tiểu thuyết lịch sử của nguyễn trường thanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên



ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM




NGUYỄN MẠNH DŨNG




TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ
CỦA NGUYỄN TRƯỜNG THANH






LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


THÁI NGUYÊN-2010

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM




NGUYỄN MẠNH DŨNG



TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ
CỦA NGUYỄN TRƯỜNG THANH



Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34



LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN



NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS: TRẦN THỊ VIỆT TRUNG

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên




THÁI NGUYÊN-2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


1
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài……………………………………………… 03
2. Lịch sử vấn đề……………………………………………………………04
3. Mục đích nghiên cứu…………………………………………………….10
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.…………………………………… 11
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………………………11
6. Phƣơng pháp nghiên cứu……………………………………………… 12
7. Cấu trúc luận văn……………………………………………………… 12
PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG I: TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ VÀ VÀI NÉT VỀ TIỂU
THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỄN TRƢỜNG THANH.
1.1. Khái niệm tiểu thuyết lịch sử………………………………………….13
1.2. Văn học Lạng Sơn và cây bút tiểu thuyết lịch sử - Nguyễn Trƣờng
Thanh ……………………………………………………………………….16
1.2.1. Khái quát về văn học Lạng Sơn…………………………………… 16
1.2.2. Vài nét về tác giả Nguyễn Trường Thanh………………………… 22
1.2.3. Tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Trường Thanh - một thành tựu nổi
bật trong đời sống văn học Lạng Sơn.…………………………………… 25

CHƢƠNG II: NGUỒN CẢM HỨNG MÃNH LIỆT TỪ MẢNH ĐẤT
LẠNG SƠN XINH ĐẸP, GIÀU KỲ TÍCH LỊCH SỬ.
2.1. Lạng Sơn - mảnh đất vùng cao biên giới xinh đẹp, thơ mộng và hùng
vĩ, giàu bản sắc văn hóa dân tộc……………………………. …………….30
2.2. Lạng Sơn - mảnh đất biên giới giầu kỳ tích lịch sử - nguồn cảm hứng
mãnh liệt của nhà tiểu thuyết Nguyễn Trƣờng Thanh………………… 36
2.2.1. Cảm hứng từ những sự kiện lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc
gắn liền với Lạng Sơn. …………………………………………………… 41
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


2
2.2.2. Cảm hứng từ những nhân vật lịch sử, những người anh hùng có
thực của xứ Lạng………………………………………………………… 51
CHƢƠNG III: MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU
THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỄN TRƢỜNG THANH
3.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật lịch sử……………………………… 74
3.1.1. Miêu tả ngoại hình nhân vật…………………………………………77
3.1.2. Miêu tả thế giới nội tâm nhân vật ………………………………… 82
3.1.3. Miêu tả các hành động nhân vật ………………………………… 88
3.2. Đặc điểm kết cấu về cốt truyện……………………………………….94
3.2.1. Dạng kết cấu theo thời gian tuyến tính…………………………… 96
3.2.2. Dạng kết cấu theo thời gian tâm lí………………………………….100
3.3. Ngôn ngữ nghệ thuật…………………………………………………104
3.3.1. Ngôn ngữ nhân vật………………………………………………….106
3.3.2. Ngôn ngữ người kể chuyện…………………………………………110
PHẦN KẾT LUẬN……………………………………………………… 114
PHẦN TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………… 118
DANH MỤC TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỄN TRƢỜNG THANH… 121
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ…………….122

PHỤ LỤC HÌNH ẢNH……………… ………………………………….123








Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


3
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Lạng Sơn là một tỉnh nằm ở phía Đông bắc của Tổ quốc Việt Nam, có
đường biên giới giáp với tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc dài 253km, có các cửa
khẩu quốc tế, quốc gia. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ
nước, nhân dân các dân tộc Lạng Sơn luôn luôn đứng vững ở nơi tuyến đầu
Tổ quốc, đã cùng với nhân dân cả nước lập được nhiều chiến công hiển hách
trong các cuộc chống giặc ngoại xâm. Các địa danh như: Ải Chi Lăng, chiến
khu Bắc Sơn, Đường số 4 đã đi vào lịch sử dân tộc Việt Nam như những cái
tên bất diệt. Trên con đường đấu tranh cách mạng để giành độc lập, tự do cho
Tổ quốc, biết bao người con ưu tú của nhân dân các dân tộc Lạng Sơn đã lập
công xuất sắc, anh dũng hy sinh, tiêu biểu là các đồng chí: Hoàng Văn Thụ,
Lương Văn Tri , và biết bao chiến sỹ đã trở thành những anh hùng, dũng sỹ
trong cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và trong chiến tranh biên giới
bảo vệ Tổ quốc. Những con người, những địa danh đó đã khắc sâu vào trong
tâm khảm của mỗi chúng ta, để lại trong ta bao niềm kính trọng, tự hào, với
một tình cảm biết ơn sâu sắc.

Sống trên mảnh đất với bao kỳ tích lịch sử gắn liền với cuộc đấu tranh
giữ nước của các dân tộc thiểu số vùng biên ải, các cây bút tiểu thuyết lịch sử
Lạng Sơn hơn ai hết - thấy rõ trách nhiệm của mình đối với việc khắc họa lại
những sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử của địa phương mình với lòng tự hào
và ý thức giáo dục truyền thống lịch sử cho các thế hệ nhân dân các dân tộc
Lạng Sơn. Theo khảo sát của chúng tôi, Hội văn học nghệ thuật Lạng Sơn
hiện nay có 40 Hội viên viết văn xuôi trong đó có 3 cây bút là Hội viên Hội
nhà văn Việt Nam. Nhìn một cách khái quát, các nhà văn Lạng Sơn rất hay
viết về đề tài lịch sử trong đó có một nhà văn chuyên viết tiểu thuyết về đề tài
lịch sử đó là nhà văn Nguyễn Trường Thanh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


4
Nhà văn Nguyễn Trường Thanh được đánh giá là nhà văn viết tiểu
thuyết lịch sử giầu sức sáng tạo, với nghệ thuật kể chuyện có duyên và độc
đáo. Nội dung chính trong tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Trường
Thanh thường là viết về những nhân vật anh hùng cùng các sự kiện lịch sử
gắn liền với mảnh đất xứ Lạng đầy bản sắc và giầu truyền thống dựng nước
và giữ nước. Nhà văn Nguyễn Trường Thanh có nhiều tác phẩm được đánh
giá cao, được nhận giải thưởng, được dựng thành phim, được nhiều người biết
tới và là nhà tiểu thuyết lịch sử tiêu biểu nhất, có nhiều đóng góp đối với văn
học Lạng Sơn ở thể loại tiểu thuyết lịch sử. Do đó, việc lựa chọn đề tài nghiên
cứu về tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Trường Thanh là một sự lựa
chọn xứng đáng có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Bởi nghiên cứu về tiểu
thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Trường Thanh có nghĩa là - đã đi vào
nghiên cứu mặt thành công nhất, phần “đặc sản” trong đời sống văn học của
một tỉnh biên giới vùng núi cao - nơi từng tấc đất đều thấm đẫm những sự
kiện lịch sử quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh giữ nước của dân tộc Việt
Nam nói chung, của đồng bào các dân tộc tỉnh Lạng Sơn nói riêng.

Hiện nay việc giảng dạy văn học địa phương trong các nhà trường phổ
thông đang được triển khai một cách tích cực. Do đó việc nghiên cứu tiểu
thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Trường Thanh thời kỳ hiện đại là một việc
làm có giá trị thực tiễn cao. Nếu đề tài thành công - đây sẽ là một tài liệu phục
vụ trực tiếp cho việc nghiên cứu, giảng dạy văn học Lạng Sơn đối với các
trường phổ thông của tỉnh. Đồng thời đây cũng là một việc làm có ý nghĩa
như một sự tri ân đối với quê hương yêu dấu Lạng Sơn của bản thân tôi -
một người con của xứ Lạng.
2. Lịch sử vấn đề
Theo khảo sát của chúng tôi thì cho đến nay vẫn chưa có một công
trình khoa học nào nghiên cứu chuyên biệt về tiểu thuyết lịch sử Lạng Sơn nói
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


5
chung, về nhà văn Nguyễn Trường Thanh nói riêng. Mặc dù vậy, rải rác trên
báo, tạp chí, mỗi khi xuất hiện một tiểu thuyết lịch sử mới của Lạng Sơn thì
giới nghiên cứu phê bình lại có những ý kiến đề cập đến tiểu thuyết lịch sử
Lạng Sơn.
Đối với Nguyễn Trường Thanh - nhà văn Lạng Sơn tiêu biểu sáng tác ở
thể loại tiểu thuyết lịch sử thì những sáng tác của ông khi ra đời thường được
bạn đọc và giới phê bình chú ý, nồng nhiệt đón chào và ghi nhận những cố
gắng, những thành tựu cũng như những đóng góp mới của ông ở thể loại văn
học đặc biệt này. Ví dụ như: Khi tiểu thuyết lịch sử Kỳ tích Chi Lăng ra đời
(1981), nhà nghiên cứu văn học Hương Thanh nhận xét: Cuốn sách ra đời lập
tức gây được tiếng vang bởi giá trị thời sự và văn học của nó. Bởi đây là
những tháng ngày căng thẳng sau cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc (tháng
2 năm 1979) mà Lạng Sơn là một trong những điểm nóng nhất. Cuốn sách
viết về những kỳ tích trên một con đường huyền thoại, từng là nỗi kinh hoàng
của những đạo quân xâm lược khổng lồ phương Bắc. Nhà văn Nguyễn

Trường Thanh xây dựng từ các truyền thuyết dân gian và mang rõ sự sáng
tạo, tưởng tượng, độc đáo của người viết. Theo đánh của nhà nghiên cứu văn
học Hương Thanh thì tác phẩm ra đời đã có giá trị khích lệ vô cùng lớn lao
vào thời điểm cuộc chiến tranh biên giới diễn ra. Những câu chuyện lịch sử
không ghi trong chính sử nhưng lưu truyền trong dân gian, đã được Nguyễn
Trường Thanh văn học hóa, kể lại bằng một giọng văn đầy sức truyền cảm và
sáng tạo. Những truyền thuyết lịch sử được dựng lại dưới ngòi bút giầu sức
sáng tạo của nhà văn Nguyễn Trường Thanh đã hấp dẫn người đọc. Rất nhiều
tri thức mới mẻ và lý thú về những điều tưởng chừng chúng ta đã am hiểu, lần
đầu tiên được nhà văn Nguyễn Trường Thanh viết ra. Mỗi tấc đất ở mảnh đất
Chi Lăng lịch sử này đã ghi dấu bao kỳ tích của dân tộc, gắn liền với những di
tích và địa danh nổi tiếng: núi Phượng Hoàng, Mã Yên sơn, Đấu đong quân,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


6
Núi Quỷ, Quỷ môn quan, thành cổ Chi Lăng…và biết bao huyền thoại xung
quanh những địa danh ấy. Hình tượng những người anh hùng thuộc mọi tầng
lớp nhân dân, thuộc các dân tộc anh em khác nhau, những mối tình tuyệt đẹp,
tình yêu Tổ quốc, lòng hiếu nghĩa, chí anh hùng.
Trong lời nói đầu về phẩm Hoa trong bão, nhà nghiên cứu Ngô Văn
Phú nhận xét : “Những nhân vật mà tác giả đề cập trong này như Hoàng Văn
Thụ, Hoàng Quốc Việt, Trần Đăng Ninh, Lương Văn Tri…tôi đã được đọc đó
đây ở các tập hồi ký cách mạng in cách đây vài thập kỷ, ở trong này, đã được
dựng lại ở một thời điểm khá bức xúc…Bối cảnh là trong trận càn, úp lấy mẻ
lưới to những chiến sỹ cách mạng, những yếu nhân của Đảng Cộng Sản Đông
Dương trong thời kỳ ấy”. Như vậy, theo đánh giá của nhà nghiên cứu Ngô
Văn Phú thì tác giả Nguyễn Trường Thanh bằng việc xâu chuỗi tư liệu cần
thiết, tác phẩm Hoa trong bão đã thành công trong việc dựng lại một trong
những hoạt động cách mạng quan trọng đã thành sự kiện lịch sử. Người đọc

hình dung được một bối cảnh trong một vùng đất lịch sử nổi tiếng một thời.
Trong bài “ Tƣớng không phong hàm - giải mã huyền thoại” của tác
giả Lý Nguyên Anh tháng 5 năm 1998 viết về tác phẩm Tƣớng không phong
hàm đã khẳng định: “Đây là một cuốn tiểu thuyết sớm nhất viết về cuộc đời
nhà cách mạng tiền bối xuất sắc Lương Văn Tri - vị chỉ huy cao nhất của
chiến khu Bắc Sơn và của Cứu quốc quân I. Cuộc đời đầy huyền thoại của vị
tướng không phong hàm này còn được lưu truyền mãi trong lịch sử phát triển
của quân đội nhân dân Việt Nam… Là chân dung chiến sỹ cách mạng, cuốn
tiểu thuyết vừa tuân thủ những sự kiện lịch sử, những địa danh lịch sử, những
tên tuổi lịch sử nhưng cũng vừa đem lại một mỹ cảm trong lành của văn
chương” [1]
Nhà văn Nguyễn Trường Thanh được đánh giá là nhà văn viết tiểu
thuyết lịch sử giầu sức sáng tạo, với nghệ thuật kể chuyện có duyên, độc đáo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


7
và chân thành. Trong lời nói đầu về tác phẩm Ngôi nhà của cha, Nhà xuất
bản Văn hóa thông tin đã khẳng định: “Tác phẩm được xây dựng từ một nhân
vật có thật trong lịch sử - kiến trúc sư danh tiếng Nguyễn Văn Ninh. Tốt
nghiệp thủ khoa trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, kiến trúc sư
Nguyễn Văn Ninh - một trí thức cách mạng đã có nhiều công trình kiến trúc
mang giá trị lịch sử và là tác giả của ngôi “ Nhà sàn Bác Hồ” - di sản văn
hóa vô giá của dân tộc Việt Nam. Bằng văn phong dung dị, đằm thắm, cuộc
đời và sự nghiệp của nhân vật hiện lên qua từng trang sách sống động, mang
dấu ấn lịch sử hào hùng của dân tộc ta. Tác phẩm mang giá trị lịch sử và văn
học đặc sắc”
Tác giả Đỗ Lâm Hà nhận xét về tiều thuyết Hƣơng Ngàn: “Tiểu thuyết
Hương Ngàn được thiết lập theo lối tác giả đóng vai trò ghi chép lời kể của
bà Nguyễn Thị Được (Chị Sáu Bến Tre) về thân thế và qúa trình hoạt động

cách mạng của chồng mình là ông Hoàng Đình Giong - nhân vật chính của
tiểu thuyết. Thực chất đây là bản tiểu sử về quá trình hoạt động cách mạng
của một nhân vật lịch sử gắn liền với một giai đoạn lịch sử của đất nước bằng
bút pháp tiểu thuyết”. Đúng vậy, cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí
Hoàng Đình Giong vô cùng sôi nổi, phong phú và oanh liệt, luôn là những ẩn
số đã và sẽ còn tiếp tục được khám phá và giải mã. Đời ông thành câu chuyện
lạ có thật trong cuộc chiến đấu vệ quốc của chúng ta. Ông đã đi vào kinh Phật
của đồng bào Khơme Nam Bộ như đi vào sự bất tử trong cõi hằng.
Trên báo Tiền phong Onnile thứ tư ngày 11 tháng 11 năm 2009 của
tác giả Nguyễn Duy Chiến với nhan đề “Ngƣời giải mã những huyền thoại”
khi giới thiệu về tác phẩm Kỳ tích Chi Lăng: “Có lẽ, bạn đọc cả nước biết
đến Trường Thanh bắt đầu từ cuốn sách này. Những ngọn núi, con sông, con
suối được ghi danh, xếp hạng di tích, gắn chặt với chiến công oanh liệt trong
các trận chiến chống quân xâm lược phương Bắc (Tống - Nguyên - Mông)
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


8
mà đỉnh cao chói lọi là chiến thắng Chi Lăng, chém đầu Liễu Thăng ở ải Chi
Lăng … và rồi mảnh đất này đã chọn nhà văn Trường Thanh làm người kể
chuyện lịch sử, làm sống lại những sự kiện, những nhân vật lịch sử đã tồn tồn
tại trên mảnh đất biên cương này tưởng rằng đã bị mai một bởi thời gian.”
[3]. Nhận xét của tác giả Nguyễn Duy Chiến chính xác bởi trong tác phẩm
những địa danh tưởng chừng rất quen thuộc như: Núi Phượng Hoàng, Núi
Mặt quỷ, Mã Yên Sơn, Thành cổ Chi Lăng cùng với hình tượng các nghĩa
binh người dân tộc thiểu số (Tày - Nùng…) có lòng yêu nước sâu sắc, chí căm
thù giặc ngút trời đã đừng lên chiến đấu anh dũng chống lại kẻ thù; cùng với
những mối tình trong sáng, cao đẹp lần đầu tiên được nhà tiểu thuyết lịch sử
Nguyễn Trường Thanh thể hiện trong các tác phẩm của mình một cách sống
động và cảm động.

Tiểu thuyết Hoa bất tử là cuốn sách mà nhà văn Trường Thanh đã
chuẩn bị tư liệu, ấp ủ trên bốn mươi năm để đến giữa năm 2008 mới bắt đầu
cầm bút viết liền một mạch sáu tháng và phát hành đúng dịp kỷ niệm 100 năm
ngày sinh đồng chí Hoàng Văn Thụ (4/11/1909- 4/11/2009). Trên báo Văn
nghệ trẻ số 3.4.5 xuân Kỷ Sửu với nhan đề “Nhà văn Nguyễn Trƣờng
Thanh với đề tài lịch sử chiến tranh cách mạng” nhận xét: “Hoa bất tử là
pho sử ghi chép về thân thế, sự nghiệp của đồng chí Hoàng Văn Thụ, cũng
như mối tình huyền thoại giữa người chiến sĩ gang thép ấy với nữ chiến sĩ
cộng sản Phạm Thị Vân (mật danh Hoàng Ngân). Nhiều chi tiết đắt giá, được
nhà văn khắc họa như “Trước khi ra pháp trường, Hoàng Văn Thụ còn nhờ
bạn tù gửi chiếc áo len do Hoàng Ngân đan cho Tổng Bí thư Trường Chinh,
và gửi thư vĩnh biệt cùng bài thơ “Nhắn bạn” nổi tiếng cho người vợ chưa
cưới thân yêu của mình”. Cùng nhận xét đó, tác giả Đỗ Lâm Hà trên báo
Văn nghệ số 38 ngày 19 tháng 9 năm 2009 với bài “Hoa bất tử trong hồn
sông núi” đánh giá: “Hoa bất tử là tiểu thuyết nhưng là tiểu thuyết lịch sử
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


9
nên sự thật lịch sử đã được tác giả hết sức trân trọng, không làm sai lệch
chính sử” và “Ngoài giá trị văn học Hoa bất tử còn là một tư liệu quý, ghi
chép đầy đủ nhất về thân thế sự nghiệp của đồng chí Hoàng Văn Thụ và làm
sáng tỏ thêm một số sự kiện mà chưa sách nào ghi chép để lưu lại cho muôn
đời với nhân dân Việt Nam nói chung, với dân tộc Tày Nùng ở Lạng Sơn quê
hương đồng chí nói riêng”[11]. Như vậy, theo đánh giá của của các nhà
nghiên cứu thì tiểu thuyết Hoa bất tử của nhà văn Nguyễn Trường Thanh là
tác phẩm đầu tiêu biểu viết về thân thế và sự nghiệp cách mạng vĩ đại của
đồng chí Hoàng Văn Thụ. Tác phẩm là sự trân trọng của nhà văn đối với nhà
cách mạng vĩ đại, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Những
chi tiết trong tác phẩm lần đầu tiên người đọc được biết đến thật xúc động

ngoài lí tưởng cách mạng, tình yêu đất nước của một nhà cách mạng, bên
cạnh đó, mối tình huyền thoại của họ là một phần nhỏ trong nội dung tác
phẩm, lại là một khía cạnh rất riêng tư bên cạnh hàng loạt các sự kiện lớn của
lịch sử đất nước, lịch sử cách mạng và những đổi thay của đời người, của số
phận cộng đồng.
Trong cuộc Hội thảo văn xuôi Lạng Sơn những năm đầu thế kỷ XXI
năm 2009, nhà báo Nguyễn Quang Huynh với bài: “ Văn xuôi Lạng Sơn
những năm đầu thế kỷ XXI với đề tài lịch sử” nhận xét: “Văn xuôi Lạng
Sơn những năm đầu thế kỷ XXI viết về đề tài lịch sử đáng kể nhất phải nói
đến một số tiểu thuyết dày dặn của tác giả Nguyễn Trường Thanh, đó là các
tiểu thuyết: Một thời biên ải (Hội VHNT Lạng Sơn Tập 1-2000, tập 2-2008),
Ngôi nhà của cha (NXB văn hóa thông tin-2007), Hƣơng ngàn (NXB Hội
nhà văn-2008), Hoa bất tử (NXB Hội nhà văn-2009) [13]. Cùng ý kiến đó
trong Hội thảo nhà nghiên cứu Trung Thành đánh giá: “Ở thể loại tiểu thuyết
lịch sử nhà văn Nguyễn Trường Thanh là tác giả nổi bật đã dày công viết tiểu
thuyết lịch sử của quê hương Lạng Sơn - nơi có bề dày lịch sử, từng lập nên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


10
những chiến công oanh liệt, những thành tích vẻ vang trong lịch sử dựng
nước và giữ nước của dân tộc”[30]. Và nhà báo Quang Huynh khẳng định:
“Qua khảo sắt bước đầu về văn học Lạng Sơn, có thể khẳng định rằng: Văn
xuôi Lạng Sơn ở thể loại thiểu thuyết đã có khá nhiều tác phẩm viết về đề tài
lịch sử và có những tác phẩm thành công rất đáng trân trọng đặc biệt là
những tác phẩm của nhà văn Nguyễn Trường Thanh” [13]. Như vậy, các nhà
nghiên cứu lý luận phê bình văn học của Lạng Sơn đã đánh giá rất cao tính
chân thực, tính lịch sử và giá trị văn học của tiểu thuyết lịch sử Nguyễn
Trường Thanh - một cây bút tiêu biểu cho văn học Lạng Sơn - người đã có
công rất lớn giới thiệu với bạn đọc cả nước biết đến mảnh đất giàu truyền

thống và những người anh hùng của nhân dân các dân tộc Lạng Sơn theo suốt
chiều dài lịch sử của dân tộc.
Trên đây chúng tôi đã trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu về tiểu
thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Trường Thanh. Có thể thấy, cho đến nay
vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách tổng thể và thấu đáo về
vấn đề này, mặc dù đã có khá nhiều ý kiến đánh giá, nhận xét có liên quan
trực tiếp đến việc đánh giá tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Trường
Thanh. Do đó, chúng tôi đã lựa chọn vấn đề này để nghiên cứu, nhằm góp
phần khẳng định những thành tựu đáng khẳng định của nhà tiểu thuyết lịch sử
Nguyễn Trường Thanh, với hy vọng: Sẽ chỉ ra những đóng góp quan trọng
của nhà văn Nguyễn Trường Thanh đối với văn học Lạng Sơn nói riêng, đối
với tiểu thuyết lịch sử Việt Nam thời kỳ hiện đại nói chung.
3. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của việc thực hiện đề tài này của chúng tôi là: Chỉ ra những
đặc điểm về nội dung và nghệ thuật tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn
Trường Thanh - một cây bút tiêu biểu, xuất sắc nhất của văn học Lạng Sơn
thời kỳ hiện đại.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


11
Khẳng định những đóng góp quan trọng của tiểu thuyết lịch sử Nguyễn
Trường Thanh trong đời sống văn học của tỉnh Lạng Sơn nói riêng, trong đời
sống văn học Việt Nam hiện đại nói chung (ở thể loại tiểu thuyết lịch sử).
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu của luận văn bao gồm: Toàn bộ tiểu thuyết
lịch sử của nhà văn Nguyễn Trường Thanh và một số cuốn tiểu thuyết lịch sử
khác của Lạng Sơn và của địa phương khác (để so sánh, đối chiếu với tiểu
thuyết lịch sử của Nguyễn Trường Thanh). Bên cạnh đó, chúng tôi tham khảo
một số tiểu thuyết lịch sử khác của Lạng Sơn và của các địa phương khác. Đã

tham khảo một số sách lý thuyết, lí luận làm cơ sở lí luận của đề tài.
4.2. Phạm vi nghiên cứu: Toàn bộ tiểu thuyết lịch sử của nhà văn
Nguyễn Trường Thanh từ năm 1981 (tác phẩm đầu tiên) cho đến nay. Bao
gồm: 7 cuốn tiểu thuyết lịch sử (Kỳ tích Chi Lăng (NXB thanh niên Tập 1-
1981, tập 2-1982), Hoa trong bão (NXB Hội nhà văn-1994), Tƣớng không
phong hàm (NXB văn hóa dân tộc-1998), Một thời biên ải (Hội VHNT
Lạng Sơn Tập 1-2000, tập 2-2008), Ngôi nhà của cha (NXB văn hóa thông
tin-2007), Hƣơng ngàn (NXB Hội nhà văn-2008), Hoa bất tử (NXB Hội nhà
văn-2009).
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Khảo sát nghiên cứu một cách đầy đủ những tác phẩm tiểu thuyết lịch
sử của nhà văn Nguyễn Trường Thanh từ năm 1981 đến nay và phân tích chỉ
ra những đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của tiểu thuyết lịch sử nhà văn
Nguyễn Trường Thanh.
Khẳng định giá trị lịch sử và giá trị văn học của tiểu thuyết lịch sử
Nguyễn Trường Thanh thời kỳ hiện đại.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


12
Khẳng định những đóng góp của tiểu thuyết lịch sử Nguyễn Trường
Thanh trong sự nghiệp văn học nghệ thuật tỉnh Lạng Sơn nói riêng và trong
đời sống văn học nước nhà (ở thể loại tiểu thuyết lịch sử) nói chung.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài chúng tôi đã sử dụng một số phương pháp khoa học sau:
- Phương pháp hệ thống, tổng hợp.
- Phương pháp phân tích (tác giả, tác phẩm…)
- Phương pháp so sánh, đối chiếu.
- Và một số phương pháp tổng hợp khác (liên ngành, theo quan điểm
thi pháp học…)

7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, phần nội dung chính của luận văn
gồm 3 chương:
Chƣơng I: Tiểu thuyết lịch sử và vài nét về tiểu thuyết lịch sử của
Nguyễn Trƣờng Thanh
Chƣơng II: Nguồn cảm hứng mãnh liệt từ mảnh đất Lạng Sơn xinh
đẹp, giầu kỳ tích lịch sử
Chƣơng III: Một số đặc điểm nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử
của Nguyễn Trƣờng Thanh








Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


13

PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG I
TIỂU THYẾT LỊCH SỬ VÀ VÀI NÉT VỀ
TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỄN TRƢỜNG THANH

1.1. Khái niệm tiểu thuyết lịch sử
Bàn về khái niệm tiểu thuyết lịch sử - hiện nay trên thế giới đang tồn tại
nhiều định nghĩa khác nhau do có những quan niệm khác nhau về tiểu thuyết

lịch sử, về cách viết truyện lịch sử. Tuy nhiên người ta vẫn có thể thấy rõ 2
quan niệm chính về tiểu thuyết lịch sử như sau: Quan niệm thứ nhất: Tiểu
thuyết lịch sử phải tôn trọng sự kiện lịch sử, từ đó hư cấu tạo thành tác phẩm;
quan niệm thứ hai là: Tiểu thuyết lịch sử không coi trọng sự thật lịch sử, lịch
sử chỉ là cái cớ để viết tiểu thuyết mà thôi! Có thể xếp hầu hết các tiểu thuyết
lịch sử cổ điển của Trung Quốc vào trường phái thứ nhất, dẫu tỉ lệ sự thật lịch
sử và tỉ lệ hư cấu có màu sắc đậm nhạt khác nhau (Ví dụ như: Tiểu thuyết lịch
sử Tam quốc diễn nghĩa của La Quán Trung theo tỉ lệ “bảy thực ba hư” như
chính tác giả tuyên bố; còn tác phẩm Thuỷ hử của Ngô Thừa Ân thì phần hư
cấu nhiều hơn, có lẽ là “ba thực bảy hư”!, nhưng cũng có người coi cuốn Pie
Đại đế của nhà văn Nga Alecxeei Toolxtoi thuộc loại tiểu thuyết tôn trọng sự
thật lịch sử, còn tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa thì thuộc loại tiểu thuyết viết
theo nhãn quan chính trị chính thống của thời đại mà tác giả đang sống). Điển
hình cho trường phái tiểu thuyết lịch sử thứ hai đã nói ở trên là nhà văn Pháp
Alexandre Dumas (cha) với những tác phẩm Ba chàng ngự lâm pháo thủ,
Hoàng hậu Margo Chính Dumas từng nói: “Lịch sử là cái đinh, ở đó tôi
treo móc những bức tranh của tôi”. Đi xa hơn nữa là lối viết dựa vào các sự
kiện lịch sử, nhưng làm nó biến dạng hẳn đi, đó là các tiểu thuyết dã sử, tiểu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


14
thuyết kiếm hiệp, Với quan điểm như Dumas và các nhà viết truyện kiếm
hiệp, có lẽ không nên xếp tác phẩm của họ vào loại tiểu thuyết lịch sử, vì cái
gọi là lịch sử trong đó không thể tin cậy, với những người ít hiểu biết, thứ
“lịch sử” đó thậm chí còn làm nguy hại tới nhận thức của họ. Như vậy, chỉ
nên coi những truyện thuộc loại coi trọng sự thật lịch sử là tiểu thuyết lịch sử
đích thực, bởi ở đó, nhà văn tái tạo lịch sử và với chân dung nhân vật vốn đã
định hình một cách trung thực theo quan điểm lịch sử và sự hư cấu nghệ thuật
không thể đi quá giới hạn cho phép.

Tiểu thuyết lịch sử được giáo sư người Pháp Dorothy Brevvster và
Jonh Bureell trình bày như sau: “Những chuyện đó chỉ là những tiểu thuyết về
quá khứ, và chỉ vì nhân nhượng mà tên gọi là tiểu thuyết lịch sử. Gọi theo tên
hiệu này hay tên hiệu khác tùy thuộc vào các nhà phê bình định nghĩa, đọc và
ưu thích (hay chán ghét) chúng. Vì khi thích một cuốn truyện nào thì nhà phê
bình thường muốn đưa nó vào một loại văn học có danh”[6.211]. Như vậy
theo quan niệm này tiểu thuyết lịch sử trước tiên là tiểu thuyết viết về quá khứ
của một dân tộc, quốc gia nào đó. Và điều quan trọng là tiểu thuyết này phụ
thuộc vào quan điểm chủ quan của người phê bình muốn xếp nó vào loại nào.
Từ điển thuật ngữ văn học (Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc
Phi chủ biên) thì thể loại lịch sử/tiểu thuyết lịch sử được quan niệm: “Các
tác phẩm viết về đề tài lịch sử này có chứa đựng các nhân vật và các chi tiết
hư cấu, tuy nhiên nhân vật chính và sự kiện chính thì được sáng tạo trên các
sử liệu xác thực trong lịch sử, tôn trọng lời ăn tiếng nói, trang phục, phong
tục, tập quán phù hợp với giai đoạn lịch sử ấy. Tác phẩm văn học lịch sử
thường mượn chuyện xưa nói chuyện đời nay, hấp thu những bài học quá
khứ, bày tỏ sự đồng cảm với những con người và thời đại đã qua, song
không vì thế mà hiện đại hóa người xưa, phá vỡ tính chân thực lịch sử của
thể loại này”.[12. 255]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


15
Như vậy, chúng ta có thể thấy rất rõ rằng: Tiểu thuyết lịch sử là những
tác phẩm mang trọn đặc trưng của tiểu thuyết nhưng lại lấy nội dung lịch sử
làm đề tài, làm cảm hứng sáng tạo nghệ thuật. Ở đây, tác giả dựa vào những
sự kiện trong quá khứ, hư cấu, tưởng tượng thêm để sáng tạo nên tác phẩm
nhằm gây hứng thú cho người đọc. Tiểu thuyết lịch sử tuy mượn đề tài và lấy
cảm hứng từ lịch sử nhưng không hề né tránh, xa vời với nhiệm vụ thực tại,
thời thế hiện tại. Đúng như Biêlinxki đã khẳng định: Chúng ta hỏi và chúng ta

chất vấn những cái đã qua để chúng ta giải thích cho hiện tại và chỉ ra tương
lai của chúng ta. Tuy nhiên, mặc dầu lấy những sự kiện những nhân vật trong
lịch sử, nhưng các tác giả của tiểu thuyết lịch sử không chỉ trình bày trong cái
tư thế lịch sử - mà còn cho chúng ta biết nhiều mặt khác của đời sống con
người, thậm chí cả những mặt sinh hoạt mang tính đời tư của nhân vật.
Do đặc trưng của thể loại tiểu thuyết nên quan niệm về tiểu thuyết lịch
sử cũng rất phong phú, linh hoạt, mỗi quan niệm thường nhấn mạnh vào một
đặc điểm nào đó của thể loại. Có thể dẫn ra một số quan niệm tiêu biểu sau:
Alexandre Dumas, một nhà tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng nước Pháp cho
rằng “Lịch sử đối với tôi là gì? Nó chỉ là một cái đinh để tôi treo các bức họa
của tôi mà thôi”. Ở đây Dumas coi sự kiện lịch sử chỉ là phương tiện để nhà
văn viết tiểu thuyết gửi gắm tình cảm riêng của mình.
Lucacs, nhà tiểu thuyết lịch sử của Hunggari lại khẳng định: “Nhiệm vụ
của tiểu thuyết lịch sử là chứng minh sự tồn tại của một hoàn cảnh và nhân
vật lịch sử bằng công cụ nghệ thuật” [7].
Ở Việt Nam, nhà nghiên cứu Phan Cự Đệ cho rằng: “Trong quá trình
sáng tác, các nhà tiểu thuyết lịch sử vừa phải tôn trọng các sự kiện lịch sử,
vừa phải phát huy cao độ của hư cấu, sáng tạo của nghệ thuật” [8.164]. Quan
niệm này nhấn mạnh mối quan hệ giữa sự thực lịch sử và hư cấu nghệ thuật
trong tác phẩm tiểu thuyết lịch sử.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


16
Như vậy, cho đến nay quan niệm về tiểu thuyết lịch sử vẫn chưa thống
nhất. Người ta vẫn tranh luận về các vấn đề: sự thực lịch sử và hư cấu; độ lùi
quá khứ ở lức độ nào, là quá khứ còn đọng lại trong kí ức người đương thời
hay kí ức chỉ còn đọng lại trong huyền thoại, thần thoại? Song, mỗi quan
niệm dù nhấn mạnh vào khía cạnh khác nhau của thể loại, chung quy vẫn đề
cập đến yếu tố lịch sử và yếu tố tiểu thuyết - hạt nhân cốt lõi trong tiểu thuyết

lịch sử. Và như vậy, có thể nói: Tiểu thuyết lịch sử là loại hình tiểu thuyết lấy
đề tài lịch sử làm nội dung chính. Đối tượng của nó là nhân vật, sự kiện, thời
kỳ hay tiến trình lịch sử. Đó có thể là quá khứ xa xôi hay một thời kỳ lịch sử
đặc biệt. Nó đòi hỏi người viết vừa phải có kiến thức uyên bác, tỉ mỉ của một
nhà sử học, lại vừa phải có khả năng sáng tạo văn học. Có thể kể đến những
cuốn tiểu thuyết lịch sử Việt Nam tiêu biểu như: Hoàng Lê nhất thống chí
(Ngô Gia Văn Phái); Trùng Quang tâm sử (Phan Bội Châu); Vua Hàm Nghi,
Vua Quang Trung (Phan Trần Chúc); Vua Hàm Nghi với việc kinh thành thất
thủ, Lịch sử Đề Thám (Ngô Tất Tố); Ai lên phố Cát (Lan Khai); Việt Nam Lý
Thường Kiệt (Phạm Minh Kiên); Rồng đá chuyển mình, Chuyện tình Dương
Vân Nga (Hoài Anh); Tướng quân Nguyễn Chích (Hà Ân); Bà Triệu (Hàn Thế
Dũng); Hồ Quý Ly (Nguyễn Xuân Khánh); Mạc Đăng Dung (Lưu Văn
Khuê)…Qua việc nêu tên các cuốn tiểu thuyết lịch sử này, chúng ta có thể
khẳng định rằng: Trong đời sống văn học nước nhà, thể loại tiểu thuyết lịch
sử đã từng xuất hiện và đã có những thành tựu đáng khẳng định.
1.2. Văn học Lạng Sơn và tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Trƣờng Thanh
1.2.1. Vài nét khái quát về văn học Lạng Sơn
Như ta đã biết, Lạng Sơn là một tỉnh biên giới vùng miền núi phía Bắc
có bề dày lịch sử dựng nước, giữ nước và có nền văn hóa truyền thống lâu
đời, đậm đà bản sắc dân tộc. Tuy nhiên mảng văn học thành văn của Lạng
Sơn từ xa xưa để lại không nhiều. Theo khảo sát của chúng tôi những tư liệu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


17
còn được lưu giữ được về văn học xứ Lạng còn rất mỏng. Đó chủ yếu là một
số bài thơ, bài ký viết bằng chữ Hán, hoặc chữ Nôm của các vị Sứ thần triều
đình đi sứ sang Trung Quốc qua Lạng Sơn, cảm tác trước cảnh đẹp và lịch sử
hào hùng của xứ Lạng mà viết nên. Trong đó đáng lưu ý có một số bài thơ,
bài ký của các tác giả như: Trần Nhân Tông (1258-1308), Nguyễn Trung

Ngạn (1289-1370), Phạm Sư Mạnh (Thế kỷ XIV), Trần Minh Tông (1300-
1357), Phùng Khắc Khoan (1528-1613)…Đặc biệt là các bài thơ, bài ký của
các tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì viết về Lạng Sơn như: Ngô Thì Sỹ (1726-
1780) làm quan Đốc trấn Lạng Sơn (1777-1780) đã có nhiều bài thơ, bài ký
khắc trên đá trong động Nhị Thanh, Tam Thanh, Chùa Tiên và một vài nơi
khác ở Tràng Định, Văn Lãng; Ngô Thì Nhậm (1745-1803) - con trai của Ngô
Thì Sỹ (đi sứ dưới triều Tây Sơn); Ngô Thì Vị (còn gọi là Ngô Thì Hương
1774-1821) - con trai út của Ngô Thì Sĩ, dưới thời Nguyễn làm quan Hiệp
trấn Lạng Sơn (cũng hai lần đi sứ Trung Quốc). Các tác phẩm của dòng họ
Ngô Thì viết về Lạng Sơn ngoài sự được lưu lại trên các bia đá ở Lạng Sơn
còn được lưu giữ trong Hợp tuyển Ngô Gia Văn Phái. Sau này cũng có khá
nhiều tác giả khác là những sứ thần hoặc quan tuần biên qua Lạng Sơn đã để
lại khá nhiều tác phẩm văn thơ còn lưu giữ đến ngày nay như của: Phan Huy
Ích, Nguyễn Tư Giản, Nguyễn Du, Trịnh Hoài Đức, Phan Huy Chú, Lý Văn
Phúc, Nguyễn Văn Siêu (thế kỷ XVII-XVIII)…Những tác phẩm của các tác
giả thời kỳ này chủ yếu ghi lại cảm xúc trước cảnh đẹp và lịch sử hào hùng
của quê hương xứ Lạng. Về văn xuôi có cuốn “Lạng Sơn Đoàn thành đồ”
của Nguyễn Nghiễm (thế kỷ XVIII) biên soạn (thực chất là một bài nghiên
cứu). Thời Pháp thuộc có viên trung tá Le Comte trong cơ quan tham mưu
Pháp trực tiếp tham gia chiến đánh Lạng Sơn, khi về Pháp đã viết cuốn sách
“Lạng Sơn - tác chiến - tháo lui và điều đình” in năm 1895 - đã ghi lại cuộc
đánh chiếm Lạng Sơn của quân Pháp lên Lạng Sơn, với hai lần đều thất bại;
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


18
sau đó phải thương lượng với nhà Thanh để ký Hiệp ước Thiên Tân, tới khi
chính thức cai quản Lạng Sơn; hoặc bài bút ký “Vùng Cai Kinh - con ngƣời
và non nƣớc” của Paul Munie - Hội viên Hội nhà văn Pháp (người đã cùng
nhà khoa học nổi tiếng Kloni thâm nhập thực tế tìm hiểu đất nước con người

Lạng Sơn viết rất công phu và đã được trình bày tại Hội thảo Hội Địa lý Hà
Nội (thuộc Pháp) ngày 12-4-1934). Những tác phẩm này tính văn học còn hạn
chế nhưng đã ghi lại khá trung thực một số nét về đất nước, con người và các
sự kiện lịch sử của Lạng Sơn thời kỳ ấy.
Thời kỳ trước cách mạng tháng Tám năm 1945, vào giữa những năm
1930, khi hai đồng chí Hoàng Văn Thụ và Lương Văn Tri từ Trung Quốc trở
về xây dựng cách mạng ở quê hương, cùng với việc học tập, giác ngộ quần
chúng, báo chí đã được sử dụng như một phương tiện hữu hiệu. Theo những
nguồn tài liệu thì vào thời điểm này, Tạp chí Du kích quân đã ra đời tại khu
rừng Khuổi Nọi giữa chiến khu Bắc Sơn - do đồng chí Lương Văn Tri phụ
trách với sự cộng tác của đồng chí Hoàng Văn Thái. Cũng chính những năm
đó, từ yêu cầu thực tiễn của cách mạng, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã mượn
hình thức thơ, sli, then… quen thuộc, sáng tác những tác phẩm như: Trăng
soi, Đoạn tuyệt, Tèo tàng cách mạng (Con đường cách mạng) có nội dung
cách mạng để vận động cách mạng, giác ngộ quần chúng. Những bài trong số
đó, sau này được in trong tập Nhắn bạn, lấy tên của bài thơ “Nhắn bạn” nổi
tiếng làm tên chung cho cả tập thơ. Có thể coi tập thơ này là viên gạch đầu
tiên đặt nền móng cho nền văn học, nền thơ ca Lạng Sơn thời kỳ hiện đại.
Năm 1946 cả nước ta bước vào cuộc kháng chiến anh dũng trường kỳ
chống thực dân Pháp xâm lược - thì Lạng Sơn chính là vùng đất đảm nhiệm
những trọng trách lớn của lịch sử dân tộc. Chiến thắng Thu Đông 1947,
“Đƣờng số 4 anh hùng” với những chiến công vang dội ở Bông Lau, Lũng
Phầy, Đèo Khách ; rồi chiến dịch biên giới 1950 - một chiến thắng có ý
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


19
nghĩa lịch sử đặc biệt - thực sự đã trở thành nguồn cảm hứng mãnh liệt cho
nhiều văn nghệ sỹ có tên tuổi như: Trần Đăng, Nguyễn Tuân, Nam Cao,
Nguyễn Đình Thi viết nên những tác phẩm xuất sắc, ghi dấu ấn vào trong

lịch sử văn học dân tộc. Cũng trong những năm kháng chiến chống Pháp, sự
có mặt của nhà văn, nhà giáo Nguyễn Khắc Mẫn ở xứ Lạng đã cho ra đời một
số truyện ngắn như: “Cô Thúy”, “Nỗi lòng”, “Lão ăn mày” và đặc biệt tác
phẩm “Ông Cốc” của ông được giải khuyến khích Giải thưởng Văn nghệ
Việt Nam (1951-1952). Đó chính là một sự đóng góp có ý nghĩa vào sự hình
thành và phát triển của văn học Lạng Sơn. Tất cả những yếu tố đó mang một
ý nghĩa như một sự ấp ủ, một sự hình thành một nền văn học địa phương
Lạng Sơn thời kỳ hiện đại.
Nhưng phải từ sau năm 1954, các cây bút Lạng Sơn mới dần dần xuất
hiện nhiều hơn, đều đặn hơn trên văn đàn, báo chí của tỉnh, của khu vực, rồi
trong cả nước. Tuy nhiên những sáng tác của các cây bút Lạng Sơn giai đoạn
này cũng còn khiêm tốn. Từ những năm 1960, đặc biệt sau khi Hội Văn học
nghệ thuật tỉnh Lạng Sơn được thành lập (1968) và Tạp chí Xứ Lạng - cơ
quan ngôn luận của Hội ra đời - thì đội ngũ sáng tác Lạng Sơn mới được tập
hợp, được bồi dưỡng nghiệp vụ và phát triển mạnh mẽ. Tới nay Lạng Sơn đã
có 124 Hội viên của Hội văn học nghệ thuật tỉnh, trong đó có 3 cây bút là
Hội viên của Hội nhà văn Việt Nam. Với đội ngũ tác giả khá đông đảo và
từng bước đã có những sáng tác có chất lượng cao - nên văn học Lạng Sơn
đã thu hút đông sự quan tâm của người đọc và đang có những bước tiến xa
hơn, rộng hơn trong sự giao lưu, hòa nhập với dòng văn học của cả nước
thời kỳ hiện đại.
Có thể nhận thấy các thể loại văn học của Lạng Sơn phát triển khá đồng
đều và đã có một số thành tựu, được bạn đọc chú ý và đánh giá cao. Thơ Lạng
Sơn không chỉ bó hẹp trong những vấn đề của cuộc sống và con người xứ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


20
Lạng mà vươn tới những vấn đề chung rộng lớn của đất nước, thời đại. Tâm
thế “Đứng trên núi mẹ” (Mã Thế Vinh) với tầm nhìn rộng, xa là tâm thế

chung của các nhà thơ thời hiện đại hiện nay. Từ mảnh đất Lạng Sơn “nhìn ra
biển rộng trời cao” thấy toàn cảnh đất nước, mạch cảm hứng lịch sử, dân tộc
như cũng được khơi mở xa rộng hơn, vươn tới những vấn đề chung của cả
dân tộc, đất nước. Chính bởi thế, thơ Lạng Sơn đã gắn bó trực tiếp, chặt chẽ
với cội nguồn văn hóa dân tộc. Điều đó tạo cho thơ Lạng Sơn một thế mạnh,
một nét riêng, góp vào thơ ca Việt Nam hiện đại những “hương vị lạ”, những
mảng màu đặc sắc, đặc biệt trong thơ ca của các nhà thơ dân tộc - những
người đã trọn đời tắm gội trong dòng suối trong trẻo của văn học dân gian
như: Mã Thế Vinh, Vi Thị Kim Bình, Nguyễn Đức Tâm, Vũ Kiều Oanh, Vi
Quốc Hiệp, Lương Định, Đinh Thanh Huyền…
Thể loại văn xuôi của Lạng Sơn cũng đang hướng tới những vấn đề lớn
chung của đất nước, của dân tộc. Thế mạnh của những cây bút trẻ mới xuất
hiện gần đây là ở khả năng bao quát, phản ánh những vấn đề phong phú, đa
dạng nhưng cũng vô cùng phức tạp của cuộc sống hiện đại hôm nay. Cuộc
đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao thượng với cái tầm thường,
giữa cái tích cực với cái tiêu cực không chỉ diễn ra trong quan hệ xã hội, trong
mỗi tập thể cộng đồng nhỏ hẹp, trong từng gia đình, mà trong cả bản thân mỗi
con người. Như các nhà văn: Ngọc Mai, Quang Huynh, Nguyễn Duy Chiến…
Lạng Sơn là một tỉnh biên giới giầu kỳ tích lịch sử, mỗi tấc đất ở nơi
này đã ghi dấu bao kỳ tích lịch sử của dân tộc. Với niềm tự hào về mảnh đất
biên cương, phên dậu của Tổ quốc - với nhiều kỳ tích, sự kiện lịch sử và
những người anh hùng trên mảnh đất xứ Lạng nên nội dung đặc biệt được các
nhà văn Lạng Sơn quan tâm đó là: Viết về lịch sử đấu tranh oanh liệt của dân
tộc và nhân dân các dân tộc Lạng Sơn. Những tác phẩm viết về đề tài lịch sử
của văn xuôi Lạng Sơn đã giúp người đọc - nhất là thế hệ trẻ hôm nay và mai
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


21
sau - hiểu biết rõ hơn về lịch sử đất nước, quê hương, mãi mãi tri ân về những

con người đã chiến đấu, hy sinh cả thân mình để làm nên lịch sử, cho chúng ta
có được cuộc sống tốt đẹp hôm nay.
Văn xuôi Lạng Sơn viết về đề tài lịch sử nói chung và lịch sử đấu tranh
cách mạng nói riêng đã có những thành công rất đáng ghi nhận. Đó là những
tác phẩm đã gây tiếng vang trong lòng người đọc như: Ngả đƣờng khiếp sợ
của Nông Văn Côn, Mũi tên thần của Quang Huynh, Khau Slin hùng vĩ,
Trƣởng thành trong đấu tranh cách mạng của Hoàng Văn Kiểu (do Vũ
Ngoc Chương ghi)… Đặc biệt phải kể đến nhà văn Nguyễn Trường Thanh -
người đã viết rất nhiều tác phẩm tiểu thuyết lịch sử và được các nhà nghiên
cứu, lý luận phê bình văn học đánh giá cao, được bạn đọc cả nước đón nhận
nhiệt tình như các cuốn (Kỳ tích Chi Lăng, Hoa trong bão, Tƣớng không
phong hàm, Một thời biên ải, Ngôi nhà của cha, Hƣơng ngàn, Hoa bất
tử). Đối tượng phản ánh tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Trường Thanh
thường là những sự kiện lịch sử của dân tộc gắn liền với mảnh đất xứ Lạng và
những người anh hùng, những người con ưu tú của Lạng Sơn. Trong một số
tác phẩm của mình - đối tượng phản ánh không chỉ bó hẹp trong phạm vi tỉnh
Lạng Sơn mà còn mở rộng ra với những nhân vật và địa bàn hoạt động ở cả
một số tỉnh, địa phương khác.
Bên cạnh đội ngũ sáng tác thơ, văn, đội ngũ những người nghiên cứu lý
luận phê bình văn học Lạng Sơn cũng từng bước hình thành và phát triển. Đó
là sự có mặt của một số cây bút nghiên cứu, lý luận, phê bình, như các tác giả:
Hoàng An (Nét đẹp văn hóa thơ văn và ngôn ngữ dân tộc), Lộc Bích Kiệm
(Đặc điểm dân ca đám cƣới tày-Nùng) Nguyễn Duy Bắc (Nét đẹp văn hóa
trong thơ ca Việt nam hiện đại ), Nguyễn Đức Tâm (Cây của đời)… Mảng
nghiên cứu lý luận phê bình văn học của Lạng Sơn mặc dù còn non trẻ nhưng
đã có những đóng góp đáng kể, góp phần định hướng cho nền văn học nghệ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


22

thuật Lạng Sơn phát triển đúng hướng và góp phần sưu tầm, bảo tồn, phát
triển vốn văn hóa, văn nghệ dân gian trên quê hương xứ Lạng.
Như vậy, chúng ta thấy văn học Lạng Sơn nói chung, tiểu thuyết lịch sử
nói riêng đã có được những thành tựu rất đáng trân trọng. Chính vì vậy, khi
nghiên cứu về văn học Lạng Sơn thì việc nghiên cứu thể loại tiểu thuyết lịch
sử là một sự lựa chọn thích đáng nhất.
1.2.2. Vài nét về tác giả Nguyễn Trường Thanh
Tác giả Nguyễn Trường Thanh sinh ngày 2 tháng 5 năm 1934. Xuất
thân trong một gia đình nông dân ở làng Lỗ Giao (Tổng Cổ Loa cũ) nay là xã
Việt Hùng huyện Đông Anh - Hà Nội. Ông là người từng trải, phải lăn lộn
kiếm sống từ nhỏ để có điều kiện đi học. Trước khi đến với xứ Lạng, ông đã
đi dạy học, có lúc làm thợ sửa đồng hồ ở Móng Cái, mỏ Cẩm Phả rồi lưu lạc
lên tận khu gang thép Thái Nguyên và mỏ Apatis Lào Cai. Ông sống gắn bó
với nhiều đối tượng, từ anh em bộ đội, công an vùng biên đến những người
lao động chân tay ở vùng miền xuôi và đồng bào các dân tộc thiểu số sống ở
vùng cao Lạng Sơn, Cao Bằng…
Năm 1964 ông được bộ Giáo dục và đào tạo cử lên Lạng Sơn dạy học
và đã từng là: Giáo viên dạy Văn - Sử, hiệu trưởng nhà trường, làm báo, viết
văn và cả kinh doanh nữa. Cuộc đời ông gắn bó với mảnh đất xứ Lạng, lăn
lộn với xứ sở địa đầu của Tổ quốc - đặc biệt là vùng đất Bắc Sơn, Chi Lăng
lịch sử. Gia đình ông một thời gian dài sống ngay trên mảnh đất lịch sử này,
nghe âm vang hào hùng của quá khứ vọng về. Người thầy giáo yêu thích văn
học ấy đã trụ lại ở trên con đường thiên lý của đời mình và viết lên những tác
phẩm văn học luôn hấp dẫn người đọc.
Người đọc - nhất là người đọc ở Việt Bắc, biết đến tác giả Nguyễn
Trường Thanh từ truyện ngắn “Ngƣời thợ cả” của ông (đạt giải Ba trong cuộc
thi truyện ngắn, do tờ Văn nghệ Việt Bắc (1966) tổ chức). Chính sự thành