Bài 1: Thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng

Bài 1
THẾ GIỚI QUAN DUY VẬT
VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN BIỆN CHỨNG
( 2 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- Nhận biết được chức năng thế giới quan, phương pháp luận của Triết học.
- Nhận biết được nội dung cơ bản của chủ nghóa duy vật và chủ nghóa duy tâm, phương pháp
luận biện chứng và phương pháp luận siêu hình.
- Nêu được chủ nghóa duy vật biện chứng là sự thống nhất hữu cơ giữa thế giới quan duy vật
và phương pháp luận biện chứng.
2.Về kiõ năng:
Nhận xét, đánh giá được một số biểu hiện của quan điểm duy vật hoặc duy tâm, biện chứng
hoặc siêu hình trong cuộc sống hằng ngày.
3.Về thái độ:
Có ý thức trau dồi thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng.
II. TRỌNG TÂM :
- Thế giới quan duy vật và Phương pháp luận biện chứng.
III.PHƯƠNG PHÁP :
Thuyết trình, kể chuyện, vấn đáp, trực quan..
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn đònh tổ chức lớp :
2. Giảng bài mới:
HS đọc truyện ngụ ngôn “ Thầy bói xem voi” -> GV tạo tình huống có vấn đề:
Phương pháp nhận đònh, xem xét sự vật sai lầm nên dẫn đến hậu quả đáng tiếc.
Bài học sẽ trang bò phương pháp nhận đònh, xem xét sự vật đúng đắn.

Phần làm việc của Thầy Phần làm việc của Trò Nội dung chính của bài học
Hoạt động 1:
Tìm hiểu vai trò thế giới

quan, phương pháp luận
của triết học.
 GV yêu cầu HS nêu
những môn mà các em
được học và có thể hỏi:
– Vì sao các khoa học ra
đời ?
– Đối tượng nghiên cứu
HS phát biểu:
– Để nhận thức, chinh phục thế
giới -> phục vụ nhu cầu cuộc
sống của mình .
1. Thế giới quan và phương
pháp luận:
a.Vai trò thế giới quan,
phương pháp luận của triết
học:

của các khoa học: Lý,
Hoá, Sinh, Sử học…?

GV vẽ sơ đồ và giảng về
mối liên hệ, điểm giống và
khác nhau giữa các khoa
học cụ thể và Triết học
trong đối tượng nghiên
cứu.

T r i e át h o ïc
L y ù

h o ïc
S ư û
h o ïc
S i n h
h o ïc
GV có thể cho vài ví dụ
minh hoạ cho đối tượng
nghiên cứu của Triết học:
– Triết học cho rằng mọi sự
vật, hiện tượng của thế giới
đều phát triển .
– Triết học cho rằng mọi sự
vật, hiện tượng của thế giới
đều có mối liên hệ phổ biến.
 GV hỏi:
– Các em hãy xác đònh
kiến thức triết học và kiến
thức của các khoa học cụ thể
qua các ví dụ ở bài tập 2
trang 11, sách GK ?
– Lý học : nghiên cứu những
quy luật vận động của nguyên
tử, điện tử…
– Hóa học : nghiên cứu sự kết
hợp, phân giải những nguyên tố
hóa học…
– Sinh học : nghiên cứu sự phát
sinh, phát triển của động vật,
thực vật…
– Sử học: nghiên cứu quá trình

hình thành, phát triển xã hội
loài người, quốc gia, dân tộc…
HS phát biểu:
Kiến thức Triết học:
– Mọi sự vật, hiện tượng đều có
quan hệ nhân quả.
– Ở đâu có áp bức, ở đó có đấu

 GV giảng vai trò của
Triết học trang bò thế giới
quan, phương pháp luận
chung cho mọi hoạt động
thực tiễn và hoạt động nhận
thức của con người.
Nêu vài dẫn chứng minh
hoạ.
Hoạt động 2:
Tìm hiểu thế giơiù quan duy
vật và thế giới quan duy
tâm.
GV hỏi:
– Các em hiểu như thế nào
về thếgiới quan ?
GV giảng kết hợp vẽ sơ
đồ minh hoạ:
– Vấn đề cơ bản của triết
học là mối liên hệ giữa VC
và YT.
V C Y T
T

h
e
á

g
i
ơ
ù
i

h
i
e
ä
n

t
h
ư
ï
c
– Vấn đề cơ bản ấy có nội
dung bao gồm 2 mặt :
+ Mặt thứ nhất :…
+ Mặt thứ hai : …
=> Do cách giải quyết vấn
đề cơ bản của Triết học mà
các hệ thống thế giới quan
được xem là duy vật hay duy
tâm.

 GV hỏi:
– Các em hãy xác đònh thế
giới quan của các nhà Triết
tranh.
Kiến thức Toán học:
– Bình phương của canh huyền
bằng tổng bình phương của hai
cạnh góc vuông.
Kiến thức Sử học:
– Ngày 3-2-1930 là ngày thành
lập Đảng Cộng sản Việt Nam
HS phát biểu:
– Quan điểm, nhận thức của con
người về thế giới.
- Triết học là hệ thống các quan
điểm lí luận chung nhất về thế
giới và vò trí của con người trong
thế giới đó.

- Triết học có vai trò là thế giới
quan và phương pháp luận
chung cho mọi hoạt động thực
tiễn và hoạt động nhận thức của
con người.
b.Thế giơiù quan duy vật và thế
giới quan duy tâm:

- Thế giới quan là toàn bộ những
quan điểm và niềm tin đònh
hướng hoạt động của con người

trong cuộc sống.

học:Ta-let, Đê-mô-crit,
G.Bec-cơ-li – SGK, trang 7 ?
 GV hỏi:
– Có người tin rằng: Số
phận con người là do trời,
phật quyết đònh, “Sống chết
có mệnh, giàu sang do trời”.
Các em cho biết lòng tin đó
dựa trên quan điểm triết học
nào?
 GV hỏi:
–Các em cho biết vai trò
của thế giới quan duy vật và
thế giới quan duy tâm đối
với xã hội ? Có thể nêu dẫn
chứng minh hoạ?
Hoạt động 3:
Tìm hiểu phương pháp
luận biện chứng và
phương pháp luận siêu
hình.
 GV hỏi:
–Các em có thể cho biết
phương pháp là gì? Cho ví
dụ
 GV giảng:
– Phương pháp.
– Phương pháp luận.

– Phương pháp luận biện
chứng và phương pháp luận
siêu hình.
–Nhà Triết học Ta-let, Đê-mô-
crit có thế giới quan duy vật,
cho rằng : mọi sự vật đang tồn
tại có nguồn gốc từ vật chất như
nước, nguyên tử…
– Nhà Triết học G.Bec-cơ-li có
thế giới quan duy tâm , cho
rằng: mọi sự vật đang tồn tại là
do con người cảm giác về nó.
HS phát biểu:
–Lòng tin đó dựa trên quan
điểm triết học duy tâm.
HS phát biểu:
–Thế giới quan duy vật có vai
trò tích cực, thúc đẩy tiến bộ xã
hội. Ngược lại, thế giới quan
duy tâm kìm hãm sự phát triển
xã hội.
VD: Với nhận thức “Ở đâu có
áp bức, ở đó có đấu tranh”,
người ta sẽ vùng dậy chiến đấu
để có tự do, để mưu cầu hạnh
phúc. Nhưng, nếu tin rằng
“Sống chết có mệnh, giàu sang
do trời”, người ta sẽ an phận,
chấp nhận…
HS phát biểu:

– Phương pháp là cách thức
hoạt động nhằm đạt đến mục
đích đặt ra.Ví dụ: Phương pháp
học toán
- Thế giới quan duy vật cho rằng,
giữa vật chất và ý thức thì vật
chất là cái có trước, cái quyết
đònh ý thức. Thế giới vật chất
tồn tại khách quan, độc lập đối
với ý thức con người, không do
ai sáng tạo và không ai có thể
tiêu diệt được.
- Thế giới quan duy tâm cho
rằng, ý thức là cái có trước và là
cái sản sinh ra giới tự nhiên.
c.Phương pháp luận biện chứng
và phương pháp luận siêu
hình:

 GV hỏi:
–Các em hãy chỉ ra yếu tố
biện chứng trong câu nói nổi
tiếng của nhà Triết học Hê-
ra-clit: “Không ai tắm hai
lần trên cùng một dòng
sông”?
–Các em hãy chỉ ra yếu tố
siêu hình trong câu chuyện
ngụ ngôn: “Thầy bói xem
voi”?

–Các em rút ra vai trò của
hai phương pháp luận triết
học đối với nhận thức
khoa học và hoạt động
thực tiễn ? Dẫn chứng
Hoạt động 4:
Tìm hiểu Chủ nghóa duy
vật biện chứng - sự thống
nhất hữu cơ giữa thế giới
quan duy vật và phương
pháp luận biện chứng.
 GV giảng:
Trước khi Triết học Mác
ra đời, do hạn chế về điều
kiện lòch sử, nhận thức khoa
học, lập trường giai cấp, các
hệ thống Triết học chưa đạt
sự thống nhất giữa TGQ duy
vật và PPL biện chứng. Tiêu
biểu là hệ thống Triết học
của Phoi-o-bắc và hệ thống
Triết học của Hê-ghen.
 GV hỏi:
– Các em nhận xét, rút ra
điểm khác nhau về thế giới
quan và phương pháp luận
của hai hệ thống Triết học
HS phát biểu:
– Câu nói khẳng đònh mọi sự
vật luôn vận động không ngừng.

HS phát biểu:
– Các ông thầy bói đã xem xét,
đánh giá các sự vật trong trạng
thái phiến diện, cô lập tách rời
nhau.
– Phương pháp luận biện chứng
đúng đắn, thúc đẩy khoa học
phát triển, làm cho hoạt động
thực tiễn thành công; phương
pháp luận siêu hình sai lầm, cản
trở sự phát triển của khoa học,
làm cho hoạt động thực tiễn dễ
thất bại. Vd: Hiểu được sự liên
hệ giữa mặt trời, không khí,
nước, phân bón… với cây xanh,
người ta sẽ nghiên cứu, chăm
sóc cho cây phát triển tốt.
Ngược lại…
- Phương pháp luận biện chứng:
xem xét sự vật, hiện tương trong
sự ràng buộc lẫn nhau, trong sự
vận động không ngừng giữa
chúng.
- Phương pháp luận siêu hình:
Xem xét sự vật, hiện tượng một
cách phiến diện, chỉ thấy chúng
tồn tại trong trạng thái cô lập,
không vận động, không phát
triển.
2. Chủ nghóa duy vật biện

chứng- sự thống nhất hữu cơ
giữa thế giới quan duy vật và
phương pháp luận biện chứng: