Hoạt động nhóm trong dạy học ở trường phổ thông

Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version)

Ý kiến trao đổ
i
Số 14 năm 2008




111

HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG

Trịnh Văn Biều
1


1.
Khái niệ
m
Hoạt động nhóm là một hình thức
dạ
y họ
c trong đó h
ọc sinh không làm
việc cá nhân đơn lẻ mà là làm việc tập thể dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Trong ho
ạt động nhóm có nhiếu mối quan hệ giao tiếp: giữa các học sinh với
nhau, giữa giáo viên với từng học sinh. Hoạt động nhóm đang được ngành giáo
dục quan tâm vì tác dụng đặc biệt của nó trong việc hình thành nhân cách con
ngư

ời mới năng động sáng tạo, có khả năng giao tiếp và hợp tác.


2.
Ưu điểm và hạn chế

2.
1. Ưu điểm

-
Tạo điều kiện cho học sinh hoạt động.

-

Phát huy tính tích c
ực, sáng tạo của học sinh.

-
Học sinh được rèn luyện và nâng cao năng lực giao tiếp, hợp tác.

-
Lớp học sinh động hơn do có nhiều hình thức hoạt động đa dạng.

-
Tạo ra môi trường học tập thuận lợi để sinh viên giú
p đ
ỡ
lẫn nhau,
tăng
thêm tinh thầ

n đ
oàn kết, sự hợp tác và ý thức tập thể.
2.
2. Hạn chế

-
Tốn thời gian chuẩn bị và thực hiện.

-

Khó khi m
ới làm lần đầu và chưa có kinh nghiệm.

-
Nếu giáo viên không có kĩ thuật điều khiển thì hiệu quả hoạt động sẽ bị
hạn chế.

3.

Các hình th
ức hoạt độ
ng nhóm

3.1.
Phân loại theo nhiệm vụ học tập

-
Thảo luận nhóm

-

Thuy
ết trình theo nhóm

-
Giải bài tập theo nhóm

-
Thực hành theo nhóm

3.2.

Phân lo
ại theo số sinh viên
trong nhóm

-
Làm vi
ệc theo nhóm ghép đôi

-
Làm việc theo nhóm nhỏ (từ 3 đến 7 học sinh)

-

Làm vi
ệc theo nhóm lớn (nhiều hơn 7 học sinh)

3.3.
Phân loại theo thời gian hoạt động nhóm

-
Hoạt động nhóm tức thời (2
-3 phút)
-

Ho
ạt động nhóm trong thời gian ngắn (khoảng
1
0- 20 phút)
-
Ho
ạt động nhóm trong cả tiết học hay buổi học

3.4.
Phân loại theo mức độ hoạt động độc lập của học sinh

-

Nhóm đ
ộc lập (nhóm trưởng trực tiếp điều khiển)

-
Nhóm danh ngh
ĩa (giáo viên trực tiếp điều khiển).




1

TS. –
Trư
ờng ĐHSP TP. HCM

Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version)

Ý kiến trao đổi

Trịnh Văn Biều



112
4.
Cách chia nhóm
4.1.
Chia theo v
ị trí ngồi có sẵn

-
Hai học sinh ngồi cạnh nhau

-
Các học sinh ngồi cùng một bàn

-

H
ọc sinh hai bàn quay mặt lại với nhau

4.2.
Chia theo danh sách lớp có sẵn

-
Nhóm người theo số thứ tự từ nhỏ đến lớn của danh sách

-
Nhóm người theo số thứ tự chẵn lẻ của danh sách

-
Nhóm
ngư
ời theo số thứ tự cách quãng của danh sách

4.3.
Chia theo sở thích

-
Học sinh tự chọn nhóm theo hướng dẫn của giáo viên.

-

H
ọc sinh dễ làm việc với nhau do có quan hệ tình cảm tốt

-
Không rèn được khả năng làm quen, hợp tác …

4.4.
Chia theo địa bàn cư

trú
-

Chia nhóm theo nơi
ở của học sinh

-
Các em tiện đến với nhau khi cần thực hiện các nhiệm vụ học tập ở nhà.

4.5.
Chia theo năng lực

-

Nhóm có h
ọc sinh giỏi, khá, trung bình, yếu …

-
Giảm thiểu sự chênh lệch về năng lực giữa các nhóm.

-
Tạo điều kiện học sinh giúp đỡ lẫn nhau.

4.6.

Chia ng
ẫu nhiên

-
Đ

ếm số thứ tự 1,2,3 n rồi lặp lại cho đến học sinh cuối cùng (n là số
nhóm c
ần chia). Phân chia sẵn vị trí ngồi cho các nhóm.

-
Các học sinh mang số 1 sẽ về vị trí số 1 (nhóm 1). Tiếp theo cho đến
nhóm n.
-
Rèn cho học sinh khả năng làm quen, hợp tác …


5
.
M
ột số điều cầ
n chú ý


Các yêu cầu đặt ra cần phù hợp với khả năng của nhóm.


Nên lựa chọn những nội dung phức tạp, ít nhiều đòi hỏi sự hợp tác để tổ
chức hoạt động nhóm.


Có đ
ủ thời gian để học sinh chuẩn bị và suy nghĩ
.



Mỗi tiết học chỉ nên họat động nhóm 1
-
3 lần.



Khi c
ần tiết kiệm thời gian nên chia nhóm theo vị trí ngồi có sẵn.


Đ
ể tránh sự nhàm chán, sau một thời gian nên thay đổi nhóm học tập.


Với các nhóm lớn vai trò của nhóm trưởng là rất quan trọng.



Nên t
ổ chức họat động nhóm thường xuyên để học sinh quen dần với họat
động
này.


Nên đi đến các nhóm để theo dõi hoạt động, quan tâm hơn đến các nhóm
có khó khăn. Phát hiện kịp thời những bế tắc, những lỗ hổng kiến thức, những
điều học sinh còn băn khoăn để làm rõ.

Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version)

Ý kiến trao đổ
i
Số 14 năm 2008




113


Chuẩn bị sẵn các câu gợi mở; động viên khuyến khích kịp thời các tiến bộ
dù nhỏ.


Để tạo không khí thi đua, nên cho các nhóm lên báo cáo, trình bày sản
phẩm Sau đó bỏ phiếu bình chọn, có phần thưởng cho nhóm được giải
.

6. Thiết kế hoạt động nhóm trong một bài lên lớ
p
6.1.
Một số công việc có thể tiến hành dưới hình thức hoạt động
nhóm

Tr
ả lời câu hỏi trong sách g
iá
o khoa, câu h
ỏi của giáo viên (chọn các câu
h

ỏi khó, những câu hỏi phân kì).


Giải bài tập.



Hòan thành các phi
ếu học tập.


Tiến hành thí nghiệm, rút ra nhận xé
t (
mời đại diện nhóm hay chỉ định
một học sinh bất kì báo cáo trước lớp).



Quan sát thí nghi
ệm do giáo viên biểu diễn, rút ra nhận xét.


Tìm “chữ thần” trong sách giáo
khoa.

Tóm tắt nội dung bài học hay một phần của bài học.

6.2.

Quy trình ti

ến hành

-
Xem xét đặc điểm bài giảng, lựa chọn các nội dung có thể làm việc theo
nhóm.

-
Tùy theo tính chất đơn giản hay phức tạp của vấn đề học tập để lựa chọn
hình thức hoạt động nhóm cho thích hợp.

-
Thiết kế hoạt động của giáo viên và học sinh. Đặt các câu hỏi (nêu vấn đề,
gợi ý học sinh giải quyết vấn đề …)

-

T
ổ chức hoạt động nhóm theo tiến trình bài giảng.

-
Tổng kết, rút kinh nghiệm.

6.3
.
Ví d
ụ

Bài 31 l
ớp 8 “TÍNH CHẤT ỨNG DỤNG CỦA HIĐRO”

Khi soạn giáo án bài này giáo viên có thể thiết kế các h
o
ạt động nhóm sau:

STT
Nội dung
DH
Hình thức HĐN

Hoạt động thầy

Hoạt động
trò
1
Tính ch
ất
vật lí của
hiđro

Nhóm ghép đôi

-
Các em hãy quan sát qu
ả bóng
bay có bơm khí hiđro, rút ra kết
lu
ận


2

Tác d
ụng
với oxi

Nhóm lớn (có
thể cho học sinh
hai bàn quay
m
ặt lại với nhau
thảo luận)

-
Làm TN hiđro tác d
ụng oxi.

-
Tại sao hỗn hợp khí hiđro và
oxi khi cháy lại gây tiến
g
nổ ?

-
T
ại sao khi đốt khí hiđro ở đầu
ống dẫn lại không gây tiến
g
nổ ?

3
Tác d
ụng
với đồng
oxít
HS mỗi bàn làm
một nhóm TN

-
Các em hãy l
àm TN v
ới các
dụng cụ hóa chất đã chuẩn bị
sẵn, quan sát và rút ra nhận xét.


Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version)

Ý kiến trao đổi

Trịnh Văn Biều



114

Bài 42 lớp 9 “LUYỆN TẬP CHƯƠNG 4: HIĐROCACBON. NHIÊN LIỆU”

Giáo viên nên chia nhóm cho học sinh làm bản tổng kết về hiđrocacbon,
có thể chọn một trong các hình thức sau:

- Giá
o viên chu
ẩn bị sẵn cho mỗi bàn 1 mẫu tổng kết. Các nhóm thảo luận,
điền vào các ô trống. Sau đó gọi đại diện 2 nhóm lên trình bày trước lớp.

-
Cho các nhóm chuẩn bị trước ở nhà, viết trên 1 tờ giấy khổ lớn, đến lớp
gọi vài nhóm lên trình bày.
treo trên b
ảng. Các nhóm thảo luận sau đó cử đại diện
2 nhóm lên điền vào các ô

-
Giáo viên chuẩn bị sẵn 2 mẫu tổng kết, trống.

-
Giáo viên chuẩn bị sẵn 2 mẫu tổng kết, treo trên bảng. Các nhóm thảo
luận sau đó gọi 2 học sinh bất kì lên điền vào các ô trống…

Sau khi
các nhóm trình bày, giáo viên nhận xét, sửa và cho điểm. Có thể
tổ chức bỏ phiếu bình chọn (mỗi nhóm bỏ 1 phiếu đánh giá).



Metan
Etilen
Axetilen

Benzen
Công th
ức cấu tạo





Đặc điểm cấu tạo phân tử





Phản ứng đặc trưng





Ứng dụng chính






B
ài 61 lớp 11 “AXIT CACBOXYLIC: TÍNH CHẤT HÓA HỌC, ĐIỀU CHẾ
VÀ ỨNG DỤNG”

Giáo viên có thể sử dụng các hình thức hoạt động
nhóm sau:


STT
N
ội dung
DH
Hình thức
HĐN

Họat động thầy

Ho
ạt động trò

1
Tính ch
ất
axit c
ủa
axit
cacboxylic

HS m
ỗi bàn
làm m
ột
nhóm TN

-
Các em hãy làm các thí
nghiệm về tính chất axit
của axit cacboxylic, rút ra
kết luận


2
Ứng dụng
c
ủa axit
cacboxylic
Nhóm l
ớn
(có th
ể là tổ
học tập)

-
Cho h
ọc sinh sưu tầm các
v
ật phẩm minh họa cho
ứng dụng của axit
cacboxylic,
-
Yêu cầu 1
–
2 nhóm cử

đại diện lên trình bày trược
lớp.


3
C
ủng cố
bài
Nhóm ghép
đôi

- Các em hãy cùng nhau
gi
ải bài tập số 2,3 trang
256 Sgk.

Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version)

Ý kiến trao đổ
i
Số 14 năm 2008




115

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1].

Bộ Giáo dục và Đào tạo (200
2),
“Chiến lược phát triển Giáo dục 2001
–
2010”, Ngành Giáo dục
-
Đào tạo thực hiện nghị quyết trung ương 2 (khóa VIII)
và nghị quyết đại hội đảng lần thứ 9, Hà Nội.

[2].
Trư
ờng Đại học Sư phạm TP.HCM (2006), 60 năm ngành Sư phạm Việt
Nam, NXBGD.
[3].
Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông
và đại học
-
những vấn đề cơ bản,
NXBGD.

Tóm t
ắt

Hoạt động nhóm là một hình thức
dạ
y họ
c đang đư
ợc ngành giáo dục quan
tâm vì tác d
ụng đặc biệt của nó trong việc hình thành nhân cách con người mới

năng động sáng tạo, có khả năng giao tiếp và hợp tác. Hoạt động nhóm có thể
được tiến hành dưới những hình thức khác nhau. Người giáo viên nếu biết cách
chia
nhóm, t
ổ chức và điều khiển hoạt động thì sẽ phát huy được các mặt mạnh,
khắc phục mặt yếu của hoạt động nhóm, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học.


Abstract
Groupwork in teaching at high school
Groupwork is a teaching technique which is receiving a lot of attention
from educationalists
as it can help form an active, creative, sociable and
cooperative personality. Goupwork can be carried out in various ways. If
teachers know how to organize and monitor groupwork activities, they will be
able to develop the strengths and reduce the weaknesses of groupwork, and thus
enhance the positive effects of teaching.