bài giảng sinh học 12 bài 36 quần thể sinh vật và mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể

Bài 36
QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC
CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ
Bài 36
QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC
CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ
SINH HỌC 12
SINH HỌC 12
QUẦN THỂ CHIM CÁNH CỤT
QUẦN THỂ CÁ MÒI
QUẦN THỂ TRE
Em hãy cho biết thế nào là quần
thể sinh vật?
I. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ
I. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ
1. Quần thể:
a) Khái niệm:
- Là tập hợp các cá thể cùng loài.
- Cùng sống trong một khoảng không gian xác định vào một thời điểm nhất
định.
- Có khả năng sinh sản tạo ra thế hệ mới.
2. Quá trình hình thành quần thể :
- Đầu tiên, một số cá thể cùng loài phát tán tới môi trường sống mới của môi
trường
- Những cá thể thích nghi được với môi trường thì tồn tại và giữa chúng thiết lập
mối quan hệ sinh thái
- Các cá thể sinh sản và dần hình thành quần thể ổn định.
I. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ
I. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ
Bị đào thải
- Trong quần thể có các mối quan hệ hỗ trợ và cạnh tranh cùng loài.

1.
Quan hệ hỗ trợ:
a) Khái niệm:
- Là mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong hoạt động sống
như lấy thức ăn, chống lại kẻ thù, sinh sản
b) Ý nghĩa:
- Đảm bảo cho quần thể tồn tại ổn định
- Khai thác tối ưu nguồn sống của môi trường
- Làm tăng khả năng sống sót và sinh sản của cá thể (hiệu quả nhóm).
II. Quan hệ giữa các cá thể trong quần thể:
II. Quan hệ giữa các cá thể trong quần thể:
Quan sát các hình: 36.2, 36.3, 36.4 kết hợp với
những nội dung SGK, em hãy nêu những biểu hiện
và ý nghĩa của quan hệ hỗ trợ giữa các cá thể trong
quần thể vào bảng sau:
Quan sát các hình: 36.2, 36.3, 36.4 kết hợp với
những nội dung SGK, em hãy nêu những biểu hiện
và ý nghĩa của quan hệ hỗ trợ giữa các cá thể trong
quần thể vào bảng sau:
36.2
36.3 36.4
Biểu hiện của
quan hệ hỗ trợ
Ý nghĩa
Nhóm các cây bạch đàn Các cây dựa vào nhau nên chống được gió bão.
Các cây thông nhựa
liền rễ nhau.
Chó rừng hỗ trợ nhau
trong đàn
Bảng 36: Quan hệ hỗ trợ giữa các cá thể

trong quần thể sinh vật
Bảng 36: Quan hệ hỗ trợ giữa các cá thể
trong quần thể sinh vật
Các cá thể bồ nông hỗ trợ nhau trong đàn
Cây sinh trưởng nhanh và khả năng chịu hạn tốt hơn.
Chó rừng bắt mồi và tự vệ tốt hơn.
Bồ nông bắt mồi và
tự vệ tốt hơn.
Em hãy cho biết thế nào là quan hệ hỗ trợ?
Ý nghĩa của quan hệ hỗ trợ cùng loài đối với
sinh vật?
Em hãy cho biết thế nào là quan hệ hỗ trợ?
Ý nghĩa của quan hệ hỗ trợ cùng loài đối với
sinh vật?
Hiện tượng liền rễ ở cây thông
Hiện tượng liền rễ ở cây thông
Chó rừng săn mồi theo nhóm
Chó rừng săn mồi theo nhóm
Bồ nông săn mồi theo nhóm
Bồ nông săn mồi theo nhóm
Đâu là quần thể sinh vật?
2. Quan hệ cạnh tranh:
a) Khái niệm:
- Khi mật độ cá thể của quần thể tăng lên quá cao, nguồn sống của môi trường
không đủ cung cấp cho mọi cá thể trong quần thể → các cá thể tranh giành nhau
thức ăn, nơi ở, ánh sáng và các nguồn sống khác ; các con đực tranh giành con
cái.
b) Ý nghĩa:
- Quan hệ cạnh tranh làm cho số lượng và phân bố của cá thể trong quần thể được
duy trì ở mức phù hợp với nguồn sống và không gian sống, đảm bảo sự tồn tại và

phát triển của quần thể.
II. Quan hệ giữa các cá thể trong quần thể:
II. Quan hệ giữa các cá thể trong quần thể:
Cạnh tranh nhau giành ánh sáng dẫn
đến hiện tượng tự tỉa thưa ở thực vật
Cạnh tranh về thức ăn, nơi ở, tranh giành
con cái
Từ những ví dụ trên, em hãy cho biết:
+ Thế nào là quan hệ cạnh tranh?
+ Ý nghĩa của quan hệ cạnh tranh tới đời sống sinh vật?
Từ những ví dụ trên, em hãy cho biết:
+ Thế nào là quan hệ cạnh tranh?
+ Ý nghĩa của quan hệ cạnh tranh tới đời sống sinh vật?
Em hãy trả lời câu hỏi lệnh trong SGK:
- Câu 1: Có những hình thức cạnh tranh nào phổ biến? Nêu nguyên nhân và
hiệu quả của các hình thức cạnh tranh đó?
- Câu 2: Hãy nêu nguyên nhân của hiện tượng tự tỉa thưa ở thực vật.
Nguyên nhân và hiệu quả của việc phát tán cá thể động vật ra khỏi đàn là gì?
Nêu ví dụ?
Em hãy trả lời câu hỏi lệnh trong SGK:
- Câu 1: Có những hình thức cạnh tranh nào phổ biến? Nêu nguyên nhân và
hiệu quả của các hình thức cạnh tranh đó?
- Câu 2: Hãy nêu nguyên nhân của hiện tượng tự tỉa thưa ở thực vật.
Nguyên nhân và hiệu quả của việc phát tán cá thể động vật ra khỏi đàn là gì?
Nêu ví dụ?
- Câu 1: Có những hình thức cạnh tranh nào phổ biến? Nêu nguyên nhân và hiệu quả của các
hình thức cạnh tranh đó?
- Câu 1: Có những hình thức cạnh tranh nào phổ biến? Nêu nguyên nhân và hiệu quả của các
hình thức cạnh tranh đó?
- Các hình thức cạnh tranh:

+ Cạnh tranh về nguồn sống: thức ăn, nơi ở, ánh sáng.
+ Cạnh tranh sinh sản: Tranh giành con đực hoặc con cái trong mùa sinh
sản.
- Nguyên nhân và hiệu quả: Kết quả dẫn tới những cá thể mạnh khỏe có sức sống
cao hơn sẽ tồn tại, những cá thể yếu hơn sẽ bị đào thải – bị chết, bị ăn thịt hoặc
phát tán đi nơi khác, mật độ cá thể trong quần thể duy trì ở mức phù hợp
- Các hình thức cạnh tranh:
+ Cạnh tranh về nguồn sống: thức ăn, nơi ở, ánh sáng.
+ Cạnh tranh sinh sản: Tranh giành con đực hoặc con cái trong mùa sinh
sản.
- Nguyên nhân và hiệu quả: Kết quả dẫn tới những cá thể mạnh khỏe có sức sống
cao hơn sẽ tồn tại, những cá thể yếu hơn sẽ bị đào thải – bị chết, bị ăn thịt hoặc
phát tán đi nơi khác, mật độ cá thể trong quần thể duy trì ở mức phù hợp
- Câu 2: Hãy nêu nguyên nhân của hiện tượng tự tỉa thưa ở thực vật. Nguyên nhân và hiệu quả
của việc phát tán cá thể động vật ra khỏi đàn là gì? Nêu ví dụ?
- Câu 2: Hãy nêu nguyên nhân của hiện tượng tự tỉa thưa ở thực vật. Nguyên nhân và hiệu quả
của việc phát tán cá thể động vật ra khỏi đàn là gì? Nêu ví dụ?
+ Nguyên nhân: Do các cây mọc gần nhau nên thiếu ánh sáng, chất dinh dưỡng, khi đó cạnh
tranh giữa các cá thể xảy ra gay gắt tranh giành nhau ánh sáng, nước và muối khoáng, những
cây có khả năng vươn lên cao và hệ rễ phát triển mạnh, lấy được nhiều ánh sáng, nước, muối
khoáng, sẽ tồn tại và chiếm cứ phần trên cao của tán rừng. Ngược lại hàng loạt cây sống
dưới tán cây khác do thiếu ánh sáng và chất dinh dưỡng sẽ sớm bị chết. Mật độ cây còn lại
được điều chỉnh ở mức độ phù hợp
+ Nguyên nhân: Do các cây mọc gần nhau nên thiếu ánh sáng, chất dinh dưỡng, khi đó cạnh
tranh giữa các cá thể xảy ra gay gắt tranh giành nhau ánh sáng, nước và muối khoáng, những
cây có khả năng vươn lên cao và hệ rễ phát triển mạnh, lấy được nhiều ánh sáng, nước, muối
khoáng, sẽ tồn tại và chiếm cứ phần trên cao của tán rừng. Ngược lại hàng loạt cây sống
dưới tán cây khác do thiếu ánh sáng và chất dinh dưỡng sẽ sớm bị chết. Mật độ cây còn lại
được điều chỉnh ở mức độ phù hợp
Nguyên nhân và hiệu quả của việc phát tán cá thể động vật ra khỏi đàn là

gì?
Nguyên nhân và hiệu quả của việc phát tán cá thể động vật ra khỏi đàn là
gì?
+ Nguyên nhân: Do sự cạnh tranh về nơi ở, thức ăn, con đực tranh giành nhau
con cái hoặc do tập tính của từng loài chỉ tồn tại với 1 số lượng cá thể vừa phải
trong đàn. Hiệu quả của việc phát tán cá thể làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá
thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn, giảm mật độ cá thể và hạn chế ô nhiễm.
Ví dụ: hiện tượng tách khỏi đàn của hổ, sư tử. . . . . .
+ Nguyên nhân: Do sự cạnh tranh về nơi ở, thức ăn, con đực tranh giành nhau
con cái hoặc do tập tính của từng loài chỉ tồn tại với 1 số lượng cá thể vừa phải
trong đàn. Hiệu quả của việc phát tán cá thể làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá
thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn, giảm mật độ cá thể và hạn chế ô nhiễm.
Ví dụ: hiện tượng tách khỏi đàn của hổ, sư tử. . . . . .
CỦNG CỐ
CÂU1( SGK/ 159) : TRONG CÁC ĐẶC ĐIỂM SAU , NHỮNG ĐẶC ĐIỂM NÀO CÓ THỂ CÓ
Ở MỘT QUẦN THỂ SINH VẬT?
A. QUẦN THỂ BAO GỒM NHIỀU CÁ THỂ SINH VẬT
B. QUẦN THỂ LÀ TẬP HỢP CỦA CÁC CÁ THỂ CÙNG LOÀI
C. CÁC CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ CÓ KHẢ NĂNG GIAO PHỐI VỚI NHAU
D. QUẦN THỂ GỒM NHIỀU CÁ THỂ CÙNG LOÀI PHÂN BỐ Ở NƠI XA NHAU
E. CÁC CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ CÓ KIỂU GEN HOÀN TOÀN GIỐNG NHAU
G. QUẦN THỂ CÓ KHU PHÂN BỐ RẤT RỘNG , GIỚI HẠN BỞI CÁC CHƯỚNG NGẠI
VẬT CỦA THIÊN NHIÊN NHƯ SÔNG NÚI EO BIỂN
H. TRONG QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ, TẤT CẢ CÁC CÁ THỂ CÙNG LOÀI
ĐỀU THÍCH NGHI VỚI MÔI TRƯỜNG SỐNG MỚI MÀ CHÚNG PHÁT TÁN TÓI
Câu 2: Trong các mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể thì mối quan hệ mang tính phổ
biến là
B. cạnh tranh cùng loài.
C. kí sinh cùng loài.
D. ăn thịt đồng loại.

A. hỗ trợ.
Đúng
Sai
Sai
Sai
Câu3: Hãy chọn câu trả lời đúng. Nhóm cá thể nào dưới đây là một quần thể ?
A. Cá diếc và cá vàng trong bể cá cảnh
B. Cá rô đồng và cá diếc trong ao
C. Cây trong vườn
D. Cỏ ven hồ