Giáo dục môi trường qua các hoạt động ngoại khoá môn TNXH cho học sinh lớp 3

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành khóa luận “Giáo dục môi trường qua các hoạt động ngoại
khoá môn TNXH cho học sinh lớp 3” em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến
Thạc sĩ Dƣơng Thị Thanh – Giảng viên khoa Tiểu học – Mầm non, ngƣời đã
hƣớng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này.
Em xin chân thành gửi lời cảm ơn tới phòng Khoa học và Hợp tác quốc tế
Trƣờng Đại học Tây Bắc và Ban chủ nhiệm khoa Tiểu học – Mầm non đã tạo
điều kiện giúp đỡ chúng em.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo và các em học sinh
trƣờng Tiểu học Chiên Sơn – huyện Sơn Động và trƣờng Tiểu học Tân Sơn –
huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang đã tạo điều kiện cho chúng em hoàn thành
khóa luận này.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn các thầy giáo, cô giáo và các bạn sinh viên đã
có những ý kiến đóng góp thiết thực, những tài liệu tham khảo quý báu để giúp
chúng em trong quá trình thực hiện khóa luận này.
Em xin chân thành cảm ơn!

Sơn La, tháng 5 năm 2014
Sinh viên

Hoàng Thị Thọ






MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu của đề tài 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
5. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài 3
6. Những đóng góp của đề tài 4
7. Cấu trúc của khóa luận 4
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ GDMT MÔN TNXH 5
1.1. Cơ sở lí luận 5
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 5
1.1.2. Môn TNXH trong nhà trƣờng tiểu học 7
1.2. Cơ sở thực tiễn 8
1.2.1. Nhận thức và hành vi của học sinh tiểu học về môi trƣờng và bảo vệ môi
trƣờng 8
1.2.2. Thực trạng tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT môn TNXH ở
trƣờng thể nghiệm 10
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 19
CHƢƠNG 2: TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ GDMT CHO
HỌC SINH TIỂU HỌC QUA MÔN TNXH LỚP 3 20
2.1. Các nguyên tắc của việc tổ chức hoạt động ngoại khoá GDMT 20
2.1.1. Nguyên tắc tự nguyện 20
2.1.2. Nguyên tắc hấp dẫn 20
2.1.3. Nguyên tắc bổ trợ chính khoá 21
2.2. Các hình thức hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH 21
2.3. Quy trình tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH 24
2.4. Thiết kế một số hình thức tổ chức ngoại khoá GDMT qua môn TNXH lớp 3 25
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 39
CHƢƠNG 3: THỂ NGHIỆM SƢ PHẠM 40
3.1. Mục đích, ý nghĩa của thể nghiệm sƣ phạm 40

3.2. Nội dung và kế hoạch thể nghiệm 40
3.2.1. Đối tƣợng thể nghiệm 40
3.2.2. Nội dung thể nghiệm 40
3.2.3. Thời gian thể nghiệm 41
3.2.4. Địa điểm thể nghiệm 41
3.2.5. Phƣơng pháp tiến hành và đánh giá thể nghiệm 41
3.3. Kết quả thể nghiệm và đánh giá kết quả 41
3.3.1. Trƣờng Tiểu học Chiên Sơn 41
3.3.2. Trƣờng Tiểu học Tân Sơn 47
3.3.3. Kết luận chung về kết quả thể nghiệm……….… …………………… 55
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 55
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 56
1. Kết luận 56
2. Kiến nghị 56
2.1. Đối với nhà trƣờng 56
2.2. Đối với giáo viên tiểu học 57
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết
Đọc
BVMT
Bảo vệ môi trƣờng
DCT
Dẫn chƣơng trình
GDMT
Giáo dục môi trƣờng

GV
Giáo viên
HĐNK
Hoạt động ngoại khóa
HS
Học sinh
MT
Môi trƣờng
NXB GD
Nhà xuất bản Giáo dục
NXB
Nhà xuất bản
TN
Thể nghiệm
TNXH
Tự nhiên và xã hội


1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Môi trƣờng là một tổng thể các yếu tố tự nhiên và xã hội tác động tƣơng hỗ
với nhau tạo nên một khung cảnh sống với những điều kiện để con ngƣời tồn tại và
phát triển. Song để tồn tại và phát triển, nhu cầu cuộc sống của con ngƣời nói
chung và trẻ em nói riêng rất phong phú và đa dạng, mà sự đáp ứng nhu cầu đó
phần lớn lại ở trong thiên nhiên. Trƣớc sự hủy hoại trầm trọng của môi trƣờng nhƣ
hiện nay, vấn đề giáo dục môi trƣờng cho mọi ngƣời trên toàn cầu đang trở nên cấp
bách. Vì thế GDMT là một nội dung giáo dục quan trọng trong nhà trƣờng.
Ở Tiểu học giáo dục môi trƣờng là một quá trình nhằm phát triển ở học sinh

sự hiểu biết và quan tâm trƣớc những vấn đề môi trƣờng bao gồm kiến thức, thái
độ, hành vi, trách nhiệm và kỹ năng để tự mình cùng tập thể đƣa ra các giải pháp
nhằm giải quyết vấn đề môi trƣờng trƣớc mắt cũng nhƣ lâu dài. Giáo dục môi
trƣờng nhằm mục đích cuối cùng là học sinh đƣợc trang bị ý thức trách nhiệm
đối với sự phát triển bền vững của trái đất, năng lực biết tự đánh giá vẻ đẹp thiên
nhiên. Giáo dục môi trƣờng tạo dựng cho trẻ một môi trƣờng sống phù hợp với
sự phát triển của lứa tuổi trẻ thơ. Môi trƣờng ấy cần đáp ứng những yêu cầu an
toàn, sạch sẽ, lành mạnh và phong phú, hình thành ở trẻ một cách sống có văn
hóa trong môi trƣờng.
Vì vậy, để tiến hành GDMT với tính chất là giáo dục vì môi trƣờng, cần
khuyến khích các phƣơng pháp giảng dạy và học tập có tính chất nghiên cứu,
quan sát, phân tích, suy luận để hình thành khả năng tiếp nhận thông tin và giải
quyết vấn đề theo hƣớng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.
Có thể nói, GDMT ở trƣờng tiểu học trong những năm gần đây và nhất là
hiện nay đã thực sự đƣợc coi trọng và đƣợc xúc tiến bằng hai con đƣờng: con
đƣờng trực tiếp thông qua giảng dạy môn văn hoá trong chƣơng trình và con
đƣờng gián tiếp thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Đối với học sinh tiểu
học, tổ chức giáo dục ở trên lớp và ngoài lớp là hai bộ phận hữu cơ hợp thành
một thể thống nhất nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục trong nhà trƣờng. Thế
nhƣng, nếu hoạt động chính khoá hình thành chủ yếu cho học sinh kiến thức về

2
môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng thì hoạt động ngoại khoá GDMT không chỉ
mở rộng kiến thức mà còn giúp hình thành ở học sinh thái độ, hành vi và kĩ năng
bảo vệ môi trƣờng. Nó huy động sự tham gia của nhiều học sinh, đòi hỏi học
sinh phải vận dụng những kiến thức đã học một cách tổng hợp, linh hoạt giải
quyết vấn đề, kích thích hứng thú của ngƣời học. Có thể xem hình thức tổ chức
các hoạt động ngoại khoá GDMT là một trong những biện pháp tốt nhất để hình
thành ở học sinh ý thức, thái độ, tình cảm và hành vi bảo vệ môi trƣờng Việt
Nam hôm nay và ngày mai.

Môn TNXH, đặc biệt là TNXH lớp 3 là môn học có rất nhiều nội dung
GDMT đƣợc lồng ghép. Các em đƣợc học môn TNXH chính là đƣợc học về tự
nhiên, học về cuộc sống đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ xung quanh các em.
Vì vậy, khi dạy môn TNXH, giáo viên cần tích cực tổ chức các hoạt động ngoài
giờ, ngoại khóa để các học sinh đƣợc quan sát trực tiếp, tìm hiểu, điều tra, thực
hành trong môi trƣờng xung quanh, để làm cho môi trƣờng xung quanh trở
thành nơi các em trải nghiệm, thu thập các tƣ liệu chuẩn bị cho việc tiếp thu bài
học trên lớp hay là nơi để học sinh thực hành để củng cố và rèn luyện những
kiến thức và kĩ năng đã học.
Có thể nói rằng, nâng cao hiểu biết về tự nhiên, xã hội và các vấn đề môi
trƣờng thông qua các hoạt động ngoại khoá chính là biện pháp hiệu quả nhất để
kích thích nghiên cứu, quan sát, phân tích, suy luận và đánh giá có phê phán để
hình thành khả năng tiếp nhận thông tin và thu thập bằng chứng, giải quyết vấn
đề theo hƣớng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Tuy nhiên, những
tài liệu nghiên cứu về cách thức tổ chức các hoạt động ngoại khoá còn chƣa
nhiều, các mẫu thiết kế các hoạt động phần lớn mới chỉ dừng lại ở mô hình lí
thuyết, chung chung, gây khó khăn cho giáo viên trong quá trình tổ chức các
hoạt động, nhƣ thế sẽ không phát huy hết tác dụng của các hoạt động ngoại khoá
trong việc GDMT qua môn TNXH.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã chọn đề tài: “Giáo dục môi trường
qua các hoạt động ngoại khoá môn TNXH cho học sinh lớp 3” làm khóa luận
tốt nghiệp của mình.

3
2. Mục đích nghiên cứu
- Tìm hiểu vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá
GDMT cho học sinh qua môn TNXH.
- Nghiên cứu cách tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT cho học sinh
lớp 3 qua môn TNXH.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu của đề tài

3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình giáo dục môi trƣờng cho học sinh tiểu học thông qua môn
TNXH lớp 3.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
GDMT qua hình thức tổ chức các hoạt động ngoại khoá môn TNXH lớp 3.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề GDMT và việc tổ chức
các hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH lớp 3.
- Nghiên cứu cách tổ chức một số hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn
TNXH cho học sinh lớp 3.
- Thể nghiệm một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá GDMT để
đánh giá tính khả thi, hiệu quả của các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài
* Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
Tác giả tiến hành nghiên cứu các tài liệu về môi trƣờng, giáo dục môi
trƣờng, các tài liệu về tâm lí học… và các tài liệu bàn về vấn đề tổ chức các hoạt
động ngoại khoá. Việc nghiên cứu cơ sở lí luận này giúp tác giả có căn cứ để
xác định đƣợc các khả năng, tiêu chí lựa chọn các hình thức tổ chức các hoạt
động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH lớp 3.
* Phương pháp điều tra, khảo sát
Tác giả tiến hành dự giờ, lập các phiếu điều tra thực trạng nhận thức và
hành vi của giáo viên và học sinh về vấn đề môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng,
tìm hiểu thực trạng vấn đề tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT trong nhà
trƣờng tiểu học nhằm tìm ra những khó khăn, hạn chế của giáo viên khi tiến

4
hành các hoạt động ngoại khoá GDMT. Đây chính là cơ sở thực tiễn cho việc
thiết kế các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá GDMT phù hợp với trình
độ, năng lực của giáo viên cũng nhƣ của học sinh.
* Phương pháp thực nghiệm

Đây là phƣơng pháp đƣợc sử dụng để kiểm tra tính đúng đắn của mục đích
đã đề ra, kiểm định tính khả thi và hiệu quả của các hình thức hoạt động ngoại
khoá GDMT.
* Phương pháp thống kê toán học
Đƣợc dùng để phân tích và xử lí các kết quả thu đƣợc qua điều tra và thể
nghiệm.
6. Những đóng góp của đề tài
- Làm sáng tỏ một số vấn đề lí luận về GDMT và hoạt động ngoại khoá.
- Khái quát đƣợc một số vấn đề về thực trạng dạy và học các nội dung
GDMT, đặc biệt là thông qua các hoạt động ngoại khoá.
- Thống kê đƣợc những nội dung TNXH lớp 3 có thể tích hợp các hoạt
động ngoại khoá GDMT.
- Xây dựng đƣợc cách thức tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT môn
TNXH lớp 3.
- Thiết kế một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn
TNXH lớp 3.
7. Cấu trúc của khóa luận
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo khóa luận
gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa
GDMT qua môn TNXH cho học sinh lớp 3.
Chƣơng 2: Tổ chức hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH cho học
sinh lớp 3.
Chƣơng 3: Thể nghiệm sƣ phạm



5
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG

NGOẠI KHOÁ GDMT MÔN TNXH

1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
 Giáo dục môi trường
Đứng trƣớc sự phát triển nhƣ vũ bão của kinh tế - xã hội, vấn đề môi
trƣờng và bảo vệ môi trƣờng càng trở nên bức xúc và đƣợc quan tâm hơn bao
giờ hết. Và đi kèm với những phƣơng hƣớng gìn giữ môi trƣờng bền vững, thuật
ngữ “Giáo dục môi trƣờng” đƣợc nhắc tới ngày càng nhiều, thông qua các tài
liệu hội thảo quốc tế và khu vực về bảo vệ môi trƣờng.
Văn bản Hội nghị Tbilisi đƣợc tổ chức vào năm 1978 đã đƣa ra khái niệm
GDMT nhƣ sau: “GDMT là làm cho từng ngƣời và cộng đồng hiểu đƣợc bản
chất của môi trƣờng tự nhiên và nhân tạo, hiểu đƣợc quan hệ tƣơng tác của các
mặt sinh học, vật lí, hoá học, xã hội, kinh tế, văn hoá, có đƣợc tri thức, thái độ
và kĩ năng thực tế để tham gia có hiệu quả và có trách nhiệm vào việc tiên đoán
và giải quyết các vấn đề môi trƣờng và quản lí chất lƣợng của môi trƣờng” [23,
7]. Trong kế hoạch hành động ASEAN 2000 - 2005, GDMT đƣợc xác định là
một quá trình thông qua các hoạt động giáo dục chính quy và không chính quy,
giúp con ngƣời có đƣợc sự hiểu biết, có kĩ năng và các giá trị cho phép họ tham
gia vào việc phát triển xã hội bền vững về sinh thái và công bằng về xã hội, với
tƣ cách là những ngƣời công dân năng động và có tri thức.
Hiểu một cách rõ ràng và đầy đủ về thuật ngữ này thì GDMT là một quá
trình thƣờng xuyên để tạo cho con ngƣời những tri thức, kĩ năng, ý thức, kinh
nghiệm và các quyết tâm cho phép họ giải quyết những vấn đề môi trƣờng hiện
tại và tƣơng lai, cũng nhƣ đáp ứng những nhu cầu của bản thân và xã hội mà
không làm ảnh hƣởng đến thế hệ mai sau.
Nhƣ vậy, GDMT là một bộ phận trong việc giáo dục nhân cách con ngƣời
mới. Thực chất của GDMT là hình thành văn hoá sinh thái cho thế hệ trẻ, cụ thể
đó là: về mặt tri thức, phải từng bƣớc làm cho học sinh nắm đƣợc những tri thức

6
cơ sở của sinh thái học. Về niềm tin và hành vi BVMT, ở đây có nghĩa là chỉ
cho mỗi cá nhân thấy rằng mỗi việc làm của họ đều ảnh hƣởng tốt hoặc xấu đến
môi trƣờng và họ có nghĩa vụ giữ gìn, bảo vệ và cải thiện môi trƣờng cho hôm
nay và cho thế hệ mai sau bằng những hành động cụ thể. Mục đích cuối cùng
của GDMT chính là để bảo vệ môi trƣờng.
 Hoạt động ngoại khoá ở trường tiểu học
Giáo dục môi trƣờng thông qua các môn học góp phần không nhờ vào
việc hình thành các nhận thức về môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng cho học sinh.
Song những tri thức đó sẽ không đƣợc vững chắc, không thể biến thành hành
động và thói quen nếu không đƣợc củng cố, rèn luyện thông qua các hoạt động.
Vậy, hoạt động ngoại khoá là gì? Ngay bản thân khái niệm “ngoại khoá” cũng
cho đến nay vẫn chƣa đƣợc lí giải cặn kẽ, thấu đáo và nhất quán: Ngoại khoá là
hình thức học tập hay vui chơi? Là chính khoá hay ngoài chính khoá?.
Hoạt động ngoại khoá đƣợc hiểu là một hình thức tổ chức học tập ngoài
lớp có tổ chức, có kế hoạch có phƣơng hƣớng xác định; không bắt buộc trong
chƣơng trình, đƣợc học sinh tiến hành theo nguyên tắc tự nguyện dƣới sự điều
khiển, hƣớng dẫn của giáo viên nhằm bổ sung, củng cố, nâng cao những kiến
thức, kĩ năng học tập về môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng đã đƣợc học trong
chƣơng trình chính khoá.
Với cách hiểu nhƣ trên, hoạt động ngoại khoá đƣợc xem là một hình thức
tổ chức dạy học quan trọng, là một trong những con đƣờng để thực hiện đổi mới
phƣơng pháp dạy học theo định hƣớng: “phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lứa tuổi, môn học; bồi dƣỡng
phƣơng pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn; tác
động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” (Điều
24.2, Luật giáo dục).
Nhƣ vậy, việc học tập trên lớp và học tập ngoài lớp là hai bộ phận hữu cơ
hợp thành một thể thống nhất trong quá trình thực hiện mục tiêu giáo dục của
nhà trƣờng phổ thông. Các hình thức tổ chức học tập ngoại khoá phải đƣợc đặt

trong mối quan hệ biện chứng với học tập chính khoá.

7
1.1.2. Môn TNXH trong nhà trường tiểu học
* Mục tiêu của môn Tự nhiên và Xã hội
Sau khi học xong môn TNXH lớp 3, học sinh sẽ:
- Biết tên, chức năng và biết giữ vệ sinh các cơ quan hô hấp, tuần hoàn,
bài tiết nƣớc tiểu và thần kinh. Biết tên và cách phòng tránh một số bệnh thƣờng
gặp ở cơ quan hô hấp, tuần hoàn và bài tiết nƣớc tiểu.
- Biết mối quan hệ họ hàng nội ngoại; Biết phòng tránh cháy khi ở nhà;
Biết đƣợc những hoạt động chủ yếu của nhà trƣờng và giữ an toàn khi ở trƣờng;
Biết tên một số cơ quan hành chính, văn hoá, giáo dục, y tế và một số hoạt động
thông tin liên lạc, nông nghiệp, công nghiệp, thƣơng mại ở tỉnh (thành phố) nơi
học sinh ở; Biết một số quy tắc đối với ngƣời đi xe đạp; Biết về cuộc sống trƣớc
kia và hiện nay ở địa phƣơng và giữ vệ sinh môi trƣờng.
- Biết đƣợc sự đa dạng, phong phú của thực vật và động vật; Chức năng
của thân, rễ, lá, hoa, quả đối với đời sống của cây và ích lợi đối với con ngƣời.
Biết vai trò của Mặt Trời đối với Trái Đất và đời sống con ngƣời; Vị trí và sự
chuyển động của Trái Đất trong hệ Mặt Trời; Sự chuyển động của Mặt Trăng
quanh Trái Đất; Hình dạng và đặc điểm bề mặt Trái Đất; Biết ngày đêm, năm
tháng, các mùa.
* Về vấn đề hình thành và phát triển những thái độ và hành vi, mục tiêu môn
TNXH chỉ rõ:
- Có ý thức thực hiện các quy tắc giữ vệ sinh, an toàn cho bản thân, gia
đình và cộng đồng.
- Yêu thiên nhiên, gia đình, trƣờng học và quê hƣơng.
Với mục tiêu giáo dục nhƣ trên, ta nhận thấy môn TNXH, đặc biệt là môn
TNXH lớp 3 là môn học có rất nhiều nội dung GDMT gắn liền với tự nhiên và
xã hội đƣợc lồng ghép. Có thể hiểu các em đƣợc học môn TNXH chính là đƣợc
học về tự nhiên, học về cuộc sống đang hàng ngày, hàng giờ diễn ra xung quanh

các em. Những bài học trên lớp sẽ hình thành chủ yếu cho học sinh kiến thức về
tự nhiên (sự đa dạng của tự nhiên), về cuộc sống xung quanh các em, về cách
giữ gìn và bảo vệ môi trƣờng, còn hoạt động ngoại khoá GDMT sẽ đƣa các em

8
tiếp cận chính cuộc sống tự nhiên đó. Ở đó, các em đƣợc vui chơi, đƣợc tìm hiểu
và khám phá những điều mới lạ. Điều đó không chỉ giúp củng cố, mở rộng kiến
thức về tự nhiên, về cuộc sống, mà còn giúp hình thành ở học sinh tình yêu, sự
gắn bó với thiên nhiên, biết yêu cái đẹp, bảo vệ cái đẹp và hơn thế nữa, nó giúp
hình thành ở các em những kĩ năng và hành vi bảo vệ tự nhiên hay chính là bảo
vệ cuộc sống của chính các em - một mục tiêu mà những buổi học trên lớp
không thể đạt đƣợc.
Nhƣ vậy, để đạt đƣợc mục tiêu GDMT qua môn TNXH cho học sinh lớp
3, việc dạy học kết hợp nội khoá và ngoại khoá là hết sức hiệu quả và thực sự
cần thiết nhằm phát huy đƣợc hết những ƣu điểm của nội dung chƣơng trình và
đạt đƣợc mục tiêu giáo dục đã đề ra.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Nhận thức và hành vi của học sinh tiểu học về môi trường và bảo vệ
môi trường
- Về mức độ tiếp nhận những thông tin về vấn đề môi trường và bảo vệ
môi trƣờng:
Hiện nay, các phƣơng tiện thông tin đại chúng là nguồn tác động GDMT
lớn nhất sau đó mới tới nhà trƣờng. Điều này chứng tỏ GDMT đang đƣợc triển
khai ngày càng mạnh mẽ hơn ở các trƣờng tiểu học. Tuy nhiên, theo Nguyễn Thị
Thấn trong các môn học ở bậc tiểu học, năng lực và thời gian của giáo viên mới
chỉ tập trung chủ yếu vào các môn Toán và Tiếng Việt, trong khi đó môn TNXH
là môn học có tính chất liên ngành phù hợp với nội dung GDMT thì sự quan tâm
và nhiệt tình của giáo viên không cao và trình độ của giáo viên về vấn đề này
còn nhiều hạn chế. Đây sẽ là một rào cản rất lớn cho việc tiến hành các hoạt
động ngoại khóa GDMT qua môn TNXH.

- Khả năng nhận thức về trách nhiệm và các biện pháp bảo vệ môi trường
của học sinh tiểu học.
Ở trƣờng tiểu học phần lớn các em học sinh đã nhận thức đƣợc vai trò,
trách nhiệm của mình trong việc BVMT. Tuy nhiên, sự nhận thức chƣa thực sự
sâu sắc về vấn đề môi trƣờng. Tầm nhìn của các em mới chỉ hƣớng về các hành

9
vi theo chiều hƣớng tốt. Có thể các em làm một việc gây ảnh hƣởng tới môi
trƣờng nhƣng chính các em không biết hoặc không hiểu hết mức độ ảnh hƣởng
xấu của nó tới môi trƣờng. Nhƣ vậy, việc GDMT cho học sinh đang đòi hỏi cụ
thể và sâu sắc hơn nữa. Cần GDMT cho các em trong chính môi trƣờng, trong
chính cuộc sống đang hàng ngày hàng giờ diễn ra xung quanh các em.
- Nhận thức của học sinh tiểu học trong việc BVMT
Đa số học sinh đã có sự hiểu biết ban đầu về những việc làm góp phần
BVMT phù hợp với lứa tuổi các em. Các em đã thực hiện những hành vi nhằm
BVMT nhƣ: giúp các cô chú quét rác làm vệ sinh nơi em ở, vẩy nƣớc trƣớc khi
quét dọn …Với những hành vi đƣợc coi là phá hoại môi trƣờng thì đa số các em
đều nhận thức đƣợc nhƣ: bắn chim, khạc nhổ bừa bãi, nghịch ngợm các hiện vật
ở khu di tích lịch sử… Với những nhận thức nhƣ trên, ta hãy tìm hiểu hành vi
của học sinh tiểu học trong việc BVMT nhƣ thế nào?
- Hành vi của học sinh tiểu học trong việc BVMT
Đa số các em học sinh đã có hiểu biết và có hành vi đúng trƣớc những
việc làm có ảnh hƣởng tốt tới môi trƣờng và những việc làm ảnh hƣởng xấu tới
môi trƣờng. Phần lớn học sinh không bao giờ làm những việc gây hại cho môi
trƣờng nhƣ: bắn chim, bắt chim về nuôi và chăm sóc, hái hoa nơi công cộng,
khạc nhổ bừa bãi.
Qua đó có thể nhận thấy nhiều học sinh mặc dù đã có những kiến thức
nhất định về môi trƣờng nhƣng vẫn chƣa có những hành vi tích cực đối với môi
trƣờng. Nhiều nghiên cứu tâm lí đã chỉ ra rằng: học sinh lứa tuổi 6 - 11 về bản
chất rất giàu lòng yêu thiên nhiên, nhiều em có ham muốn đƣợc tham gia vào

những hoạt động xã hội công ích. Điều đó cho thấy, để các em có một thái độ,
một ý thức trách nhiệm cao hơn nữa với những hành vi của mình, có thể phát
huy hết khả năng lao động phù hợp với lứa tuổi thì cần sự quan tâm hơn nữa, tạo
điều kiện cho các em đƣợc hoạt động qua các phong trào Đoàn, Đội, tổ chức các
hoạt động ngoại khoá GDMT. Điều này nằm trong phạm vi kiến thức của các
môn học trong nhà trƣờng, nhất là môn TNXH lớp 3. Vậy, với thực tế nhận thức
và hành vi về MT và bảo vệ MT nhƣ trên của học sinh tiểu học thì việc tổ chức

10
các hoạt động ngoại khoá nhằm nâng cao chất lƣợng GDMT cho các em đƣợc
tiến hành nhƣ thế nào trong nhà trƣờng tiểu học?.
1.2.2. Thực trạng tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT môn TNXH ở
trường thể nghiệm
1.2.2.1. Mục đích khảo sát
Nhằm tìm hiểu nhận thức và hoạt động GDMT của GV ở trƣờng tiểu học
cũng nhƣ đánh giá toàn diện thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa để GDMT
trong dạy học môn TNXH lớp 3. Xác lập cơ sở thực tiễn cho việc vận dụng hoạt
động ngoại khóa để GDMT trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội lớp 3.
1.2.2.2. Đối tuợng nghiên cứu và khảo sát
Đối tƣợng khảo sát của chúng tôi trong đề tài là việc tổ chức các hoạt động
ngoại khóa GDMT của 49 giáo viên đang công tác tại trƣờng Tiểu học Chiên
Sơn – huyện Sơn Động và trƣờng Tiểu học Tân Sơn – huyện Lục Ngạn, tỉnh
Bắc Giang.
1.2.2.3. Thời gian khảo sát
Từ ngày 25 tháng 10 đến ngày 09 tháng 11 năm 2013
1.2.2.4. Khách thể và địa bàn khảo sát
- 22 giáo viên, 317 học sinh, trƣờng Tiểu học Chiên Sơn – huyện Sơn Động
– tỉnh Bắc Giang.
- 27 giáo viên, 348 học sinh, trƣờng Tiểu học Tân Sơn – huyện Lục Ngạn –
tỉnh Bắc Giang.

1.2.2.5. Nội dung khảo sát
Với phạm vi và nội dung nghiên cứu đề tài, chúng tôi giới hạn xác định
khảo sát trên một số chỉ tiêu cơ bản sau:
- Nhận thức của giáo viên về GDMT.
- Thực trạng tổ chức các hoạt động ngoại khóa GDMT của giáo viên tiểu học.
- Những thuận lợi và khó khăn của giáo viên khi tổ chức các hoạt động ngoại
khoá GDMT trong dạy học ở Tiểu học.
1.2.2.6. Các phƣơng pháp điều tra khảo sát
* Phương pháp khảo sát bằng phiếu Anket

11
- Mục đích: Tiến hành khảo sát để thu thập ý kiến của các giáo viên nhằm
tìm hiểu về nhận thức trong việc tổ chức các HĐNK trong dạy học ở bậc tiểu
học, những thuận lợi và khó khăn mà giáo viên giáo viên gặp phải.
- Các bƣớc tiến hành:
Bƣớc 1: Phát phiếu khảo sát cho giáo viên.
Bƣớc 2: Tiến hành phân tích, tổng hợp kết quả theo nội dung khảo sát.
Bƣớc 3: Nhận xét thực trạng, phân tích nguyên nhân dẫn đến thực trạng.
* Phương pháp quan sát
- Mục đích: Tiến hành quan sát trên các tiết dạy của giáo viên và những
biểu hiện của học sinh nhằm tìm hiểu cách ứng dụng để phát huy tính tích cực
của học sinh.
* Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
- Mục đích: Nhằm tìm hiểu sự chuẩn bị kế hoạch của giáo viên, để xem
việc xác định mục đích của việc tổ chức các HĐNK trong dạy học nhƣ thế nào?.
Khi tổ chức các HĐNK trong dạy học có đạt đƣợc mục đích, yêu cầu của tiết
học không?.
* Phương pháp thống kê toán học
Thống kê các số liệu thu đƣợc sau khảo sát để thu đƣợc những nhận định,
đánh giá thực trạng một cách khoa học và chính xác. Để định lƣợng kết quả

nghiên cứu, khái quát hóa và rút ra kết luận vấn đề nghiên cứu.
1.2.2.7. Kết quả khảo sát
Dựa vào những phƣơng pháp trên chúng tôi đã có những kết quả và khái quát
thành đặc điểm thực trạng của việc tổ chức các HĐNK trong dạy học ở hai trƣờng
tiểu học.







12
Bảng 1.1. Tác dụng của các hoạt động ngoại khoá GDMT
trong dạy học ở Tiểu học
STT
Những tác dụng
Số phiếu
cùng ý kiến
Tỉ lệ %
1
Mở rộng kiến thức về môi trƣờng và
bảo vệ môi trƣờng cho học sinh
31
63,3
2
Tạo cho học sinh hứng thú học tập
30
61,2
3

Giúp học sinh thêm gần gũi, thân
thuộc với môi trƣờng xung quanh
27
55,1
4
Nâng cao ý thức bảo vệ môi trƣờng
cho học sinh
23
46,9
5
Giúp học sinh vui vẻ, thoải mái sau
những buổi học trong lớp
20
40,8
6
Hình thành cho học sinh kĩ năng và
hành vi bảo vệ môi trƣờng
16
32,6


Biểu đồ 1.1. Tác dụng của các hoạt động ngoại khoá GDMT
trong dạy học ở Tiểu học



13
Ghi chú:
T1: Mở rộng kiến thức về môi trường và bảo vệ môi trường cho học sinh
T2: Tạo cho học sinh hứng thú học tập

T3: Giúp học sinh thêm gần gũi, thân thuộc với môi trường xung quanh
T4: Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh
T5: Giúp học sinh vui vẻ, thoải mái sau những buổi học trong lớp
T6: Hình thành cho học sinh kĩ năng và hành vi bảo vệ môi trường
Qua bảng 1.1 và biểu đồ 1.1 cho thấy nhận thức của giáo viên về tác dụng
của các hoạt động ngoại khoá GDMT có sự khác nhau, cụ thể: 63,3% lựa chọn
“hoạt động ngoại khoá có tác dụng mở rộng kiến thức về môi trƣờng và bảo vệ
môi trƣờng cho học sinh”; 46,9% chọn ý “Nâng cao ý thức bảo vệ môi trƣờng
cho học sinh” và 55,1% lựa chọn “Giúp học sinh thêm gần gũi, thân thuộc với
môi trƣờng xung quanh”. Tuy nhiên, chỉ có 32,6% giáo viên lựa chọn “Hoạt
động ngoại khoá có tác dụng hình thành cho học sinh kĩ năng và hành vi
BVMT”. Đây là một con số không cao. Điều này chứng tỏ sự nhận giáo viên
đã có những nhận thức nhất định về tác dụng của các hoạt động ngoại khoá
nhƣng chƣa cao. Đa số giáo viên mới chỉ nhận thức đƣợc tác dụng của các
hoạt động ngoại khoá ở mức độ chung chung mà chƣa nắm đƣợc những tác
dụng cơ bản mà hoạt động ngoại khoá đem lại. Bởi vì, các hoạt động ngoại
khoá chủ yếu hƣớng học sinh đến với tự nhiên. Ở đó, các em đƣợc tìm hiểu,
tham gia, đƣợc hoà mình cùng tự nhiên để khám phá và đƣợc “Học mà chơi,
chơi mà học”. Chính điều này sẽ giúp hình thành ở các em những kĩ năng,
hành vi bảo vệ môi trƣờng một cách tốt nhất và lâu bền nhất.
Qua các câu hỏi điều tra, bƣớc đầu chúng tôi nhận thấy: Mặc dù vẫn còn
một số giáo viên nhận thức còn chung chung, hời hợt về vấn đề GDMT,
nhƣng hầu hết đều đã thấy đƣợc tầm quan trọng của các hoạt động ngoại khoá
trong việc GDMT cho học sinh tiểu học. Điều này là cơ sở giúp chúng tôi tìm
hiểu vấn đề “Những hình thức ngoại khoá GDMT nào đƣợc tổ chức nhiều ở
trƣờng tiểu học”.


14
Bảng 1.2. Mức độ tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT

trong trường tiểu học
STT
Các hoạt động
Thƣờng
xuyên
Thỉnh
thoảng
Chƣa bao
giờ
SL
%
SL
%
SL
%
1
Thi vẽ – làm báo ảnh về môi trƣờng.
4
8,2
40
81,6
5
10,2
2
Thi viết về môi trƣờng
3
6,1
30
61,2
15

30,6
3
Trò chơi, đố vui, hái hoa dân chủ với
nội dung giáo dục môi trƣờng
9
18,3
33
67,3
6
12,2
4
Tham quan môi trƣờng
3
6,1
36
73,5
10
20,4
5
Tìm hiểu một số vấn đề MT ở địa
phƣơng
7
12,3
36
73,5
5
10,2
6
Đọc sách, báo; nói chuyện về MT
11

22,4
30
61,2
7
12,3
7
Làm kế hoạch nhỏ: thu gom sắt vụn,
giấy loại, chai lọ…
16
32,6
30
61,2
3
6,1
8
Tổng vệ sinh trƣờng, lớp
45
91,8
4
8,1
2
4,1
9
Làm vệ sinh đƣờng phố
7
12,3
27
55,4
15
30,6

10
Trồng và chăm sóc cây
22
44,9
20
40,8
3
6,1
11
Tổ chức các câu lạc bộ môi trƣờng
1
2,0
18
36,7
35
71,4

Biểu đồ 1.2. Mức độ tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT
trong trường tiểu học


15
Ghi chú:
y1: Thi vẽ - làm báo ảnh về môi trường.
y2: Thi viết về môi trường
y3: Trò chơi, đố vui, hái hoa dân chủ với nội dung giáo dục môi trường
y4: Tham quan môi trường
y5: Tìm hiểu một số vấn đề MT ở địa phương
y6: Đọc sách, báo; nói chuyện về MT
y7: Làm kế hoạch nhỏ: thu gom sắt vụn, giấy loại, chai lọ…

y8: Tổng vệ sinh trường, lớp
y9: Làm vệ sinh đường phố
y10: Trồng và chăm sóc cây
y11: Tổ chức các câu lạc bộ môi trường

Qua bảng 1.2 và biểu đồ 1.2 cho thấy, phần lớn các hình thức ngoại khoá
chúng tôi đƣa ra trong phiếu điều tra đều nhận kết quả: thỉnh thoảng tổ chức.
Đây là điều đáng mừng với các hoạt động nhƣ: “thi vẽ, làm báo ảnh về môi
trƣờng” (81,6%), “thi viết về môi trƣờng” (61,2%)… nhƣng là một điều đáng
quan tâm khi các hoạt động nhƣ: “trò chơi, đố vui, hái hoa dân chủ với nội dung
GDMT”, “đọc sách báo, nói chuyện về môi trƣờng”… lại chỉ đƣợc tổ chức ở
mức độ “thỉnh thoảng” trong các trƣờng tiểu học. Có những hoạt động mà hiệu
quả GDMT mang lại rất cao nhƣ: hoạt động “thi viết về MT”, hoạt động “tham
quan môi trƣờng”, hoạt động “làm vệ sinh đƣờng phố” giáo viên chƣa bao giờ tổ
chức cho học sinh tham gia. Thực chất đây cũng không phải là những hoạt động
khó tổ chức. Điều này chứng tỏ, vẫn tồn tại một số lƣợng không nhỏ giáo viên
chƣa thực sự quan tâm đến vấn đề GDMT qua các hoạt động ngoại khoá cho học
sinh trong trƣờng tiểu học.




16
Bảng 1.3. Những thuận lợi của giáo viên khi tổ chức các hoạt động
ngoại khoá GDMT trong dạy học ở Tiểu học

STT
Những thuận lợi
Số phiếu
cùng ý kiến

Tỉ lệ 
1
HS hứng thú học tập
40
81,6
2
GV không phải thuyết trình nhiều
32
65,3
3
GV và HS có nhiều cơ hội đối thoại
với nhau
29
59,1
4
Các thuận lợi khác
9
18,4
Bảng 1.4. Những khó khăn của giáo viên khi tổ chức các hoạt động
ngoại khoá GDMT trong dạy học ở Tiểu học

STT
Những khó khăn
Số phiếu
cùng ý kiến
Tỉ lệ 
1
Chƣa biết cách tổ chức các hoạt
động ngoại GDMT nhằm đạt hiệu
quả tốt nhất

35
71,4
2
Không có đủ tài liệu hƣớng dẫn
30
61,2
3
Giáo viên cần linh hoạt xử lí các tình
huống mà học sinh đƣa ra trong giờ
học
26
53,1
4
Các khó khăn khác
19
38,8

Từ bảng 1.3 và 1.4 chúng tôi có biểu đồ sau:
Biểu đồ 1.3. Những thuận lợi và khó khăn của giáo viên khi tổ chức các
hoạt động ngoại khoá GDMT trong dạy học ở Tiểu học
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90

L1 K1 L2 K2 L3 K3 L4 K4
Thuận lợi
Khó khăn


17
Ghi chú:
L1: HS hứng thú học tập
L2: GV không phải thuyết trình nhiều
L3: GV và HS có nhiều cơ hội đối thoại với nhau
L4: Các thuận lợi khác
K1: Chưa biết cách tổ chức các hoạt động ngoại GDMT nhằm đạt hiệu
quả tốt nhất
K2: Không có đủ tài liệu hướng dẫn
K3: Giáo viên cần linh hoạt xử lí các tình huống mà học sinh đưa ra
trong giờ học
K4: Các khó khăn khác
Từ những vấn đề trên, chúng tôi tiến hành tìm hiểu những khó khăn mà
giáo viên thƣờng gặp phải khi tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT trong
trƣờng tiểu học. Kết quả cho thấy: 71,4% “Các giáo viên chưa biết cách tổ chức
các hoạt động ngoại GDMT nhằm đạt hiệu quả tốt nhất”; 61,2% giáo viên đồng
ý với ý kiến: “Không có đủ tài liệu hướng dẫn”; 38,8% giáo viên đồng ý với ý
kiến : “Các khó khăn khác”. Nhƣ vậy, một phần do năng lực còn hạn chế của
giáo viên trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá này, nhƣng cũng phải kể
đến nguyên nhân các nhà quản lí, các nhà giáo dục vẫn chƣa đánh giá đúng mức
thực trạng GDMT trong các trƣờng tiểu học để có sự quan tâm cụ thể, sát sao
hơn nữa trong việc GDMT cho học sinh. Các tài liệu hƣớng dẫn về GDMT chủ
yếu mới chỉ dừng lại ở mức chung chung, tổng quát, thiếu cụ thể, chi tiết và thực
tế. Đây sẽ là một khó khăn rất lớn đối với giáo viên tiểu học khi tiến hành
GDMT cho học sinh.

Bên cạnh những khó khăn trên, một thuận lợi rất lớn cho ngƣời giáo viên
khi tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT, đó là: có đến 81,6% các giáo viên
đƣợc hỏi cho biết học sinh rất “say mê, hào hứng” khi đƣợc tham gia vào các
hoạt động ngoại khoá GDMT; 59,1% giáo viên cho biết khi tham gia “GV và HS
có nhiều cơ hội đối thoại với nhau”. Sự say mê, hào hứng của các em đối với
những hoạt động này sẽ là cơ sở cho việc tiếp thu các vấn đề về GDMT một

18
cách nhanh chóng và sâu sắc nhất. Ngoài ra theo 18,4% giáo viên thì việc tổ
chức các hoạt động ngoại khóa GDMT còn có rất nhiều những thuận lợi khác.
Tóm lại, qua nghiên cứu thực trạng nhận thức và việc tổ chức các hoạt
động ngoại khoá GDMT của giáo viên ở trƣờng tiểu học, chúng tôi có nhận
xét sau:
Tuy vẫn còn một tỉ lệ lớn giáo viên chƣa nhận thức sâu sắc về tác dụng cơ
bản nhất của các hoạt động ngoại khoá, nhƣng hầu hết đều đã nhận thức đƣợc
tầm quan trọng của các hoạt động ngoại khoá trong việc GDMT cho học sinh
tiểu học.
Vẫn tồn tại một số lƣợng không nhỏ giáo viên chƣa thực sự quan tâm đến
vấn đề GDMT qua các hoạt động ngoại khoá cho học sinh trong trƣờng tiểu học.
Các nhà quản lí, các nhà giáo dục chƣa đánh giá đúng mức thực trạng
GDMT qua các hoạt động ngoại khoá trong các trƣờng tiểu học để có sự quan
tâm cụ thể, sát sao hơn nữa trong việc GDMT cho học sinh. Các tài liệu hƣớng
dẫn về hoạt động ngoại khoá GDMT chủ yếu mới chỉ dừng lại ở mức chung
chung, tổng quát, thiếu sự cụ thể, chi tiết và thực tế. Đây sẽ là một khó khăn rất
lớn đối với giáo viên tiểu học khi tiến hành GDMT cho học sinh.
Trong thực tế, hầu hết các giáo viên đều ngại tổ chức các hoạt động ngoại
khoá. Họ cảm thấy vất vả, tốn nhiều thời gian, công sức vì phải đầu tƣ tìm hiểu,
nghiên cứu tài liệu tham khảo, tài liệu chuyên sâu, phải xin ý kiến Ban giám
hiệu, phải lên kế hoạch hoạt động, đƣa ra các câu hỏi, đáp án Một số ngƣời
cho rằng họ còn thiếu kinh nghiệm, không đủ tài liệu hƣớng dẫn và không đƣợc

cố vấn trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT.
Từ thực tế trên có thể khẳng định việc áp dụng các hình thức và phƣơng
pháp GDMT của giáo viên còn nhiều hạn chế, đặc biệt là các hình thức tổ chức
hoạt động ngoại khoá. Do đó, việc trang bị cho giáo viên những kiến thức, tài
liệu, kế hoạch cho các hoạt động ngoại khoá GDMT là hết sức cần thiết để giúp
ngƣời giáo viên vững vàng, tự tin hơn cũng nhƣ giúp thay đổi cách thức dạy học
những kiến thức về môi trƣờng qua môn học TNXH.


19
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1

Qua việc nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của đề tài, chúng tôi
rút ra một số kết luận sau:
Hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH là một hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp góp phần làm cho quá trình giáo dục ở nhà trƣờng tiểu học
thêm phong phú và toàn diện, giúp cho việc học tập của học sinh thêm sinh
động, bổ ích và hứng thú.
Môn TNXH là môn học có nội dung về thiên nhiên, con ngƣời và xã hội
gần gũi xung quanh các em. Vì vậy, việc GDMT qua các hình thức tổ chức hoạt
động ngoại khoá môn TNXH là hoàn toàn hợp lí và cần thiết.
Học sinh tiểu học bƣớc đầu đã có những nhận thức nhất định về vấn đề
môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng, xong sự nhận thức ấy còn hời hợt, chƣa sâu
sắc để làm cơ sở cho sự chuyển biến trong thái độ và hành vi một cách tích cực.
Đa số giáo viên tiểu học có nhận thức về vấn đề môi trƣờng và bảo vệ môi
trƣờng cũng nhƣ tầm quan trọng của việc GDMT qua các hoạt động ngoại khoá.
Tuy nhiên, việc áp dụng những hình thức ngoại khoá trong quá trình dạy học
còn nhiều gặp nhiều khó khăn về trình độ chuyên môn cũng nhƣ tài liệu tham
khảo và đơn điệu.
Từ các cơ sở lí luận và thực tiễn mà đề tài xác định đƣợc, có thể thấy

rằng: muốn cho việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH
trở thành một hoạt động thƣờng xuyên và hiệu quả, ngƣời giáo viên phải ý thức
đƣợc việc tổ chức các hoạt động này là một phần, một bộ phận hữu cơ không thể
thiếu đƣợc trong quá trình giảng dạy và giáo dục, từ đó có trách nhiệm tìm tòi,
nghiên cứu, lựa chọn nội dung, phƣơng pháp và các hình thức ngoại khoá phù
hợp nhằm lôi cuốn học sinh tham gia và thực sự phát huy đƣợc hết tác dụng của
loại hình ngoại khoá trong trƣờng học.



20
CHƢƠNG 2
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ GDMT CHO HỌC SINH
TIỂU HỌC QUA MÔN TNXH LỚP 3

2.1. Các nguyên tắc của việc tổ chức hoạt động ngoại khoá GDMT
Để hoạt động ngoại khoá trong nhà trƣờng tiểu học phát huy đƣợc hết tác
dụng to lớn của nó, khi tiến hành tổ chức các hoạt động ngoại khoá GDMT cho
học sinh, ngƣời giáo viên cần tuân thủ theo những nguyên tắc sau:
2.1.1. Nguyên tắc tự nguyện
Nhƣ ta đã biết, ngoại khoá là một hoạt động đƣợc tiến hành dựa trên tinh
thần tự nguyện, hứng thú và sự say mê của học sinh, nên nguyên tắc đầu tiên cần
đảm bảo khi tổ chức ngoại khoá là: học sinh đƣợc tự nguyện ghi tên tham gia
vào bất kì hình thức ngoại khoá nào mà các em thích thú và có điều kiện phát
huy năng khiếu cá nhân. Muốn vậy, các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá
phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, trình độ nhận thức cũng nhƣ điều kiện
vật chất và đặc điểm, tình hình môi trƣờng địa phƣơng. Nhƣ thế, vai trò của
ngƣời thầy hết sức quan trọng trong việc khơi gợi ở ngƣời học niềm hứng thú,
say mê. Ngƣời thầy giữ vai trò là ngƣời hƣớng dẫn, tổ chức, tƣ vấn chứ không
trực tiếp tham gia vào quá trình hoạt động của học sinh. Vì thế, ngƣời thầy phải

tôn trọng tinh thần tự nguyện tham gia của học sinh, hƣớng dẫn các em tham gia
vào những hoạt động phù hợp với năng lực của mình nhằm đạt đƣợc các mục
tiêu GDMT.
Tuy nhiên cũng cần lƣu ý, hoạt động ngoại khoá tuy là hoạt động tự
nguyện của học sinh nhƣng cần phải đề cao tính kỉ luật, ý thức tập thể và thói
quen nề nếp của học sinh.
2.1.2. Nguyên tắc hấp dẫn
Nguyên tắc này đòi hỏi các hình thức hoạt động ngoại khoá phải đa dạng
và phong phú nhằm lôi cuốn tất cả học sinh tham gia, đề cao vai trò chủ động,
tích cực hoạt động, sáng kiến cá nhân và ý thức tự quản của học sinh. Muốn vậy,
khi tổ chức các hoạt động, nên lựa chọn các hình thức vui nhộn, nhiều ngƣời
đƣợc tham gia, đặc biệt phải phù hợp với trình độ của các em để không gây sự

21
nhàm chán và mệt mỏi. Những hoạt động này không những giúp các em nâng
cao đƣợc kiến thức về môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng mà còn rèn cho các em
thãi quen ứng xử đúng đắn trƣớc mỗi vấn đề môi trƣờng cụ thể.
Mặt khác, để tạo sự hấp dẫn, cuốn hút đối với học sinh khi tham gia vào
các hoạt động ngoại khoá, nên tổ chức thi lấy phần thƣởng chứ không nên cho
điểm sẽ tạo tâm lí không thoải mái cho các em. Giáo viên cần có những lời động
viên, khích lệ kịp thời, thƣờng xuyên trong suốt quá trình chuẩn bị cũng nhƣ
trong suốt cuộc thi.
2.1.3. Nguyên tắc bổ trợ chính khoá
Nhƣ đã nói ở trên, học tập trên lớp và học tập ngoài lớp là hai bộ phận
hữu cơ hợp thành một thể thống nhất trong quá trình thực hiện mục tiêu đào
tạo của nhà trƣờng phổ thông. Muốn nâng cao đƣợc hứng thú bộ môn thì hoạt
động ngoại khoá phải gắn liền và kết hợp chặt chẽ với chính khoá, phù hợp với
trình độ học sinh nhằm bổ sung, nâng cao kiến thức về môi trƣờng và bảo vệ
môi trƣờng, hoặc vận dụng kiến thức chính khoá vào trong cuộc sống thực tiễn,
vừa có tác dụng gây hứng thú học tập, vừa giúp phát huy đƣợc năng lực vốn có

của các em.
Ngoài ra, trong hoạt động ngoại khoá nói chung và hoạt động ngoại khoá
GDMT nói riêng, cần tranh thủ sự giúp đỡ của phụ huynh, của các nhà chuyên
môn, nhà khoa học, các cơ sở văn hoá, giáo dục địa phƣơng. Họ tham gia với tƣ
cách là cố vấn chuyên môn, hoặc có thể là những nhà tài trợ cung cấp phƣơng
tiện, tài liệu và cả các vật chất khác cho mọi hoạt động của học sinh. Trong quá
trình tổ chức các hoạt động, ngƣời giáo viên cần liên kết và phối hợp chặt chẽ
với các tổ chức đoàn, đội cũng nhƣ các tổ chức xã hội khác để tạo ra sức mạnh
tập thể cho các hoạt động ngoại khoá.
2.2. Các hình thức hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH
Các hoạt động ngoại khoá GDMT qua môn TNXH ở trƣờng tiểu học rất
đa dạng và phong phú. Dựa trên những cơ sở khác nhau có thể phân chia các
hoạt động ngoại khoá GDMT thành các nhóm nhƣ sau: