Ngữ văn 6 Bai 24 hoan du

TIẾT 102:


I. HOÁN DỤ LÀ GÌ?
Bài tập:
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)


Áo nâu

Chỉ người
nông dân

Áo xanh

Chỉ người công
nhân

Đặc điểm,
tính chất

Sự vật có đặc
điểm, tính chất

Nông thôn

Những người
sống ở nông thôn

Thị thành

Những người sống
ở thành phố

Vật chứa đựng

Vật bị chứa đựng

Áo và
người có
quan hệ
gần gũi

Nơi sống và
người sống
có quan hệ
gần gũi.


CÁCH DIỄN ĐẠT
CỦA TÁC GIẢ TỐ HỮU

CÁCH DIỄN ĐẠT
BÌNH THƯỜNG

Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành
đứng lên.

(Tố Hữu)

“Tất cả nông dân ở nông
thôn và công nhân ở
thành phố đều đứng lên.”

Cách nói ngắn gọn, tăng sức

Thông báo sự kiện,
không có giá trị biểu cảm.

gợi hình, gợi cảm cho sự
diễn đạt


Bài tập: Tìm biệm pháp hoán dụ trong những câu sau:
a.

Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)
b. Anh ấy là một tay súng cừ.
c. Cô giáo bước vào, cả lớp đứng dậy chào
Áo chàm-> chỉ người dân tộc ở Việt Bắc
Tay súng -> chỉ người bắn súng
Cả lớp -> chỉ học sinh trong lớp


II. CÁC KIỂU HOÁN DỤ
Bài tập:

a.

b.

c.

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cùng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
(Ca dao)
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)


CÂU HỎI THẢO LUẬN THEO BÀN ( 5p)
* Tìm hiểu ví dụ a
Em hiểu từ bàn tay như thế nào?
Giữa bàn tay với sự vật mà nó biểu thị có quan hệ gì?
*Tìm hiểu ví dụ b
Em hiểu từ một và ba như thế nào?
Giữa một và ba với số lượng mà nó biểu thị có quan hệ gì?
* Tìm hiểu ví dụ c
Em hiểu từ đổ máu như thế nào?
Giữa đổ máu với hiện tượng mà nó biểu thị có quan hệ gì?

Bàn tay

Chỉ người lao động
Lấy bộ phận để chỉ toàn thể

Một

Chỉ số ít

Ba

Chỉ số nhiều

Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Đổ máu

Chiến tranh

Lấy dấu hiệu của hiện tượng để gọi hiện tượng
Chỉ những người sống ở
Nông thôn,
nông thôn, thành thị
thị thành
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng


a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )

b)
Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )

c)

Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

d) Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
( Tố Hữu )

Lấy một bộ phận
để gọi toàn thể
Lấy cái cụ thể
để gọi cái trừu
tượng.
Lấy dấu hiệu
của hiện tượng
để gọi hiện
tượng
Lấy vật chứa
đựng để gọi vật
bị chứa đựng


III. LUYỆN TẬP

Bài 1 (sgk/84) :Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và
cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì
a.
Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói
rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
(Hồ Chí Minh)
b.
Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
(Hồ chí Minh)
c.
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
(Tố Hữu)
d.
Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ chí Minh
(Tố Hữu)


III - LUYỆN TẬP
1.

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho
biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .

a)

Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm
Làng

xóm
đói rách.
Làng
xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn
Làng xóm
tập thể.
( Hồ Chí Minh )

Làng xóm
Quan
hệ

vật chứa
đựng

chỉ người nông dân.
vật bị chứa đựng.


III - LUYỆN TẬP
1.

b)

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho
biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .
Vì lợi ích mười năm phải trồng cây ,
nămtrồng
:
Vì lợi ích trămmười

năm phải
người.
trăm năm
( Hồ Chí Minh )

Quan
hệ

Mười năm

thời gian trước mắt

Trăm năm

thời gian lâu dài.

cái cụ thể

cái trừu tượng


III - LUYỆN TẬP
1.
c)

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho
biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .
Áo chàm đưa buổi phân li
Áo tay
chàm

Cầm
nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)

Áo chàm
Quan hệ

dấu hiệu của sự vật

người dân Việt Bắc.
sự vật.


III - LUYỆN TẬP
1.
d)

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho
biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .
Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Trái đất
Nhắc mãi tên người:
Hồ Chí Minh
(Tố Hữu)

Trái đất
Quan hệ

Vật chứa đựng

nhân loại
vật bị chứa đựng


2. So sánh hoán
dụ với ẩn dụ :
Ẩn dụ
GIỐNG
NHAU

KHÁC
NHAU

VD

Hoán dụ

- Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên sự vật, hiện tượng khác;
- Có tác dụng tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diến đạt
Dựa vào quan hệ tương đồng
(giống nhau)
Cụ thể:
- Hình thức
- Cách thức thực hiện
- Phẩm chất
- Chuyển đổi cảm giác

Dựa vào quan hệ tương cận
(gần gũi)
Cụ thể:

- Bộ phận - toàn thể
- Vật chứa đựng -vật bị chứa
đựng
- Dấu hiệu của sự vật - sự vật
- Gọi tên sự vật, hiện
này bằng
- Cụtượng
thể - trừu
tượngsự vật,
hiện tượng khác.
- Đều có bốn kiểu.

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Em đã sống bởi vì em đã thắng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. Cả nước bên em quanh giường
nệm trắng.


Hãy kể các kiểu hoán dụ thường gặp?
Có 4 kiểu hoán dụ là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.

15


Kể tên các biện pháp tu từ đã
học ở kì II lớp 6
- So sánh

- Nhân hóa
- Ẩn dụ
- Hoán dụ

18


4

Chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ
sau và cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ
nào ?
Em đã sống bởi vì em đã thắng
Cả nước bên em, quanh giường nệm trắng.
(Tố Hữu)

Cả nước  những người sống trên đất nước ta.
Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng

17


Chỉ
Chỉ ra
ra phép
phép hoán
hoán dụ
dụ trong
trong câu
câu thơ

thơ
sau
sau và
vàcho
chobiết
biết nó
nó thuộc
thuộckiểu
kiểu hoán
hoán dụ
dụ
nào
nào??
Mồ
Mồhôi
hôimà
màđổ
đổxuống
xuốngđồng
đồng
Lúa
Lúamọc
mọctrùng
trùngtrùng
trùngsáng
sángcả
cảđồi
đồinương.
nương.

(Ca
(Cadao)
dao)
Mồ hôi  chỉ sự lao động nặng nhọc, vất vả
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật .