Bài 1: Thế giới quan duy vật và phương pháp luận biên chung

PHẦN THỨ NHẤT
CƠNG DÂN VỚI VIỆC HÌNH THÀNH THẾ GIỚI QUAN
VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN KHOA HỌC.
BAI 1: THẾ GIỚI DUY VÂT VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN
BIỆN CHỨNG
(TIẾT 1)

1)Thế giới quan và phương pháp luận.

a)Vai trò của thế quan, phương pháp luận
của triết học..


Vật lí

Văn

Lịch sử

đối
tượng

đối
tượng

Đối tượng

nghiên cứu vận
động và phát triển
của phân tử.

ngôn ngữ (câu
từ, ngữ
pháp…)
Lịch sử của
dân tộc,
quốc gia và
của xã hội
loài người.


Đối tượng nghiên cứu của triết học là gì?
- Đối tượng nghiên cứu của triết học là: những quy luật chung
nhất, phổ biến nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy con
người.

Vậy theo em triết học là gì?
Định nghĩa triết học:
- Triết học là hệ thống các quan điểm lí luận chung nhất về thế giới
và vị trí của con người trong thế giới đó.
Vậy triết học có vai trị gì trong hoạt động thực tiễn và hoạt động nhận
thức của con người?

Vai trị của triết học:
Triết học có vai trò là thế giới quan và
phương pháp luận chung của những
hoạt động thực tiễn và hoạt động nhận
thức của con người.


Bài tập.

Bảng so sánh:
Triết Học
Nghiên
cứu quy
luật

Ví dụ

Chung

Vật chất và ý
thức

Các mơn
khoa học
cụ thể
Riêng

Tốn : số
học, hình
học..


b. Thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm:
.Thế giới quan:
- Thế giới quan là toàn bộ những quan điểm và niềm tin định
hướng hoạt động của con người trong cuộc sống.
- Có nhiều loại thế giới quan: thế giới quan thần thoại, thế
giới quan tôn giáo, thế giới quan triết học…

THẾ
GIỚI
QUAN
THẦN
THOẠI


Thế giới
quan duy
tâm

2 NGUYÊN LÍ.

THẾ
GIỚI
QUAN
TRIẾT
HỌC

3 QUY LUẬT

6 CẶP PHẠM TRÙ.


Vấn đề cơ bản
của triết học là
gì?
.Vấn đề cơ bản của triết học: là giải quyết mối quan hệ giữa vật chất và ý
thức. Vấn đề cơ bản của triết học có 2 mặt:
* Mặt thứ nhất: giữa vật chất và ý thức, cái nào có trước cái nào có sau?

Cái nào quyết định cái nào?
* Mặt thứ hai: con người có thể nhận thức được thế giới khách quan hay
không?
THẾ
GIỚI
QUAN
DUY
VẬT

ĐỐI
LẬP
NHAU

THẾ
GIỚI
QUAN
DUY
TÂM


• Thế giới quan duy vật:
- Giữa vật chất và ý thức thì vật chất là cái có trước ,
cái quyết định ý thức.
- Thế giới vật chất tồn tại khách quan, độc lập với ý
thức của con người, không do ai sáng tạo ra trước,
khơng ai có thể tiêu diệt được.
• Thế giới quan duy tâm:
- Cho rằng ý thức là cái có trước, vật chất là cái có sau,
ý thức là cái sinh ra và quyết định giới tự nhiên.

Bài tập
So sánh thế giới quan duy vật
và thế giới quan duy tâm
bằng bảng số liệu:

Vấn đề

TGQ duy vật

Mối quan hệ
Vật chất có trước
giữa vật chất và
và sinh ra và
ý thức
quyết định ý thức.
Ví dụ

Có não người
mới sinh ra ý
thức, tinh thần

TGQ duy tâm
Ngược lại.

Chúa trời sinh sa
mn lồi.


Thế giới quan duy vật

Thế giới quan duy tâm


Kết luận: thế giới quan duy vật có vai trị rất
tích cực trong tất cả các lĩnh vực. Cịn thế giới
quan duy tâm thường là chỗ dựa cho những lỗi
thời kìm hãm sự phát triển của xã hội


Củng cố bài.
Câu 1: Hoàn chỉnh định nghĩa về triết học: triết
học là những hệ thống quan điểm chung nhất
về:…..
a. Sự tồn tại của vật chất và ý thức.
b. Quy luật vận động của sự vật hiện tượng.
c. Sự tồn tại của thế giới.
d. Sự vận động và phát triển của xã hội.


•
a.
b.
c.
d.

Câu 2: Cho biết triết học ra đời từ bao giờ?
Cổ đại
Trung đại

Cận đại
Mác – ăngghen.


c) Phương pháp luận biện chứng và phương pháp luận siêu hình.
+ Phương pháp và phương pháp luận:
*Phương

pháp:

*Phương pháp
luận:

Là cách thức đạt tới mục đích đề ra.

Là khoa học về phương pháp, về những phương pháp nghiên
cứu.


+ Phương pháp luận biện chứng và phương pháp luận siêu hình:

Bài tập:
1. Em hãy giải thích câu nói nổi tiếng sau đây của nhà triết học cổ đại Hêracit
“Không ai tắm lần trên cùng một dịng sơng”.
-. Đáp án: Nước không ngừng chảy, tắm sông lần này nước sẽ trơi đi, lần tắm sau
sẽ là dịng nước mới.

2.Phân tích yếu tố vận động, phát triển của các sự vật, hiện tượng sau:
*Cây lúa trổ bông.
*Con gà đẻ trứng.

*Nhận thức của con người ngayd càng tiến bộ.
*Loài người trải qua 5 giai đoạn.
- Đáp án: Yếu tố vận động và phát triển.
=>Cây lúa VĐ,Phát triển từ Hạt =>Nảy mầm =>Cây lúa =>Ra hoa có hạt.
=>con gà vận động phát triển từ nhỏ =>lớn =>đẻ trứng.
=>5 chế độ xã hội vận động, phát triển: CSNT =>CH nô lệ =>PK =>TBCN
=>CNXH....
=>Nhận thức vận động phát triển từ lạc hậu => Tiến bộ.


Phương pháp để xem xét những yếu tố trên của các (ví dụ)bài tập trên
được gọi là phương pháp luận biện chứng
Vậy phương
pháp luận
biện chứng là
gì?

* Phương pháp luận chứng là xem
xét sự vật, hiện tượng trong sự
ràng buộc, quan hệ lẫn nhau giữa
chúng, trong sự vận động, phát
triển không ngừng của chúng.


*Phương pháp siêu hình:
Bài tập::

Câu1. Việc làm của 5 thầy bói khi xem voi.
Câu 2. Em có nhận xét gì về các yếu tố mà các yếu tố đưa ra.
Câu 3. Em đồng ý với quan điểm nào sau đây? Vì sao?

a) Cơ thể của con người giống như các bộ phận của cỗ máy.
b) Một học sinh A vi phạm nội quy một lần vào tháng 9. Cuối năm tuy
bạn đã tiến bộ rất nhiều, nhưng cô giáo chủ nhiệm vẫn hạ hạnh kiểm
của bạn, lý do la lần vi phạm đầu tiên đó.
*Đáp án:
Câu1.
- 5 thầy bói mù sờ vào con voi:
- Thầy sờ vòi => sun sun như đỉa.
- Thầy sờ ngà =>Như cái đòn cày.
- Thầy sờ tai =>Như cái quạt thóc.
- Thầy sờ chân =>cột đình.
- Thầy sờ đi=>Chổi sể.


*Đáp án:
Câu 2. Cả 5 thầy bói đều sai vì áp dụng máy móc đặc trưng sự vật này vào đặc trưng sự vật
khác.
Câu 3. Quan điểm của cô giáo là sai vì khơng nhìn thấy sự vận động phát triển của bạn A trong
quá trình rèn luyện ý thức kỷ luật.

Qua các phương
pháp xem xét những
yếu tố trên của các
bài tập Vậy theo em
thế nào là phương
pháp luận siêu hình?

- Phương pháp siêu hình là xem xét
sự vật phiến diện, cơ lập, khơng vận
động, khơng phát triển, máy móc

giáo điều, áp dụng một cách máy
móc đặc tính của sự vật này vào sự
vật khác.


2) Chủ nghĩa duy vật biện chứng – sự thống nhất hữu cơ giữa thế
giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng.
Hãy hoàn thành bảng so sánh sau:
Thế giới quan

Các nhà duy vật
trước Mác
Các nhà biện
chứng trước
Mác
Triết học Mác –
Lê nin

Duy Vật

Duy tâm

Duy Vật

Phương pháp
luận

Ví dụ

Siêu hình

Thế giới tự nhiên
có trước. Nhưng
con người phụ
thuộc vào số trời.

Biện chứng

Ý thức có trước
quyết định vật
chất.

Biện chứng

Thế giới khách quan,
tồn tại độc lập với ý
thức và luôn vận
động, phát triển.


- Thế giới vật chất luôn luôn vận động và phát triển

Kết luận:

theo đúng quy luật khách quan.
- Con người nhận thức thế giới khách quan và xây
dựng thành phương pháp luận.
- Thế giới quan phải xem xét sự vật, hiện tượng với
quan điểm duy vật biện chứng.
- Phương pháp luận phải xem xét sự vật, hiện tượng

với quan điểm biện chứng duy vật.


Bài tập.
Triết học

Câu 1: Hãy phân
tích sự khác nhau
về đối tượng
nghiên cứu giữa
triết học với các
mơn khoa học cụ
thể, ví dụ?

Câu 2: Dựa vào cơ
sở nào để phân chia
các hệ thống thế
giới quan trong
triết học?

Giống nhau

Khác nhau

Khoa học cụ thể

Đều nghiên cứu vận động, phát triển
tự nhiên, xã hội và tư duy.

Nghiên cứu 1 bộ

Chung, phổ
phận, lĩnh vực
biến nhất.
riêng biệt cụ
VD: Giữa tồn thể.VD:Hóa học:
tại xã hội và
sự cấu tạo, tính
ý thức xã hội. chất, sự biến đổi
của các chất.

Cơ sở khách quan để phân chia hệ thống
thế giới quan triết học là dựa vào vấn đề cơ
bản của triết học.