n th c hi n công vi c.

22

ng,


- T o i u ki n thu n l i
- Khuy n khích lao
- Chương trình hành
1.4.1. Xác

ngư i lao

ng hồn thành cơng vi c.

ng (kích thích lao

ng).

ng.

nh nhi m v và tiêu chu n th c hi n công vi c.

Ngư i lao

ng ch h ng thú v i công vi c khi h hi u rõ m c tiêu, nhi m v

và các tiêu chu n th c hi n cơng vi c ó. N u ngư i lao

ng ch bi t làm vi c mà

không bi t vi c ó ph c v cho m c tiêu gì c a doanh nghi p h s c m th y chán
n n, ngư c l i công vi c có ý nghĩa hơn khi h
tiêu chu n th c hi n công vi c, t

ư c bi t nhi m v cơng vi c, các

ó h s v ch ra phương hư ng ph n

u

có th

hồn thành cơng vi c c a mình m t cách t t hơn. Do v y, ngư i qu n lý c n ph i:
- Xác
ngư i lao

nh nhi m v s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p mình và làm cho
ng hi u rõ m c tiêu, nhi m v

quan tr ng c a mình trong t ch c, thúc
trách nhi m, nâng cao hi u qu ho t
- Xác

ó

ngư i lao

y ngư i lao

ng nâng cao tinh th n

ng.

nh nhi m v , tiêu chu n th c hi n công vi c

ánh giá th c hi n công vi c t

ng nh n th y t m

ó có quy t

làm cơ s cho vi c

nh v ti n công, tiên lương, thư ng,...

m b o cơng b ng. Ngồi ra cịn giúp ngư i lao

ng nhanh chóng làm quen v i

cơng vi c, nâng cao năng su t và hi u qu công vi c, t o ra

ng l c lao

ng cho h .

- Ngư i qu n lý thư ng xuyên ánh giá th c hi n công vi c c a ngư i lao
ng, ánh giá ph i

m b o công b ng

t o

hư ng d n h hồn thành cơng vi c c a mình.
là cơng c quan tr ng kích thích ngư i lao

ng l c cho ngư i lao

ng và

ánh giá k t qu th c hi n công vi c
ng hăng hái làm vi c. Nó là cơ s

m b o s công b ng trong tr lương, thư ng và các ho t
thăng ti n. Khi k t qu th c hi n công vi c c a ngư i lao
h nh n ư c h s c m th y th a mãn b i l nó

ng nhân s khác như
ng g n v i nh ng gì mà

m b o s cơng b ng. Hơn n a,

n u ánh giá úng k t qu th c hi n công vi c s giúp cho ngư i lao
ư c ưu, khy t i m c a mình trong q trình ho t

ng, t

ó mà h phát huy

ư c m t tích c c và phương hư ng kh c ph c nh ng khuy t i m

23

ng th y

t ư c hi u


qu cao hơn.
1.4.2. T o i u ki n thu n l i

ngư i lao

ng phù h p: ó là quá trình l a ch n trong

* Tuy n ch n và b trí ngư i lao
s nh ng ng viên d tuy n
tr ng và b trí lao
quan tr ng hàng

ng hồn thành cơng vi c.

ch n ra ngư i thích h p nh t cho nh ng v trí cịn

ng phù h p v i nh ng u c u c a cơng vi c.
u góp ph n thúc

yt o

ng l c lao

ng, t

ây là cơng vi c
ó có th th c

hi n th ng l i các m c tiêu s n xu t kinh doanh c a mình.
i v i ngư i lao

Riêng

ng, khi nh n ư c công vi c phù h p v i năng l c,

s thích, tính cách, thói quen, s trư ng,... c a mình s giúp h an tâm g n bó v i
cơng vi c,

ng th i hồn thành cơng vi c c a mình m t cách t t nh t.

tuy n d ng và b trí nhân l c

công tác

t hi u qu cao nh t c n quán tri t các yêu c u sau:

i v i công tác tuy n d ng: Ph i d a vào m c tiêu c a doanh nghi p, k
ho ch hóa ngu n nhân l c;

tuy n d ng ư c ngư i áp ng ư c yêu c u công

vi c c v ch t lư ng và s lư ng ph i d a vào b n mô t công vi c và b n yêu
c u công vi c; tuy n ngư i ph i có k lu t, trung th c và mong mu n

cơng vi c ó;

m nh n

m b o tính hi u qu trong tuy n d ng. Có th căn c vào t l

tuy n ch n sau:
T l tuy n ch n (%) =

S ngư i ư c tuy n ch n

x 100%

T ng s ngư i ư c tuy n
Căn c vào t l tuy n ch n có th

ánh giá m c

h p d n c a ngh , ánh

giá s thành công c a công tác tuy n d ng. N u t l th p cho th y ngh này không
h p d n ho c chính sách tuy n m chưa h p lý. T

ó xác

nh nh ng khâu y u và

tìm bi n pháp kh c ph c.
i v i công tác b trí nhân l c: g m có b trí nhân l c vào v trí m i, b trí
l i lao

ng thông qua thuyên chuy n,

b t. Vi c th c hi n cơng tác này ph i có

k ho ch, d a trên các chính sách h p lý, t
công vi c phù h p v i chuyên môn, trình
ch c

ó m i trao cho ngư i lao

ng nh ng

, s trư ng,... áp ng m c tiêu c a t

ng th i áp ng nhu c u phát tri n c a lao

24

ng.


* Cung c p i u ki n làm vi c c n thi t và t o môi trư ng làm vi c thu n l i:
T o i u ki n và môi trư ng làm vi c thu n l i ó là t o ra các i u ki n v cơng
ngh , máy móc, thi t b ,... t t
ngh ngơi h p lý;

ph c v cho lao

ng. Xây d ng ch

làm vi c,

m b o môi trư ng làm vi c h p v sinh, an tồn, t o ra b u

khơng khí tho i mái trong t p th , t o ra văn hóa t ch c lành m nh; t ch c ph c
v nơi làm vi c theo úng yêu c u c a công vi c, m i ngư i giúp
nhau,... Tóm l i, là
hành q trình lao

m b o nh ng i u ki n thu n l i nh t

, tương tr l n

ngư i lao

ng ti n

ng và q trình ó di n ra liên t c, nh p nhàng và t o h ng thú

tích c c cho ngư i lao

ng,

ngư i lao

ng th y ư c tôn tr ng, ư c phát huy

h t ti m năng c a mình.
T o i u ki n và môi trư ng làm vi c thu n l i giúp ngư i lao

kh năng tăng năng su t lao

ng có nhi u

ng, gi m b t th i gian lãng phí khơng c n thi t, t o ra

s tho i mái trong cơng vi c, t

ó ngư i lao

ng s c m th y h ng thú hơn v i

công vi c, v i t ch c.
1.4.3. Kích thích lao

ng.

1.4.3.1. K ích thích b ng v t ch t.
Kích thích v t ch t là m t

ng l c quan tr ng thúc

tinh th n trách nhi m, nhi t tình hăng say lao
v m t tài chính liên quan

y ngư i lao

ng có

ng. Kích thích v t ch t là kích thích

n ti n ho c hi n v t

giúp cho ngư i lao

ng

m

b o cu c s ng c a h và gia ình h . Kích thích v t ch t bao g m:
* Ti n lương: Ti n lương là
hái làm vi c tăng năng su t lao

ng l c ch y u kích thích ngư i lao

ng hăng

ng. Ti n lương: m t m t t o ra s th a mãn trong

công vi c, m t m t t o ra s b t mãn, ng ng tr s n xu t n u ti n lương không ph n
ánh úng giá tr

óng góp c a m i cá nhân ngư i lao

ti n lương là giá tr s c lao

ng. Ngư i lao

nh n ư c t ngư i s d ng lao

ng bán s c lao

ng c a mình và

ng ó là ti n lương, ti n cơng. Ti n lương là m t

ph n thu nh p mà ngư i s d ng lao
m t công vi c nh t

ng. Trong cơ ch th trư ng,

ng tr cho ngư i lao

ng khi hoàn thành

nh.

Ti n lương cao s thu hút, h p d n ngư i lao

25

ng v v i doanh nghi p, b i