bài giảng bài 11 đặc trưng sinh lí của âm

BÀI GiẢNG ĐiỆN TỬ
Môn Vật Lí lớp 12 – Sách cơ bản
Bài 11
KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
Câu 1
Ngƣời có thể nghe đƣợc âm có tần số nào dƣới đây ?
A. 10 Hz.
B. 10 kHz.
C. 100 kHz
D. Trên 200 kHz
KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
Câu 2
Chọn câu sai:
Âm “la” của một cái đàn ghita và một cái kèn có thể cùng:
A. tần số.
B. cƣờng độ
C. mức cƣờng độ.
D. đồ thị dao động.
KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
Câu 3
Cƣờng độ âm đƣợc đo bằng đơn vị nào dƣới đây?
A. Oát trên mét vuông (W/m
2
).
B. Oát (W)
C. Đêxiben (dB).
D. Niutơn trên mét vuông (N/m
2
).
KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
Câu 4

Khi cƣờng độ âm tăng 100 lần thì mức cƣờng độ âm tăng
bao nhiêu dB ?
A. 100 dB
B. 20 dB
C. 30 dB
D. 40 dB
Giải thích:
dBB
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
LL
202100lglg
):lg(lglg
1
2
0
1
0
2
0
1
0

2
12


I. Độ cao
II.Độ to
III. Âm sắc
I. Độ cao
Tại sao giọng nam nghe trầm
(thấp) hơn giọng nữ, nốt “đố”
nghe bổng (cao) hơn nốt “đồ” ?
+ Cảm giác về sự trầm, bổng của
âm đƣợc đƣợc mô tả bằng khái
niệm độ cao của âm.
Độ cao của âm có liên quan đến
đặc trưng vật lí nào của âm
không?
Hãy lắng nghe trong thí nghiệm
mô phỏng sau đây của tác giả
Nguyễn Thành Tương, những âm
có tần số tăng dần có độ cao thay
đổi thế nào?
+ Độ cao của âm là một đặc trƣng
sinh lí của âm gắn liền với tần số
âm.
+ Âm có tần số càng lớn thì nghe
càng cao, âm có tần số càng nhỏ thì
nghe càng trầm.
+ Tuy nhiên không thể nói âm có
tần số lớn hơn gấp đôi thì nghe cao

hơn gấp đôi đƣợc.
II. Độ to
Tại sao khi ta xoay Volume trong máy
thu thanh để tăng âm thì ta nghe âm to
hơn ?
Độ to của âm có liên quan đến đặc
trưng vật lí nào của âm không?
+ Độ to của âm tăng theo mức
cƣờng độ âm:
0
lg
I
I
L 
Hãy đọc đoạn II trong sách GK, tìm
ra câu trả lời cho các câu hỏi sau đây:
Có thể lấy mức cường độ âm làm số
đo độ to của âm được không ?
+ Không thể lấy mức cƣờng độ
âm làm số đo độ to của âm
đƣợc.
+ vậy, độ to chỉ là một khái
niệm nói về đặc trƣng sinh lí
của âm gắn liền với đặc trƣng
vật lí mức cƣờng độ âm.
III. Âm sắc
Khi các nhạc cụ như đàn ghita, sáo, kèn sắcxô cùng phát ra một nốt nhạc
có cùng độ cao (nốt la chẳng hạn), ta có phân biệt âm nào do nhạc cụ nào
phát ra không ?Tại sao?
+ Sở dĩ ta phân biệt đƣợc những âm có cùng độ cao nhƣng đƣợc

phát ra từ các nhạc cụ khác nhau (đàn, kèn, sáo) là vì các âm đó có
âm sắc khác nhau
+ Nghiên cứu các đồ thị dao động của các âm đó, ta thấy chúng có
cùng chu kì, nhƣng có dạng khác nhau.
Trong thí nghiệm minh họa sau đây của tác giả Nguyễn Thành Tương,
hãy nhận xét xem âm sắc có liên quan đến đặc trưng vật lí nào của âm
? (click vào button LK1)
+ Âm sắc có liên quan đến đồ thị dao động của âm.
Hãy quan sát các đồ thị dao động âm của các âm có cùng độ cao sau đây,
nhận xét xem chúng có gì giống nhau, khác nhau ?
(click vào button LK2)
Tóm lại âm sắc là gì? Có liên quan tới đặc trưng vật lí nào của âm ?
+ Xét cơ chế hoạt động của đàn oocgan:
Trong đàn oocgan có những mạch điện tạo ra dao động điện từ có
đồ thị dao động giống hệt đồ thị dao động âm của các nhạc cụ. Khi
đƣa các dao động điện từ đó ra loa thì nó phát ra âm giống nhƣ các
nhạc cụ đó.
+ Tóm lại, âm sắc là một đặc trưng vật lí của âm, giúp ta phân biệt
âm do các nguồn khác nhau phát ra. Âm sắc có liên hệ mật thiết
với đồ thị dao động âm.
LK1
LK2
CỦNG CỐ
Hãy kể ra những đặc trưng sinh lí của âm. Mỗi đặc trưng ấy là gì và
có liên quan đến các đặc trưng vật lí nào của âm? (click chuột lần 1 vào mỗi tiêu đề để
xem thông tin, lần 2 để thoát)
Những đặc trƣng sinh lí của âm:
Độ cao
Độ to Âm sắc
Là đặc trƣng cho

cảm giác về sự
trầm, bổng của
âm. Nó liên quan
với tần số của âm.
Là đặc trƣng cho
cảm giác về sự
mạnh yếu của âm.
Nó liên quan với
mức cƣờng độ âm
Là đặc trƣng giúp ta
phân biệt hai âm do
hai nguồn khác nhau
phát ra. Nó liên quan
với đồ thị dao động
âm.
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. Câu 5 sgk
Chọn câu đúng:
Độ cao của âm:
A. là một đặc trƣng vật lí của âm.
B. là một đặc trƣng sinh lí của âm.
C. vừa là đặc trƣng vật lí của âm vừa là đặc trƣng sinh
lí của âm.
D. là tần số của âm.
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
2. Câu 6 sgk
Chọn câu đúng:
Âm sắc là:
A. màu sắc của âm.
B. một tính chất của âm gúp ta nhận biết các nguồn âm.

C. một đặc trƣng sinh lí của âm.
D. một đặc trƣng vật lí của âm.
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
3. Câu 7 sgk
Chọn câu đúng:
Độ to của âm gắn liền với:
A. cường độ âm.
B. biên độ dao động của âm
C. mức cường độ âm.
D. tần số âm.
BÀI TẬP ÔN CHƢƠNG II
1. Bài 9.5 SBT
Một sợi dây dài 1 m, hai đầu có định và rung với 2 múi.
Tính bƣớc sóng.
A. 1 m
B. 0,5 m
C. 2 m
D. 0,25 m
Giải thích:
Vì dây rung với 2 múi nên trên dây có sóng dừng với 2 bụng: k
= 2
Do đó: l = 2/2   = l = 1 m
BÀI TẬP ÔN CHƢƠNG II
2. Bài 10/trang 55 sgk
Để đo tốc độ âm trong gang, nhà vật lí Pháp Bi-ô đã dùng một ống
bằng gang dài 951,25 m. Một người đập một nhát búa vào đầu ống
gang, một người ở đầu kia nghe thấy 2 tiếng gõ, một truyền qua gang
và một truyền qua không khí trong ống. Hai tiếng ấy cách nhau 2,5 s.
Biết tốc độ âm trong không khí là 340 m/s. Hãy tính tốc độ âm trong
gang.

Giải: Biết s = 951,25 m ; v
1
= 340 m/s ; t = |t
1
– t
2
| = 2,5 m Tìm
v
2
= ?
Thời gian truyền âm trong không khí:
t
1
= s/v
1
= 951,25/340 = 2,798 s
Thời gian truyền âm trong gang: (vì v
r
> v
k
nên t
1
> t
2
)
t
2
= t
1
- t = 2,798 – 2,5 = 0,298 s

Vận tốc truyền âm trong gang: v
2
=
s/t
2
= 951,25/ 0,289 = 3192 m/s
HƢỚNG DẪN VỀ NHÀ
Chuẩn bị kiểm tra viết 1 tiết:
+ Ôn tập toàn bộ kiến thức cả hai chƣơng I và II
+ Làm lại các bài tập đã giải thuộc hai chƣơng I và II
và các bài tập tƣơng tự trong sách giáo khoa và sách
bài tập
t
x
t
x
Đồ thị dao động âm của kèn sacxô
Đồ thị dao động âm của sáo
II. Âm sắc