Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới loài voọc mông trắng (trachypithecus delacouri) tại khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước vân long huyện Gia Viễn tỉnh Ninh Bình

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
-------------***---------------

ð

TH NGA

NGHIÊN C U CÁC Y U T

NH HƯ NG T I LOÀI

V OC MÔNG TR NG (Trachypithecus delacouri) T I KHU
B O T N THIÊN NHIÊN ð T NG P NƯ C VÂN LONG
HUY N GIA VI N T NH NINH BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành

: KHOA H C MÔI TRƯ NG

Mã s

: 60.44.03.01

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NGUY N THANH LÂM

HÀ N I - 2013


i

L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a tơi. Các k t qu
nghiên c u trong lu n văn là trung th c và chưa ai công b trong b t kỳ cơng
trình nào khác. M i s giúp đ đã đư c c m ơn và các thơng tin trích d n ñã
ñư c nêu rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn

ð Th Nga

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

i


ii

L I C M ƠN
Trong su t quá trình h c t p và nghiên c u, tơi đã nh n ñư c r t nhi u
s ñ ng viên và giúp đ nhi t tình c a nhi u cá nhân và t ch c. Tôi vô cùng
bi t ơn t t c !
Tơi xin bày t lịng kính tr ng và bi t ơn sâu s c t i Ts. Nguy n Thanh
Lâm ngư i hư ng d n khoa h c t n tình và chu đáo trong su t q trình
nghiên c u và hồn thành lu n văn này.
Tôi xin trân tr ng c m ơn Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i,
Phịng Sau ð i h c đã giúp ñ cho tôi trong su t th i gian h c t p đ hồn

thành chương trình Th c sĩ này.
Xin g i l i c m ơn trân tr ng đ n các th y, cơ Khoa Tài Ngun &
Môi Trư ng, Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i ñã giúp ñ và t o đi u
ki n cho tơi trong q trình h c t p.
Tôi xin g i l i c m ơn chân thành ñ n Ban lãnh ñ o và toàn th các anh
ch c a Ban qu n lý r ng ñ c d ng Hoa Lư – Vân Long ñã t o ñi u ki n ti p
nh n tôi v th c t p; cho tôi xin c m ơn t i nhân viên b o v ; tồn th ngư i
dân đã giúp tơi thu đư c thơng tin trong q trình ph ng v n và d n đư ng
cho tơi.
ð c bi t tơi xin g i l i c m ơn t i ông Tilo Nadler và bà Nguy n Th
Thu Hi n ñã cung c p tài li u và nhi u l i khun giúp tơi hồn thành lu n
văn này.
Cu i cùng, tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c ñ i v i nh ng ngư i thân
u trong gia đình và b n bè, v s ân c n, h tr , ñ ng viên trong su t th i
gian h c t p và nghiên c u c a tôi!
Hà N i, ngày tháng năm 2013
Tác gi

ð Th Nga
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

ii


iii

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

iii

iv

M CL C
L I CAM ðOAN............................................................................................ i
L I C M ƠN ................................................................................................ ii
M C L C..................................................................................................... iv
DANH M C CÁC CH

VI T T T ........................................................... vii

DANH M C B NG ................................................................................... viii
DANH M C HÌNH ....................................................................................... x
1. ð T V N ð ........................................................................................... 1
1.1. Tính c p thi t c a ñ tài........................................................................... 1
1.2 M c tiêu và yêu c u nghiên c u ............................................................... 2
1.2.1 M c tiêu nghiên c u .............................................................................. 2
1.2.2 Yêu c u nghiên c u ............................................................................... 2
2. T NG QUAN V N ð NGHIÊN C U ................................................. 3
2.1 Cơ s khoa h c ......................................................................................... 3
2.1.1 ða d ng sinh h c ................................................................................... 3
2.1.2 B o t n ña d ng sinh h c....................................................................... 4
2.1.3. Qu n lý ña d ng sinh h c trong các khu b o t n ................................... 5
2.2 Tình tr ng b o t n Linh trư ng

Vi t Nam ............................................. 8

2.2.1 Các lồi linh trư ng đang bên b v c tuy t ch ng ................................. 8
2.2.2 Nh ng m i đe d a đ i v i các lồi Linh trư ng t i Vi t Nam................ 9
2.3 M t s thơng tin v lồi V oc mơng tr ng.............................................. 11

2.3.1 Tên g i ................................................................................................ 11
2.3.2 Phân lo i h c ....................................................................................... 11
2.3.3 Giá tr .................................................................................................. 12
2.3.4 ð c ñi m hình thái............................................................................... 12
2.3.5 ð c ñi m sinh c nh............................................................................. 14
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

iv


v

2.3.6 ð c ñi m dinh dư ng .......................................................................... 14
2.3.7 ð c ñi m sinh s n................................................................................ 15
2.3.8 Qũy th i gian ho t ñ ng ...................................................................... 16
2.4 Th c tr ng c a lồi V oc mơng tr ng trong t nhiên.............................. 16
2.5 Bi n pháp b o t n lồi V oc mơng tr ng................................................ 21
2.5.1 B o t n ngo i vi t i Trung tâm C u h thú Linh trư ng nguy c p Vư n Qu c gia Cúc Phương........................................................................ 21
2.5.2 B o t n n i vi t i các Khu b o t n ...................................................... 23
2.6 Cơ s pháp lý trong công tác b o t n lồi V oc mơng tr ng................... 24
3. ð I TƯ NG, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U..... 27
3.1 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u........................................................... 27
3.2 N i dung nghiên c u .............................................................................. 27
3.3 Phương pháp nghiên c u ........................................................................ 27
3.3.1 Phương pháp thu th p tài li u th c p.................................................. 27
3.3.2 Phương pháp ñi u tra theo tuy n.......................................................... 28
3.3.3 Phương pháp đánh giá nơng thơn có s tham gia c a c ng đ ng (PRA) .... 29
3.3.4. Phương pháp so sánh/ki m ch ng....................................................... 30
3.3.5 Phương pháp phân tích đi m m nh, đi m y u, các cơ h i và thách th c
(SWOT)........................................................................................................ 30

3.3.6 Phương pháp chuyên gia...................................................................... 30
3.4. Phương pháp phân tích s li u .............................................................. 30
4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ...................................... 31
4.1 ði u ki n t nhiên, kinh t - xã h i khu v c nghiên c u........................ 31
4.1.1 ði u ki n t nhiên .............................................................................. 31
4.1.2 ði u ki n kinh t - xã h i..................................................................... 33
4.2 Hi n tr ng lồi V oc mơng tr ng t i Vân Long ..................................... 34
4.2.1 S lư ng cá th và khu v c phân b .................................................... 34
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

v


vi

4.2.2 C u trúc ñàn ........................................................................................ 39
4.3 Các y u t

nh hư ng tích c c t i lồi V oc mông tr ng t i Vân Long .. 40

4.3.1 Công tác qu n lý b o v r ng và b o t n lồi V oc mơng tr ng ......... 40
4.3.2 Kh năng cung c p ñi u ki n s ng cho lồi V oc mơng tr ng c a
sinh c nh ............................................................................................... 50
4.4 Các y u t

nh hư ng tiêu c c t i loài V oc mông tr ng t i Vân Long .. 57

4.4.1 Ho t ñ ng s n xu t xi măng................................................................. 57
4.4.2 Sinh c nh b chia c t ........................................................................... 64
4.4.3 Ch t th i sinh ho t c a các h dân ....................................................... 66

4.4.4 Khai thác trái phép các ngu n tài nguyên thiên nhiên .......................... 70
4.4.5 Các lo i b nh t t .................................................................................. 76
4.4.6 Chăn th gia súc................................................................................... 77
4.4.7 Cháy r ng............................................................................................ 78
4.4.8 Du l ch................................................................................................. 80
4.5 ði m m nh, ñi m y u, cơ h i và thách th c nh hư ng t i loài V oc
mông tr ng t i Vân Long.............................................................................. 83
4.6 ð xu t .................................................................................................. 84
4.6.1 Gi i pháp nh m phát tri n sinh k cho ngư i dân ñ a phương.............. 84
4.6.2 Gi i pháp v công tác b o v r ng và b o t n loài V oc mông tr ng... 87
4.6.3 Nghiên c u khoa h c b o v lồi V oc mơng tr ng............................. 90
5. K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................ 92
5.1. K t lu n ................................................................................................. 92
5.2 Ki n ngh ................................................................................................ 93
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 94
PH L C 1
PH L C 2
PH L C 3
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

vi


vii

DANH M C CÁC CH

VI T T T

CITES

Công ư c qu c t v bn bán đ ng v t hoang dã

CR

C c kì nguy c p

ðDSH

ða d ng sinh h c

EPRC

Trung tâm C u h thú Linh trư ng Nguy c p

FZS

H i ð ng v t h c Frankfurt

IUCN

T ch c B o t n Thiên nhiên Th gi i

KBTTN

Khu b o t n thiên nhiên

KBT

Khu b o t n

UBND

Uy ban nhân dân

VQG

Vư n Qu c gia

VMT

V oc mông tr ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

vii


viii

DANH M C B NG
B ng 2.1. Phân lo i h th ng r ng ñ c d ng Vi t Nam .................................. 7
B ng 2.2. Danh sách các loài và phân lồi kh ăn lá đư c bi t có m t t i........ 8
Vi t Nam và tình tr ng b o t n c a chúng...................................................... 8
B ng 2.3. Kích thư c c a V oc mơng tr ng ................................................ 12
B ng 2.4. Phân bi t các nhóm tu i/gi i tính lồi V oc mơng tr ng .............. 13
B ng 2.5 Phân lo i và s lư ng qu n th v oc mông tr ng.......................... 20
B ng 4.1. V trí phân b , kích thư c và c u trúc đàn c a lồi Vo c mông
tr ng t i Vân Long........................................................................................ 36
B ng 4.2. S cá th trung bình c a m t s lồi Linh trư ng

khu v c

ðơng Dương ....................................................................................... 40
B ng 4.3. S lư ng t ng lo i và hình th c tuyên truy n ph bi n pháp lu t
b o v r ng t i Vân Long ............................................................................. 42
B ng 4.4. M c ñ ti p c n thơng tin v lồi V oc mơng tr ng c a h c sinh....... 43
B ng 4.5. Thái ñ c a ngư i dân v i v n ñ b o v r ng và b o t n loài V oc
mông tr ng ................................................................................................... 44
B ng 4.6. So sánh s lư ng đàn và cá th c a lồi V oc mông tr ng t i Vân
Long v i m t s KBT khác .......................................................................... 46
B ng 4.7. T a ñ m t s ñi m ng c a V oc mông tr ng............................. 56
B ng 4.8 Ngu n g c và v n đ ơ nhi m khơng khí t i khu v c khai thác
nguyên li u................................................................................................... 60
B ng 4.9. S h và s dân các thôn s ng trong vùng lõi KBT Vân Long...... 64
B ng 4.10. Thí nghi m các lo i nư c c p cho V oc mông tr ng t i EPRC... 67
B ng 4.11. K t qu phân tích ch t lư ng nư c m t t i Vân Long (5/2010)... 68
B ng 4.12. K t qu phân tích ch t lư ng nư c m t t i Vân Long (8/2010).. 70
B ng 4.13. B ng phân lo i h c a các xã trong ñ a bàn Vân Long ............... 71
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

viii


ix

B ng 4.14. Giá mua, bán m t s loài ñ ng v t hoang dã .............................. 72
B ng 4.15. M t s cây thu c ñư c ngư i dân khai thác .............................. 73
B ng 4.16. M t s b nh V oc mông tr ng thư ng m c ................................ 76
B ng 4.17. S gia súc chăn th trong vùng lõi c a Vân Long ....................... 77

B ng 4.18. Tác đ ng tích c c c a phát tri n du l ch sinh thái t i Vân Long........ 82
B ng 4.19. Phân tích SWOT cho lồi V oc mông tr ng t i Vân Long.......... 83
B ng 4.20. Bi n pháp nh m nâng cao sinh k t ý mu n ch quan c a
ngư i dân ........................................................................................... 84

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

ix


x

DANH M C HÌNH
Hình 2.1. T l các b ph n th c v t t i Vân Long ñư c V oc mơng tr ng ăn ..... 15
Hình 2.2 T ng qu th i gian ho t ñ ng c a V oc mông tr ng t i Vân Long 16
Hình 2.3. Khu v c phân b c a V oc mơng tr ng trong t nhiên ................. 17
Hình 2.4. S lư ng ñàn và cá th V oc mơng tr ng qua các năm 2002, 2010, 2011 19
Hình 2.5. S lư ng V oc mông tr ng b săn b t qua các năm 1990-1999 ..... 21
Hình 2.6. S lư ng V oc mông tr ng qua các năm t i Vân Long ................. 23
Hình 4.1. B n ñ khu b o t n thiên nhiên ñ t ng p nư c Vân Long ............. 32
Hình 4.2. B n đ khu v c phân b c a lồi V oc mơng tr ng t i Vân Long. 35
Hình 4.3. T l con non, con sơ sinh và con trư ng thành ........................... 39
Hình 4.4. S v vi ph m pháp lu t b o v phát tri n r ng t i Vân Long...... 41
Hình 4.5. Sơ đ ho t ñ ng qu n lý b o v r ng và b o t n loài V oc mơng tr ng 50
Hình 4.6. B n đ sinh c nh c a lồi V oc mơng tr ng t i Vân Long............ 51
Hình 4.7. Phương pháp khai thác đá t i bãi khai thác ................................... 58
Hình 4.8. ðánh giá ch quan c a ngư i dân v m c đ ơ nhi m b i do t p
đồn xi măng The Vissai .............................................................................. 62
Hình 4.9. ðánh giá ch quan c a ngư i dân v

nh hư ng c a ơ nhi m khói

b i đ n th c v t t i Vân Long ...................................................................... 62
Hình 4.10. Các đi m l y m u nư c t i Vân Long ......................................... 68
Hình 4.11. D li u th ng kê v s v cháy và di n tích r ng b cháy t i Vân
Long t 2003 -2012 ...................................................................................... 78
Hình 4.12. Tác ñ ng c a khách du l ch ñ n sinh c nh c a loài V oc mơng tr ng.... 80
Hình 4.13. Nhu c u mu n tìm hi u lồi V oc mơng tr ng c a khách du l ch 81
Hình 4.14. Lư ng khách du l ch ñ n v i Vân Long trong 6 năm qua............ 81
Hình 4.15. Sơ đ xương cá mơ t các y u t

nh hư ng tiêu c c t i lồi Vo c

mơng tr ng t i Vân Long.............................................................................. 83
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

x


1

1. ð T V N ð
1.1. Tính c p thi t c a đ tài
Lồi Vo c mơng tr ng (Trachypithecus delacouri), là lồi thú Linh
trư ng đư c x p h ng c c kỳ nguy c p trong Sách ð Vi t Nam và Sách ð
Th gi i (IUCN, 2009): Chúng là 1 trong 5 loài linh trư ng ñ c h u và c c kỳ
nguy c p c a Vi t Nam (Nadler, 2010), có tên trong danh sách 25 loài linh
trư ng c c kỳ nguy c p hàng ñ u th gi i - ñã ñư c IUCN ñánh giá t năm
2000 (Mittermeier et al., 2009) và đư c ch n làm lồi bi u tư ng c a D án
“Chương trình b o t n Linh trư ng Vi t Nam” c a H i ð ng V t h c

Frankfurt (FZS).
Hi n nay, ư c tính t ng s cá th c a lồi này cịn trong t nhiên
kho ng 210-245 cá th , ñư c phân b rãi rác, b chia c t thành 29-31 ti u
qu n th phân b

các t nh phía B c Vi t Nam: Ninh Bình, Hịa Bình, Hà

Nam, Thanh Hóa và Hà N i (Hà Tây cũ) (Nadler et al, 2011).
Qu n th Vo c mơng tr ng t i Vân Long có th là qu n th cu i cùng c a
loài này trên th gi i có kích thư c đ l n ñ t n t i, phát tri n và d dàng quan
sát nh t ngoài thiên nhiên (Nadler, 2004, 2010; Workman, 2010). Do đó, t o
đi u ki n thu n l i trong công tác nghiên c u b o t n lồi Vo c mơng tr ng.
B o t n và phát tri n qu n th Vo c mơng tr ng t i Vân Long có t m
quan tr ng ñ c bi t v i ngu n tài nguyên ñ ng v t quý hi m khơng ch cho
Vi t Nam mà cịn đóng góp vào công cu c b o t n ngu n gen quý trong
tính ða d ng sinh h c cho th gi i (Hà ðình ð c, 2004). ð cơng tác qu n
lý và b o t n loài V oc mông tr ng t t hơn trong th i gian t i, chúng ta
c n có các đánh giá đ xác ñ nh ñư c các y u t ñang nh hư ng tích c c,
tiêu c c đ n lồi. T đó, đ xu t gi i pháp đ b o v lồi Linh trư ng có
nguy cơ tuy t ch ng này.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

1


2

Cho t i nay đã có m t s nghiên c u v ñ c ñi m sinh h c, sinh thái
c a lồi V oc mơng tr ng. Tuy nhiên, chưa có đ tài khoa h c nào tìm hi u
v công tác qu n lý và nghiên c u nh ng y u t

nh hư ng t i lồi V oc

mơng tr ng t i Vân Long. Vì v y, chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“Nghiên c u các y u t

nh hư ng t i lồi Vo c mơng tr ng

(Trachypithecus delacouri) t i Khu b o t n thiên nhiên ñ t ng p nư c
Vân Long huy n Gia Vi n t nh Ninh Bình”.
1.2 M c tiêu và yêu c u nghiên c u
1.2.1 M c tiêu nghiên c u
Nghiên c u hi n tr ng lồi V oc mơng tr ng t i Vân Long
Nghiên c u các y u t

nh hư ng t i lồi V oc mơng tr ng t i Vân Long

ð xu t gi i pháp nâng cao hi u qu công tác b o t n V oc mông tr ng
t i Vân Long
1.2.2 Yêu c u nghiên c u
Bài lu n văn c n ph i th c hi n ñư c các n i dung sau:
Hi n tr ng loài V oc mông tr ng t i Vân Long.
Các y u t

nh hư ng tích c c t i lồi V oc mông tr ng t i Vân Long

Các y u t

nh hư ng tiêu c c t i loài V oc mông tr ng t i Vân Long

ði m m nh, ñi m y u, cơ h i và thách th c nh hư ng t i lồi V oc
mơng tr ng.
ð xu t gi i pháp b o t n lồi V oc mơng tr ng t i Vân Long.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

2


3

2. T NG QUAN V N ð NGHIÊN C U
2.1 Cơ s khoa h c
2.1.1 ða d ng sinh h c
ða d ng sinh h c là thu t ng th hi n tính đa d ng c a các th s ng,
lồi và qu n th , tính bi n ñ ng di truy n gi a chúng và t t c s t p h p
ph c t p c a chúng thành các qu n xã và h sinh thái. ða d ng sinh h c ñư c
th hi n

ba c p ñ : ña d ng di truy n, đa d ng v lồi và đa d ng v h sinh

thái (Lu t ña d ng sinh h c, 2008).
Trong khi ña d ng di truy n ñư c cho là s khác bi t c a các đ c tính
di truy n gi a các xu t x , qu n th và gi a các cá th trong m t loài hay m t
qu n th thì đa d ng lồi ch m c ñ phong phú v s lư ng loài ho c lồi
ph trên qu đ t,

m t vùng đ a lý, trong m t qu c gia hay trong m t sinh

c nh nào đó. V đa d ng h sinh thái, hi n nay v n chưa có m t ñ nh nghĩa và

phân lo i th ng nh t nào

m c toàn c u. ða d ng h sinh thái thư ng đư c

đánh giá thơng qua tính đa d ng c a các lồi thành viên; nó có th bao g m
vi c ñánh giá ñ phong phú tương đ i c a các lồi khác nhau cũng như các
ki u d ng c a lồi (T đi n ña d ng sinh h c, 2001).
Giá tr c a đa d ng sinh h c là vơ cùng to l n và có th chia thành
hai lo i giá tr : giá tr tr c ti p và giá tr gián ti p. Giá tr kinh t tr c ti p
c a tính đa d ng sinh h c là nh ng giá tr c a các s n ph m sinh v t mà
ñư c con ngư i tr c ti p khai thác và s d ng cho nhu c u cu c s ng c a
mình; cịn giá tr gián ti p bao g m nh ng cái mà con ngư i không th bán,
nh ng l i ích đó bao g m s lư ng và ch t lư ng nư c, b o v ñ t, tái t o,
giáo d c, nghiên c u khoa h c, đi u hịa khí h u và cung c p nh ng
phương ti n cho tương lai c a xã h i loài ngư i (Ph m Bình Quy n, 2010).
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

3


4

Tuy nhiên, do các nguyên nhân khác nhau, ña d ng sinh h c ngu n
tài nguyên quí giá nh t, đóng vai trị r t l n đ i v i t nhiên và ñ i s ng
con ngư i đang b suy thối nghiêm tr ng. H u qu t t y u d n ñ n là s
làm gi m/m t các ch c năng c a h sinh thái như đi u hịa nư c, ch ng xói
mịn, đ ng hóa ch t th i, làm s ch mơi trư ng, đ m b o vịng tu n hoàn v t
ch t và năng lư ng trong t nhiên, gi m thi u thiên tai/các h u qu c c
đoan v khí h u. Cu i cùng, h th ng kinh t s b suy gi m do m t ñi các
giá tr v tài nguyên thiên nhiên, mơi trư ng (Cao Th Lý nnk, 2002).

Có 2 nhóm ngun nhân chính gây ra s suy thối ña d ng sinh h c, ñó
là do các tác ñ ng b t l i c a t nhiên và c a con ngư i, trong đó các nh
hư ng do con ngư i gây nên ñ c bi t nghiêm tr ng t gi a th k 19 ñ n nay
và ch y u là làm thay ñ i và suy thoái c nh quan trên di n r ng và đi u đó
đã đ y các lồi và các qu n xã sinh v t vào n n di t ch ng. Con ngư i phá
h y, chia c t làm suy thoái sinh c nh, khai thác quá m c các loài cho nhu c u
c a mình, du nh p các lồi ngo i lai và gia tăng d ch b nh cũng là các ngun
nhân quan tr ng làm suy thối tính đa d ng sinh h c B Khoa h c, công ngh
và mơi trư ng (2001)
2.1.2 B o t n đa d ng sinh h c
Theo ñ nh nghĩa c a IUCN (1991): “B o t n là s qu n lý, s d ng c a
con ngư i v sinh quy n nh m thu ñư c l i nhu n b n v ng cho th h hi n
t i trong khi v n duy trì ti m năng đ ñáp ng nh ng yêu c u và nguy n v ng
c a th h tương lai”.
B o t n ña d ng sinh h c là quá trình qu n lý m i tác ñ ng qua l i gi a
con ngư i v i các gen, các loài và các h sinh thái nh m mang l i l i ích l n
nh t cho th h hi n t i và v n duy trì ti m năng c a chúng ñ ñáp ng nhu
c u và nguy n v ng c a các th h tương lai. ð có th ti n hành các ho t
đ ng qu n lý nh m b o t n ña d ng sinh h c, ñi u c n thi t là ph i tìm hi u
nh ng tác ñ ng tiêu c c, các nguy cơ mà loài hi n đang đ i m t và t đó xây
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

4


5

d ng các phương pháp qu n lý phù h p nh m gi m ñi các tác ñ ng tiêu c c
c a các nguy cơ đó và đ m b o s phát tri n c a loài và h sinh thái đó trong
tương lai (Cao Th Lý nnk, 2002).

Hi n nay có các phương th c b o t n ch y u là b o t n n i vi (Insitu) và b o t n ngo i vi (Ex-situ).Trong khi phương th c b o t n n i vi là
nh m b o t n các h sinh thái và các sinh c nh t nhiên đ duy trì và khơi
ph c qu n th các lồi trong mơi trư ng t nhiên c a chúng, phương th c b o
t n ngo i vi bao g m các ho t ñ ng nh m b o t n các loài m c tiêu bên ngồi
nơi phân b hay mơi trư ng t nhiên c a chúng.
Hai phương th c b o t n này có tính ch t b sung cho nhau. Nh ng cá
th t các qu n th dư c b o t n Ex-situ có th đư c đưa vào thiên nhiên nơi
có phân b t nhiên c a chúng ñ tăng cư ng cho các qu n th ñang ñư c b o
t n In-situ và vi c nghiên c u các qu n th ñư c b o t n Ex-situ có th cung
c p cho chúng ta nh ng hi u bi t v các ñ c tính sinh h c c a lồi và t đó h
tr cho vi c hình thành các chi n lư c b o t n hi u qu hơn cho các qu n th
ñư c b o t n In-situ (Ph m Nh t, 2001).
Tuy nhiên, dư i áp l c ngày càng tăng c a s thay ñ i khá nhanh các
đi u ki n mơi trư ng, đ c bi t do s nóng lên tồn c u, m c tiêu c a m t
chi n lư c b o t n ngu n gen không ch là b o t n các khác bi t di truy n
hi n có mà cịn t o ra các đi u ki n phù h p cho vi c tăng s thích nghi và s
ti n hóa tương lai c a loài (Nguy n Huy Dũng, Vũ Văn Dũng, 2007).
2.1.3. Qu n lý ña d ng sinh h c trong các khu b o t n
Vi c thành l p h th ng các khu b o t n là bư c ñi r t quan tr ng trong
vi c b o t n các loài, qu n xã sinh v t và h sinh thái.
T i ð i h i l n th tư v Vư n Qu c gia và Khu b o t n, t ch c
t i Caracas, Vênêduêla năm 1992 (IUCN 1994): “Khu b o t n là vùng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

5


6

ñ t và/hay bi n ñư c s d ng ñ c bi t cho b o v , lưu gi ña d ng sinh

h c, các tài nguyên thiên nhiên, văn hố, đư c qu n lý b ng pháp lu t và
các bi n pháp h u hi u khác”.
H u h t các khu b o t n ñ u ñư c thi t k tùy thu c vào s s n có c a
đ t đai, ngu n kinh phí, s phân b dân cư

trong và quanh khu b o t n,

nh n th c c a c ng đ ng cũng như các tình hu ng b o t n c n ñư c quan
tâm. Tuy v y, đã có m t s th a nh n r ng rãi r ng các khu b o t n l n s có
kh năng b o t n loài, qu n xã sinh v t cũng như các h sinh thái đích t t hơn
vì nó có th duy trì các q trình sinh thái di n ra trong khu b o t n m t cách
toàn v n hơn các khu b o t n nh .
V quan ñi m qu n lý các khu b o t n, quan ñi m ñư c cho là phù h p
v i vi c qu n lý hi u qu m t khu b o t n hi n nay là r ng vi c áp d ng b t c
m t phương th c qu n lý nào cũng ph i d a vào các ñ i tư ng qu n lý

m t

ñ a ñi m c th . Ch khi ñã xác ñ nh ñư c các đ i tư ng qu n lý thì các k t qu
qu n lý khoa h c m i ñư c áp d ng. Hơn n a m t chi n lư c b o t n ña d ng
sinh h c hi u qu c n chú tr ng không ch th c hi n công tác b o t n trong
ph m vi ranh gi i c a các khu b o t n mà c n m r ng ph m vi c a các ho t
đ ng nh m b o t n lồi, qu n xã hay h sinh thái đích bên ngồi ph m vi cơ
gi i c a các khu b o t n (off-reserve conservation). ði u này là b i vì n u
chúng ta khơng th b o v thiên nhiên bên ngoài các khu b o t n thì thiên
nhiên cũng ch ng t n t i bao nhiêu trong các khu b o t n đó. Thêm vào đó,
m t chi n lư c b o t n ña d ng sinh h c hi u qu c n thi t ph i tính đ n các
ho t ñ ng giáo d c nh m nâng cao nh n th c và khuy n khích các thành ph n
có liên quan tham gia vào cơng tác b o v các loài, qu n xã hay h sinh thái
đích c n đư c b o t n (Nguy n Bá ,2004).

Tuy nhiên, hi u qu qu n lý c a m t khu b o t n ph thu c ph n l n
vào m c ñ

ng h hay thù ñ ch c a ngư i dân ñ a phương s ng quanh khu

b o t n. Do v y tìm ki m các ngu n thu nh p khác thay th cho các thu nh p
t tài nguyên thiên nhiên tr c ti p c a khu b o t n ñã b ngăn c m khai thác
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

6


7

nh m ñ m b o và nâng cao sinh k cho c ng ñ ng s ng xung quanh có ý
nghĩa h t s c to l n trong vi c xây d ng các chi n lư c dài h n cũng như các
k ho ch hành ñ ng ng n h n cho qu n lý khu b o t n hi u qu (Ph m Bình
Quy n, 2010).
Nhi u nghiên c u ñã ch ra r ng, m t khu b o t n s r t khó khăn, th m
chí khơng th nào b o v ñư c các giá tr ña d ng sinh h c c a mình n u quá
trình ho ch ñ nh chi n lư c cho vi c b o t n và phát tri n c a nó khơng tính
đ n s phát tri n kinh t xã h i c a ngư i dân ñ a phương. Khu b o t n không
th nào t n t i như m t “ c ñ o” trong ti n trình v n đ ng và phát tri n chung
c a xã h i và con ngư i s ng xung quanh nó (Nguy n Bá, 2004)
Do v y, ngay t bư c ñ u c a vi c ho ch ñ nh các chi n lư c b o t n,
c n thi t ph i ti n hành bàn b c và th a thu n v i ngư i dân ñ a phương s ng
xung quanh các khu b o t n v cách th c b o t n có s tham gia và các gi i
pháp nh m tìm ngu n sinh k thay th và c i thi n thu nh p, nâng cao ñ i
s ng kinh t xã h i cho c ng đ ng dân cư đ a phương. Tính b n v ng c a
công tác b o t n ña d ng sinh h c c a m t khu b o t n ñư c ñ m b o ch khi

nào ngư i dân ñ a phương th c s tham gia vào các ho t ñ ng b o t n và
ngư c l i các ho t ñ ng b o t n th c s mang l i các l i ích kinh t cho c ng
ñ ng xung quanh.
B ng 2.1. Phân lo i h th ng r ng ñ c d ng Vi t Nam
STT

Lo i

S lư ng

Di n tích (ha)

I

Vư n Qu c gia

30

1.041.956

II

Khu b o t n thiên nhiên

60

1.184.372

Iia

Khu d tr thiên nhiên

48

1.100.892

Iib

Khu b o t n loài/sinh c nh

12

83.480

III

Khu b o v c nh quan

38

173.764

T ng c ng (Khu b o t n)

128

2.400.092

Ngu n: C c Ki m lâm vàVi n ði u tra quy ho ch r ng, 2006
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

7


8

2.2 Tình tr ng b o t n Linh trư ng

Vi t Nam

2.2.1 Các lồi linh trư ng đang bên b v c tuy t ch ng
B ng 2.2. Danh sách các lồi và phân lồi kh ăn lá đư c bi t có m t t i
Vi t Nam và tình tr ng b o t n c a chúng
T i Vi t Nam

1
2
3
4
5

Tên ph thơng

Vo c đen má tr ng
Vo c đ u vàng
Vo c mơng tr ng
Vo c ñen Hà Tĩnh

Tên khoa h c

(H i th o v

gi i IUCN

Linh trư ng

(Hilton-

1998)

Stt

Sách ñ Th

Taylor, 2000)

Trachypithecus francois

Nguy c p

S nguy c p

Trachypithecus

R t nguy c p

R t nguy c p

R t nguy c p

R t nguy c p

poliocephalus
Trachypithecus delacouri
Trachypithecus

laotum Nguy c p

Nguy c p

hatinhensis

6

Vo c xám

Trachypithecus phayrei

S nguy c p

Thi u s li u

7

Vo c b c

Trachypithecus cristatus

S nguy c p

Ít nguy c p

8

Chà vá chân nâu

Pygathrix nemaeus

Nguy c p

Nguy c p

9

Chà vá chân xám

Pygathrix cinerea

Thi u s li u

Thi u s li u

10

Chà vá chân ñen

Pygathrix nigripes

Nguy c p

Nguy c p

11

Vo c mũi h ch

Rhinopithecus avunculus

R t nguy c p

R t nguy c p

Ngu n: Báo cáo ðánh giá Tình tr ng b o t n Linh trư ng

Báo cáo ðánh giá Tình tr ng b o t n Linh trư ng

Vi t Nam, 2000

Vi t Nam năm

2000 bao g m nh ng tư li u ñáng báo ñ ng v s ph n c a các lồi Linh
trư ng c a Vi t Nam. Vào đ u thiên niên k 21, trong s nhi u loài có th
vĩnh vi n b m t đi trên tồn th gi i có nh ng h hàng g n gũi nh t c a con
ngư i đó là nh ng lồi Linh trư ng. Vi t Nam có 5 trong s 25 loài linh
trư ng nguy c p nh t: Vo c mông tr ng (Trachypithecus delacouri), Vo c
mũi h ch (Rhinopithecus avunculus), Chà vá chân xám (Pygathrix cinerea),
V oc ñ u vàng Cát Bà (Trachypithecus poliocephalus), Vư n Cao vít
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

8

9

(Nomascus nasutus). Nh ng lồi này đang đương đ u v i s tuy t ch ng trên
quy mơ tồn c u, n u khơng có nh ng bi n pháp b o t n c p thi t và kiên
quy t. Các loài linh trư ng khác như vư n ñen tuy n (Nomascus concolor) và
Vư n ñen (chưa ñ nh tên) (Nomascus sp. cf. nasutus) cũng ñang ñương ñ u
v i nguy cơ tuy t ch ng t i Vi t Nam. (Geissmann, Nguyen Xuan Dang, 2000)
S thi u hi u bi t v tình tr ng và s phân b c a các loài Linh trư ng
t i Vi t Nam ñ t ra m t v n ñ nghiêm tr ng là làm th nào ñ tri n khai m t
chương trình b o t n lâu dài. Th c t , nh ng cu c ñi u tra g n ñây ñư c th c
hi n t i Vi t Nam ñã ghi nh n nh ng d n li u ñáng báo ñ ng. ð c bi t đáng
chú ý là hồn c nh khó khăn hi n nay c a các lồi Vo c mũi h ch, Vo c
mông tr ng và Vo c ñ u vàng r t nguy c p.
2.2.2 Nh ng m i ñe d a ñ i v i các loài Linh trư ng t i Vi t Nam
2.2.2.1 N n săn b n và bn bán đ ng v t hoang dã
N n săn b n là m i đe d a chính đ i v i s

n ñ nh c a các qu n th

Linh trư ng t i Vi t Nam. Ho t ñ ng này có nh hư ng đáng k trên tồn
qu c do m t ñ dân s cao, ñư ng vào r ng ñ săn b n khá thu n ti n và n n
bn bán đ ng v t hoang dã ñã có truy n th ng và liên k t ch t ch

ðơng

Nam Á.
Vi c s d ng súng đ săn b n r t ph bi n và chưa ñư c ki m soát. Vi c
s h u súng ng n r t ph bi n và súng khá s n. Ngư i dân ñã gi l i m t s vũ

khí sau các cu c kháng chi n, tuy nhiên nh ng kh u súng t t o cũng thư ng
xuyên ñư c s d ng. Năm 1992, trong th i gian 2 tháng, công an t nh Ngh An
ñã ki m tra và t ch thu ñư c 10.124 vũ khí các lo i, bao g m 3.829 súng quân
d ng, 5.895 súng săn và 317 súng th thao (Ph m Bình Quy n, Trương Quang
H c, 1997). Vi c săn b n ñ ng v t thư ng mang tính cơ h i và b t kỳ lồi chim,
lồi thú nào cũng đ u là m c tiêu ti m tàng c a n n săn b n. Vi c s d ng
nh ng phương pháp ñánh b y cũng r t ph bi n và đư c thơng báo có
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

kh p
9


10

m i nơi.
M i đe d a chính v n là n n săn b n vì m c đích thương m i. ð ng v t
hoang dã là m t ph n l n ngu n thu nh p c a ngư i dân đ a phương thơng qua
các ch . Nh ng lồi thú Linh trư ng đư c bán ñ làm th c ăn, làm thu c, v t
ni và cho các m c đích trang trí. Vi t Nam là trung tâm bn bán đ ng v t
hoang dã c a khu v c ðông Dương. Vi c bn bán đư c t ch c r t ch t ch .
ð ng v t hoang dã ñư c mua t i Lào (Duckworth et al., 1999) ho c Cămpuchia
(Martin & Phipps, 1996), sau đó đư c mang sang Trung Qu c ñ ph c v cho
nhu c u bn bán đ ng v t hoang dã t i nư c này (Duckworth et al., 1999).
2.2.2.2 S phá ho i sinh c nh
N n phá r ng

Vi t Nam r t m nh m trong su t n a ñ u c a th k

20 và v n cịn đang ti p t c.

Chi n lư c r i ch t đ c hóa h c và ném bom r i th m c a quân ñ i M
trong su t cu c kháng chi n c a Vi t Nam (1963-1975) ñã phá h y nh ng
khu v c r ng r ng l n, ch y u

mi n Trung và mi n B c Vi t Nam. Ư c

tính có kho ng 22.000 km2 đ t nơng nghi p và r ng đã b h y di t trong th i
gian chi n tranh (Eames & Robson, 1993).
Sau chi n tranh, vi c bùng n dân s và s gia tăng nhu c u s d ng
đ t nơng nghi p đã làm gi m di n tích r ng m t cách đáng k . Hi n tư ng
này gây nh hư ng ñ c bi t

nh ng vùng ñ t th p và

nư c, nơi có m t đ dân s cao hơn. ð c bi t

mi n B c c a ñ t

mi n B c Vi t Nam, h u h t

các khu r ng ñ t th p ñã b m t và các khu r ng trên núi ñã b suy gi m r t
nhi u và b chia c t m nh. Trong th i gian t năm 1943 ñ n 1995, th m r ng
t nhiên c a Vi t Nam ñã gi m t 44% xu ng 28% (Wege et al., 1999).
Ngồi vi c đ t r ng b xâm l n làm đ t nơng nghi p, cịn có m t s d ng
phá ho i sinh c nh thiên nhiên do h u qu c a vi c khai thác g và các lâm s n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

10

11

phi g : mây, tre, c i ñun, qu , m t ong, cây l y d u thơm và cây dư c li u.
Vi c khai thác g c a các lâm trư ng qu c doanh ho c c a nh ng
ngư i khai thác b t h p pháp ñã làm m t ñi ho c làm gi m sút ch t lư ng
nh ng vùng r ng r ng l n. Theo các ngu n tin chính th c, ư c tính hàng năm
có kho ng 80.000 ha r ng b gi m ch t lư ng do h u qu c a các ho t ñ ng
này trong năm 1991 (Ph m Bình Quy n, Trương Quang H c, 1997).
Vi c xây d ng h th ng ñư ng xá trong m t khu v c có giá tr đa d ng
sinh h c cao không ch bao g m vi c phát quang m t khu v c r ng r ng l n
trong quá trình xây d ng. Thư ng thì m t con đư ng cũng là m t rào c n
khơng th vư t qua ñư c ñ i v i r t nhi u loài, t o thu n l i cho vi c khai
thác các lâm s n và d t o thành khu v c trung tâm cho nh ng ngư i di cư
ñ n ñ nh cư (Lambert et al., 1994; Lê Tr ng Tr i et al., 1996).
V n ñ ñ c bi t lo ng i c n ñư c ñ c p ñ n là các ho t ñ ng khai thác
m , nh t là khai thác vàng. Các ho t ñ ng này thư ng xun đư c thơng báo
x y ra trong các khu v c đá vơi

mi n B c Vi t Nam, nơi có ý nghĩa cao đ i

v i vi c b o t n Linh trư ng như Kim H , t nh B c K n và Na Hang, t nh Tuyên
Quang (Ratajszczak et al., 1992; ð ng Ng c C n & Nguy n Trư ng Sơn, 1999).
Hơn n a, ho t ñ ng này thu hút m t s l n công nhân, h s d ng các lâm s n
ho c khai thác chúng ñ b sung vào ngu n thu nh p c a h .
2.3 M t s thông tin v lồi V oc mơng tr ng
2.3.1 Tên g i
Tên khoa h c : Trachyphithecus delacouri (Osgood,1932)
Tên thư ng g i: V oc mơng tr ng, V oc qu n đùi tr ng, V c khoang,
V oc Cúc Phương (Kinh), T c r c (Mư ng), Tay dáo (Dao).
2.3.2 Phân lo i h c

Lồi V oc mơng tr ng đư c Wilfred H. Osgood mơ t l n đ u tiên vào
năm 1932. D a theo các tài li u v phân lo i h c c a Groves (2001), Brandon
– Jones. et. al (2004), ð ng

T t Th

(2005), Vo c mông tr ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

11


12

(Trachypithecus delacouri) chính th c coi là m t lồi tách bi t h n v i t tiên
g n nh t là lồi v oc đen (Trachypithecus francosi). Các tác gi trên đã th ng
nh t lồi Vo c mơng tr ng có tên khoa h c là (Trachypithecus delacouri)
(Osgood,1932).
2.3.3 Giá tr
Vo c mơng tr ng là lồi Linh trư ng có ngu n gen đ c h u, qúy hi m.
Chúng sinh s ng ch y u trong các khu r ng nhi t ñ i, s t n t i và phát
tri n c a thú linh trư ng ph thu c vào kh năng sinh trư ng, phát tri n c a th c
v t r ng. Vì v y, nó đư c coi là sinh v t ch th ch t lư ng r ng t t.
Lồi Linh trư ng này có vai trị quan tr ng trong nghiên c u khoa hoc.
Chúng ñư c dùng làm th c ph m, xương, n i t ng và mơ - các thành
ph n đư c s d ng “n u cao kh ” trong y h c Trung Qu c truy n th ng.
2.3.4 ð c ñi m hình thái
Ph m Nh t (2002) và Nadler et al. (2003) đã có nh ng mơ t khá chi ti t v
ngo i hình c a V oc mông tr ng d a trên quan sát nh ng cá th trong chu ng nuôi

t i Trung tâm c u h thú Linh trư ng nguy c p- Vư n Qu c gia Cúc phương.
B ng 2.3. Kích thư c c a V oc mơng tr ng
S cá
th đo
ð u/ Chi u dài thân
ð c

Cái
Chi u dài đi
ð c
Cái

Kích
thư c

(cá th )
5
1
2
1

(mm)
570-620
580
570-590
570
(mm)
820-880
855
840-860

840

5
1
4
1

Giá tr
trung
bình
(mm)
595
580
580
570

Nadler unpubl.
Brandon-Jones, 1995
Nadler unpubl.
Brandon-Jones, 1995

860
855
855
840

Nadler unpubl.
Brandon-Jones, 1995
Nadler unpubl.
Brandon-Jones, 1995

Ngu n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

12


13

Tr ng lư ng
ð c
Cái

9
5

(Kg)
7,5-10,5
6,2-9,2

8,6
7,8

Nadler unpubl.
Nadler unpubl.

Nadler (1997) và Nadler et al. (2003) ñã ch ra nh ng ñ c ñi m phân bi t
rõ gi a V oc mông tr ng v i loài g n gũi nh t: Màu lơng tr ng

ph n ngồi

đùi và mơng làm cho con v oc như ñang m c m t cái qu n đùi tr ng. Lơng
trên đ u d ng ñ ng thành mào, cao nh n và chĩa v phía trư c.

phía sau

gáy v t lơng đó t o nên m t cái mào th ng ñ ng. Chi c đi dài r m, lơng
khác v i t t các các lồi v oc khác. Lơng đi m c th ng đ ng, do đó đi
trơng như m t c cà r t v i đư ng kính kho ng 10 cm
Phân bi t gi a cá th ñ c và cái

g n g c đi”.

V oc mơng tr ng là khó khăn. Nadler et

al. (2003) cho th y s khác nhau duy nh t v màu s c gi a hai gi i là
con cái có m ng tr ng
không s c t

nh ng

mu. M ng mu tr ng này ñư c t o b i m t vùng da

phía trư c đám chai mơng v i lơng màu tr ng nh t. Nh ng con

Vo c mông tr ng m i sinh ra có b lơng màu vàng cam nh t, ph n da tr n
trên m t c a Vo c mơng tr ng có màu vàng hơn. Do đó, m t lồi này có v
ngồi hoàn toàn khác bi t v i các con non c a nh ng loài khác.
B ng 2.4. Phân bi t các nhóm tu i/gi i tính lồi V oc mơng tr ng

TT

Tu i/gi i
tính

1

Sơ sinh 1

Lơng tồn màu vàng, bám m hồn tồn, < 4 tu n

Sơ sinh 2

Lơng vàng có các m ng đen khu u tay khu u
chân và dư i đi, ti p t c tr nên đen, th nh
tho ng r i m nơ đùa. > 4 tu n – 9 tháng

2

C p tu i
(năm)

<2
3

Sơ sinh 3

Mô t (tham kh o Nadler et al. 2003)

Lông thân đã chuy n sang màu đen, lơng trên đ u

màu nâu sáng và th nh tho ng bú m , > 9 tháng
Lơng trên đ u v n cịn màu nâu sáng ho c ñ nh
ñ u tr ng, lơng thân đã đen, lơng đùi b t đ u
chuy n màu tr ng, < 2 năm

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

13


14

4

Con non

2 -3

Lơng trên đ u đã đen, lơng đùi b t đ u có màu
tr ng, nhưng đi chưa có hình cà r t ho c có
túm tua lơng mút đi, < 3 năm

5

ð c trư ng
thành

>3

ð u và thân đen, đùi tr ng sáng, đi cà r t, b n

màu ñen

6

Cái trư ng
thành

>3

ð u và thân ñen, ñùi tr ng sáng, đi cà r t, b n
có m ng l n màu tr ng.

2.3.5 ð c ñi m sinh c nh
Nơi s ng, Ph m Nh t (2002) cho r ng Vo c mông tr ng s ng trong 3
ki u r ng: R ng kín thư ng xanh, r ng kín n a r ng lá và ch y u

r ng cây

g trên núi đá vơi. Tuy nhiên do s chia c t, nên Vo c mông tr ng s ng c
trong nh ng sinh c nh r ng nghèo, th m chí ch có dây leo b i r m (Vân
Long, Ninh Bình). Vo c mơng tr ng s ng theo ñàn. Vùng ho t ñ ng ki m ăn
c a Vo c mông tr ng tương ñ i r ng, c trên núi ñ t l n núi ñá nhưng chúng
ng trên núi ñá. Mùa nóng, Vo c mơng tr ng ng trên vách đá, mùa l nh ng
hang. Ki m ăn ngày hai bu i sáng và chi u, trưa ngh .
2.3.6 ð c ñi m dinh dư ng
Ph th c ăn c a Vo c qua các th i kì trong năm cũng khơng có s phân
bi t rõ nét, ngồi th c ăn chính là lá, lá non quanh năm, th c ăn b sung thêm
cho thành ph n dinh dư ng c a chúng là hoa và qu ch y u theo mùa hàng
năm (Hình 2.1). V oc kh ng ăn cơn trùng và đ ng v t nh .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

14