giao an van 11 on tap van hoc dan gian

GV: Lưu Thị Kim
Tiết 84

I. NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
* Phân tích ngữ liệu

Ngữ liệu
1. Trái Đất là hành tinh trong hệ Mặt Trời. Khoảng cách trung bình từ
Trái Đất đến Mặt Trời là 149, 6 triệu km. (Địa lí 10)
2. Tôi đạp xe ở đường Phan Đình Phùng, tôi đạp chậm, vừa đạp vừa
nghĩ ngợi. Một anh bạn trẻ đạp xe như gió thúc mạnh bánh xe vào
xe tôi. Tôi quay lại nói cũng nhẹ nhàng: “ Cậu đi đâu mà vội thế”.
(Nguyễn Khải)
3. Quê hương ta từ ngày khủng khiếp
Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn
Ruộng ta khô
Nhà ta cháy
Chó ngộ một đàn
Lưỡi dài lê sắc máu
Kiệt cùng ngõ thẳm bờ hoang (Hoàng Cầm)
4. Hồn Trương Ba: (Bịt tai lại): Ta không muốn nghe mày nữa!
Xác hàng thịt:(lắc đầu): Ông cứ việc bịt tai lại. Chẳng có cách nào
chối bỏ tôi được đâu!Mà đáng lẽ ông phải cảm ơn tôi! ,…(Lưu
Quang Vũ)

Câu hỏi:
1. Ngữ liệu nào chỉ hướng vào truyền đạt thông
tin, coi trọng tính chính xác, khách quan?
(Ngữ liệu 1)
2. Ngữ liệu nào ngoài truyền đạt thông tin còn

hướng vào mục đích gợi liên tưởng và cảm
xúc, tạo ra những rung cảm thẩm mĩ ở người
đọc, người nghe?
(Ngữ liệu 2, 3, 4)
3. Ngôn ngữ trong ngữ liệu nào ngôn ngữ tự
sự,trong ngữ liệu nào là ngôn ngữ thơ, trong
ngữ liệu nào là ngôn ngữ kịch? Đặc điểm của
từng loại ngôn ngữ đó là gì?
(2: tự sự. 3: Thơ. 4: Kịch)

Đặc điểm:
?
Nếu gọi các
yếu tố ngôn
ngữ được sử
dụng trong
ngữ liệu 2, 3,
4 là ngôn
ngữ nghệ
thuật, thì
theo em,
ngôn ngữ
nghệ thuật
có những
đặc điểm gì?
2.Tự sự: Sử dụng linh hoạt các kiểu câu, đan xen
các yếu tố thuật, tả, biểu hiện trạng thái tâm lí…
Chú trọng diễn tả sự kiện, tình huống, trạng thái
tâm lí nhân vật.
3.Thơ: Sử dụng nhiều yếu tố biểu cảm, gợi hình

, gợi liên tưởng (ngùn ngụt, lửa hung tàn, lê sắc
máu, cháy, khô, kiệt cùng…), Có nhạc điệu, có
thể tách, ngắt các bộ phận và thành phần câu
thành những dòng riêng biệt, hướng vào nổi bật
cảm xúc
3.Kịch: Lời nói đối thoại, Có tính cách điệu, nhiều
yếu tố khẩu ngữ (mày, cứ việc, mà đáng lẽ…)
mang dấu ấn đặc điểm riêng của từng nhân vật,
Kết hợp với yếu tố diễn xướng
(bịt tai lại,lắc đầu).)

I. NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
Đặc điểm:
-
Ngôn ngữ dùng trong văn chương, văn học,
được chia thành ba loại: tự sự, trữ tình,
kịch và nhiều thể.
-
Không chỉ thực hiện chức năng thông tin mà
quan trọng hơn, còn thực hiện chức năng
thẩm mĩ: Biểu hiện cái đẹp, khơi gợi, nuôi
dưỡng cảm xúc thẩm mĩ ở người đọc, người
nghe.
-
Lấy từ ngôn ngữ hằng ngày và được tổ chức,
xếp đặt, chau chuốt theo những mục đích
thẩm mĩ nhất định.

Trả lời:
-

Ý nghĩa thông tin: Sen sống ở gần bùn, lá màu
xanh, hoa màu trắng, nhị màu vàng, mùi không hôi
tanh…
-
Cảm xúc thẩm mĩ được gợi ra từ liên tưởng: Sen
là loài cây cao quý, phải sống ở môi trường không
trong sạch nhưng vẫn giữ được hương thơm cao
quý => Cái đẹp có thể hiện hữu và được bảo tồn
ngay trong môi trường có nhiều cái ác, cái xấu -
điều này gợi liên tưởng đến vẻ đẹp cao quý của
những con người biết giữ gìn nhân cách và phẩm
giá.
-
Các yếu tố ngôn ngữ trong bài ca dao là những
yếu tố ngôn ngữ vẫn được sử dụng trong lời nói
tự nhiên, điều đặc biệt ở đây là những yếu tố này
được lựa chọn và kết hợp theo quy tắc vần điệu
của thể thơ lục bát và tổ chức trong các kiểu câu
hỏi tu từ, hàm ý so sánh, ngợi ca và trở thành
những ẩn dụ nghệ thuật - tạo ra hiệu quả thẩm mĩ.
? Chỉ ra những đặc điểm
của ngôn ngữ nghệ
thuật qua bài ca dao:
“Trong đầm gì đẹp bằng
sen…” (SGK trang 98)
HS đọc Ghi nhớ
SGK trang 98

II. Phong cách ngôn ngữ nghệ
thuật

1. Tính hình tượng
-
Biểu hiện gián tiếp qua hệ thống hình
ảnh khơi gợi cảm xúc, liên tưởng,
tưởng tượng cho người đọc
-
Biểu hiện qua các biện pháp nghệ
thuật: so sánh, nhân hoá,…được sử
dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với nhau
-
Thể hiện tính đa nghĩa, hàm súc, biểu
cảm
Trong bài ca dao về cây sen, phẩm chất đẹp
đẽ, trong sạch của cây sen được biểu hiện
thông qua cách nói nào? (nói trực tiếp hay
thông qua hình ảnh?) Nếu thông qua hình
ảnh, thì đó là những hình ảnh nào? Tác giả
đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
Phẩm chất đẹp đẽ của cây sen được thể
hiện thông qua những hình ảnh cụ thể về
lá, bông, nhị, trạng thái đan xen. Những
hình ảnh cụ thể đó tạo nên hình tượng
chung về cây sen để làm thành tín hiệu
thẩm mĩ cho cái đẹp. Biện pháp: So sánh,
nhân hoá, ẩn dụ, câu hỏi tu từ…

2. Tính truyền cảm
•
Tính truyền cảm trong ngôn ngữ nghệ

thuật thể hiện:
-
Làm cho người đọc, người nghe cùng vui,
buồn, yêu, thích,… như chính người nói
(viết)
-
Khơi gợi cảm xúc, tạo ra sự hoà đồng,
giao cảm, cuốn hút ở người đọc. Người
đọc, người nghe cùng xúc cảm với chính
người viết, người nói.
Đoạn văn trích trong Rừng xà nu miêu tả rất cụ
thể với hình ảnh rõ rệt những vết thương của cây
xà nu. Người viết rất đau đớn, xót xa và cảm phục
sức sống mãnh liệt của cây xà nu. Đọc đoạn văn,
người đọc cũng cảm thấy đau xót như vết thương
ở chính cơ thể mình.
Thế nào là tính truyền cảm?
Phân tích tính truyền cảm trong đoạn văn trích
Rừng xà nu ( SGK trang 99)

3. Tính cá thể hoá
•
Giọng điệu riêng, sở trường riêng trong
diễn đạt của mỗi nhà văn
•
Vẻ riêng trong lời nói của từng nhân vật
trong tác phẩm, cách diễn đạt sự việc,
hình ảnh, tình huống.
•
Tạo cho ngôn ngữ nghệ thuật những sáng

tạo mới lạ, không trùng lặp

Ví dụ:
Cùng thể hiện đề tài: “mùa thu tới”
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
(Sang thu - Hữu Thỉnh)
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng
Đây mùa thu tới, mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng
(Đây mùa thu tới – Xuân Diệu)
HS tìm thêm ví dụ thể hiện
tính cá thể hoá trong ngôn
ngữ nghệ thuật?

Ngôn ngữ nghệ thuật có
3 đặc trưng cơ bản
1.Tính hình tượng
2.Tính truyền cảm
3.Tính cá thể hoá

III. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1:
Những phép tu từ thường được sử dụng để tạo nên tính
hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật như so sánh,
nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, nói quá, nói giảm, điệp,
đối…

2. Bài tập 2: Trong ba đặc trưng của phong cách ngôn
ngữ nghệ thuật thì đặc trưng tính hình tượng là tiêu
biểu nhất. Nó thể hiện đặc thù của văn bản nghệ thuật
so với các văn bản khác. Hơn nữa nó kéo theo một số
đặc trưng khác: Tính đa nghĩa, tính hàm súc, tính cụ
thể, …
3. Bài tập 3
Lựa chọn từ ngữ thích hợp:
a) Canh cánh;
b) vãi, giết
HS lấy ví dụ về
từng phép tu từ?

Bài tập về nhà
Bài tập 3 SGK trang
102

Xin chân thành cảm ơn
quý thầy cô giáo và các
em học sinh!