biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công nghệ bắc hà huyện từ sơn - tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN HOÀI CHÂU

BIỆN PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ BẮC HÀ
HUYỆN TỪ SƠN – TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành
Mã số

:

Quản lý giáo dục

:

60.14.05

THÁI NGUYÊN - 2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN HOÀI CHÂU

BIỆN PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ BẮC HÀ
HUYỆN TỪ SƠN – TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành
Mã số

:

Quản lý giáo dục

:

60.14.05

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS DƯƠNG THỊ DIỆU HOA

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




THÁI NGUYÊN - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 2
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 2
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 4
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................... 4
3.1. Khách thể nghiên cứu .............................................................................. 4
3.2. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 4
4. Giả thuyết khoa học .............................................................................................. 5
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 5
5.1. Xác định cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ nhà giáo nói chung và đội
ngũ giảng viên các trường Cao đẳng, Đại học nói riêng. ........................................ 5
5.2. Đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên và công tác xây dựng đội ngũ
giảng viên của trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà. ............................................. 5
5.3. Đề xuất một số biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên của trường
Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà đáp ứng yêu cầu phát triển nhà trường.................... 5
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu............................................................................... 5
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................... 5
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ............................................................ 5
7.2. Phương pháp quan sát ............................................................................. 6
7.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi..................................................... 6
7.4. Phương pháp chuyên gia ......................................................................... 6
7.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê ....................................... 6
8. Cấu trúc của luận văn............................................................................................ 6

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƢỜNG CAO ĐẲNG............................................................................................ 7
1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ........................................................................ 7
1.2. Những khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề xây dựng đội ngũ giảng viên .. 10
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1




Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

1.2.1. Khái niệm quản lý giáo dục, quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục ........... 10
1.2.1.1. Quản lý ......................................................................................................... 11
1.2.1.2. Quản lý giáo dục .......................................................................................... 11
1.2.1.3. Quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục ...................................................... 12
1.2.2. Khái niệm nhà giáo, đội ngũ nhà giáo ........................................................... 13
1.2.2.1. Nhà giáo ....................................................................................................... 13
1.2.2.2. Đội ngũ nhà giáo ......................................................................................... 14
1.2.2.3. Vai trị của đội ngũ nhà giáo trong q trình phát triển giáo dục .............. 14
1.2.3. Khái niệm về xây dựng và phát triển .............................................................. 17
1.3. Các chủ trƣơng, chính sách xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo nói
chung, đội ngũ giảng viên các trƣờng cao đẳng và đại học nói riêng ...................... 18
1.3.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo ............. 18
1.3.2. Các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng và phát
triển đội ngũ nhà giáo ............................................................................................... 20
1.4. Đội ngũ giảng viên và xây dựng đội ngũ giảng viên trƣờng Cao đẳng............. 22

1.4.1. Trường cao đẳng trong hệ thống giáo dục quốc dân ..................................... 22
1.4.2. Đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng ............................................................. 23
1.4.2.1. Tiêu chuẩn và nhiệm vụ của người giảng viên ............................................ 23
1.4.2. 2. Đội ngũ giảng viên...................................................................................... 25
1.4.3. Xây dựng đội ngũ giảng viên .......................................................................... 27
Kết luận Chƣơng 1 .................................................................................................... 32

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ VÀ CÔNG TÁC XÂY DỰNG ĐỘI
NGŨ GIẢNG VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ BẮC HÀ (HUYỆN
TỪ SƠN - TỈNH BẮC NINH) ................................................................................. 33
2.1. Khái quát chung về tỉnh Bắc Ninh..................................................................... 33
2.1.1. Về địa lý kinh tế: ............................................................................................. 33
2.1.2. Khái quát về Trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà. ..................................... 39

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2




Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

2.2. Thực trạng đội ngũ giảng viên của trƣờng CĐ CN BH – huyện Từ Sơn – tỉnh
Bắc Ninh. .................................................................................................................. 44
2.2.1. Thực trạng về số lượng ................................................................................... 44
2.2.2. Thực trạng về chất lượng................................................................................ 46
2.2.2.1. Về trình độ được đào tạo ............................................................................. 46

2.2.2.2. Về chức danh................................................................................................ 47
2.2.2.3. Về phẩm chất đội ngũ .................................................................................. 48
2.2.2.4. Về chất lượng giảng dạy .............................................................................. 49
2.2.2.5. Về năng lực .................................................................................................. 50
2.2.3. Về cơ cấu......................................................................................................... 52
2.2.3.1. Cơ cấu giới tính ........................................................................................... 52
2.2.3.2. Cơ cấu về độ tuổi ......................................................................................... 53
2.2.3.3. Cơ cấu chuyên môn...................................................................................... 54
2.2.4. Đánh giá chung về đội ngũ giảng viên ........................................................... 55
2.2.4.1. Những mặt mạnh .......................................................................................... 55
2.2.4.2. Những tồn tại ............................................................................................... 55
2.2.4.3. Nguyên nhân tồn tại ..................................................................................... 56
2.3. Thực trạng về công tác xây dựng đội ngũ giảng viên ở trường Cao đẳng
Công nghệ Bắc Hà .................................................................................................... 56
2.3.1. Sự cần thiết phải xây dựng đội ngũ giảng viên của trường: .......................... 56
2.3.2. Mục tiêu xây dựng đội ngũ giảng viên ở trường Cao đẳng Công nghệ Bắc
Hà. ............................................................................................................................. 58
2.3.3. Thực trạng công tác xây dựng đội ngũ giảng viên của nhà trường ............... 60
2.3.3.1. Công tác tuyển dụng .................................................................................... 61
2.3.3.2. Công tác đào tạo bồi dưỡng ........................................................................ 62
2.3.3.3. Các chế độ, chính sách đãi ngộ đối với giảng viên ..................................... 64
2.3.3.4. Đánh giá chung về thực trạng công tác xây dựng đội ngũ giảng viên ở
Trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà - Từ Sơn - Bắc Ninh..................................... 65
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Kết luận chƣơng 2 ..................................................................................................... 68

Chƣơng 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ BẮC HÀ - HUYỆN TỪ SƠN –
TỈNH BẮC NINH ..................................................................................................... 69
3.1. Định hƣớng phát triển của trƣờng Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà ...................... 69
3.2. Nguyên tắc đề ra các biện pháp ......................................................................... 70
3.3. Biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên trƣờng Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà 71
3.3.1. Biện pháp 1: Lập quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên ........... 71
3.3.2. Biện pháp 2: Đào tạo bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ
cho ĐNGV ................................................................................................................. 76
3.3.3. Biện pháp 3: Sử dụng hợp lý đội ngũ giảng viên hiện có............................... 81
3.3.4. Biện pháp 4: Xây dựng và hoàn thiện chế độ chính sách đối với giảng viên 84
3.3.5. Biện pháp 5: Tăng cường các điều kiện bảo đảm cho giảng viên thực hiện
nhiệm vụ giảng dạy và NCKH .................................................................................. 86
3.3.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 90
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp.................................. 92
Kết luận chƣơng 3 ..................................................................................................... 94

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 95
1. Kết luận ................................................................................................................. 95
2. Kiến nghị............................................................................................................... 96
2.1. Với Bộ Giáo dục và Đào tạo: ............................................................................ 96
2.2. Đối với Trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà .................................................. 96
2.3. Với giảng viên của trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà................................. 97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn tới:
-

Các thầy cơ giáo khoa Tâm lý - Giáo dục, phòng Đào tạo và Quản lý khoa

học, khoa Sau đại học, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng
dạy và giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu.
-

Ban giám hiệu, các phòng ban chức năng và các khoa của trường Cao đẳng

Công nghệ Bắc Hà đã tạo mọi điều kiện để tơi được tham gia khóa học này.
-

Gia đình, bạn bè và đồng nghiệp, những người ln sát cánh động viên và

giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
-

Đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của TS Dương Thị Diệu Hoa - trường

Đại học Sư phạm - Hà Nội, người đã hết lòng chỉ bảo, động viên và giúp đỡ tơi
trong q trình học tập và thực hiện luận văn để tơi có thể hồn thành luận văn
này.
Do trình độ hiểu biết và thời gian nghiên cứu có hạn, chắc chắn luận văn
khó tránh khỏi những hạn chế. Tơi mong nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp ý của
thầy cơ và đồng nghiệp để luận văn thêm hồn thiện.

Thái Ngun, tháng 8 năm 2011
Tác giả

Nguyễn Hồi Châu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, các quốc gia đều nhận thức rằng: Con người vừa là mục tiêu,
vừa là động lực của mọi sự phát triển vì vậy muốn phát triển xã hội phải phát

triển GD&ĐT để phát triển con người. Hiến pháp Nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam năm 1992 tại chương 3, điều 35 đã khẳng định vai trò của giáo
dục: “Giáo dục – Đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Để phát triển GD&ĐT thì
nhân tố đóng vai trị vơ cùng quan trọng đó là nhà giáo. Nhà giáo đóng vai trò
quyết định trong việc nâng cao chất lượng GD&ĐT. Kết luận của Hội nghị lần
thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX về tiếp tục thực hiện Nghị
Quyết của Ban chấp hành Trung ương 2 khoá VIII và phương hướng phát triển
giáo dục - đào tạo, khoa học và công nghệ từ nay đến năm 2005 và đến năm 2010
đã xác định: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và giảng viên giáo dục một cách toàn
diện”; về vai trò của đội ngũ giảng viên, Nghị quyết đã xác định: "Giảng viên là
nhân tố quyết định đến chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh, chăm lo xây
dựng đội ngũ giảng viên sẽ tạo được sự chuyển biến về chất lượng giáo dục, đáp
ứng được những yêu cầu mới của đất nước". (Trích: Hội nghị thứ sáu Ban Chấp
hành Trung ương Đảng khoá IX họp từ ngày 4 đến ngày 15-7-2002 tại Hà Nội)
Chỉ thị số: 40/CT-TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban bí thư Trung
ương Đảng về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và quản lý
giáo dục đã chỉ rõ: "Mục tiêu xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo
dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc
biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay
nghề nhà giáo. Thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu
quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng
những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước". Đồng thời chỉ thị cũng chỉ rõ: "...Tuy nhiên, trước những yêu cầu mới của
sự phát triển giáo dục trong thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, đội ngũ nhà
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2

Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

giáo có những hạn chế, bất cập, số lượng giảng viên còn thiếu nhiều, cơ cấu
giảng viên đang mất cân đối giữa các môn học, bậc học…Chất lượng chun
mơn, nghiệp vụ của các nhà giáo có mặt chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
và phát triển kinh tế - xã hội, tình hình trên địi hỏi phải tăng cường xây dựng đội
ngũ nhà giáo một cách toàn diện". Sự nghiệp đào tạo những thế hệ người Việt
Nam có bản lĩnh, có lý tưởng, có khả năng sáng tạo làm chủ được tri thức hiện
đại, quyết tâm đưa đất nước lên trình độ phát triển sánh kịp các nước trong khu
vực và trên thế giới, gắn liền với sự chăm lo phát triển một nền giáo dục - đào tạo
vững mạnh, trong đó xây dựng đội ngũ nhà giáo một cách toàn diện là hết sức
quan trọng. Trong Luật giáo dục của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
Khóa XI, kỳ họp thứ 7 đã nêu vai trò và trách nhiệm của giảng viên giáo dục là:
“Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục ; Nhà
giáo phải không ngừng học tập, rèn luyện nêu gương tốt cho người học.”. (Trích:
Điều 15 – Luật Giáo dục 2005, Từ ngày 05 tháng 5 đến ngày 14 tháng 6 năm
2005)
Chất lượng đội ngũ nhà giáo phản ánh chất lượng của giáo dục. UNESCO
đã nhấn mạnh rằng: "Vai trò của giảng viên vẫn là chủ yếu mặc dù cải cách giáo
dục đang xảy ra". Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg ngày 11/1/2005 của Thủ
tướng chính phủ về việc phê duyệt đề án "Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ
nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 - 2010" trong đó mục tiêu
tổng quát của đề án là: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục
theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ
cơ cấu đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối
sống, lương tâm, nghề nghiệp và trình độ chuyên mơn của nhà giáo đáp ứng địi
hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh cơng

nghiệp hố, hiện đại hố đất nước". Giáo dục đại học có vai trị quan trọng trong
hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam, trong đó đội ngũ giảng viên trong nhà
trường đóng vai trị quyết định chất lượng đào tạo. Đội ngũ giảng viên ở trường
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

cao đẳng và đại học có nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học, bồi dưỡng, tự
bồi dưỡng, nhằm đào tạo thế hệ trẻ thành những người công dân vừa có đức lại
vừa có trình độ kỹ thuật tiên tiến… để góp phần "nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài" cho đất nước. Chính vì vậy mà việc xây dựng đội ngũ
giảng viên ở trường Đại học, Cao đẳng là việc làm cần thiết, cấp bách hiện nay.
Trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà (Từ Sơn - Bắc Ninh) có vai trị quan trọng
trong việc đào tạo nguồn nhân lực về kinh tế và kỹ thuật, thực hiện sự nghiệp
CNH, HĐH ở các tỉnh phía Bắc, đáp ứng nguồn nhân lực cho nhu cầu của địa
phương và các tỉnh lân cận với phương châm đào tạo nguồn nhân lực: "Đạo đức
– Sáng tạo – Thành thạo nghề". Tuy nhiên, trước xu thế hội nhập của nước ta,
thời kỳ cơng nghiệp hố hiện đại hố, hội nhập quốc tế, thời kỳ phát triển về công
nghệ thơng tin, kinh tế tri thức thì giáo dục tỉnh Bắc Ninh nói chung và giáo dục
Cao đẳng Cơng nghệ Bắc Hà nói riêng vẫn cịn những hạn chế.
Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn đó, tơi nghiên cứu đề tài: “Biện
pháp xây dựng đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà – Từ Sơn
– Tỉnh Bắc Ninh”, với hy vọng góp phần giải quyết những hạn chế trong công tác

QLGD, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đội ngũ giảng viên cho trường
Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên của
Trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà (Từ Sơn - Bắc Ninh) đáp ứng yêu cầu xây
dựng và phát triển nhà trường trong giai đoạn tới.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động xây dựng đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Công nghệ Bắc
Hà – huyện Từ Sơn – tỉnh Bắc Ninh.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Các biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên của Trường Cao đẳng Công
nghệ Bắc Hà – huyện Từ Sơn – tỉnh Bắc Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
Đội ngũ giảng viên của trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà (Từ Sơn - Bắc
Ninh) đã được quan tâm xây dựng và phát triển. Song đứng trước yêu cầu phát
triển nhà trường, đội ngũ giảng viên vẫn còn nhiều bất cập. Nếu phân tích rõ
được nguyên nhân những bất cập của đội ngũ giảng viên thì có thể đề ra được các

biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên phù hợp với đặc điểm của trường.
Các biện pháp đó được thực hiện đồng bộ thì đội ngũ giảng viên của nhà
trường sẽ được phát triển cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ nhà giáo nói chung và đội
ngũ giảng viên các trường Cao đẳng, Đại học nói riêng.
5.2. Đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên và công tác xây dựng đội ngũ
giảng viên của trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà.
5.3. Đề xuất một số biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên của trường
Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà đáp ứng yêu cầu phát triển nhà trường.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên
Trường Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà (Từ Sơn - Bắc Ninh) trong giai đoạn 20062010, đề ra một số giải pháp xây dựng đội ngũ giảng viên của nhà trường trong
giai đoạn 2010 - 2015.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong q trình nghiên cứu, tơi đã kết hợp sử dụng chủ yếu các phương
pháp nghiên cứu sau:
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phương pháp này sử dụng nhằm phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn
bản của Đảng, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo về nguồn nhân lực nhằm xây
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

dựng đội ngũ giảng viên ở trường Cao đẳng Cơng nghệ Bắc Hà. Thu thập và
phân tích các dữ liệu, từ đó nghiên cứu và rút ra các cơ sở lý luận có liên quan
đến đề tài nghiên cứu.
7.2. Phương pháp quan sát: Chúng tôi tiến hành quan sát các hoạt động quản lý,
giảng dạy học tập trong nhà trường.
7.3 Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến để
thu thập thông tin cần thiết về thực trạng đội ngũ giảng viên hiện nay.
7.4. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến chuyên gia về biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên. Trao đổi
phỏng vấn với các cán bộ quản lý có kinh nghiệm, đội ngũ giảng viên lâu năm có
uy tín, thế hệ giảng viên trẻ mới vào nghề…
7.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê
Phương pháp này dùng để thống kê số lượng, chất lượng đội ngũ giảng
viên, HSSV. Sử lý các số liệu đã thống kê, kiểm định độ tin cậy của các biện
pháp kiểm định thống kê, kiểm định độ tin cậy của biện pháp xây dựng đội ngũ
giảng viên, từ đó đề xuất nhằm đưa ra kết luận phục vụ cho công tác nghiên cứu.
8. Cấu trúc của luận văn
Bao gồm phần mở đầu, 3 chương và kết luận, kiến nghị:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên trƣờng cao đẳng.
Chƣơng 2: Thực trạng đội ngũ và công tác xây dựng đội ngũ giảng viên
Trƣờng Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà - Từ Sơn - Bắc Ninh.
Chƣơng 3: Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên trƣờng Cao đẳng
Công nghệ Bắc Hà – huyện Từ Sơn – tỉnh Bắc Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6

Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRƢỜNG
CAO ĐẲNG
1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Công cuộc “cải cách” của hệ thống giáo dục Việt Nam từ khi đổi mới kinh
tế bắt đầu cuối năm 1989 chỉ nhằm mục đích tăng thu nhập cho cho giáo chức;
khơng phải là tăng mức lương chính thức đối với các lớp chính qui, mà là tăng số
lượng sinh viên thông qua các lớp liên kết , tại chức, chuyên tu, từ xa...Nói cách
khác, việc “cải thiện thu nhập” nay gần như y hệt con đường mà các xí nghiệp
̀
vào thập niên 1980 buộc phải lập ra những “xí nghiệp đời sống”, rồi “ba lợi
ích”... để bươn chải hịng thốt ra khỏi những sự kềm chế của cơ chế bao cấp.
Đến nay đổi mới trong lĩnh vực giáo dục vẫn chưa vượt qua khỏi cái ngưỡng mà
xí nghiệp đã thực hiện vào thập niên 1980-1990. Mục tiêu của quá trình phát triển
giáo dục Việt Nam từ khi đổi mới kinh tế đến nay chưa bao giờ là chất lượng,
trong đó có việc thiết lập lại kỷ cương và tính tự chủ trong việc bổ nhiệm giáo sư,
quyết định chương trình và nội dung chương trình của truyền thống giáo dục đã
được hầu hết các nước trên thế giới chấp nhận.
Hệ thống giáo dục là một mảng trong toàn bộ hệ thống kinh tế xã hội của
một nước. Do đó khơng thể hiểu hết được ngun nhân sự xuống cấp của hệ
thống giáo dục Việt Nam nếu không đi từ sự chuyển động của chính hệ thống
kinh tế xã hội của Việt Nam trong thời gian qua để phân tích.
Q trình đổi mới ở Việt Nam khơng mang tính chủ động mà là một chuỗi
những hành động tự phát của dân chúng hoặc địa phương nhằm để đối phó với

những khó khăn bức bách của tình thế. Tính tự phát, phá rào để tự giải quyết đời
sống đã đưa đến tình trạng trạng tự “làm luật” để tự thu tự chi nằm ngoài ngân
sách Nhà nước. Thu nhập của công chức gần như ở bất cứ một ngành nghề nào
đã khơng cịn mang tính thống nhất mà được chia thành hai phần: phần lương
chính thức và phần thu nhập thêm (có thể bằng hoặc vượt lương chính thức). Ở
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

trong hệ thống giáo dục cũng thế, giáo chức ở cấp dưới đại học có thời phải kiếm
cách tăng thêm thu nhập bằng nhiều cách trong đó có cách là dạy phất phơ ở
trường để ép học sinh học thêm ở nhà, hoặc nhà trường tự quyết định ra các
khoản thu thêm và phụ huynh cũng sẵn sàng chấp nhận để giáo chức tồn tại.
Nhân loại đang bước vào thế kỷ XXI, những thành tựu của cuộc cách
mạng khoa học - công nghệ hiện đại đã làm cho nền kinh tế thế giới thay đổi
mạnh mẽ về cơ cấu, chức năng và phương thức hoạt động. Đây là bước ngoặt lịch
sử trong việc chuyển nền kinh tế công nghiệp dựa vào tài nguyên và lao động
chân tay là chủ yếu sang nền kinh tế tri thức chủ yếu dựa vào trí tuệ con người.
Tri thức ngày càng trở thành nhân tố trực tiếp và không thể thiếu của quá trình
sản xuất. Đầu tư vào tri thức trở thành yếu tố then chốt cho sự tăng trưởng kinh tế
dài hạn. Khơng nằm ngồi xu thế chung, Đảng và Nhà nước ta đã tăng cường
quan tâm đầu tư cho giáo dục, xem đây là mũi nhọn quan trọng thúc đẩy nền kinh
tế tri thức đất nước. Trong hệ thống các đường lối, chính sách phát triển giáo dục,

đầu tư xây dựng đội ngũ nhà giáo có vai trị chủ đạo. Với vị trí, vai trị quan
trọng của mình, đội ngũ nhà giáo phải được thừa hưởng tất cả những ưu tiên của
quốc gia về phát triển nguồn nhân lực và đòi hỏi phải được nghiên cứu đổi mới
theo những thay đổi của nền giáo dục.Sau hơn 20 năm đổi mới, nhiều giải pháp
nhằm xây dựng đội ngũ nhà giáo ở các cấp học, bậc học đã được nghiên cứu và
áp dụng rộng rãi. Đặc biệt từ khi có chủ chương của Đảng và Nghị quyết của
Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thơng thì một số dự án, cơng
trình nghiên cứu lớn liên quan đến đội ngũ nhà giáo đã được thực hiện:
- Dự án quốc gia nghiên cứu tổng thể về GD&ĐT và phân tích nguồn nhân lực,
mã số VIE/89/022 (gọi tắt là Dự án tổng thể về giáo dục).
- Bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới (Đề tài khoa học
mã số KX-07, năm 1996).
- Dự án hỗ trợ Bộ GD&ĐT do Ủy ban châu Âu tài trợ. Năm 1993, nhóm nghiên
cứu do Phạm Thành Nghị, chủ nhiệm đề tài đã hồn thành cơng trình: "Nghiên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

cứu việc bồi dưỡng cán bộ giảng dạy đại học và giáo viên dạy nghề". Riêng đối
với giảng viên các trường đại học, cao đẳng, đề tài đã phân tích được thực trạng
về tình hình đội ngũ và đào tạo, bồi dưỡng giảng viên trong những năm vừa qua.
Đồng thời đề tài cũng đã đưa ra một số phương án, giải pháp bồi dưỡng cho đội
ngũ giảng viên đại học, cao đẳng nhằm nâng cao trình độ cho đội ngũ này. Tuy

nhiên đề tài chỉ giới hạn tập trung nghiên cứu về các giải pháp bồi dưỡng cho đội
ngũ giảng viên hiện có, chưa đáp ứng được các yêu cầu của nội dung xây dựng
đội ngũ nhằm chuẩn hóa khơng chỉ về chất lượng mà cịn phát triển về số lượng
và cơ cấu hợp lý.
Những năm gần đây, sự tăng nhanh về số lượng các trường đại học và cao
đẳng trong cả nước dẫn đến sự thiếu hụt và mất cân đối của đội ngũ giảng viên.
Vì thế, nhiều đề tài ở các cấp độ khác nhau trong đó có các luận văn thuộc
chuyên ngành QLGD đã đề cập đến vấn đề này:
- Các giải pháp tổ chức nhằm ổn định đội ngũ cán bộ giảng dạy ở trường Đại học
Sư phạm (Luận văn thạc sỹ QLGD của Nguyễn Thị Thanh, Đại học Sư phạm Hà
Nội, năm 1999).
- Một số giải pháp quản lý nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên trường Đại học Hải
Phòng đến năm 2010 (Luận văn thạc sỹ QLGD của Nguyễn Sơn Thành, Đại học
Sư phạm Hà Nội, 2004).
- Một số giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ giảng dạy ở trường Đại học Sân
khấu Điện ảnh trước yêu cầu hiện nay (Luận văn thạc sỹ QLGD của Đặng Thị
Thanh, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2004).
- Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên trường Cao đẳng Thống kê (Luận
văn thạc sỹ QLGD của Nguyễn Đình Dũng, Đại học sư phạm Hà Nội, 2005)…
Đề tài luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Hồng Sinh đã đề cập đến "Các giải pháp
xây dựng đội ngũ giảng viên nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cấp trường Cao đẳng
văn hóa nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh". Đề tài đã đề ra những giải pháp cụ
thể, thiết thực để xây dựng đội ngũ giảng viên của nhà trường nhằm chuẩn hóa
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9

Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

đội ngũ, đáp ứng các yêu cầu nâng cấp từ một trường Trung học chuyên nghiệp
lên cao đẳng. Tuy nhiên, giới hạn của đề tài là chỉ đáp ứng các yêu cầu thực tiễn
phù hợp với thực trạng của trường Cao đẳng VHNT Thành phố Hồ Chí Minh.
Để tiếp tục thực hiện chiến lược phát triển sự nghiệp giáo dục, Chính phủ
đã có đề án: "Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản
lý giáo dục giai đoạn 2005 - 2010". Đối với giảng viên các trường Đại học, Cao
đẳng đề án đã đề ra các nhiệm vụ và giải pháp khá cụ thể nhằm xây dựng và củng
cố đội ngũ giảng viên đảm bảo đủ về số lượng, chuẩn hóa về chất lượng và đồng
bộ về cơ cấu. Đề án của Chính phủ tạo cơ sở, tiền đề quan trọng để các nhà
trường, các cơ quan quản lý giáo dục làm căn cứ để xây dựng các chương trình,
kế hoạch xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên cho đơn vị địa phương của mình.
Nhìn chung, đã có nhiều cơng trình đề cập đến vấn đề xây dựng đội ngũ giáo viên
ở các trường phổ thông, đội ngũ giảng viên ở các trường đại học và cao đẳng
nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới sự nghiệp giáo dục đào tạo.
Tuy nhiên, đề án chỉ đáp ứng được yêu cầu của công tác quản lý ở tầm vĩ
mô, để thực hiện nhiệm vụ xây dựng đội ngũ giảng viên của từng địa phương,
từng trường đại học, cao đẳng thì cần có những giải pháp cụ thể, phù hợp với
những đặc điểm tình hình từng trường và đội ngũ giảng viên hiện có, vấn đề này
nội dung đề án chưa thể giải quyết được.
Do đó, đề tài này sẽ cố gắng đề cập đến những vấn đề mà các đề tài khác
chưa có điều kiện làm rõ. Đó là những vấn đề của đội ngũ giảng viên Trường Cao
đẳng Công nghệ Bắc Hà (Từ Sơn - Bắc Ninh) với tư cách là một trường Cao
đẳng tư thục nằm trên địa bàn một tỉnh. Trên cơ sở đó, đề xuất những biện pháp
xây dựng đội ngũ giảng viên của một trường cao đẳng mới thành lập đang trong
quá trình xây dựng và phát triển.
1.2. Những khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề xây dựng đội ngũ giảng

viên
1.2.1. Khái niệm quản lý giáo dục, quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

1.2.1.1. Quản lý
Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân cơng, hợp tác lao động. Chính sự
phân công, hợp tác lao động nhằm đạt hiệu quả, năng suất cao hơn trong cơng
việc địi hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp, điều hành, kiểm tra, chỉnh lý. Đây là
hoạt động để người lãnh đạo tập hợp sức mạnh của các thành viên trong nhóm,
trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra. Nói về điều này, Các-Mác từng viết: "Một
người chơi vĩ cầm riêng rẽ thì tự điều khiển mình nhưng một giàn nhạc thì cần có
một nhạc trưởng". (Trích: Các Mác tồn tập – Trang 39)
Trong quá trình tồn tại và phát triển của quản lý đặc biệt trong quá trình xây dựng
lý luận quản lý, khái niệm về quản lý được nhiều nhà lý luận cũng như thực hành
quản lý đưa ra: W.Taylor – Người đầu tiên nghiên cứu quá trình lao động trong
từng bộ phận của nó cho rằng: "Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái
gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất".
A.Fayon-Nhà lý luận quản lý kinh tế người Pháp, khi áp dụng lý thuyết vào thực
tiễn quản lý một xí nghiệp thì cho rằng: "Quản lý là đưa xí nghiệp tới đích, cố
gắng sử dụng tốt nhất các nguồn nhân lực (nhân, tài, vật lực) của nó". Theo từ
điển tiếng Việt, nói về quản lý: "Quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động

theo những yêu cầu nhất định".
Như vậy, tuy có nhiều cách tiếp cận khác nhau song bản chất của khái
niệm quản lý có thể hiểu là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể
quản lý đến khách thể quản lý nhằm làm cho hệ thống vận động theo mục tiêu đề
ra và tiến tới trạng thái chất lượng mới.
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Theo P.V.Khuđơminxki: "QLGD là những tác động có hệ thống, có kế
hoạch, có ý thức và mục đích của các chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến
tất cả các khâu của hệ thống (từ Bộ Giáo dục đến nhà trường), nhằm mục đích
đảm bảo việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, đảm bảo sự phát triển
tồn diện và hài hịa của họ. Trên cơ sở nhận thức và sử dụng những quy luật
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

khách quan của quá trình dạy học, giáo dục, của sự phát triển về thể chất và tâm
lý của trẻ em, thiếu niên cũng như thanh niên".
Còn theo tác giả Đỗ Hồng Tồn thì: "QLGD là tập hợp những biện pháp tổ
chức, phương pháp giáo dục, kế hoạch hóa, tài chính, …nhằm đảm bảo sự vận
hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, bảo đảm sự tiếp tục
phát triển và mở rộng hệ thống cả về mặt số lượng cũng như chất lượng" .
Từ những quan điểm trên, ta thấy, bản chất của hoạt động QLGD là quản lý hệ
thống giáo dục, là sự tác động có mục đích, có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức

của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý theo các quy luật khách quan nhằm đưa
hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn.
1.2.1.3. Quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục
Quản lý nguồn nhân lực là một quá trình bao gồm thu nhận, sử dụng và
phát triển lực lượng lao động của một tổ chức nhằm đạt được mục tiêu tổ chức có
hiệu quả. Các hoạt động chủ yếu quản lý nguồn nhân lực gồm: Kế hoạch hóa
nguồn nhân lực, tuyển chọn-sử dụng-bồi dưỡng-phát triển nguồn nhân lực, kiểm
tra hoạt động, điều chỉnh, đề bạt, luân chuyển hoặc thải hồi. Theo Leonard
Nadlerd (Mỹ), nhiệm vụ của quản lý nguồn nhân lực bao gồm:
- Một là, sử dụng nguồn nhân lực: Tuyển dụng - Sàng lọc - Bố trí - Đánh giá Đãi ngộ - Kế hoạch hóa sức lao động.
- Hai là, phát triển nguồn nhân lực: Giáo dục; Đào tạo; Bồi dưỡng; Phát triển;
Nghiên cứu, phục vụ.
- Ba là, nuôi dưỡng môi trường nguồn nhân lực: Mở rộng thị trường lao động;
Mở rộng qui mô làm việc; Phát triển tổ chức.
Trong GD&ĐT, quản lý nguồn nhân lực xét trên phạm vi rộng là quản lý
đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và công nhân viên chức trong nhà trường. Nếu
xét trong phạm vi hẹp hơn chính là quản lý đội ngũ giáo viên và cán bộ QLGD.
Việc xây dựng, phát triển, đào tạo và bồi dưỡng về phẩm chất, trình độ, năng lực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý để đáp ứng yêu cầu đặt ra là nhiệm vụ trọng
tâm của quá trình quản lý nguồn nhân lực trong ngành GD&ĐT.
1.2.2. Khái niệm nhà giáo, đội ngũ nhà giáo
1.2.2.1. Nhà giáo
Ngành giáo dục với bề dày lịch sử của mình đã mang lại cho chúng ta cơ
sở dữ liệu phong phú để tiếp cận khái niệm về nhà giáo. Dưới thời cận đại của
Khổng Tử (551-479 TCN), nhà giáo được gọi bằng "Sư" để chỉ người có học vấn
uyên thâm và mang nó truyền thụ cho người khác. Do tính chất cơng việc cao
q, "Sư" được người đầu tiên sáng lập chế độ giáo dục tư thục ở Trung Quốc đặt
ở vị trí tơn kính "Qn - Sư - Phụ" trong thứ bậc xã hội. Chính Khổng Tử với
nhân cách và đóng góp của mình đã được người đời tôn là "Vạn thế sư biểu" tức
"Người thầy của muôn đời". Đến thời Hán Vũ Đế (140-87 TCN), người làm công
việc giảng dạy ở Thái học được gọi là "Ngũ kinh bác sĩ". Theo cách gọi này, nhà
giáo được coi là một bộ phận tri thức có học vấn uyên bác làm công việc giảng
dạy "ngũ kinh" (kinh điển của Nho giáo) trong nhà trường phong kiến. Chịu ảnh
hưởng của văn hóa Trung Quốc, lúc đầu nhân dân ta cũng gọi người làm nghề
dạy học là "Sư". Ông bà ta có câu: "Nhất tự vi sư, bán tự vi sư" để khuyên răn
người học thái độ kính trọng đối với nhà giáo. Khi chữ Nôm ra đời, nhân dân ta
không gọi nhà giáo bằng "Sư" mà gọi là "Thầy". Sự đa dạng của danh từ "Thầy"
trong tục ngữ, ca dao Việt Nam khẳng định điều này. Ông bà ta từng dạy "Khơng
thầy đố mày làm nên", "Muốn sang thì bắc cầu Kiều; Muốn con hay chữ phải yêu
lấy thầy",… Theo đó, "Thầy" là "người có trình độ hướng dẫn, dạy bảo". Khi tiếp
thu văn minh phương Tây, "thầy giáo" được nhân dân ta gọi để "chỉ người làm
nghề dạy học nói chung". Có thể "thầy giáo" là phiên âm Tiếng Việt của thuật
ngữ "giáo sư" vốn có nguồn gốc từ danh từ "professor" của người châu Âu. Sau
này, "thầy giáo" đôi khi được hiểu theo nghĩa hẹp chỉ người dạy học là nam giới,
còn nữ giới làm nghề này được gọi là "cơ giáo".

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Ngày nay, chúng ta gọi thống nhất những người làm nghề dạy học là "nhà
giáo". Theo Điều 70- Luật Giáo dục của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 2005: "Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà
trường hoặc cơ sở giáo dục khác"; "Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm
non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên; ở cơ sở giáo dục
đại học gọi là giảng viên".
1.2.2.2. Đội ngũ nhà giáo:
* Đội ngũ
Theo “Từ điển tiếng Việt”, đội ngũ là: "khối đông người cùng chức năng
nghề nghiệp được tập hợp và tổ chức thành một lực lượng" . Các khái niệm về
đội ngũ dùng cho các thành phần trong xã hội như đội ngũ trí thức, đội ngũ cơng
nhân viên chức đều có gốc xuất phát từ đội ngũ theo thuật ngữ qn sự. Đó là
một khối đơng người, được tổ chức thành một lực lượng để chiến đấu hoặc để
bảo vệ.
Tóm lại, đội ngũ là một nhóm người được tổ chức và tập hợp thành một
lực lượng để thực hiện một hay nhiều chức năng, có thể cùng nghề nghiệp hoặc
khơng cùng một nghề nghiệp nhưng cùng có chung một mục đích nhất định.
* Đội ngũ nhà giáo
Theo Virgil K. Rowland: "Đội ngũ nhà giáo là những chuyên gia trong
ngành giáo dục, họ nắm vững tri thức và hiểu biết dạy học và giáo dục như thế
nào và có khả năng cống hiến toàn bộ tài năng và sức lực của họ cho giáo dục".

Từ khái niệm nêu trên về đội ngũ nhà giáo chúng ta có thể quan niệm rằng: Đội
ngũ nhà giáo là một tập thể bao gồm những giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục,
được tổ chức thành một lực lượng, có chung nhiệm vụ thực hiện các mục tiêu
giáo dục đã đặt ra cho nhà trường hoặc cơ sở giáo dục đó.
1.2.2.3. Vai trị của đội ngũ nhà giáo trong quá trình phát triển giáo dục
Lịch sử dân tộc Việt Nam ghi nhận sự đóng góp to lớn của nhà giáo trong
tiến trình phát triển của đất nước. Tùy điều kiện lịch sử ở mỗi thời kỳ mà vị trí,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

vai trị và đóng góp của nhà giáo đối với sự phát triển của xã hội là khác nhau.
Thời kỳ Bắc thuộc (thế kỷ I TCN đến thế kỷ X), đóng góp của nhà giáo trong xã
hội khơng lớn. Lịch sử ghi nhận tên tuổi của một số nho sĩ tiêu biểu như Lí Tiến,
Lí Cầm, Trương Trọng, Khương Công Phụ, Khương Công Phục, Tinh Thiều,
….phần lớn trong số họ tham gia bộ máy quan lại của chính quyền đơ hộ và góp
sức truyền bá nền giáo dục nho học. Các cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta thời kỳ
này, nho sĩ trong đó có nhà giáo ít tham gia và hầu như không để lại ảnh hưởng.
Thời Ngô - Đinh - Tiền Lê (939-1009), phần lớn nhà giáo là nhà sư, trường học
là chùa chiền. Với lòng yêu nước, thương dân, các nhà sư-nhà giáo đương thời đã
mang kiến thức của mình ra giúp triều đình xây dựng nền độc lập, tự chủ, bảo vệ
và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Chính họ đã vận dụng sự am hiểu về chữ
Hán để tạo ra chữ Nơm, góp phần làm phong phú thêm tiếng Việt. Một số thiền

sư nổi tiếng như: Sư Đỗ Pháp Thuận bằng tài ứng đối, xướng họa đã góp phần
làm tăng vị thế của nước ta trong bang giao với nhà Tống (Trung Quốc); Thiền
sư Đa Bảo và Vạn Hạnh vừa là thầy dạy vừa có cơng trong việc đưa Lý Cơng
Uẩn lên ngôi, thiết lập triều Lý, mở đầu thời kỳ hưng thịnh trong lịch sử phong
kiến Việt Nam. Thời Lý - Trần - Hồ (1010-1497), nhà giáo đóng vai trị chủ yếu
trong đào tạo quan lại cho chính quyền. Chu Văn An là nhà giáo dục tiêu biểu
nhất thời kỳ này. Ông là người nêu gương mẫu mực về tư cách nhà giáo, trở
thành tôn sư của nền giáo dục Việt Nam. Mặc dù không trực tiếp giảng dạy
nhưng tư tưởng cải cách giáo dục của Hồ Quy Ly cũng có giá trị to lớn khơng chỉ
cho nền giáo dục đương thời mà cho cả chúng ta ngày nay.
Thời Lê sơ (1428-1527), đội ngũ nhà giáo đóng vai trị quan trọng xây dựng bộ
máy nhà nước tập quyền đủ mạnh để giữ vững nền độc lập của đất nước. Nhiều
hiền tài được đào tạo ra trong thời kỳ này như Lê Văn Hưu, Mạc Đĩnh Chi,
Nguyễn An, Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật, Hồ Quý Ly,
Trần Nguyên Đán, Lương Thế Vinh,….góp phần thúc đẩy sự phát triển vượt bậc
nền văn hóa dân tộc, khoa học-kỹ thuật và tạo nên những chiến cơng hiển hách
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

15




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

trên mặt trận chống ngoại xâm.Nguyễn Trãi là nhà giáo tiêu biểu nhất trong giai
đoạn này. Ơng đóng góp thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn dẫn đến sự ra
đời nhà Hậu Lê và đề ra nhiều kế sách để trị nước, an dân. Nguyễn Trãi cũng là

vì sao sáng trong văn học giai đoạn này với nhiều tác phẩm có giá trị, tiêu biểu là
Bình Ngơ Đại Cáo được xem là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của đất nước ta.
Thời Lê-Mạc, Trịnh-Nguyễn (từ TK XVI đến TK XVIII), tuy giáo dục bắt đầu
xuống dốc nhưng vẫn có hai nhà giáo tiêu biểu là Lê Q Đơn và Nguyễn Bỉnh
Khiêm. Lê Q Đơn có những đóng góp về địa chí, văn hóa và khoa học tự
nhiên.Nguyễn Bỉnh Khiêm là người để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm văn học có
giá trị và đào tạo, giúp đỡ nhiều nhân tài như Phùng Khắc Khoan, Nguyễn
Dữ,….Ngoài ra, một số nhà giáo cũng góp sức cho việc đánh đổ triều đình phong
kiến suy tàn. Người đại diện cho xu hướng này là La Sơn, Phu Tử, Nguyễn Thiếp
với vai trị cố vấn tối cao của Hồng đế Quang Trung.
Thời Nguyễn (1802-1945), các thầy giáo nổi tiếng như Nguyễn Trường Tộ, Bùi
Dương Lịch, Võ Trường Toản, Ngô Thế Vinh, Nguyễn Đức Đạt, Nguyễn Văn
Siêu, Nguyễn Đình Chiểu, Lương Văn Can, Nguyễn Quyền….có vai trị quyết
định trong việc truyền bá tư tưởng canh tân, chấn hưng đất nước, phát triển văn
học yêu nước, tác động hoặc trực tiếp tổ chức các hoạt động đấu tranh chống thực
dân Pháp và triều đình phong kiến tay sai.
Nửa đầu thế kỉ XX, nhà giáo là đội ngũ tiên phong truyền bá chủ nghĩa MácLênin vào nước ta chuẩn bị về chính trị, tư tưởng cho sự ra đời của Đảng Cộng
sản Việt Nam - nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam.
Người thầy giáo tiêu biểu cho giai đoạn này là Nguyễn Tất Thành đã tìm ra con
đường cứu nước cho dân tộc, truyền bá con đường đó vào Việt Nam, trực tiếp
giảng dạy, đào tạo cán bộ cho cách mạng. Nhiều học trò của Người cũng vốn là
nhà giáo như Võ Nguyên Giáp, Trường Chinh, Đặng Thai Mai, Tạ Quang Bửu,
Nguyễn Văn Huyên…trở thành nhà yêu nước lớn có nhiều đóng góp cho sự
nghiệp cách mạng. Trong quá trình thực hiện cách mạng dân tộc dân chủ và cách
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16

Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

mạng xã hội chủ nghĩa, đội ngũ nhà giáo là lực lượng tiên phong trên mặt trận
chống giặc dốt vốn được xem nguy hiểm hơn cả nạn ngoại xâm. Họ cũng đóng
vai trị là người chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng truyền bá quan điểm, đường lối
cách mạng của Đảng cũng như thực hiện nhiệm vụ hết sức quan trọng và cần
thiết là bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau. Mặt khác, nhà giáo còn có vai
trị quan trọng trong việc tổ chức và phát động phong trào đấu tranh của học sinh,
sinh viên trên mặt trận đấu tranh chính trị chống ngụy quyền tay sai và thực dân
đế quốc. Đánh giá những đóng góp to lớn của đội ngũ nhà giáo trong giai đoạn
này, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định nhà giáo là những anh hùng vô danh.
Trong giai đoạn hiện nay, đội ngũ nhà giáo là nhân tố quyết định đào tạo ra con
người xã hội chủ nghĩa vốn được Bác xem là điều kiện tiên quyết và then chốt để
xây dựng chủ nghĩa xã hội. Khi mà giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ là
quốc sách hàng đầu của đất nước thì vai trị của đội ngũ nhà giáo càng trở nên
đặc biệt quan trọng. Nhà giáo trở thành người quyết định tương lai của dân tộc vì
sản phẩm mà họ đào tạo ra sẽ là chủ nhân tương lai của đất nước
1.2.3. Khái niệm về xây dựng và phát triển
Theo “Từ điển tiếng Việt”: khái niệm xây dựng được hiểu theo các nghĩa
sau: "1.Làm nên một cơng trình kiến trúc theo một kế hoạch nhất định; 2. Làm
cho hình thành một tổ chức hay một chủ thể xã hội, chính trị, kinh tế, văn hóa
theo một phương hướng nhất định; Tạo ra, sáng tạo ra cái có giá trị tinh thần, có
nội dung nào đó". Trong luận văn này chúng tôi vận dụng khái niệm về xây dựng
theo nghĩa thứ 3, tức "xây dựng" là tạo ra cái có giá trị tinh thần, có nội dung nào
đó. Cũng theo Từ điển tiếng Việt, khái niệm "phát triển" được hiểu là "Biến đổi
hoặc làm cho biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến
phức tạp". Từ những cách tiếp cận trên, theo chúng tôi, xây dựng và phát triển

bao hàm cả sự gia tăng về lượng và sự biến đổi về chất, đó là quá trình làm cho
số lượng và chất lượng vận động theo hướng đi lên trong mối quan hệ bổ sung
cho nhau tạo nên giá trị mới trong một thể thống nhất. Xây dựng và phát triển có
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

17




Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

mối quan hệ hữu cơ với nhau, xây dựng phải luôn gắn liền với phát triển và phát
triển phải dựa trên cơ sở của thế ổn định.
1.3. Các chủ trƣơng, chính sách xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo nói
chung, đội ngũ giảng viên các trƣờng cao đẳng và đại học nói riêng
1.3.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890 - 1969) rất quan tâm tới công tác
đào tạo con người thông qua hoạt động giáo dục. Người khẳng định "bồi dưỡng
thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết" (Trích:
Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nhiệm vụ của Đảng trong việc chăm lo
giáo dục và bồi dưỡng lớp thanh niên). Để thực hiện nhiệm vụ cách mạng vẻ
vang đó, theo Người cần phải tăng cường đầu tư cho giáo dục, trong đó có cơng
tác xây dựng đội ngũ nhà giáo đóng vai trị quan trọng. Trước tiên, muốn thực
hiện tốt công tác xây dựng đội ngũ nhà giáo, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng cần
phải đánh giá đúng vai trị, vị trí của đội ngũ này trong sự nghiệp cách mạng.
Ngày 21 tháng 10 năm 1964, cùng Tổng thống Mali Môđibô Câyta đến thăm
trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Người nói "… nếu khơng có thầy giáo thì

khơng có giáo dục…Khơng có giáo dục, khơng có cán bộ thì cũng khơng nói đến
kinh tế, văn hóa". Do đó, Người khẳng định "Những người thầy giáo tốt là những
người vẻ vang nhất, là những người anh hùng vô danh" . Đồng thời với sự đánh
giá cao vai trò của đội ngũ nhà giáo, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu lên nhiều quan
điểm về công tác xây dựng đào tạo đội ngũ nhà giáo. Theo Hồ Chí Minh, vấn đề
then chốt quyết định chất lượng giáo dục là xây dựng đội ngũ những người thầy
giáo. Người khẳng định trách nhiệm đó của tồn xã hội, trước hết là của Đảng,
Nhà nước với vai trò là người lãnh đạo và quản lý. Đảng, Nhà nước phải "quan
tâm hơn nữa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt", trong đó
xây dựng đội ngũ nhà giáo là nội dung trọng tâm. Trong lá thư gửi tới Hội nghị
giáo dục tồn quốc Người u cầu cán bộ làm cơng tác quản lý giáo dục "phải
đào tạo cán bộ mới và giúp đỡ cán bộ cũ theo tôn chỉ kháng chiến và kiến quốc"
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

18