157 Đối tượng của hạch toán Kế toán

Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
Lời mở đ ầu
Hạch toán kế toán là một môn khoa học kinh tế phản ánh và giám đốc
các mặt hoạt động kinh tế tài chính ở tất cả các doanh nghiệp, tổ chức hành
chính sự nghiệp và các cơ quan khác. Hạch toán kế toán là cơ sở quan trọng để
đi vào nghiên cứu các chuyên ngành kế toán. Để có thể thành công trong việc
nắm vững và vận dụng nó, chúng ta phải nhận biết bản chất, quy luật vận động
của các đối tợng hạch toán kế toán. Sự phát triển của xã hội nói chung của nền
kinh tế nói riêng làm cho đối tợng của hạch toán kế toán cũng có sự biến đổi.
Với nhận thức trên, tôi đi sâu nghiên cứu và viết đề tài: Đối tợng của
hạch toán kế toán.
Trong bài viết này, tôi xin trình bày lý luận chung và những quan điểm
khác nhau về đối tợng chung của hạch toán kế toán qua các thời kỳ khác nhau ở
nớc ta.
Bài viết gồm ba chơng:
Chơng I: Lý luận chung về đối tợng của hạch toán kế toán.
Chơng II: Đối tợng cụ thể của hạch toán kế toán.
Chơng III: Biểu hiện của đối tợng kế toán trong các đơn vị khác.
Đây là kết quả của việc nghiên cứu nghiêm túc, kết hợp với những kiến
thức thu đợc từ sự giảng dạy của các thầy cô trờng đại học kinh tế quốc
dân. Song do quá trình nghiên cứu có nhiều hạn chế nên không tránh khỏi
những khiếm khuyết, kính mong các thầy cô đóng góp, giúp đỡ để kiến thức
của tôi về môn học ngày càng đợc hoàn thiện hơn.
Xin trân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 16 tháng 9 năm 2003

1
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
Chơng I
Lý luận chung về đối tợng
của hạch toán kế toán

I. Khái quát về hạch toán kế toán.
Sản xuất ra của cải vật chất là cơ sở tồn tại và phát triển của xã hội loài
ngời. Con ngời hình thành và phát triển dẫn đến sự hình thành và phát triển của
xã hội. Bằng các hoạt động lao động sản xuất, con ngời tạo ra đợc của cải vật
chất để duy trì cuộc sống bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội. Hoạt động lao
động sản xuất của con ngời là hoạt động tự giác, có ý thức, có mục đích nó đợc
lặp đi lặp lại và không ngừng đợc đổi mới hình thành nên quá trình tái sản xuất
giản đơn và sau đó cùng với sự phát triển của sản xuất là quá trình tái sản xuất
mở rộng. Sản xuất phát triển kéo theo sự phát triển của xã hội loài ngời qua các
hình thái kinh tế xã hội khác nhau. Trong mỗi hình thái kinh tế - xã hội con
ngời đều phải tiến hành hoạt động lao động sản xuất. Trong khi tiến hành hoạt
động lao động sản xuất con ngời luôn có sự quan tâm đến thời gian lao động đã
bỏ ra, kết quả đó đem lại sự tích luỹ kinh nghiệm. Để tiến hành hoạt động lao
động sản xuất ngày càng có hiệu quả hơn đem lại kết quả nhiều hơn, hữu ích
hơn nhằm đảm bảo nhu cầu ngày càng tăng của cộng đồng xã hội. ý thức và sự
quan tâm của con ngời đối với hoạt động lao động sản xuất hình thành nên hoạt
động tổ chức quản lý của con ngời đối với quá trình tái sản xuất xã hội, trong đó
con ngời đã thực hiện việc quan sát đo lờng tính toán và ghi chép kinh tế nói
trên nhằm thực hiện chức năng phản ánh và giám sát các hoạt động kinh tế gọi
là hạch toán. Vì vậy hạch toán là nhu cầu khách quan của xã hội và là công cụ
quan trọng cho quản lý kinh tế. Hạch toán ra đời cùng với quá trình kinh tế với
t cách là do yêu cầu của của sản xuất đòi hỏi phải có sự kiểm tra giám sát về l-
ợng hao phí và kết quả mà quá trình sản xuất tạo ra.
2
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
Nh vậy hạch toán là một hệ thống điều tra quan sát, tính toán, đo lờng và
ghi chép các quá trình kinh tế nhằm quản lý các quá trình đó ngày một chặt chẽ
hơn.
Cùng với sự phát triển của nền sản xuất xã hội, các hoạt động kinh tế
trong quá trình tái sản xuất xã hội, đặc biệt đối với nền sản xuất hàng hoá ngày

càng phong phú, đa dạng và phức tạp. Để đáp ứng những thông tin về hoạt động
đó một cách chi tiết, cụ thể, hạch toán đã phát triển phân chia thành ba loại
khác nhau. (Hạch toán thống kê, hạch toán nghiệp vụ, hạch toán kế toán.) Cả ba
loại hạch toán đều nhằm thu thập thông tin, ghi chép và truyền đạt những tin tức
tài chính, là những khâu cơ bản trong hệ thống thông tin kinh tế. Mọi thông tin
kinh tế trong đơn vị phải dựa trên cơ sở số liệu thống nhất do ba loại hạch toán
cung cấp. Trong ba loại hạch toán thì kế toán có vai trò rất quan trọng trong
công tác quản lý xí nghiệp. Vì vậy ngời ta coi kế toán là quy tắc đâu tiên của
quản lý; không có kế toán thì không thể quản lý đợc kinh tế. Kế toán không
phải là công việc giấy tờ, một loại nghiệp vụ đơn giản, mà là một môn học về
quản lý rất tinh vi. Hạch toán kế toán ra đời chính là để đáp ứng nhu cầu thông
tin về các hoạt động kinh tế tài chính phát sinh trong hoạt động lao động sản
xuất của con ngời. Tất cả các hình thái xã hội đều phải tiến hành hạch toán. Tuy
nhiên mỗi chế độ xã hội đều có công thức sản xuất riêng, phơng thức sản xuất
thay đổi làm cho toàn bộ cơ cấu kinh tế, xã hội và chính trị thay đổi. Bên cạnh
đó cùng với sự phát triển sản xuất của xã hội hạch toán cũng không ngừng đợc
phát triển và hoàn thiện về phơng pháp cũng nh định hớng tổ chức. Trong xã hội
có giai cấp, hạch toán bao giờ cũng là công cụ trong tay giai cấp thông trị sử
dụng quản lý kinh tế phục vụ trực tiếp quyền lợi của giai cấp đó.
Trải qua các quá trình hình thái kinh tế xã hội khác nhau cũng đã có
nhiều quan điểm khác nhau về hạch toán kế toán, song có thể đa ra hai quan
điểm cơ bản sau. Các nhà t bản nhìn nhận hạch toán dới góc độ công việc, là
một hoạt động dịch vụ, là một thứ ngôn ngữ kinh doanh. Tóm lại họ coi kế toán
là một phơng tiện, công cụ phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh hay hoạt
động quản lý các hoạt động kinh tế ấy. Giai cấp t bản biện luận rằng trong bất
cứ chế độ xã hội nào hạch toán cũng giống nhau, có thể nghiên cứu các phơng
3
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
pháp hạch toán độc lập và tách rời phơng thức xã hội. Họ muốn chứng minh
tính chất bền vững của hạch toán t bản chủ nghĩa nói riêng và tính chất ổn định

của chế độ kinh tế t bản chủ nghĩa nói chung.
Kế toán xã hội chủ nghĩa đợc coi là một khoa học theo quan điểm này
cũng có nhiều khái niệm về kế toán. Song dù hiểu theo cách nào thì kế toán là
một khoa học nhất thiết gắn liền với thông tin về tài sản, sự vận động của tài sản
và nhằm kiểm tra giám sát tài sản cũng nh sự vận động ấy.
Sự khác nhau về nhận thức, quan điểm giữa các nớc T bản chủ nghĩa và
các nớc Xã hội chủ nghĩa đối với hạch toán kế toán là xuất phát từ sự khác nhau
chế độ sở hữu về t liệu sản xuất. Vì vậy, trong điều kiện nền kinh tế dựa theo
chế độ công hữu về t liệu sản xuất, hạch toán cần đợc hiểu là vấn đề thông tin,
về vấn đề kiểm tra, kiểm soát các hoạt động kinh tế tài chính trong các tổ chức
đơn vị, theo quan điểm này nó thể hiện bản chất hạch toán kế toán ở nớc ta hiện
nay.
II. Đối tợng nghiên cứu của hạch toán kế toán
Mỗi môn khoa học có một đối tợng và phơng pháp nghiên cứu riêng,
khác với hạch toán kế toán t bản, kế toán xã hội chủ nghĩa nói chung và kế toán
nớc ta nói riêng có đối tợng và phơng pháp cụ thể bởi vì nó là một môn khoa
học cụ thể.
Nghiên cứu đối tợng của hạch toán kế toán là xác định nội dung mà kế
toán phản ánh, giám đốc. Hạch toán kế toán là một môn khoa học kinh tế có đối
tợng nghiên cứu là một nội dung của quá trình tái sản xuất xã hội, mà cụ thể đối
tợng của hạch toán kế toán là tài sản và sự hình thành, vận động của tài sản
trong các đơi vị cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình tái sản xuất ở đơn
vị nói riêng và quá trình tái sản xuất xã hội nói chung. Mỗi một đơn vị sản xuất
kinh doanh hay một cơ quan khi hình thành và bớc vào hoạt động thực hiện
chức năng nhiệm vụ đã đợc xác định đều phải sử dụng một lợng tài sản nhất
định. Trong quá trình hoạt động thực hiện chức năng của đơn vị, các hoạt động
kinh tế tài chính nảy sinh gây ra sự biến động về phạm vi, qui mô của tài sản
cũng nh sự thay đổi chuyển hoá hình thành của tài sản từ hình thái này sang
4
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán

hình thái khác. Hạch toán kế toán với vai trò rất quan trọng trong hệ thống quản
lý kinh tế quốc dân cũng nh trong từng đơn vị cần phải nhận biết số tài sản đang
sử dụng trong đơn vị, nhận biết đợc các hoạt động kinh tế tài chính nảy sinh gây
nên sự biến động của tài sản. Do vậy hạch toán kế toán cần thiết phải thu nhận
sử lý thông tin, cung cấp thông tin về tài sản đơn vị đang sử dụng, về các hoạt
động kinh tế tài chính gây nên sự biến động thay đổi tài sản trong đơn vị. Thực
hiện phản ánh kiểm tra giám sát số tài sản hiện có và các hoạt động kinh tế tài
chính đó, góp phần sử dụng có hiệu quả các tài sản trong đơn vị hơn. Có thể cụ
thể hoá đặc điểm đối tợng hạch toán kế toán.
Thứ nhất: Hạch toán kế toán nghiên cứu các yếu tố của quá trình tái sản
xuất trên góc độ tài sản (tài sản cố định và tài sản lu động) trong kinh doanh tài
sản này đợc gọi là vốn, nguồn hình thành các tài sản này gọi là nguồn vốn.
Nghiên cứu tài sản trong mối liên hệ giữa hai mặt vốn và nguồn vốn là đặc trng
nổi bật của hạch toán kế toán.
Thứ hai: Hạch toán kế toán không chỉ nghiên cứu tài sản trong trạng thái
tĩnh mà còn phải nghiên cứu cả trong trạng thái động của tài sản trong quá trình
sản xuất kinh doanh.
Thứ ba: Trong quá trình kinh doanh của đơn vị ngoài các mối quan hệ
trực tiếp đến tài sản của đơn vị còn phát sinh cả những mối quan hệ kinh tế
pháp lý ngoài vốn của đơn vị nh: Sử dụng tài sản thuê ngoài, nhận vật liệu gia
công, thực hiện các nghĩa vụ trong các hợp đồng kinh tế, liên kết kinh tế.
Những mối quan hệ kinh tế pháp lý này ngày nay đang đặt ra các nhu cầu cấp
bách đòi hỏi kế toán phải nghiên cứu giải quyết.
Thứ t : Việc cụ thể hoá đối tợng nghiên cứu của hạch toán kế toán chỉ có
thể đạt đợc khi nắm đợc cả phạm vi biểu hiện của đối tợng này. Rõ ràng khó có
thể thấy đợc quá trình tái sản xuất với đầy đủ các giai đoạn của nó trong phạm
vi toàn bộ nền kinh tế quốc dân với hàng loạt những mối quan hệ qua lại của
các doanh nghiệp, tổ chức cơ quan. Mặt khác trong phạm vi rộng lớn đó giữa
các đơn vị kinh tế với nhau hay với các đơn vị, tổ chức phi kinh tế, các mặt biểu
hiện của tài sản khác nhau. Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý toàn bộ nền

kinh tế nói chung và của mỗi tổ chức kinh tế nói riêng thì nhiệm vụ của hạch
5
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
toán kế toán là phải nắm bắt đợc các mặt biểu hiện này để phản ánh, giám sát
các hoạt động sản xuất kinh doanh. Nói tóm lại hạch toán kế toán có vai trò
quan trọng trong công tác quản lý kinh tế, là công cụ không thể thiếu trong hệ
thống các công cụ quản lý nền kinh tế quốc dân cũng nh trong từng đơn vị. Do
đó kế toán cần nhận biêt chính xác đối tợng của hạch toán kế toán thấy đợc sự
biến động và nhân tố gây ra sự biến động đó để từ đó có thể có đợc những quyết
định hợp lý nhằm giúp cho hệ thống hoạt động một cách có hiệu quả tiến tới
mục tiêu đã đợc đề ra. Muốn có đợc nh vậy nhất thiết kế toán phải thực hiện
việc thu thập thông tin, xử lý, tổng hợp và cung cấp thông tin về các tài sản
đang sử dụng, các nghiệp vụ kinh tế phát sinh gây ra sự biến động, chuyển hoá
tài sản trong đơn vị. Việc xác định đối tợng của hạch toán kế toán một cách chi
tiết cụ thể, đúng đắn sẽ giúp cho việc thu nhặt thông tin về số tài sản, kinh phí
hiện có, về tình hình kết quả hoạt động của đơn vị một cách chính xác, trung
thực, khách quan, kịp thời và toàn diện. Từ đó kiểm tra việc thực hiện sử dụng
tài sản, sử dụng kinh phí, việc kiểm tra thực hiện các chỉ tiêu, việc chấp hành
chính sách chế độ, đảm bảo hoạt động có hiệu quả, tránh đợc các tổn thất cho
đơn vị và cho xã hội.

III. Những quan điểm khác nhau về đối tợng nghiên cứu của hạch toán kế
toán
Giống nh hạch toán kế toán, cũng có nhiều quan điểm khác nhau về đối
tợng của hạch toán kế toán. Nhng nhìn chung có hai quan điểm cơ bản sau:
- Quan điểm thứ nhất cho rằng: Đối tợng của kế toán nghiên cứu là tài
sản xã hội chủ nghĩa và sự vận động của các tài sản đó, các quá trình sản xuất,
lu thông, phân phối, tiêu dùng (không kể tiêu dùng cá nhân), tổng sản phẩm xã
hội.
- Quan điểm thứ hai lại cho rằng: Đối tợng kế toán đợc nhìn nhận là tài

sản và sự vận động của tài sản trong đơn vị.
6
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
Thực chất về mặt bản chất, hai quan điểm trên có sự thống nhất về đối t-
ợng mà kế toán phản ánh, chỉ khác nhau về mặt phạm vi biểu hiện của đối tợng
ấy.
Quan điểm thứ nhất đợc đa ra trong điều kiện nền kinh tế kế hoạch hoá
tập chung bao cấp. Trong chế độ này, do chỉ tồn tại duy nhất loại hình kinh tế
Nhà nớc, mọi hoạt động đều đợc sự tài trợ và đảm bảo của nhà nớc, tài sản của
các đơn vị đều là tài sản chung - tài sản xã hội chủ nghĩa.
Khi chuyển sang cơ chế quản lý kinh tế mới - vận hành theo cơ chế thị tr-
ờng có sự quản lý của nhà nớc - Nền kinh tế gồm nhiều thành phần kinh tế khác
nhau. Các đơn vị không phải chỉ có các đơn vị thuộc quốc doanh mà còn có cả
các đơn vị ngoài quốc doanh. Mọi hoạt động kinh tế tài chính trong đơn vị hoạt
động theo nguyên tắc tự chủ trong phạm vi chính sách chế độ thể lệ về kinh tế,
tài chính của nhà nớc. Tài chính mỗi đơn vị này không chỉ duy nhất thuộc
quyền sở hữu của nhà nớc mà còn tồn tại nhiều hình thức sở hữu khác tham gia
trong nền kinh tế. Với vai trò của mình, hạch toán kế toán phải phản ánh đợc tất
cả các tài sản, sự vận động của tài sản ấy. Nh vậy là ở đây đối tợng của hạch
toán kế toán đợc biểu hiện ở phạm vi rộng hơn, đầy đủ hơn. Đó là tài sản và sự
vận động của tài sản nói chung trong hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn
vị.
Tuy nhiên trên đây mới chỉ là những nhận thức khái quát về đối tợng của
hạch toán kế toán. Để có thể hiểu đợc đầy đủ, rõ ràng đối tợng của kế toán
chúng ta cần phải đi sâu vào nghiên cứu đối tợng cụ thể của hạch toán kế toán
trong các đơn vị mà tiêu biểu là đơn vị sản xuất - một đơn vị kinh tế cơ sở của
nền kinh tế quốc doanh sử dụng tài sản và có các hoạt động kinh tế tài chính đa
dạng, phong phú. Nghiên cứu đối tợng cụ thể của hạch toán kế toán trong đơn vị
sản xuất và với phơng pháp luận khoa học giúp ta có khả năng nghiên cứu, nhận
biết đợc đối tợng cụ thể của hạch toán kế toán trong các đơn vị khác.

7
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
Chơng II
Đối tợng cụ thể của hạch toán kế toán
Trong thực tế, quá trình tái sản xuất đợc thực hiện trớc hết và chủ yếu ở
các đơn vị cơ sở của nền kinh tế: Các doanh nghiệp, các công ty, hợp tác xã t
nhân. . . các đơn vị này là những tế bào của nền kinh tế luôn có sự vận động
không ngừng. Trong cơ chế quản lý, các đơn vị này có tính độc lập tơng đối về
nghiệp vụ kinh doanh cũng nh công tác quản lý, tự bù đắp chi phí và tối đa hoá
doanh thu. Để nghiên cứu về đối tợng của hạch toán kế toán trong doanh
nghiệp, trong các đơn vị nói chung trớc hết là tìm hiểu nó trong đơn vị sản xuất
- một đơn vị kinh tế cơ sở của nền kinh tế quốc dân sử dụng tài sản và có hoạt
động kinh tế tài chính đa dạng, phong phú.
Khái niệm về đơn vị sản xuất kinh doanh là đơn vị cơ sở của nền kinh tế
quốc dân với chức năng sản xuất ra các sản phẩm vật chất hữu ích để đáp ứng
nhu cầu sản xuất và đời sống xã hội. Để có thể thực hiện chức năng sản xuất ra
những sản phẩm đáp ứng nhu cầu của xã hội, đơn vị sản xuất cần thiết phải có
một số lợng tài sản nhất định nh: máy móc, thiết bị sản xuất, các phơng tiện kỹ
thuật, các loại nguyên, nhiên vật liệu. . . trong điều kiện nền kinh tế sản xuất
hàng hoá, các loại tài sản trong đơn vị đều đợc đo lờng bằng thớc đo tiền tệ bên
cạnh thớc đo hiện vật. Biểu hiện bằng tiền của các tài sản trong đơn vị sản xuất
đợc gọi là vốn kinh doanh của đơn vị. Tài sản trong đơn vị sản xuất có nhiều
loại khác nhau, đợc hình thành từ các nguồn khác nhau, do vậy vốn kinh doanh
trong đơn vị sản xuất cũng có nhiều loại khác nhau và cũng đợc hình thành từ
các nguồn khác nhau. Nh vậy các loại vốn kinh doanh và các nguồn vốn kinh
doanh là hai mặt biểu hiện của cùng một lực lợng tài sản - một lợng vốn kinh
doanh trong đơn vị sản xuất là đối tợng cụ thể của hạch toán kế toán trong quá
trình sản xuất.
Để sử dụng hợp lý và có hiệu quả các nguồn vốn kinh doanh, khai thác,
huy động triệt để các nguồn vốn kinh doanh cần phải nhận biết đầy đủ các loại

8
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
vốn kinh doanh (xem trong doanh nghiệp có những loại vốn cụ thể gì), các
nguồn vốn kinh doanh trong đơn vị (nguồn hình thành các loại vốn mà doanh
nghiệp đang sử dụng), cũng có nghĩa là cần việc nghiên cứu, phân loại vốn kinh
doanh trong đơn vị theo kết cấu vốn kinh doanh và theo nguồn hình thành vốn
kinh doanh.
I. Phân loại vốn kinh doanh theo kết cấu
Trong đơn vị sản xuất, vốn kinh doanh đợc phân loại theo kết cấu gồm:
vốn lu động và vốn cố định.
1. Vốn lu động
Vốn lu động đợc biểu hiện bằng tiền (giá trị) của tài sản lu động. Đặc
điểm của vốn lu động là thời gian luân chuyển ngắn, thờng là trong vòng một
chu kỳ kinh doanh hay trong vòng một năm. Trong đơn vị sản xuất, vốn lu động
bao gồm: các loại tiền, chứng khoán ngắn hạn, tài sản trong thanh toán, tài sản
dự trữ trong sản xuất kinh doanh, do đó vốn kinh doanh trong đơn vị sản xuất
cũng chia thành các loại vốn tơng ứng: vốn bằng tiền và các khoản đầu t ngắn
hạn, vốn trong thanh toán, vốn dự trữ sản xuất kinh doanh. Chúng ta hãy lần lợt
xem xét từng loại vốn dới đây.
- Vốn bằng tiền và các khoản đầu t ngắn hạn: là trị giá của các loại tiền
nh tiền mặt ở quỹ (bao gồm cả tiền Việt Nam và ngoại tệ), tiền gửi ở ngân hàng
kho bạc, ở công ty tài chính vàng bạc, kim khí đá quý ở quỹ hay gửi ở ngân
hàng, ở kho bạc, ở công ty tài chính; trị giá các loại chứng khoán ngắn hạn, các
khoản góp vốn liên doanh ngắn hạn và cho vay ngắn hạn. Thông thờng các
khoản đầu t chứng khoán hay cho vay ngắn hạn có thể bán đi, nói một cách
khác là chuyển đổi thành tiền trong vòng một năm.
- Vốn trong thanh toán là trị giá tài sản của đơn vị đang nằm trong quá
trình thanh toán nh các khoản phải thu của khách hàng, khoản tạm ứng cho
nhân viên, khoản phải thu khác. Đó là những tài sản của doanh nghiệp nhng do
quan hệ thanh toán những khoản vốn đó vẫn do cá nhân hay các đơn vị khác sử

dụng cha trả cho doanh nghiệp.
9
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
- Vốn dự trữ sản xuất kinh doanh là trị giá tài sản của đơn vị đang trong
quá trình dự trữ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đảm bảo cho hoạt động sản
xuất kinh doanh của đơn vị đợc thực hiện một cách thờng xuyên, liên tục,
không gián đoạn nh: các loại nguyên vật liệu, công cụ dự trữ trong kho chuẩn bị
đa vào sản xuất, các loại sản phẩm chế biến dở dang trên dây chuyền sản xuất,
các loại sản phẩm trong kho chuẩn bị bán ra. . .
2. Vốn cố định
Vốn cố định là biểu hiện bằng tiền (giá trị của tài sản cố định và các
khoản đầu t dài hạn). Tài sản cố định là những tài sản có giá trị lớn và thời gian
sử dụng lâu dài. Theo quy định của nớc ta hiện nay, những tài sản có trị giá 5
triệu đồng trở lên và thời gian sử dụng trên 1 năm trở lên đợc coi là tài sản cố
định của đơn vị. Tài sản cố định trong đơn vị là các cơ sở vật chất kỹ thuật và
điều kiện quan trọng đảm bảo cho đơn vị thực hiện hoạt động sản xuất kinh
doanh có hiệu quả. Tính chất chung của tài sản cố định là có thể tham gia vào
nhiều chu kỳ sản xuất trong quá trình sản xuất, nó hao mòn dần và chuyển từng
phần hao mòn đó vào giá trị của sản phẩm mới sản xuất ra, nhng hình thái bên
ngoài và thuộc tính của nó vẫn giữ nguyên sau mỗi chu kỳ sản xuất. Hiện nay
tài sản cố định trong đơn vị sản xuất bao gồm:
- Tài sản cố định hữu hình: là những tài sản có hình thái vật chất, có đủ
tiêu chuẩn của tài sản cố định về giá trị và thời gian sử dụng theo quy định
trong chế độ quản lý tài chính hiện hành nh: Nhà cửa, máy móc thiết bị, phơng
tiện vận tải, phơng tiện truyền dẫy. . . Tài sản cố định có thể do đơn vị tự mua
sắm, xây dựng hoặc đi thuê dài hạn.
- Tài sản cố định vô hình: Là những tài sản cố định không có hình thức
biểu hiện dới hình thái vật chất, thể hiện một lợng giá trị doanh nghiệp đã đầu t
hoặc đã tham gia vào hoạt động liên doanh của doanh nghiệp, nó đại diện cho
một quyền hợp pháp của ngời chủ sở hữu nó đợc quyền hởng những quyền lợi

kinh tế mà nó đem lại nh: chi phí thành lập doanh nghiệp, bằng sáng chế, bản
quyền tác giả, chi phí nghiên cứu phát triển, chi phí về lợi thế thơng mại, độc
quyền nhãn hiệu. . .Tài sản này có thể do doanh nghiệp tự đầu t xây dựng hoặc
do doanh nghiệp thuê dài hạn mà có.
10
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
- Tài sản cố định thuê tài chính: Là giá trị các khoản đầu t dài hạn với
mục đích kiếm lợi nh: đầu t góp vốn liên doanh dài hạn, chứng khoán dài hạn,
cho thuê tài sản cố định dài hạn, cho vay vốn dài hạn hay đầu t kinh doanh bất
động sản. . .
Trên đây là cách phân loại vốn kinh doanh theo kết cấu đợc áp dụng từ
năm 1995 trở lại đây (xem bảng tóm tắt số 2). Trớc năm 1995, việc phân loại
vốn kinh doanh cũng có tất cả các nội dung của phân loại hiện nay, chỉ khác
nhau về sự sắp xếp trật tự hai loại vốn (xem bảng số 1).
Trớc kia, các doanh nghiệp còn phụ thuộc nhiều vào nhà nớc, khi mà chế
độ kế hoạch hoá tập trung bao cấp đã từng tồn tại trong một thời gian dài ở nớc
ta. Nhà nớc cung cấp vốn sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp vừa chịu trách
nhiệm phân phối sản phẩm của doanh nghiệp sản xuất ra, vấn đề cạnh tranh
giữa các doanh nghiệp hoàn toàn không đợc đề cao. Do vậy vốn cố định luôn
chiếm một tỷ trọng lớn và yêu cầu quản lý loại vốn này luôn đợc đặt lên hàng
đầu. Việc phân loại vốn cố định chỉ gồm có tài sản cố định hữu hình là do trong
cơ chế cũ, tài sản chủ yếu của đơn vị là chỉ là tài sản cố định hữu hình nh máy
móc thiết bị, dụng cụ lao động. . . Tài sản cố định vô hình cũng nh tài sản cố
định thuê tài chính cha đợc đầu t cũng nh cha đợc quan tâm đúng mức. Thực tế
trong cơ chế cũ hai loại tài sản cố định này không có điều kiện tồn tại và phát
triển.
Vốn lu động trong doanh nghiệp ở chế độ cũ chiếm tỷ trọng nhỏ đợc
quản lý theo định mức, các định mức sử dụng loại vốn này đều do Nhà nớc quy
định sẵn tuy theo mục đích chỉ đạo của Nhà nớc. Chính vì vậy vốn này còn có
tên gọi là vốn lu động định mức. Mặt khác vốn lu động này đợc sắp xếp theo

trật tự: vốn dự trữ, vốn sản xuất, vốn thành phẩm, vốn bằng tiền và vốn thanh
toán. Sắp xếp nh vậy là hoàn toàn hợp lý với cơ chế quản lý cũ cũng nh hoạt
động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong điều kiện phát triển kinh tế
xã hội bấy giờ. Thời đó doanh nghiệp sản xuất trên cơ sở cái mà mình có, vậy
nên vốn dự trữ là cái doanh nghiệp có trớc trong hoạt động sản xuất. Việc sản
xuất sản phẩm theo định mức Nhà nớc yêu cầu theo nguồn vốn dự trữ đã có.
Tiếp đó đến vốn thành phẩm bởi sản phẩm mà doanh nghiệp sản xuất và sẽ
11
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
phân phối theo sự chỉ đạo của Nhà nớc. Vốn bằng tiền phục vụ cho các hoạt
động của doanh nghiệp không cần nhiều vì điều kiện trao đổi còn hạn chế. Vốn
trong thanh toán cha đợc quan tâm trong hoạt động của doanh nghiệp bởi trong
quan hệ thanh toán này luôn có sự can thiệp tài trợ của Nhà nớc. Sự thiếu hụt
vốn bằng tiền hay thiếu vốn hoạt động do ứ đọng trong sản xuất hay trong thanh
toán đều đợc nhà nớc tài trợ hay cấp thêm vốn để doanh nghiệp tiếp tục hoạt
động. Chính vì vậy doanh nghiệp trong cơ chế cũ không phát huy đợc tính năng
động, tự chủ sáng tạo. Suốt một thời gian dài doanh nghiệp ở thế bị động, thậm
chí có t tởng trông chờ vào sự can thiệp giúp đỡ của Nhà nớc.
12
Đề tài: Đối tợng của hạch toán kế toán
* Trớc năm 1995
Bảng số 1:
13
Tài sản của đơn
vị sản xuất
kinh doanh
theo kết cấu
vốn kinh doanh
Vốn
cố

định
Vốn lu
động
Vốn dự
trữ
Vốn trong
thanh toán
TSCĐ
Vốn sản
xuất
Vốn thành
phẩm
Vốn bằng
tiền
-Nhà cửa
- Vật kiến trúc
- Máy móc thiết bị
- Phơng tiện VT
- Nguyên liệu
- Vật liệu
- Công cụ lao
động thô sơ
- Nửa thành phẩm
tự chế
- Sản phẩm dở dang
- Thành phẩm
- Tiền mặt
- Tiền gửi ngân
hàng
- Thanh toán với ngời

mua...