thành phần loài và đặc điểm phân bố của ốc (gastropoda) ở cạn khu vực xã chiềng ngần thành phố sơn la

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



NGUYỄN THỊ TÂM



THÀNH PHẦN LOÀI VÀ ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ CỦA ỐC
(GASTROPODA) Ở CẠN KHU VỰC XÃ CHIỀNG NGẦN,
THÀNH PHỐ SƠN LA




KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC





Sơn La, năm 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



NGUYỄN THỊ TÂM

THÀNH PHẦN LOÀI VÀ ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ CỦA ỐC
(GASTROPODA) Ở CẠN KHU VỰC XÃ CHIỀNG NGẦN,
THÀNH PHỐ SƠN LA



Chuyên ngành: TN2

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Người hướng dẫn: ThS. Hoàng Thanh Thương




Sơn La, năm 2014
Lời cảm ơn
Để hoàn thành khóa luận, em xin gửi lời cảm ơn tới Ban Chủ nhiệm khoa Sinh
- Hóa đã tạo cơ hội cho em được thực hiện khóa luận, các giảng viên, cán bộ Bộ
môn Động vật - Sinh thái, khoa Sinh - Hóa đã tạo điều kiện thuận lợi cho em về
thời gian và hỗ trợ về tài liệu, thiết bị, hóa chất trong quá trình nghiên cứu.
Trong quá trình thực hiện khóa luận, em đã nhận được sự giúp đỡ của Ủy
ban nhân dân xã Chiềng Ngần cùng nhân dân địa phương đã cung cấp thêm
nhiều thông tin về tình hình xã và thông tin liên quan tới ốc cạn.
Em xin cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của ThS. Hoàng Thanh Thương và ThS.
Đỗ Đức Sáng, giảng viên khoa Sinh - Hóa, Trường Đại học Tây Bắc, những
người đã trực tiếp hướng dẫn em trong quá trình nghiên cứu.

Cuối cùng, em xin gửi lời tri ân tới tất cả những người thân trong gia
đình cùng toàn thể bạn bè đã động viên, giúp đỡ em trong quá trình thực hiện
khóa luận.

Sơn La, tháng 5 năm 2014
Sinh viên

Nguyễn Thị Tâm










MỤC LỤC

PHN 1. M U 1
1. Lý do ch tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. Ni dung và nhim v nghiên cu 2
3.1. Ni dung nghiên cu 2
3.2. Nhim v nghiên cu 3
4. m và thi gian nghiên cu 3
u kin t nhiên và xã hi khu vc nghiên cu 3
u kin t nhiên 3
m xã hi 5

6. c c tài 5
7. Khái quát tình hình nghiên cu 7
7.1.  Vit Nam 7
7.2.  c nghiên cu 9
8. u 10
n nghiên cu 10
u 10
PHN 2. KT QU NGHIÊN CU 15
N LOÀI C CN  KHU VC NGHIÊN CU 15
1. Thành phn loài c cn trong khu vc nghiên cu 15
2. Mt s nhnh v c cn  khu vc nghiên cu 29
3. So sánh thành phn loài c cn  khu vc nghiên cu vi mt s khu vc
nghiên cu khác 32
 M PHÂN B CA CÁC LOÀI C CN THEO SINH
CNH  KHU VC NGHIÊN CU 34
1. Các sinh cnh  khu vc nghiên cu 34
2. m phân b theo sinh cnh 35
PHN 3. KT LUN VÀ KIN NGH 38
1. Kt lun 38
2. Kin ngh 38
TÀI LIU THAM KHO 40

1
PHẦN 1. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trong ging vt, Thân mc bin là ngành phong
phú ch sau ngành Chân khp, chúng phân b rng khp  tt c ng.
Trong ngành Thân mm thì lp Chân bng (Gastropoda) là l  ng và
phong phú nht, có khong 90.000 loài, chim khong 70% tng s loài Thân

mm [6]p duy nht ca ngành Thân mm có c i din sng  i
c và trên cn. Thân mm Chân bng  cn gm có các loài c cn và sên
trn   c cn thuc 2 phân lp là phân lp   c
(Prosobranchia) và c Có phi (Pulmonata), ng vt có s ng ln,
phân b  các sinh cnh trên cn. c cn gp  ng bng, trên mt
ng và có c  trên thc vt. các cht mùn
bã hng thi, chính bn thân chúng là tha nhing vt
t xích trong các chui i th.
Nhóm c cn st còn góp phn ci to lt trng.
i vi si, c cn ng. Nhiu c
s dng làm th cho i, mt s loài  trang
trí và dùng trong sn xut m ph
Tuy vy, bên cnh mt có li thì nhiu loài c cg k cho
i si. Nhiu loài phá hoi cây trc sên. Mt s loài là
vt ch kí sinh cc khi chúng chuyn sang kí sinh trên con
i và vt nuôi.
Trong nh, tình hình phát trin kinh t xã hth
ng ti t i sng ca các loài sinh v
có nhóm c cn vi s i v thành phn loài theo ching gim v s
ng và thành phn loài, v m phân b,
Bên cnghiên cu v nhóm c cn  c ta còn khá hn ch, c
bit  mt tu kin còn nhivà có din tích khá ln 
La. t trong nhng tnh min núi thuc khu vc Tây Bc ca Vit
Nam, là mt tnh có din tích rng th 3 c c. V  hành chính

2
m 1 thành ph và 10 huya bàn tnh có nhiu dân tc
sinh s
Khu vc Tây Bc nói chung và thành ph a chia ct
phc tp, nhiu phân hóa thành hai mùa rõ rt là mùa

y thành phng thc vt  t phong phú 
dngc cng v thành
phn loài.
Ch xét riêng khu vc thành ph c dù là m
hành chính ca t có mt din tích khá rng ln vi phn li núi
bao ph. Ching Ngn là mt xã thuc thành ph hi t  các
m v u kin t  ca tnhu, th ng, h
ng - thc vt, Tuy có vai trò quan tri vi t i sng con
i, a bàn xã u c th nào v nhóm c cn.
Vi tt c các lý do trên, chúng tôi tin hành la chn và nghiên c tài:
Thành phần loài và đặc điểm phân bố của ốc (Gastropoda) ở cạn khu vực xã
Chiềng Ngần, thành phố Sơn.
2. Mục tiêu nghiên cứu
 c thc hin nhm gii quyt 2 mc tiêu:
- nh thành phn loài c cn  khu vc xã Ching Ngn, thành ph

- Tìm him phân b ca các loài c cn theo sinh cnh nghiên cu
 khu vc xã Ching Ngn, thành ph 
3. Nội dung và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Nội dung nghiên cứu
 gii quyt 2 m tài tin hành trin khai nhng ni dung
nghiên cu sau:
- Nghiên cu thành phn loài c cn  khu vc xã Ching Ngn, thành ph

- Nghiên cu s phân b theo sinh cnh ca các loài c cn  khu vc xã
Ching Ngn, thành ph 


3
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Thu thp tài liu và thông tin có liên quan, l  tài.
- Thu mu thuc nhóm c cn  khu vc nghiên cu (KVNC).
- u tra, phng vn, ghi chép nhng thông tin có liên quan.
- X lý và phân tích mu trong phòng thí nghim.
- So sánh thành phn loài c  KVNC vi mt s khu vc khác.
4. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu
 tài tin hành nghiên cu v nhóm c ca bàn xã Ching Ngn,
thành ph 
Thi gian nghiên cu t n tháng 5 , thi
m cuu mùa khô, c th công vic 

5. Khái quát điều kiện tự nhiên và xã hội khu vực nghiên cứu
5.1. Điều kiện tự nhiên
a. Vị trí địa lý và địa hình
Vị trí địa lý
Din tích t nhiên ca xã là 4.584 ha, có 15 bn và mt tiu khu, trung tâm
xã cách trung tâm thành ph 15 km. Ti
TT
Thi gian
Công vic thc hin

1.

10/2013
- Thu thp tài liu v u kin t nhiên  xã hi khu vc nghiên
cu, tài linh loi, mô t.
- Xây d 
- Tin hành kho sát tha và thu mu t 1.
2.
11/2013

- Tin hành thu mu t 3.
- X lý, thng kê và phân tích mu.
3.
12/2013
- Tin hành thu mu t 4.
- X lý, thng kê và phân tích mu.
4.
1/2014 - 2/2014
- nh loi mu trong phòng thí nghim.
- X lý s liu, thng kê thành phc.
5.
3/2014 - 4/2014
- So sánh thành phn loài  khu vc nghiên cu vi mt s khu
vc khác.
- Vit ni dung khóa lun.
6.
5/2014
- Hoàn thành và bo v khóa lun.

4

ng Bú, huyng Bng, huyn
 ng Ching Quyt Thng, thành ph
 Phía nam giáp xã Ching Mung, huy Phía bng
Quyt Thng Ching An, xã Ching Xôm, thành ph [20].
Địa hình
Xã Ching Ngc thù chung ca vùng Tây Bc,
chia ct phc tp, núi cao, t dc, có nhing thun cho các
loài c cn sinh s  a bàn xã có mt din tích nh  i bng
phng, thun l cao trung bình so vi mc

bin khong 700 - 800 m [20].
b. Thủy văn
Ching Ngn không có các sông ln mà ch yu là các sông sui nh, 
là ngun cung cc chính cho hong sn xut trong xã. c cn thuc
ng vt có nhu cu v  m khá cao nên nhn sông sui thì c
cn phân b i phong phú ng 
c. Khí hậu
Khí hu ca xã có s ng vi khí hu ca tnh, chu ng ca
khí hu nhic chia làm 2 mùa rõ rng bu
t cun ht tháng 10, m là nóng u. Mùa khô
bu t n khong cu m không khí thp,
nhi bing  các tiu vùng phc ti xut hin
khong tháng chng xut hin vào khong tháng 3
và tháng 4 [20].
S phân chia thành ng ti s phân b ca c cn trong khu
vc nghiên cu theo mùa. Mùa khô, c xut hi
mc v cc lu kin thun li
v  m và ngun thng và phát trin mi dân
ng thu bt c vào thm này.


5
d. Tài nguyên sinh vật
Thực vật
Din tích rng khá ln tp trung  phía tây ca bàn ca hu ht
các bn và tiu khu. Bên cnh nhân tác do hong sn
xut ci thành phn h thc vt
. hiu loài thc vt là th ca mt s loài c cn
 ng vt khác [20].
Động vật

a bàn Ching Ngn không có các loài thú ln ngoài t nhiên mà ch
yu là thú nuôi trâu, bò, l ng v
dng  khu vc là các loài ng vt t, chân
bng,c cn.
Tuy nhiên, trong nh quá trình phát trin kinh t xã hi nhanh
ng nghiêm trng sinh hc ti khu vc tnh , 
có xã Ching Ngn [20].
5.2. Đặc điểm xã hội
Dân s toàn xã có 1.483 h, 6618 nhân khu, c Thái chim
94,42%, Kinh chim 3,49%, Mông 1,7% và mt s ít các dân tc khác. Ngoài ra,
nhân khu tm trú tp trung  bn Dn - i hc Tây Bc và khu vc bn
Ca Láp, bn Km - ng ngh, ng ni trú [20].
 dân trí thp, kinh t ch yu là sn xut nông nghii lao
o, áp dng khoa ht tiên tin vào sn xut còn hn
ch; hiu qu kinh t i sng ca nhân dân trong xã còn ph
thuc nhi u kin t nhiên, gây   ti sng ca
nhiu loài sinh vc cn.
6. Ý nghĩa khoa học của đề tài
 u tng quan v thành ph
m phân b ca c cn  xã Ching Ngn, thành ph cung cp
dn liu khoa hc v nhóm c c  tin ti hoàn thi    u tu
chnh, tài liu chuyên khng vt chí.

6
Các mu c s làm phong phú thêm s mu vt cho phòng thí
nghim khoa Sinh - Hóa, Ti hc Tây Bc, phc v cho công tác ging
dy các hc phn có liên quan.

Hình 1.  m thu mu trong khu vc nghiên cu
(Vẽ theo bản đồ hành chính xã Chiềng Ngần, 2013)





7
7. Khái quát tình hình nghiên cứu
7.1. Ở Việt Nam
a. Giai đoạn trước năm 2000
 Vit Nam tình hình nghiên cu thân mm chân bng nói chung và thân
mm chân bng  cc tin hành rt sm, ch yu do các tác gi
c ngoài thc hin:
T - 1842, các dn liu tiên v c cn  Vi có
trong các công trình kh

 trai c  ca Souleyet,
 ghi nhn mt s loài c cn  min Trung Vi
Streptaxis aberratus, S. deflexus, Eulota touranenis, [16]
- 1877, công trình nghiên cu ca  cho nhng dn liu
v c cn  vùng Nam B  Streptaxis ebuneus, Nanina cambojiensis, N.
distincta, Nesta cochinchinensis, Trochomorpha saigonensis, [16]
n t nu th k XIX ti nh mt s công
trình nghiên cu v c cn  vùng Nam B và Trung B ng công trình
kho sát và công b v c cn ca các tác gi: Crosse et Fischer (1863, 1864,
1869); Mabille et Le Mesle (1866); Crosse (1867, 1868) [16].
n này, nhng dn liu v c cn  khu vc phía bc Vit
Nam còn rt ít, c : Camaena illustris 









 , Alycaeus anceyi 








, . Các công trình nghiên cu v c cn  

t hin
nhiu trong na sau th k nh ca Fischer (1848, 1863); Morlet
(1886, 1891, 1892); Dautzenberg et Hamonville (1887); Ancey (1888);
Dautzenberg (1893); Bavay et Dautzenberg (1899, 1908, 1909), Mollendorff
(1901), Dautzenberg et Fischer (1905, 1908) nghiên c

mt s a danh trên
vùng núi phía Bc cng, L
Lào Cai, Bc C c nh




 ng v mt lot nhng
loài mi trong khu v

 [8].
Thu th k XX do chin tranh mà vic nghiên cu v c c
ác nhóm c khác  Vit Nam và vùng nói chung h

8
ngng li, ngoi tr mt s rt ít công trình kho sát kt hp vi a cht  các
 (Paracell) và Bt s
m khác  Bc B (S. Jaeckel, 1950; Varga, 1963). 








 82 
103 







 [4].

  ng Ngc Thanh, Thái Trn Bái, Ph  t bn
cun sáchĐịnh loại động vật không xương sống nước ngọt miền Bắc Việt
Nam ng vi 14 h, 28 ging, 47 loài [4].
b. Giai đoạn từ năm 2000 đến nay
T c cn tip tc nghiên cu bi nhiu tác gi c ngoài:
Công trình ca W.J.M. Maassen và E. Gottenberger (2001),  công b 3
loài c cn mi (Leptacme cuongi, Oospira duci, Atratophaedusa smithi) 


Clausiliidae  khu vc phía bc Vit Nam [29].
Công trình ca Vermeulen và Maassen (2003), kho sát thành phn loài và
phân b ca c cn  mt s khu vc phía B
 Long, Cát Bà, Cm Ph 
,  259   , 



 246 













 . 










 120  , 
 

 [7].
Bên cnh các tác gi ngoi quc thì n này ch yu là các nghiên
cu ca nhiu tác gi c:
u h sinh thái rng ngp mn,
 ng, Hoàng Ngc Khng kng v Giao
Thy có 26 loài chân bng thuc 8 h,  ) có 28 loài
thuc 10 h [7].
   Vit Nam, các tác gi Nguy  ng, Nguyn Quý
Tun, Hoàng t m cn hai loài c núi: Cyclophorus anamiticus
H. Cross, 1867 và Cyclophorus martensianus Mollendor   c
dùng làm thc phm  nh Tây Ninh

[2].

9
2006, 








































, . 
 29 








 [1, 4].

  ng và cng s u cung cp dn
liu c cn ti khu vc xóm Dù thun Qu (44
   c Oai, Hà Ni (23 loài); núi Voi, An Lão, Hi
Phòng (36 loài) [8,10,11].
 nghiên cu v c cn  khu vc Tây Trangn Biên c
 c 50 loài c c 35 loài mi ch gp 
Tây Trang [7].
ng Ngc Thanh (2008),  Vit Nam các
tác gi c 776 loài c cn. theo công b mi nht (5/2011), b
Stylommatophora trong phân lp Pulmonata gm 477 loài và phân loài (96

ging, 20 h) [16].
y, có th nhn thy cho ti nay thân mm chân bng nói chung và c
cn  Vic kh.Vì vy cn tip tc
nghiên c b sung thông tin v ng vt này.
7.2. Ở Sơn La và khu vực nghiên cứu
Dn liu v thân mm chân bng   cp trong mt s ít công
trình nghiên cu c
và Fischer (1905), Maassen và Gotte t s   c
nghiên cu  a bàn t    ng La), Gia Phù (Phù
 [3].
Nh tài nghiên cu ci hc
Tây Bc:
ghiên cu khu h c  khu vc th trn Thun Châu -  La,
 Th Thu Thc 18 loài c, c cn có 4 loài c cn [16].
 c Sáng tin hành nghiên cu v thành phn loài lp Chân
bng khu vc thành ph n có 40 loài c cn thuc 12 h [14].

10
 tài nghiên cu v các loài c cn  mt s sinh cnh nhân tác
khu vng Quyt Tâm, thành ph  ca nhóm sinh viên
Bùi Th Hòa, Vàng Th  Hu c 54 loài thuc 29
ging, 16 h, 3 b, 2 phân lp [3].
 Bùi Th n hành nghiên cu v c cn 
khu vc hang Thng Bú, huyn có 54 loài
c cn thuc 38 ging, 18 h, 2 b và 2 phân lp khác nhau[6].
 c Sáng,  ng (2013), khi nghiên cu v c cn  khu bo
tn thiên nhiên Copia, t c 62 loài c cn thuc 41
ging, 16 h, 2 phân lp [15].
y nghiên cu v thân mm chân bng  cn  n ch
c nghiên cu c cn   c làm cn thit, nhm tìm hiu

thành phm sinh hc và phân b ca chúng.
8. Phương tiện và phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương tiện nghiên cứu
Các dng c, thit b khi nghiên cu ngoài tha: ba lô, túi nilon, túi zip,
ng nghim, máy nh c dây, b
khu vc nghiên cu (nu có), s 
Các dng c, thit b trong phòng thí nghi c palmer, dung dch
etanol 70
0
, giy can, ng nghim, túi zip, kính lúp, khay nha, panh,
8.2. Phương pháp nghiên cứu
8.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu
Các thông tin v u, tài liu b tr cho tng v
trong quá trình nghiên cu (tài liu phân loi v c  cnh loi, các
 tài, công trình nghiên cu v c cn, các hình nh, s li các u
kin t nhiên - xã hi ca khu vc nghiên cu c thu thp thông qua: Sách
báo, tài liu trên n, ti y ban nhân dân, S tài
nguyên và môi trng, tài liu trong mc tài liu tham kho c tài, khóa
lun nghiên cu v c cn, trên các trang web v c sinh h
vc có liên quan.



11
8.2.2. Phương pháp xác định và phân chia sinh cảnh
 Lp (1999), xã Ching Ngn, thành ph c
a tnh . Là mt trong nhng tnh thuc vùng núi phía
Tây Bc Vit Nam, v cao 700 - 800m so vi mc bin, a hình chia
ct vi 3/4 dii núi và cao nguyên; th i
màu m; sông sui vc ln do có hai con sông ln là 

sông Mã [5]. T u kin cho ththích hp vi các loi cây trng
nhii: cây công nghip, c, .
 ng (1978), thm thc vt rng c c ta rt phong
phú. Xét  khu vc Tây Bc nói chung và riêng  có các kiu thm thc
vt rng ch yu sau: kiu trng cây to, cây bi, c cao, khô nhii [18].

i vi bt c mt loài sinh vu có sinh cnh sng ca chúng.
Sinh cnh là vùng cng si mt s u kinh
và do các qu  m c  t tp h  ng mà
c tính ca hình, khí hu, th ng, thm thc vt,
ng vt, k c s ng ci vào mt th thng nht hoàn chnh.
  vào các thông tin trên     m c th xã Ching Ngn
trong quá trình thu mu, tin hành phân chia thành các sinh c
cnh rsinh ct trng cây lt trng
cây ngn ngày và sinh c

8.2.3. Phương pháp nghiên cứu ngoài thực địa
Nghiên cu ngoài tha c tin hành theo các tuyn thu m
- Tuyn 1: T ng Quyn Dn. Trên tuyn
ng này tin hành thu mu  các sinh cnh: 
- Tuyn 2: T bn Da phn bn Khoang. T
tin hành thu mu  các sinh ct trng cây ng
hoch), rng trên núi t trn cà phê).
- Tuyn 3: T bn Gi (P. Ching mòn sang khu vc bn
Hip (trung tâm xã Ching Ngn). Tp các sinh ct trng cây lâu
n tre li dân), rá vôi.

12
- Tuyn 4: T P. Quyt Tâm dc theo quc l a bàn P.Ching Sinh
n khu vc bn Km. trên tuyn này thu mu  sinh ct trng cây lâu

n cà phê) và r
a bàn xã Ching Ngn, rà sinh cnh ch yu và
 ng cho nhóm c cn do ít chu s ng ca
i. Chính vì vy,  tt c các tuyn thu mu tin hành thu  sinh
cnh rnh còn li là các sinh cn
hình bt gp trên tng tuyn thu mu.
 u
- Thu mnh tính: mnh tính là mc thu mt cách ngu nhiên 
tt c các sinh cnh khác trong khu vc nghiên cu. Mc thu trên nt,
 , hang. Các mm t tha và
 trong phòng thí nghim hay trong b p phi có nhãn ghi chép li
thông tin ca mu.
Khi thu mu ct c các loi mu vi mc, t con
ng thành (k c mt ch còn li vi vi mu có
c ln nht bng tay hoc dùng các dng c  i vi các
mu nh phi dùng sàng. Tt c các v trí, sinh cnh thu mc
ghi chép trong s tha.
- Thu mng: Mm trong m
din tích mt có mu, dic s dng là 1m
2
. Sau khi xác
c v trí có nh ô vuông 1m
2
, thu tt c các mu
u có ln thm mc thì phi dùng sàng, sàng lên trên mt
mc gi loi b nhng vn lá.
 p nh
Quan sát bng m ca c  cn, tp tính ki
chuyn, sinh s
Quan sát s ng ci ti s phân b ca c cn trong khu

vc nghiên cu.

13
Ghi chép l nhng thông tin v mu vng sng vào s
ghi chép.
nh tha phi phc ni dung nghiên cn
hình, thm thc vt, các loa hình, v trí tp trung nhiu m
8.2.4. Phương pháp nghiên cứu trong phòng thí nghiệm
  lý mu vt
- i vi mu là v c tin hành làm st cát và bi bn bng cách c
rkhô. Bo qun mu trong các l nha, túi zíp vc khác
nhau, ng nghi nhãn ghi  các thông tin v m, thi gian và
sinh cnh thu mu.
- i vi mu sng: Tin hành x lý mc
+ Ngâm mc lã t 10 -  gây chng thi làm cho các phn
c  trng thái dui, thun li cho quá trình gii phu quan sát ni quan.
+ C nh mu trong dung dch ethanol 70
0
.
 h mu
Phân tích mu ng t  m hình thái ngoài gm:
màu sc, hình d, s vòng xon, Nhm này
c th hin bng s  l ca chúng c t ghi
chép tha.
Kt qu phân tích mc ghi vào trong s phân tích mu v các
thông tin v màu s, cao ming, rng
ming, s vòng xon.
Tin hàc bc palmer s dng là milimét (mm).
 nh loi
M  nh loi da vào ngun tài liu ca Bavay và Dautzenberg

(1899, 1908, 1909) [21, 22, 23]. Ngoài ra, mc so sánh vi nh ca b 
tp doVermeulen (2003) thu  Vit Nam, hii Vin Sinh thái và
Tài nguyên sinh vt.
Sp x theo h thng phân loi ca Schileyko (2011) [27].

14

Hnh 2.  



c cn
(Theo Đỗ Văn Nhượng, 2010)
Ghi chú:
cao: h 







: L
o



: l 






: l
o







= h  L
o












15
PHẦN 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Chương 1. THÀNH PHẦN LOÀI ỐC CẠN Ở KHU VỰC NGHIÊN CỨU
1. Thành phần loài ốc cạn trong khu vực nghiên cứu

Nhóm c cc phát hin  khu vc xã Ching Ngn thuc 2 phân lp,
3 b, 16 h, 39 ging và 73 loài, u tra
u, th hin trong bng sau:
Bảng 1: Thành phn loài c cn trong khu vc nghiên cu

TT
Taxon

Sinh cnh (%)
Ngun
u



KDC

PROSOBRANCHIA Edwards, 1848

26,80
2,36
1,10



ARCHITAENIOGLOSSA Haller, 1890

21,75
2,32
1,10

Cyclophoridae Gray, 1847

21,22
2,32
1,10


1.
Chamalycaeus sp.
1,4
0,29



M
2.
Cyclophorus diplochius Mörllendorff, 1901
1,2,3,4
10,80
0,98
0,69

M
3.
Cyclophorus implycatus Bavay et Dau., 1909

TL
4.
Cyclophorus pyrostoma Mörllendorff, 1865





TL
5.
Cyclotus sp.
1,2,3,4
2,61
0,29
0,29

M
6.
Japonia diploloma (Mörllendorff, 1901)
1,2,3,4
2,93
0,81


M
7.
Japonia jucunda E. A. Smith, 1909

TL
8.
Opisthoporus lubricus Bav. et Fis., 1908





TL
9.
Opisthoporus beddomei





TL
10.
Platyraphe sp.
1,2,3,4
1,06
0,24


M
11.

Pterocyclos marioni Ancey, 1898
1,2,3,4
3,53

0,12

M
12.
Ptychopoma expoliatum Heude, 1885





TL
13.
Ptychopoma messageri Bavay et Dau., 1900





TL

Diplommatinidae Pfeiffer, 1857

0,53

14.
Diplommatinia rotundata Saurin, 1853
4
0,53



M
15.
Dyoryx globulus Möllendorff, 1865





TL

NERITOPSINA

5,05
0,04




Pupinidae Pfeiffer, 1853

5,05
0,04

16.
Eupupina anceyi





TL
17.
Eupupina mansuyi Bavay et Dau., 1900





TL
18.
Eupupina sp.





TL
19.
Pupina anceyi Bavay et Dau., 1899
1,2,3,4

4,36
0,04


M
20.
Pupina exclamationis Mabille, 1887
1,4
0,24



M

16
21.
Pupina illustris Mabille, 1887
1
0,04



M
22.
Punina sp.
2,3,4
0,41

M

PULMONATA Cuvier, 1814

61,03
4,72
0,85
3,14


STYLOMMATOPHORA Schmidt, 1856

61,03
4,72
0,85
3,14


Achatinidae Swainson, 1840

0,08
0,12

0,90

23.
Achatina fulica (Bowdich, 1882)
1,2,3,4
0,08
0,12

0,90
M
24.
Arion sp.





TL

Ariophantidae Godwin-Austen, 1888

21,80




25.
Macrochlamys despecta (Mabille, 1887)
1,3,4
7,09



M
26.
Megaustenia imperator (Gould, 1858)
1,3,4

3,71



M
27.
Microcystina bilineata





TL
28.
Microcystina sp.





TL
29.
Microcystina tonkingensis Möllendorff, 1901
1,2,3,4
10,35



M
30.

Hemiplecta sp.
1,4
0,65



M

Bradybaenidae Pilsbry, 1939

2,12
0,86
0,73
2,24

31.
Bradybaena jourdyi (Morlet, 1886)
1,2,3,4
2,12
0,86
0,73
2,24
M

Camaenidae Pilsbry, 1893

4,40

32.
Camaena duporti (Bav. et Dau., 1908)
4
0,33



M
33.
Trachia marimberti (Bav. et Dau., 1900)
1,2,3,4
4,07



M

Clausiliidae Morch, 1864

0,77
0,08



34.
Clausilia porphyrostoma

TL
35.
Clausilia sp.





TL
36.
Phaedusa lypra (Mabille, 1887)
2,3,4
0,53
0,08


M
37.
Phaedusa micropaviei Nordsieck, 2011
4
0,20



M
38.
Phaedusa sp.
4

0,04



M
39.
Pseudopomatias fulius





TL

Euconulidae Baker, 1928

0,16




40.
Lierdetia haiphongensis (Dautzenberg, 1893)
4
0,16



M

Glessulidae Godwin - Austen, 1920

2,97
0,08



41.
Glessula paviei Morlet, 1892
1,2,3,4
2,97
0,08


M

Helicarionidae






42.
Helicarion messageri Bavay et Dau., 1909

TL

Helicidae






43.
Helix gabriellae





TL
44.
Helix gitaena Bavay et Dau., 1900





TL
45.
Helix nasuta

TL
46.
Helix packhaensis Bavay et Dau., 1903





TL

17
47.
Helix pseudomiara





TL
48.
Helix vatheleti Bavay et Dau., 1909





TL
49.

Helix vayssierei





TL
50.
Helix xydaea





TL
51.
Helix sp1.





TL
52.
Helix sp2.

TL

Plectopylidae Möllendorff, 1898

20,24
2,93



53.
Gudeodiscus giardi (Fischer, 1898)
1,2
11,24
1,96


M
54.
Plectopylis naulata





TL
55.
Plectopylis sp.

TL
56.
Sicradiscus cutiscultus Mörllendorff, 1882
1,2,4
9,00
0,97


M

Streptaxidae Gray, 1860

3,46




57.
Haploptychius diespiter Mabille, 1887
1,2,3,4
3,38



M
58.
Haploptychius fischeri Morlet, 1886
4

0,04



M
59.
Haploptychius jucdelli





TL
60.
Sinoennea sp.
1
0,04



M

Subulinidae Fischer et Crosse, 1877

2,89
0,65
0,12


61.

Lamellaxis clavulinus (Pot. et Mic., 1838)
1,2
0,73



M
62.
Lamellaxis gracilis (Hutton, 1834)
1,3,4
0,69
0,57
0,12

M
63.
Paropeas sp.
1
0,16



M
64.
Prosopeas douveillei

TL
65.
Prosopeas excellens Bavay et Dau., 1909





TL
66.
Prosopeas lavillei Daut. et Fischer, 1908
2,4
0,98
0,08


M
67.
Prosopeas ventrosulum Bavay et Dau., 1909





TL
68.
Prosopeas sp 1.

TL
69.
Prosopeas sp 2.





TL
70.
Prosopeas sp 3.





TL
71.
Tortaxis sp.
2,3,4
0,33



M

Trochomorphidae Möllendorff, 1890

2,14




72.
Trochomorpha latior Bavay et Dau., 1909





TL
73.
Videna timorensis (Martens, 1867)
1,2,3,4
2,14



M
Tổng số
2156
174
48
77

2455

Ghi chú: 1. Bn Dn, 2. Bn Híp, 3. Bn Khoang, 4. Bn Km

t tr
t trng cây ngn ngày 
M: Loài có mu u

18
i vi mi loài c cc ghi nhn  khu vc nghiên cu tài trình
bày các nm chn loi, phân b và nhn xét.
HỌ CYCLOPHORIDAE
1. Chamalycaeus sp.
Đặc điểm chẩn loại: c c nh (h = 1,8 - 2 mm, l = 3,4 - 5 mm), v cng,
b mt có các g hình cung. Có 3,5 vòng xon, phng, rãnh xon rõ. Tháp c
  (V = 2 - 3 mm), có c, l ming tròn, vành ming cun và ch 
(l
o
= 3 - 3,5 mm). L rn hp và sâu.
Phân bố: R bn Dn và bn Km.
Nhận xét: Loài Chamalycaeus sp. c nh so vi các loài khác
trong h. Trong khu vc nghiên cu ch gp  sinh cnh t nhiên là rng trên

2. Cyclophorus diplochius Mollendorff, 1901
Đặc điểm chẩn loại: c c ln (h = 33,5 - 35 mm, l = 38 - 40 mm), v dày,
b mt có các vân hình cung, gia vòng xon cui có di vân màu nâu. Có 5
vòng xon, phng, rãnh xon sâu và rõ, vòng xon cui chim 2/3 din tích v.
Tháp c nhn (V = 11,2 - 11,7 mm), l ming rng, tròn, vành ming cun
(l
o
= 21,2 - 22,5 mm). L rn rng và sâu. Có th chai dày.
Phân bố: Rt trt trng cây ngn
ngày; gp  tt c m thu mu .
Nhận xét: c ln nht trong h, phân b rng, gp ph bin

 nhiu sinh cnh trong khu vc nghiên cu vi s ng cá th lng
c s dng làm thc phm.
3. Cyclotus sp.
Đặc điểm chẩn loại: c c trung bình (h = 6 - 9 mm, l = 14,5 - 16,1mm),
v dày, b mt có các vân hình cung, gia vòng xon cui có di vân màu nâu.
Có 5 vòng xon, phng, rãnh xon sâu và rõ, vòng xon cui chim 2/3 din tích
v. Tháp 0,4 - 2mm ), l ming tròn, vành ming sc, không có
ngà (l
o
= 7,7 - 8,2 mm). L rn rng và sâu.

19
Phân bố: Rt trng cây lâu nt trng cây ngn
ngày; gp  tt c m thu mu.
Nhận xét: Dáng c gn ging vi Chamalycaeus sp. c ln
p ph bin  nhiu sinh cnh trong khu vc nghiên cu.
4. Japonia diploloma (Morllendorff, 1901)
Đặc điểm chẩn loại: c c trung bình (h = 6 - 6,5 mm, l = 5,5 - 6,2 mm),
v cng, b mt có các vân hình cung. Có 5 vòng xon, phng, rãnh xon sâu và
rõ, vòng xon cui chim 1/2 din tích v. Tháp c nhn (V = 3,1 - 3,5 mm), l
ming tròn, vành min (l
o
= 2 - 2,7 mm). L rn hp và sâu.
Phân bố: Rt trp  tt c m
thu mu.
Nhận xét: i vòng xon cui khá ln. Trong khu vc nghiên
cu c khá ph bin  2 sinh cnh trên.
5. Platyraphe sp.
Đặc điểm chẩn loại: c c trung bình (h = 5 - 6 mm, l = 7 - 10,2 mm), v
mng, b mt có các g hình cung. Có 5 vòng xon, phng, rãnh xon sâu và rõ,

vòng xon cui chim 2/3 din tích v. Tháp  - 3,1 mm), l
ming tròn, vành min và ch 
o
= 3 - 3,5 mm). L rn rng và sâu.
Phân bố: Rt trp  tt c m
thu mu.
Nhận xét: Dáng  Chamalycaeus sp. c ln
.
6. Pterocyclos marioni Ancey, 1898
Đặc điểm chẩn loại: c c ln (h = 12,5 - 14 mm, l = 25,5 - 28,5 mm), v
dày, b mt có các vân hình cung, gia vòng xon cui có di vân màu nâu. Có
5 vòng xon, phng, rãnh xon sâu và rõ, vòng xon cu
khong 2 mm. Tháp 3,5 - 5 mm), l ming tròn, vành mi
cun (l
o
= 9 - 11 mm). L rn rng và sâu.
Phân bố: Rt trng cây ngn ngày, gp  tt c m
thu mu.

20
Nhận xét: Dáng     Chamalycaeus sp. và Platyraphe sp.
i chic ngà dài cnh ming.
HỌ DIPLOMMATINIDAE
7. Diplommatinia rotundata Saurin, 1853
Đặc điểm chẩn loại: c c nh (h = 3,5 - 3,8 mm, l = 1,8 - 2 mm), v cng,
b mt  vòng xon, phng, rãnh xon rõ. Tháp
c nhn(V = 2,1 - 2,5 mm), l ming tròn, vành ming cun 2 lp
(l
o
= 1 - 1,1 mm). Không có l rn.

Phân bố: R gp  khu vc bn Km.
Nhận xét: Diplommatinia rotundata   c nh nh  c
trong khu vc nghiên cu. Gp  sinh cnh rng trên 
lp thm mc.
HỌ PUPINIDAE
8. Pupina anceyi Bavay et Dau., 1899
Đặc điểm chẩn loại: c c trung bình (h = 7 - 8 mm, l = 4 - 5, mm), v
dày, b m vòng xon, phng, rãnh xon cui sâu, vòng xon
cui chim 3/4 din tích v. Tháp c nhn (V = 3,7 - 4,5 mm), l ming gn
c  hai bên ming, vành ming s
o
= 2
- 2,4 mm). Không có l rn.
Phân bố: Rt trp  tt c m
thu mu.
Nhận xét: Các loài thuc h Pupinidae có hình dng ngoài khá ging nhau
 tt c m khác bit ca Pupina anceyi c  2
bên ming.
9. Pupina exclamationis Mabille, 1887
Đặc điểm chẩn loại: c c trung bình (h = 8,5 - 9 mm, l = 5 - 7 mm), v
mng, b m vòng xon, phng, rãnh xon cui sâu, vòng xon
cui chim 2/3 din tích v. Tháp c nhn (V = 4,2 - 5 mm), l ming gn tròn,
c    bên ming, vành ming s
o
=
3 - 3,2 mm). Không có l rn.

21
Phân bố: Rp  bn Dn và bn Km.
Nhận xét: Khác vi các loài trong h, Pupina exclamationis có rãnh thoát



10. Pupina illustris Mabille, 1887
Đặc điểm chẩn loại: c c trung bình (h = 10 mm, l = 5,5 mm), v mng, b
mn, phng, rãnh xon cui sâu, vòng xon cui chim
1/2 din tích v. Tháp c nhn (V = 7 mm), l ming gn tròn, có l tròn nh  bên
phi ming, vành ming s
o
= 3,2 mm). Không có l rn.
Phân bố: R c  bn Dn.
Nhận xét: m khác bit ca loài Pupina illustris là ch có l tròn nh  bên
phi ming. S mc ch là 1 mu duy nht.
11. Punina sp.
Đặc điểm chẩn loại: c c trung bình (h = 7 - 8 mm , l = 2,5 - 3,2 mm), v
mng, b mn, phng, rãnh xon cui sâu, vòng xon
cui chim 1/2 din tích v. Tháp c nhn (V = 3,5 - 4,5 mm), l ming gn
tròn, có ha  hai bên ming, vành ming s
o
= 2 - 2,5
mm). Không có l rn.
Phân bố: R bn Khoang, bn Híp, bn Km.
Nhận xét: c, loài này 2 bên ming là 2 chic
.
HỌ ACHATINIDAE
12. Achatina fulica (Bowdich, 1882)
Đặc điểm chẩn loại: c c ln (h = 75 - 95,8 mm, l = 47 - 58 mm), v dày,
b mt có các vân hình cung; có 7 vòng xon, phng, rãnh xon sâu, vòng xon
cui chim 2/3 din tích v. Tháp c nhn (V = 25 - 31 mm), l ming rng,
hình bán nguyt, vành ming sc (l
o

= 21 - 26,5 mm). Không có l rn. Có th
chai dày.
Phân bố: Các sinh cnh rt tr
 c  tt c m thu mu.