Ngữ văn 6- Tiết 101 - HOÁN DỤ

VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP

KiÓm tra bµi cò
Câu 1 : Ẩn dụ là gì ? Có mấy kiểu ẩn dụ, đó là những
kiểu nào ?
Câu 2 : Câu nào sau đây có sử dụng ẩn dụ và cho biết
nó thuộc kiểu ẩn dụ nào ?
a. Quê hương là chùm khế ngọt.
b. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
c. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.
d. Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
Ẩn dụ phẩm chất
Trả lời : - Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng
tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó
nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Có 4 kiểu ẩn dụ là :
+ Ẩn dụ hình thức ;
+ Ẩn dụ cách thức ;
+ Ẩn dụ phẩm chất ;
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác

Áo nâu
Chỉ người nông dân
Áo xanh
Chỉ người công nhân
Quan hệ gần gũi
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 82
Áo nâu liền với áo xanh

Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
Các từ áo nâu, áo xanh trong
vd trên dùng để chỉ ai ?
Ho¸n dô
Tiết 101
Giữa áo nâu với người
nông dân và giữa áo xanh
với người công nhân có
quan hệ như thế nào ?

Áo nâu
Chỉ người nông dân
Áo xanh
Chỉ người công nhân
Quan hệ gần gũi
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 82
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
Ho¸n dô
Tiết 101
Các từ in đậm nông thôn,
thị thành trong vd trên
dùng để chỉ ai ?
Nông thôn
Thị thành
Những người
sống ở nông thôn
Những người
sống ở thị thành

Giữa nông thôn với
người sống ở nông
thôn có quan hệ như
thế nào ?
Giữa thị thành với
người sống ở thị
thành có quan hệ như
thế nào ?
Quan hệ giữa vật chứa
đựng với vật bị chứa đựng

Áo nâu
Chỉ người nông dân
Áo xanh
Chỉ người công nhân
Quan hệ gần gũi
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 82
Hoan du
Tiết 101
Nông thôn
Thị thành
Những người
sống ở nông thôn
Những người
sống ở thị thành
Quan hệ giữa vật chứa
đựng với vật bị chứa đựng
Tất cả nông dân ở nông thôn và
công nhân ở thành phố đều

đứng lên .
So sánh hai cách diễn đạt trên, cách nào gợi hình, gợi cảm hơn ?
Cách diễn đạt trong
câu thơ hay hơn
mang tính tượng
hình và biểu cảm.
Áo nâu liền với áao xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

Chỉ người
nông dân
Chỉ người
công nhân
Quan hệ gần gũi
I. Hoán dụ là gì ?
Ho¸n dô
Tiết 101
Áo nâu Áo xanh
Nông thôn
Thị thành
Những người
sống ở nông thôn
Những người
sống ở thị thành
Quan hệ giữa vật chứa
đựng với vật bị chứa đựng
Hoán dụ là gì và hoán dụ có tác dụng như thế nào ?
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng
tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan
hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho

sự diễn đạt.
2. Ghi nhớ : sgk / 82

Bài tập nhanh
Xác định biện pháp hoán dụ có trong ví dụ sau:
Những bàn chân từ than bụi lầy bùn,
Đã đứng dưới mặt trời cách mạng.
(Ta đi tới - Tố Hữu)
“Bàn chân”
(bộ phận của cơ thể)
biểu thị con người lao động nghèo khổ bị áp bức, từ
than bụi lầy bùn đã quật khởi đứng lên làm cách mạng.

Tiết 101

Ho¸n dô
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 83
II. Các kiểu hoán dụ
a.
Bàn tay
Bàn tay
ta làm nên tất cả
ta làm nên tất cả


Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

( Hoàng Trung Thông)
( Hoàng Trung Thông)
b.
b.


Một
Một
cây làm chẳng lên non
cây làm chẳng lên non


Ba
Ba
cây chụm lại lên hòn núi cao.
cây chụm lại lên hòn núi cao.


(Ca dao)
(Ca dao)
c. Ngày Huế
c. Ngày Huế
đổ máu
đổ máu




Chú Hà Nội về
Chú Hà Nội về

Tình cờ chú cháu
Tình cờ chú cháu


Gặp nhau Hàng Bè.
Gặp nhau Hàng Bè.


( Tố Hữu )
( Tố Hữu )
Em hiểu các từ in đậm trong ví
dụ như thế nào ?


Bàn tay
Bàn tay
là một bộ phận
là một bộ phận
của con người.
của con người.
Một và ba là từ chỉ số lượng.
Một là từ chỉ số ít, ba là từ
chỉ số nhiều.
->Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.
Một và ba là từ chỉ số lượng.
Một là từ chỉ số ít, ba là từ
chỉ số nhiều.
->Lấy cái cụ thể để gọi

cái trừu tượng
Đổ máu là chỉ sự thương
vong trong chiến tranh.
-> Lấy dấu hiệu của sự vật
để gọi sự vật.

Tiết 101
Ho¸n dô
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 83
II. Các kiểu hoán dụ
a.
Bàn tay
Bàn tay
ta làm nên tất cả
ta làm nên tất cả


Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
b.
b.


Một
Một
cây làm chẳng lên non
cây làm chẳng lên non

Ba
Ba
cây chụm lại lên hòn núi cao.
cây chụm lại lên hòn núi cao.
c. Ngày Huế
c. Ngày Huế
đổ máu
đổ máu




Chú Hà Nội về
Chú Hà Nội về


Tình cờ chú cháu
Tình cờ chú cháu


Gặp nhau Hàng Bè.
Gặp nhau Hàng Bè.
> Lấy một bộ phận để gọi toàn
thể.
> Lấy cái cụ thể để gọi cái
trừu tượng
>Lấy dấu hiệu của sự vật để
gọi sự vật.
d. Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

Giữa nông thôn, thị thành với đối
tượng mà nó biểu thị có quan hệ như
thế nào ?
>Lấy vật chứa đựng để gọi
vật bị chứa đựng.

Tiết 101
Ho¸n dô
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 83
II. Các kiểu hoán dụ
2. Ghi nhớ : sgk / 83


Có
Có
bốn kiểu hoán dụ
bốn kiểu hoán dụ
thường gặp là :
thường gặp là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.


Tiết 101
Ho¸n dô
I. Hoán dụ là gì ?
II. Các kiểu hoán dụ
Tìm phép hoán dụ có trong câu sau và cho biết nó thuộc
kiểu hoán dụ nào (cho biết mối quan hệ giữa các sự vật
trong mỗi phép hoán dụ là gì ) ?
Gửi miền Bắc lòng miền Nam chung thủy
Đang xông lên chống Mĩ tuyến đầu .
(Lê Anh Xuân)
Miền Bắc
(Vật chứa đựng)
những người sống ở miền Bắc.
(vật bị chứa đựng)
Miền Nam
(Vật chứa đựng)
những người sống ở miền Nam.
(vật bị chứa đựng)
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Đáp án :

Tiết 101

Ho¸n dô
I. Hoán dụ là gì ?
III. Luyện tập
II. Các kiểu hoán dụ
a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói
rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm tập thể.
(Hồ Chí Minh)

Bài tập 1 : Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu
văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi
phép hoán dụ là gì ?
b. Vì lợi ít mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ít trăm năm phải trồng người.
(Hồ Chí Minh)
 Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng (làng
xóm – chỉ người sống ở nông thôn).
 Quan hệ giữa cái cụ thể với cái trừu tượng (mười năm - thời
gian trước mắt; trăm năm – thời gian lâu dài).

Tiết 101

Ho¸n dô
I. Hoán dụ là gì ?
II. Các kiểu hoán dụ
Bài tập 1 : Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu
văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi
phép hoán dụ là gì ?
III. Luyện tập
c) Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
(Tố Hữu)
 Quan hệ giữa dấu hiệu của sự vật với sự vật
(áo chàm – chỉ người Việt Bắc).
d. Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người : Hồ Chí Minh.
(Tố Hữu)
 Quan hệ giữa vật chứa ®ựng với vật bị chứa
đựng (Trái Đất – nhân loại).

2. So sánh hoán dụ với ẩn dụ :
Tiết 101

Ho¸n dô
I. Hoán dụ là gì ?
II. Các kiểu hoán dụ
III. Luyện tập
Bài tập 2 : Hoán dụ có gì giống và khác với ẩn dụ ?
Cho ví dụ minh họa ?

- Gi tờn s vt, hin tng ny bng s vt,
hin tng khỏc.
- u cú bn kiu.
2. So sỏnh hoỏn d vi n d :
Tit 101

Hoán dụ
I. Hoỏn d l gỡ ?
II. Cỏc kiu hoỏn d
III. Luyn tp:
n dụ Hoán dụ
Giống
nhau
Khác
nhau
Gọi tên sự vật, hiện t ợng này bằng tên sự vật hiện t ợng khác
Dựa vào quan hệ t ơng
đồng (giống nhau)
Dựa vào quan hệ t ơng cận.(gần gũi)

Cụ thể:
- hình thức
- cách thức thực hiện
- phẩm chất
- chuyển đổi cảm giác
Cụ thể:
- bộ phận - toàn thể
- vật chứa đựng - vật bị
chứa đựng
- dấu hiệu của sự vật-sự vật
- cụ thể - trừu t ợng

Luật chơi
1
2
3
4
5
Nhóm 1
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 2
12
5


LUẬT CHƠI:
Có 5 ngôi sao, trong đó là 4 ngôi sao ẩn chứa 4
câu hỏi tương ứng và 1 ngôi sao may mắn.
Mỗi nhóm lần lượt chọn một ngôi sao.

* Nếu nhóm chọn ngôi sao và trả lời đúng câu hỏi ẩn
sau ngôi sao thì được 5 điểm, nếu trả lời sai không
được điểm. Thời gian suy nghĩ là 15 giây.
* Nếu nhóm chọn ngôi sao ẩn sau là ngôi sao may
mắn sẽ được cộng 10 điểm nếu thực hiện đúng yêu cầu
của ngôi sao may mắn, và được chọn ngôi sao tiếp theo
để tham gia trả lời câu hỏi.
* Nếu nhóm chọn trả lời sai thì các nhóm khác dành
quyền trả lời (bằng cách đưa tay). Nếu trả lời đúng
được 5 điểm, trả lời sai không được điểm.
13

1
Thời gian:
10
98
7654
3
2
1
Hết giờ
15141312
11
14
Điền từ còn thiếu vào dấu …… để hoàn chỉnh đoạn
Hoán dụ là gì sau đây ?
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiên tượng, khái niệm
bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác
có quan hệ ……………với nó nhằm tăng sức gợi hình,
gợi cảm cho sự diễn đạt.

gần gũi

4
Thời gian
10
9
8
7654
3
2
1
Hết giờ
1112131415
15
Có mấy kiểu hoán dụ ? Hãy kể ra ?
Có 4 kiểu hoán dụ là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.

2
Thi gian:
10
9
8

7654
3
21
H t gi
13151412
11
Ch ra phộp hoỏn d trong cõu th sau v cho
bit nú thuc kiu hoỏn d no ?
Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi n ơng.

(Ca dao)
Ch ra phộp hoỏn d trong cõu th sau v cho
bit nú thuc kiu hoỏn d no ?
Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi n ơng.

(Ca dao)
16
Mồ hôi ch quá trình lao động nặng nhọc, vất vả.
Ly du hiu ca s vt gi s vt .

5
Thời gian:
10
9
876543
21
Hết giờ
11121314

15
Chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau và
cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ nào ?
Em đã sống bởi vì em đã thắng
Cả nước bên em, quanh giường niệm trắng.

(Tố Hữu)
17
Cả nước  những người sống trên đất nước ta.
Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng

3
Ngôi sao may mắn !
Nhóm của bạn phải hát tặng cho lớp
một bài hát.
18

Hớngdẫnvềnhà
-
Học bài nắm chắc ghi nhớ.
-
Làm hoàn thành các bài tập.
-
Chuẩn bị bài mới: Tập làm thơ bốn chữ.

Ch©n thµnh c¶m ¬n