Hướng dẫn dạy Ngữ văn địa phương Nghệ An

Định hớng dạy truyền thuyết :
Định hớng dạy truyền thuyết :


Sự tích thần đền Bạch Mã .
Sự tích thần đền Bạch Mã .


(Ngữ văn 6)
(Ngữ văn 6)
Đ
Đ
Định hớng dạy bài:
Sự tích thần đền Bạch Mã
Ngữ văn 6

I.
I.
Hớng dẫn đọc, tóm tắt và tìm hiểu bố cục
Hớng dẫn đọc, tóm tắt và tìm hiểu bố cục


1.
1.

Đọc và tóm tắt
Đọc và tóm tắt
2. Hớng dẫn tìm hiểu bố cục:
2. Hớng dẫn tìm hiểu bố cục:
Bố cục ba phần:
Bố cục ba phần:
- Từ đầu đến
- Từ đầu đến
rất quý
rất quý


Hoàn cảnh xuất thân của Phan Đà
Hoàn cảnh xuất thân của Phan Đà
- Tiếp đến
- Tiếp đến
vô cùng
vô cùng
:
:


Cuộc đời và sự nghiệp của Phan Đà
Cuộc đời và sự nghiệp của Phan Đà
- Còn lại: Sự tích đền Bạch Mã
- Còn lại: Sự tích đền Bạch Mã

II. Hớng dẫn tìm hiểu truyện
II. Hớng dẫn tìm hiểu truyện
1. Hoàn cảnh xuất thân (nguồn gốc):

1. Hoàn cảnh xuất thân (nguồn gốc):
- So sánh sự xuất hiện của Thánh Gióng và Phan Đà :
- So sánh sự xuất hiện của Thánh Gióng và Phan Đà :
+ Sự ra đời của Thánh Gióng thuộc mô típ về sự thụ thai kì
+ Sự ra đời của Thánh Gióng thuộc mô típ về sự thụ thai kì
lạ .
lạ .
+ Phan Đà có nguồn gốc bình thờng : Vợ chồng ngời
+ Phan Đà có nguồn gốc bình thờng : Vợ chồng ngời
nông dân ở Chi Linh - Võ Liệt - Thanh Chơng không
nông dân ở Chi Linh - Võ Liệt - Thanh Chơng không
có con. Nhặt đợc hũ vàng không lấy, không đòi hỏi bất
có con. Nhặt đợc hũ vàng không lấy, không đòi hỏi bất
cứ điều gì =>
cứ điều gì =>
Vẻ đẹp của con ngời Nghệ
Vẻ đẹp của con ngời Nghệ
: chất phác,
: chất phác,
thật thà, luôn nghĩ đến con cháu . Nh vậy , Phan Đà ra
thật thà, luôn nghĩ đến con cháu . Nh vậy , Phan Đà ra
đời từ cuộc sống bình dị của ngời nông dân, lớn lên ,
đời từ cuộc sống bình dị của ngời nông dân, lớn lên ,
trở thành một thanh niên khôi ngô tuấn tú, chí khí, thông
trở thành một thanh niên khôi ngô tuấn tú, chí khí, thông
minh Đó là phần thởng cho lòng tốt, sự thật thà, nhân
minh Đó là phần thởng cho lòng tốt, sự thật thà, nhân
hậu
hậu

2. Cuộc đời và sự nghiệp của Phan Đà.
2. Cuộc đời và sự nghiệp của Phan Đà.
- Đặt nhân vật vào bối cảnh lịch sử của câu chuyện mà nó phản ánh:
- Đặt nhân vật vào bối cảnh lịch sử của câu chuyện mà nó phản ánh:
bối cảnh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vào thời điểm cuối 1424 đầu
bối cảnh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vào thời điểm cuối 1424 đầu
1425. Khi Lê Lợi chuyển quân vào Nghệ An, nhân dân nô nức h
1425. Khi Lê Lợi chuyển quân vào Nghệ An, nhân dân nô nức h
ởng ứng cuộc khởi nghĩa. Phan Đà cỡi ngựa trắng vào thành Lục
ởng ứng cuộc khởi nghĩa. Phan Đà cỡi ngựa trắng vào thành Lục
Niên ra mắt Lê Lợi.
Niên ra mắt Lê Lợi.
- Cho HS thảo luận so sánh cách xây dựng nhân vật Phan Đà với
- Cho HS thảo luận so sánh cách xây dựng nhân vật Phan Đà với
cách xây dựng nhân vật Thánh Gióng :
cách xây dựng nhân vật Thánh Gióng :
+Thánh Gióng một mình một ngựa đi đánh giặc, chiến thắng nhanh
+Thánh Gióng một mình một ngựa đi đánh giặc, chiến thắng nhanh
và về trời ngay sau khi thắng giặc.
và về trời ngay sau khi thắng giặc.
+ Phan Đà :- Xin ra mắt, đợc ở dới trớng Lê Lợi nhờ can đảm,
+ Phan Đà :- Xin ra mắt, đợc ở dới trớng Lê Lợi nhờ can đảm,
tài năng, khôn khéo, lắm mu cơ.
tài năng, khôn khéo, lắm mu cơ.


- Chiến công : Nhiều phen làm cho quân Minh khốn
- Chiến công : Nhiều phen làm cho quân Minh khốn
đốn, thâm thù và tìm cách hãm hại (
đốn, thâm thù và tìm cách hãm hại (

gắn với thời kì bắt đầu phản
gắn với thời kì bắt đầu phản
công của nghĩa quân Lam Sơn
công của nghĩa quân Lam Sơn
)
)


- Sự đam mê hát tuồng -> rơi vào sự phục kích của bọn
- Sự đam mê hát tuồng -> rơi vào sự phục kích của bọn
khát máu nhà Minh ( bài học cho cuộc sống - liên hệ )
khát máu nhà Minh ( bài học cho cuộc sống - liên hệ )



=> Cách xây dựng nhân vật Phan Đà khác hẳn
=> Cách xây dựng nhân vật Phan Đà khác hẳn
cách xây dựng nhân vật Thánh Gióng (Chú ý
cách xây dựng nhân vật Thánh Gióng (Chú ý
cách XD nhân vật của truyền thuyết thời Hùng
cách XD nhân vật của truyền thuyết thời Hùng
V:ơng và truyền thuyết sau thời Hùng V:ơng).
V:ơng và truyền thuyết sau thời Hùng V:ơng).
Từ đó, thấy đ:ợc vẻ đẹp của lòng yêu n:ớc, lòng
Từ đó, thấy đ:ợc vẻ đẹp của lòng yêu n:ớc, lòng
dũng cảm, sự thông minh tài trí, lòng yêu đời,
dũng cảm, sự thông minh tài trí, lòng yêu đời,
yêu nghệ thuật của Phan Đà (cũng là đặc điểm
yêu nghệ thuật của Phan Đà (cũng là đặc điểm
rất đáng tự hào của con ng:ời Nghệ)

rất đáng tự hào của con ng:ời Nghệ)

3. Sự tích đền Bạch Mã:
3. Sự tích đền Bạch Mã:
- Xây dựng những chi tiết kì ảo:
- Xây dựng những chi tiết kì ảo:
+ Sự hi sinh kì lạ: chết mà đầu không rơi, máu
+ Sự hi sinh kì lạ: chết mà đầu không rơi, máu
không chảy, ngồi trên lng ngựa về quê mới ngã.
không chảy, ngồi trên lng ngựa về quê mới ngã.
+ Báo mộng cho Lê Lợi, giúp nghĩa quân thắng lợi.
+ Báo mộng cho Lê Lợi, giúp nghĩa quân thắng lợi.



Sử dụng mô típ về sự vinh phong thờng gặp
Sử dụng mô típ về sự vinh phong thờng gặp
trong truyện truyền thuyết: Lê Lợi phong là
trong truyện truyền thuyết: Lê Lợi phong là
phúc thần, lập đền thờ tại quê nhà, xếp hạng
phúc thần, lập đền thờ tại quê nhà, xếp hạng
quốc tế, Đó là thái độ biết ơn và tôn vinh của
quốc tế, Đó là thái độ biết ơn và tôn vinh của
nhân dân đối với nhân vật lịch sử.
nhân dân đối với nhân vật lịch sử.

III. H
III. H
ớng dẫn tổng kết:
ớng dẫn tổng kết:

-
Ngh
Ngh
ệ thuật:
ệ thuật:


+ Cốt truyện li kì, hấp dẫn.
+ Cốt truyện li kì, hấp dẫn.
+
+
Kết hợp nhiều chi tiết vừa thực, vừa hoang đờng,
Kết hợp nhiều chi tiết vừa thực, vừa hoang đờng,
thấm đợm hơi thở của lịch sử
thấm đợm hơi thở của lịch sử
.
.
+ Ngôn ngữ kể chuyện
+ Ngôn ngữ kể chuyện


giản dị, mộc mạc
giản dị, mộc mạc
-
Nội dung:
Nội dung:
Truyện thể hiện thái độ ngợi ca, tôn vinh của nhân
Truyện thể hiện thái độ ngợi ca, tôn vinh của nhân
dân đối với lịch sử, khẳng định những tình cảm , hành
dân đối với lịch sử, khẳng định những tình cảm , hành

động yêu nớc và nhân nghĩa luôn luôn sống cùng
động yêu nớc và nhân nghĩa luôn luôn sống cùng
quê hơng, sống mãi trong lòng nhân dân ta.
quê hơng, sống mãi trong lòng nhân dân ta.

IV. Hớng dẫn luyện tập:
IV. Hớng dẫn luyện tập:
Câu hỏi thảo luận: Qua truyền thuyết
Câu hỏi thảo luận: Qua truyền thuyết
Sự tích thần đền
Sự tích thần đền
Bạch Mã
Bạch Mã
và sự tồn tại của đền cùng lễ hội đền Bạch
và sự tồn tại của đền cùng lễ hội đền Bạch
Mã, em hiểu đợc những điều gì?
Mã, em hiểu đợc những điều gì?
=> Giải thích về sự tồn tại của đền, lễ hội đền Bạch Mã
=> Giải thích về sự tồn tại của đền, lễ hội đền Bạch Mã
trên đất Thanh Chơng mấy trăm năm nay, lòng tôn
trên đất Thanh Chơng mấy trăm năm nay, lòng tôn
kính, sự ngỡng mộ, tự hào của nhân dân Thanh Ch
kính, sự ngỡng mộ, tự hào của nhân dân Thanh Ch
ơng nói riêng, của nhân dân xứ Nghệ nói chung về
ơng nói riêng, của nhân dân xứ Nghệ nói chung về
ngời anh hùng dân tộc đã sinh ra và lớn lên trên
ngời anh hùng dân tộc đã sinh ra và lớn lên trên
mảnh đất giàu truyền thống yêu nớc này.
mảnh đất giàu truyền thống yêu nớc này.

định hớng dạy bài thơ " Thăm lúa" .
định hớng dạy bài thơ " Thăm lúa" .
Định hớng dạy bài thơ
Thăm lúa ( Trần Hữu Thung)
Ngữ văn 9

I. Hớng dẫn HS tìm hiểu tác giả, tác phẩm .
I. Hớng dẫn HS tìm hiểu tác giả, tác phẩm .
1.Tác giả:
1.Tác giả:
Chú ý về cuộc đời, sự nghiệp, phong cách của Trần Hữu
Chú ý về cuộc đời, sự nghiệp, phong cách của Trần Hữu
Thung.
Thung.
* Phong cách: Thơ Trần Hữu Thung chân chất, mộc mạc, đằm thắm,
* Phong cách: Thơ Trần Hữu Thung chân chất, mộc mạc, đằm thắm,
ân tình. Ông đợc xem là"
ân tình. Ông đợc xem là"
nhà thơ chân quê xứ Nghệ
nhà thơ chân quê xứ Nghệ
".
".
2. Tác phẩm:
2. Tác phẩm:
- Sáng tác 1950 khi cuộc kháng chiến chông Thực dân Pháp diễn ra
- Sáng tác 1950 khi cuộc kháng chiến chông Thực dân Pháp diễn ra
rất ác liệt. Trên chiến trờng quân ta có những thắng lợi , ở hậu
rất ác liệt. Trên chiến trờng quân ta có những thắng lợi , ở hậu
phơng lo tăng gia sản xuất thi đua với tiền phơng.
phơng lo tăng gia sản xuất thi đua với tiền phơng.

- Bài thơ đợc chào đón nh một bông hoa tơi thắm trong vờn thơ
- Bài thơ đợc chào đón nh một bông hoa tơi thắm trong vờn thơ
kháng chiến .đợc cả nớc đón nhận và đi vào đời sống kháng
kháng chiến .đợc cả nớc đón nhận và đi vào đời sống kháng
chiến với sức sống lâu bền, thể hiện rõ nét phong cách thơ Trần
chiến với sức sống lâu bền, thể hiện rõ nét phong cách thơ Trần
Hữu Thung, đợc tặng Giải Nhất tại Liên hoan thanh niên, sinh
Hữu Thung, đợc tặng Giải Nhất tại Liên hoan thanh niên, sinh
viên thế giới 1953.
viên thế giới 1953.

II. Hớng dẫn đọc, tìm hiểu chung:
II. Hớng dẫn đọc, tìm hiểu chung:
- GV hớng dẫn đọc, tìm hiểu thể thơ, mạch cảm
- GV hớng dẫn đọc, tìm hiểu thể thơ, mạch cảm
xúc: Hiện tại -> quá khứ -> hiện tại.
xúc: Hiện tại -> quá khứ -> hiện tại.
- Lu ý : Thể thơ năm chữ phảng phất điệu hát dặm
- Lu ý : Thể thơ năm chữ phảng phất điệu hát dặm
Nghệ Tĩnh.
Nghệ Tĩnh.

III. Hớng dẫn đọc hiểu văn bản:
III. Hớng dẫn đọc hiểu văn bản:


1
1
. Tâm trạng ng#ời vợ trẻ trong buổi sáng thăm đồng.
. Tâm trạng ng#ời vợ trẻ trong buổi sáng thăm đồng.

- Cánh đồng quê đợc miêu tả qua cảm nhận của ngời phụ nữ nông
- Cánh đồng quê đợc miêu tả qua cảm nhận của ngời phụ nữ nông
thôn có: Hình ảnh, màu sắc, âm thanh => khung cảnh một đồng
thôn có: Hình ảnh, màu sắc, âm thanh => khung cảnh một đồng
quê sắp vào mùa trong một buổi sáng đẹp trời: không gian thoáng
quê sắp vào mùa trong một buổi sáng đẹp trời: không gian thoáng
đãng, trong trẻo, tơi đẹp, rộn ràng - một không gian đồng ruộng
đãng, trong trẻo, tơi đẹp, rộn ràng - một không gian đồng ruộng
quen thuộc với mỗi ngời Việt Nam nói chung, con ngời xứ
quen thuộc với mỗi ngời Việt Nam nói chung, con ngời xứ
Nghệ nói riêng.
Nghệ nói riêng.
-
Hình ảnh nhân vật trữ tình:
Hình ảnh nhân vật trữ tình:
Chống cuốc em trông
Chống cuốc em trông


Em thấy
Em thấy


lòng khấp khởi
lòng khấp khởi
=> Tâm trạng
=> Tâm trạng
mừng vui, phấn chấn trớc thành quả lao động; s
mừng vui, phấn chấn trớc thành quả lao động; s
ự

ự
bâng khuâng xao xuyến nhớ chồng, nhớ kỉ niệm ngày tiễn chồng
bâng khuâng xao xuyến nhớ chồng, nhớ kỉ niệm ngày tiễn chồng
ra trận.
ra trận.


Không gian cánh đồng quê sắp vào mùa gặt là không gian gợi
Không gian cánh đồng quê sắp vào mùa gặt là không gian gợi
nhớ, gợi thơng trong tâm hồn ngời phụ nữ nông thôn có chồng
nhớ, gợi thơng trong tâm hồn ngời phụ nữ nông thôn có chồng
đi kháng chiến.
đi kháng chiến.

2 Hồi ức kỉ niệm :
2 Hồi ức kỉ niệm :


- Không gian của buổi chia tay: cũng có những hình ảnh, âm thanh
- Không gian của buổi chia tay: cũng có những hình ảnh, âm thanh
giống buổi sáng hôm nay đi thăm đồng . Không gian nghệ thuật và
giống buổi sáng hôm nay đi thăm đồng . Không gian nghệ thuật và
thời gian đồng hiện, đánh thức những kỉ niệm về buổi sáng tiễn chồng
thời gian đồng hiện, đánh thức những kỉ niệm về buổi sáng tiễn chồng
ra trận.
ra trận.
- HS phát hiện những chi tiết về buổi chia tay của hai vợ chồng để thấy
- HS phát hiện những chi tiết về buổi chia tay của hai vợ chồng để thấy
đợc nỗi nhớ của ngời vợ thật cụ thể, thật chi tiết.
đợc nỗi nhớ của ngời vợ thật cụ thể, thật chi tiết.

- HS nêu cảm nhận của bản thân về cuộc chia tay:
- HS nêu cảm nhận của bản thân về cuộc chia tay:


+ Hình ảnh chân chất, mộc mạc của anh trai cày ra trận theo tiếng gọi
+ Hình ảnh chân chất, mộc mạc của anh trai cày ra trận theo tiếng gọi
của Tổ quốc.
của Tổ quốc.


+ Hình ảnh ngời vợ bình dị , chân quê:
+ Hình ảnh ngời vợ bình dị , chân quê:
Em nách mo cơm nếp
Em nách mo cơm nếp


+ Không khí chia tay lu luyến :
+ Không khí chia tay lu luyến :
Lúa níu anh trật dép
Lúa níu anh trật dép
- HS nêu cảm nhận về tâm trạng ngời vợ qua những hồi ức kỉ niệm về
- HS nêu cảm nhận về tâm trạng ngời vợ qua những hồi ức kỉ niệm về
buổi chia tay : Ngày chia tay đã cách bốn năm mà kỉ niệm hiện về vẫn
buổi chia tay : Ngày chia tay đã cách bốn năm mà kỉ niệm hiện về vẫn
tơi mới, vẫn vẹn nguyên, sống động, rõ nét. Đó là một nỗi nhớ sâu
tơi mới, vẫn vẹn nguyên, sống động, rõ nét. Đó là một nỗi nhớ sâu
sắc và cảm động.
sắc và cảm động.
- HS nêu cảm nhận về chất " Nghệ" trong tình cảm của hai vợ chồng : L
- HS nêu cảm nhận về chất " Nghệ" trong tình cảm của hai vợ chồng : L

u luyến, sâu sắc nhng lại xấu hổ, e ấp, ngợng ngùng, kín đáo -> cái
u luyến, sâu sắc nhng lại xấu hổ, e ấp, ngợng ngùng, kín đáo -> cái
mộc mạc chân chất thôn quê, cái đáng yêu, duyên dáng của con ngời
mộc mạc chân chất thôn quê, cái đáng yêu, duyên dáng của con ngời
xứ Nghệ. Thể hiện đợc điều này là cái riêng không lẫn vào đâu của
xứ Nghệ. Thể hiện đợc điều này là cái riêng không lẫn vào đâu của
Trần Hữu Thung
Trần Hữu Thung
.
.

3. Lời tâm tình trong nỗi nhớ.
3. Lời tâm tình trong nỗi nhớ.
- HS thảo luận phát hiện và phân tích về nét đặc sắc trong cách diễn tả
- HS thảo luận phát hiện và phân tích về nét đặc sắc trong cách diễn tả
nỗi nhớ :
nỗi nhớ :
+ Cách tính thời gian đặc biệt :
+ Cách tính thời gian đặc biệt :


- Tính theo vụ mùa cây trái
- Tính theo vụ mùa cây trái
-
-
-Tính theo giai đoạn phát triển của chiến trờng .
-Tính theo giai đoạn phát triển của chiến trờng .


- Tính bằng cách bấm đốt ngón tay

- Tính bằng cách bấm đốt ngón tay
=> Thể hiện sự dân dã, mộc mạc, chân quê; nỗi nhớ đằng đẵng của nhân
=> Thể hiện sự dân dã, mộc mạc, chân quê; nỗi nhớ đằng đẵng của nhân
vật trữ tình.
vật trữ tình.
+ Biểu cảm trực tiếp qua điệp từ" nhớ".
+ Biểu cảm trực tiếp qua điệp từ" nhớ".
=> Nỗi nhớ thơng da diết cảm động, gắn với công việc đồng áng. Nhớ
=> Nỗi nhớ thơng da diết cảm động, gắn với công việc đồng áng. Nhớ
chồng, chị theo dõi tin thắng trận từ chiến trờng; nhớ chồng, chị thi
chồng, chị theo dõi tin thắng trận từ chiến trờng; nhớ chồng, chị thi
đua tăng gia sản xuất. Đó là tình yêu chồng son sắt, thuỷ chung gắn
đua tăng gia sản xuất. Đó là tình yêu chồng son sắt, thuỷ chung gắn
bó, hoà quyện với tình yêu quê hơng đất nớc; là tình cảm hậu ph
bó, hoà quyện với tình yêu quê hơng đất nớc; là tình cảm hậu ph
ơng , tiền tuyến - nỗi nhớ mang hơi thở thời đại.
ơng , tiền tuyến - nỗi nhớ mang hơi thở thời đại.
- HS nhận xét về cách kết thúc bài thơ: kết cấu đầu - cuối tơng ứng.
- HS nhận xét về cách kết thúc bài thơ: kết cấu đầu - cuối tơng ứng.

IV. Hớng dẫn tổng kết :
IV. Hớng dẫn tổng kết :
*Nội dung:
*Nội dung:


Bài thơ khắc hoạ thành công vẻ đẹp tâm hồn chất phác,
Bài thơ khắc hoạ thành công vẻ đẹp tâm hồn chất phác,
đằm thắm của ngời phụ nữ xứ Nghệ trong tình cảm với
đằm thắm của ngời phụ nữ xứ Nghệ trong tình cảm với

chồng, với quê hơng, đất nớc.
chồng, với quê hơng, đất nớc.
* Nghệ thuật :
* Nghệ thuật :


+ Thơ năm chữ phảng phất điệu hát dặm.
+ Thơ năm chữ phảng phất điệu hát dặm.


+ Ngôn ngữ giản dị, nhiều từ địa phơng.
+ Ngôn ngữ giản dị, nhiều từ địa phơng.


+ Hình tợng thơ mộc mạc, gần gũi.
+ Hình tợng thơ mộc mạc, gần gũi.

V. Hớng dẫn luyện tập:
V. Hớng dẫn luyện tập:


Chất " Nghệ" trong bài thơ:
Chất " Nghệ" trong bài thơ:


+ Không gian đồng quê.
+ Không gian đồng quê.


+ Vẻ đẹp tâm hồn ngời phụ nữ xứ Nghệ mộc

+ Vẻ đẹp tâm hồn ngời phụ nữ xứ Nghệ mộc
mạc mà đằm thắm, tình cảm chân thành thuỷ
mạc mà đằm thắm, tình cảm chân thành thuỷ
chung sâu sắc.
chung sâu sắc.


+ Cách thể hiện tự nhiên, đậm chất dân gian.
+ Cách thể hiện tự nhiên, đậm chất dân gian.


+ Thể thơ phảng phất điệu hát dặm.
+ Thể thơ phảng phất điệu hát dặm.


+ Ngôn ngữ địa phơng tạo sự trầm ấm, mặn mà
+ Ngôn ngữ địa phơng tạo sự trầm ấm, mặn mà
nh tâm hồn ngời xứ Nghệ.
nh tâm hồn ngời xứ Nghệ.