tích hợp giáo dục phòng chống ma túy và chất gây nghiện qua giảng dạy chương trình sinh học 11 ở trường trung học phổ thông

“Tích hợp Giáo dục phịng chống ma túy và chất gây nghiện qua
giảng dạy chương trình Sinh học 11 ở trường Trung học phổ thông”.

Thịnh Tuấn Anh
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay, nghiện ma túy là một trong những tệ nạn xã hội hết sức tiêu cực,
đang đe dọa cuộc sống hàng ngày của cộng đồng xã hội. Hàng năm số người
nghiện tăng lên rất nhanh và ngày càng trẻ hóa. Việt Nam đang trở thành thị
trường tiêu thụ ma túy khá lớn, là nơi bị bọn tội phạm quốc tế lợi dụng. Ma túy
đang trở thành hiểm họa của Việt Nam và toàn cầu. Ma túy gây hại cho sức khỏe,
làm ảnh hưởng tới lối sống, đạo đức, nhân cách của con người, đặc biệt là lớp trẻ.
Nó cịn gây tổn hại không nhỏ tới nền kinh tế quốc gia. Những đối tượng nghiện
ma túy còn được coi là “ lực lượng hậu bị” cho thế giới tội phạm. Tệ nạn ma túy
là nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm, đe dọa sự bền vững của an ninh
quốc gia và sự trường tồn của dân tộc. Nghị quyết 06/CP, ngày 29/01/1993 của
Chính phủ đó khẳng định về tệ nạn ma túy như sau: “ ma túy là dấu hiệu nguy
hiểm làm mất trật tự an toàn xã hội, xâm hại đạo đức truyền thống, phá vỡ
hạnh phúc gia đình, gây ảnh hưởng đến nòi giống và sự tồn vinh của dân
tộc”.
Một trong những nguyên nhân cơ bản của tệ nạn ma túy là do sự thiếu hiểu
biết của con người. Trong tình hình diễn biến phức tạp của tệ nạn ma túy trong xã
hội và của cộng đồng, hơn 22 triệu học sinh, sinh viên ( hơn 1/4 dân số tồn
quốc) ở nhiều độ tuổi, trình độ nhận thức và kinh nghiệm sống khác nhau với sự
đa dạng, phức tạp về tâm lí là những đối tượng có nguy cơ cao để ma túy xâm
nhập. Tuy số học sinh, sinh viên sử dụng ma túy gần đây có giảm nhưng nguy cơ
những người trong độ tuổi này nghiện ma túy vẫn còn cao. Từ nghiện ma túy dẫn
đến trộm cắp, buôn bán ma túy, gây rối trật tự không chỉ ở các trường đại học,
cao đẳng, trung học chuyên nghiệp dạy nghề mà còn ở cả các trường trung học
phổ thơng. Việc giáo dục phịng chống ma túy là cần thiết và cấp bách. Nó khơng
chỉ góp phần thực hiện mục tiêu phấn đấu nhà trường khơng có ma túy mà còn
ngăn chặn sự phát triển của hiểm họa ma túy trong tồn quốc gia.

Trước tình hình hiểm họa ma túy đang ngày càng gia tăng, ngày 22 tháng
12 năm 2000, Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ban hành Luật

1


Phịng chống ma túy, trong đó xác định: “Nhà nước và các cơ sở giáo dục có
trách nhiệm:
1, Tổ chức thực hiện chương trình giáo dục về phịng chống ma túy; giáo
dục pháp luật về phòng chống ma túy và lối sống lành mạnh cho học sinh, sinh
viên; quản lí chặt chẽ, ngăn chặn học sinh, sinh viên, học viên tham gia tệ nạn ma
túy;
2, Phối hợp với gia đình, cơ quan, tổ chức và chính quyền địa phương để
quản lí, giáo dục học sinh, sinh viên, học viên về phịng, chống ma túy”.
( Trích điều 10, Luật Phịng chống ma túy)
Giáo dục phòng, chống ma túy là một lĩnh vực giáo dục liên ngành, không
được triển khai thành một mơn học riêng mà tích hợp nội dung giáo dục phòng,
chống ma túy và các chất gây nghiện vào các môn học và các hoạt động của các
cấp học, ngành học.
Giáo dục phòng, chống ma túy phải được tiến hành qua tồn bộ chương
trình giáo dục ở nhà trường, được thực hiện thông qua các bài học trên lớp và các
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp cho học sinh có những hiểu biết cần
thiết về ma túy và các chất gây nghiện, nguyên nhân và tác hại của việc sử dụng
ma túy và các chất gây nghiện; các qui định của nhà trường, nhà nước liên quan
đến ma túy và các chất gây nghiện. Hình thành cho các em kỹ năng phịng tránh
ma túy và khơng lạm dụng các chất gây nghiện. Không tham gia và không bị lơi
cuốn vào tệ nạn ma túy. Có trách nhiệm phòng chống ma túy và chất gây nghiện
để bảo vệ sức khỏe của cá nhân, gia đình và cộng đồng.
Giáo dục phịng, chống ma túy ở trường phổ thơng giúp cho học sinh có
thái độ và hành vi đúng đắn, sống lành mạnh, không sử dụng, buôn bán, tàng trữ,

vận chuyển và sản xuất ma túy. Vận động, giải thích cho người thân, cộng đồng
về tác hại của nghiện hút, tiêm chích, bn bán, tàng trữ, vận chuyển và sản xuất
ma túy. Đồng thời, tích cực tham gia các phong trào hoạt động phòng chống ma
túy và các chất gây nghiện ở trường và địa phương.
Trong giới hạn của đề tài này, tơi chỉ dừng lại ở việc trình bày một phương
pháp giáo dục phòng chống ma túy và chất gây nghiện thuộc một trong các hoạt
động ngoài giờ lên lớp ở trường trung học phổ thơng đó được thực hiện ban đầu
thu được những hiệu quả rất khả quan.

2


B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Những năm qua, cùng với việc nâng cao chất lượng công tác chun mơn,
ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh hóa đã khơng ngừng đẩy mạnh cơng tác
tun truyền phịng, chống ma túy và chất gây nghiện trong các đơn vị trường
học và xem đây là một trong những nội dung quan trọng trong chương trình hành
động của mỗi đơn vị trường, nhằm góp phần nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo
viên, học sinh về tác hại của ma túy, chất gây nghiện và hiểm họa khôn lường của
đại dịch HIV/AIDS.
Với phương châm phòng ngừa là cơ bản, sự phối hợp giữa nhà trường, gia
đình và xã hội là giải pháp chủ lực để loại bỏ ma túy và chất gây nghiện, tội
phạm ra khỏi học đường, ngành giáo dục đã đặc biệt coi trọng công tác tuyên
truyền nhằm nâng cao hiểu biết cho học sinh, sinh viên về ma túy, tệ nạn ma túy
và đại dịch HIV/AIDS. Bên cạnh đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh học
sinh, cơng an và các đồn thể xã hội khác là rất cần thiết để từng bước đẩy lùi các
tệ nạn xã hội ra khỏi trường học.
Từ nhiều năm nay, công tác phịng, chống ma túy và chất gây nghiện đó
trở thành một nhiệm vụ giáo dục quan trọng trong các nhà trường; nội dung, kiến

thức về phòng, chống ma túy và chất gây nghiện đã được tích hợp vào chương
trình các môn học liên quan và các hoạt động giáo dục ngoại khóa.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.

1. Thực trạng:
a. Những khó khăn:
Thanh thiếu niên là lứa tuổi chưa thật sự trưởng thành, có đặc điểm tâm lí
lứa tuổi riêng, suy nghĩ non nớt, dễ bị lôi kéo, thích ăn chơi đua địi “ cho hợp
thời đại”, dễ bị ảnh hưởng bởi lối sống gấp – lối sống hưởng thụ một cách cực
đoan, thích thể hiện bản thân mình; đặc biệt đối với một số học sinh thiếu sự
quan tâm chặt chẽ của gia đình, nhà trường. Nếu được cha mẹ quan tâm hỗ trợ
đúng mức, các em có điều kiện và cơ hội phát huy bản năng “ tìm tịi – khám phá
- tự khẳng định mình” trong môi trường học tập tốt. Nhu cầu chơi lúc này cũng
tập trung trong việc phát triển trí lực, thể lực. Ngược lại, khi các em khơng cịn
tin gia đình là điểm tựa, sự hụt hẫng tình cảm này sẽ dẫn tới các em mất thăng
3


bằng trong học tập, nguy cơ bỏ học xuất hiện. Đó là những ngun nhân xơ đẩy
các em tới con đường nghiện ngập ma túy và trở thành tội phạm ma túy.
Hiện nay, số lượng các em nghiện ma túy không chỉ tập trung nhiều ở
những vùng sâu, vùng xa (nơi có tập quán trồng và sử dụng cây thuốc phiện)
hoặc những vùng đô thị, thành phố đông dân cư mà cịn xuất hiện tại các vùng
nơng thơn với số lượng và mức độ tăng nhanh đáng báo động và ngày càng trẻ
hóa.

Do gia đình hay nhà trường?
Ngun nhân chủ yếu là do học sinh ở lứa tuổi thanh thiếu niên con nhà
khá giả thiếu sự quản lí gia đình đã bị bọn tội phạm lôi kéo vào con đường nghiện
ngập và buôn bán ma túy. Tuy nhiên, nhà trường cũng cịn một số thiếu sót trong

việc phịng chống ma túy và các chất gây nghiện. Một số các trường thiếu các
biện pháp kiên quyết về việc làm trong sạch mơi trường trong và ngồi nhà
trường để loại trừ nguy cơ về ma túy và các chất gây nghiện, chưa nắm chắc tình
hình và đánh giá đúng thực trạng học sinh nghiện ma túy và sử dụng các chất gây
nghiện trong nhà trường để có các biện pháp phịng ngừa, đấu tranh ngăn chặn,
có trường khi phát hiện học sinh nghiện ma túy còn giấu giếm hoặc đuổi học học
sinh đó để giải quyết việc trong sạch trong nhà trường.
Một nguyên nhân khác là công tác tuyên truyền cho cán bộ, giáo viên trong
nhà trường, cho phụ huynh, học sinh để mọi phụ huynh, mọi tổ chức đoàn thể,
học sinh nắm được pháp luật, tác hại của ma túy và các chất gây nghiện để chủ
động phòng ngừa ở đa số các trường chưa được quan tâm đúng mức, hoặc trong
điều kiện thực tế của nhà trường hay tập quán địa phương nơi trường xây dựng
cịn có những khó khăn nhất định.
Hiện nay, giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện cho học
sinh trung học phổ thông là một lĩnh vực giáo dục liên ngành, không được triển
khai thành một mơn học riêng mà tích hợp nội dung Giáo dục phòng, chống ma
túy và các chất gây nghiện vào các môn học, đặc biệt các môn học có liên quan
trực tiếp và gián tiếp như: Sinh học, Hóa học, Giáo dục cơng dân, Ngữ văn,… và
các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Nguyên nhân này dẫn tới những hạn chế và khó
khăn trong việc lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục phòng, chống ma túy và
các chất gây nghiện vào bài giảng do đặc thù của mơn học, bài học, trình độ kiến
thức và năng lực chun mơn về lĩnh vực giáo dục phịng, chống ma túy và các
4


chất gây nghiện của hầu hết giáo viên còn rất hạn chế. Việc tổ chức các hoạt
động ngoại khóa, hoạt động ngồi giờ lên lớp trong các nhà trường cịn ít và phụ
thuộc vào điều kiện thực tế của mỗi trường, …
b. Những thuận lợi:
Bên cạnh những khó khăn trên, cơng tác giáo dục phịng, chống ma túy và

các chất gây nghiện cho học sinh trung học phổ thơng có những thuận lợi sau:
Từ năm học 2006 – 2007, bậc trung học phổ thông của cả nước bắt đầu thực
hiện chương trình sách giáo khoa mới nhằm đạt được hiệu quả cao nhất mục tiêu
của giáo dục là “đào tạo con người Việt Nam phát triển tồn diện”, trong đó,
chương trình thực hiện giáo dục phịng, chống ma túy và các chất gây nghiện,
được đưa vào lồng ghép ở các mơn học và các hoạt động giáo dục ngồi giờ lên
lớp. Bộ Giáo dục và Đào tạo có trách nhiệm ban hành và tổ chức thực hiện
chương trình giáo dục phòng, chống ma túy; xây dựng, tổ chức thực hiện các dự
án giáo dục phòng, chống ma túy trong nhà trường, các cơ sở giáo dục khác.
Trường THPT Mai Anh Tuấn tuy điều kiện cơ sở vật chất cịn có nhiều
khó khăn nhưng ln có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn và tạo nhiều
điều kiện thuận lợi của Ban giám hiệu nhà trường để các hoạt động của đồn thể
trong đó có Đồn thanh niên ln được tổ chức và hoạt động thường xuyên, với
sự tham gia mạnh mẽ của tất cả các chi đoàn, đoàn viên và đó mang nhiều ý
nghĩa thiết thực.
Là một giáo viên dạy sinh bậc THPT, bản thân tôi đã được tham gia lớp
tập huấn hướng dẫn giáo viên về giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây
nghiện ở trường THPT do Sở GD & ĐT Thanh hóa tổ chức vào tháng 11 năm
2007, đồng thời do nhu cầu tất yếu và đặc trưng của mơn học tơi đó thường
xun tự tìm hiểu, nghiên cứu nhằm nâng cao trình độ chun mơn và nghiệp vụ
về giáo dục phịng, chống ma túy và các chất gây nghiện.

2. Kết quả của thực trạng trên.
Qua quan sát, tìm hiểu thực tế về tình hình nghiện ma túy và các chất gây
nghiện cũng như cơng tác giáo dục phịng, chống ma túy và các chất gây nghiện
tại trường THPT Mai Anh Tuấn và một số trường THPT thuộc địa bàn huyện
Nga sơn tơi đó thu được một số kết quả sau:
- Theo báo cáo của Ban chỉ đạo 138 Huyện nga sơn về phòng chống ma
túy, cờ bạc, số đề thì trong những năm gần đây tình hình nghiện ma túy tuy có
5

giảm nhưng diễn biến còn rất phức tạp. Đặc biệt, nó đã xâm nhập vào học đường
ảnh hưởng khơng nhỏ đến đến học sinh trong trường, gây lo lắng, hoang mang,
bức xúc trong trong quần cúng nhân dân và phụ huynh.
- Cơng tác giáo dục phịng, chống ma túy và các chất gây nghiện ở đa số
các trường THPT còn mang tính hình thức, chiếu lệ và đối phó. Nội dung và
phương thức tích hợp trong các mơn học cịn sơ sài, ít trọng tâm. Các hoạt động
giáo dục ngồi giờ lên lớp còn mang nặng các kiến thức về các mơn văn hóa,
khơng hoặc ít chú trọng đến cơng tác giáo dục phòng, chống ma túy và các chất
gây nghiện trong nhà trường, việc tìm hiểu về ma túy và các biện giáo dục phòng,
chống ma túy và các chất gây nghiện ở đa số giáo viên còn sơ sài, ít có chiều
sâu…
- Hầu hết các em học sinh còn mơ hồ hoặc hiểu sai về các kiến thức như:
+ Các chất ma túy và các chất gây nghiện.
+ Tác hại của ma túy và các chất gây nghiện đối với bản thân, gia đình và
cộng đồng.
+ Trách nhiệm của bản thân trong việc phòng, chống ma túy và các chất
gây nghiện.
+ Nguyên nhân dẫn đến nghiện ma túy và lạm dụng chất gây nghiện.
+ Các biện pháp phòng tránh và cai nghiện.
+ Các quy định của pháp luật, của ngành GD-ĐT, của nhà trường về
phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện, …
Từ thực trạng trên, để góp phần thực hiện cơng tác giáo dục phịng, chống
ma túy và các chất gây nghiện cho học sinh trung học phổ thông được tốt hơn,
phù hợp hơn với điều kiện thực tế của phần lớn các trường THPT, tôi xin được
trình bày một trong những kinh nghiệm của bản thân về cơng tác giáo dục phịng,
chống ma túy và các chất gây nghiện cho học sinh trung học phổ thông được tôi
đúc kết và rút kinh nghiệm qua thực tê giảng dạy, với đề tài:

“Tích hợp Giáo dục phịng chống ma túy và chất gây nghiện qua
giảng dạy chương trình Sinh học 11 ở trường Trung học phổ thơng”.
III. CÁC GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN
1. Các giải pháp

6


Giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện được thực hiện ở
trường THPT bằng cách khai thác triệt để những hoạt động có nhiều khả năng
tích hợp. Trong đó, biện pháp được tích hợp vào các mơn học là một phương
pháp có nhiều ưu điểm và có khả năng mang lại hiệu quả cao.
Do vậy, để việc Tích hợp giáo dục phịng chống ma túy và các chất gây
nghiện qua giảng dạy chương trình Sinh học 11 ở trường Trung học phổ
thông đạt hiệu quả cao hơn nên thực hiện linh hoạt các giải pháp sau:
1/. Sử dụng phiếu điều tra tìm hiểu về ma túy và các chất gây nghiện.
2/. Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu, viết vẽ theo chủ đề, giao bài tập về
nhà, theo các câu hỏi do giáo viên chuẩn bị và cung cấp … về ma túy và các
chất gây nghiện.
3/. Tích hợp một phần nội dung về ma túy và chất gây nghiện vào nội
dung của một phần hoặc toàn bài dạy.
Khi tích hợp Giáo dục phịng, chống ma túy và các chất gây nghiện vào các
môn học cần chú ý:
- Đảm bảo nội dung kiến thức cơ bản của môn học, tiết học.
- Đảm bảo thời gian của tiết học, khơng vì tích hợp giáo dục phịng, chống
ma túy và các chất gây nghiện mà kéo dài tiết học, ảnh hưởng đến thời gian nghỉ
giữa các tiết học của giáo viên và học sinh.
- Tiến hành một cách tự nhiên, khơng gị bó, khơng miễn cưỡng. Vì vậy,
việc tích hợp có thể được tiến hành theo các mức độ sau:
+ Mức độ 1: Nội dung tích hợp trùng hồn toàn hay phần lớn nội dung của

bài học.
+ Mức độ 2: Một số đơn vi tri thức của giáo dục phòng, chống ma túy và
các chất gây nghiện được đưa vào nội dung bài học và trở thành một bộ phận của
bài học.
+ Mức độ 3: Liên hệ nội dung bài học với nội dung giáo dục phòng, chống
ma túy và các chất gây nghiện.

2/. Tích hợp một phần nội dung về giáo dục phòng chống ma túy và
chất gây nghiện vào nội dung của các bài dạy.

7


a.

Địa chỉ, nội dung và phương pháp tích hợp giáo dục phòng
chống ma túy và chất gây nghiện vào nội dung của các bài
dạy trong chương trình Sinh học 11:

Địa chỉ tích hợp

Bài 15-16:
Tiêu hóa ở động
vật

Bài 17:
Hơ hấp ở động vật
Bài 18-19:
Tuần hịa máu
Bài 20

Cân bằng nội mơi
Bài 27:
Cảm ứng ở động
vật

Nội dung tích hợp
Con người sử dụng quá nhiều rượu,
cà phê gây ảnh hưởng đến sức
khỏe:
- Chất capheein có trong cà phê,
một số nước giải khát nếu sử dụng
nhiều gây mất ngủ, lo lắng, trì trệ
và rối loạn dạ dày, làm gảm khả
năng hấp thụ các chất bổ, ...
- Sử dụng nhiều rượu dễ mắc các
bệnh về đường hô hấp, lao phổi,
gan cổ trướng, xơ gan, dạ dày và
ruột dễ bị viêm loét, chảy máu.
- Nam giới nghiện rượu thường gây
chứng bất lực, phụ nữ gây rối loạn
chu kỳ kinh nguyệt và ảnh hưởng
đến thai nhi trong thời kỳ mang
thai.
Hút thuốc phiện, hút, hít heerroin là
con đường gây nghiện ma túy.
Tiêm chích ma túy là con đường
dẫn tới HIV/AIDS nhanh nhất.
Sốc thuốc khi dùng ma túy quá liều
có thể gây tử vong.
Các chất ma túy tác động đến hệ

thần kinh gây kích thích. ảo giác,
bạo lực, hung dữ khi dùng liều cao,
gây ra những phản xạ co hại.

Gợi ý về phương
pháp tích hợp

Học sinh thảo luận
nhóm về tác động
của các chất gây
nghiện tới sức khỏe
con người.

Liên hệ
Liên hệ
Trao đổi, thảo luận

Trao đổi, thảo luận

8


Bài 38:
Các nhân tố ảnh
hưởng đến sinh
trưởng và phát
triển ở động vật.
Bài 45:
Sinh sản hữu tính ở
động vật

Bài 46:
Cơ chế điều hòa
sinh sản

Ma túy gây ảnh hưởng đến sinh
trưởng và phát triển của con người, Thuyết trình, sơ đồ
ức chế tuyến yên tiết ra hoocmoon hóa
Endoocphin.
Các chất ma túy và chất gây nghiện
gây ảnh hưởng đến ngườ mẹ và thai
nhi

Liên hệ

Người nghiện ma túy, thuốc lá,
rượu làm rối loạn quá trình sinh
trứng.

Liên hệ

b. Bài soạn ví dụ:
Tiết 39 .
Bài 38.

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA ĐỘNG VẬT.

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Học xong bài này học sinh phải:
1. Kiến thức

- Nêu được vai trò của nhân tố di truyền đối với sinh trưởng và phát triển của
động vật.
- Kể tên được các loại hooc mơn đó đối với sinh trưởng và phát triển của động
vật có xương sống và động vật khơng xương sống.
- Phân tích được việc sử dụng ma túy sẽ làm giảm khả năng tiết hoocmơn
enđoocphin(có tác dụng giảm đau) của tuyến n ở người. Khi cai nghiện ma túy
người nghiện sẽ bị rối lạn sinh lý của hội chứng cai nghiện.
2. Kỹ năng
- Rèn luyện tư duy phân tích tổng hợp, kỹ năng hợp tác nhóm và làm việc độc
lập.
- Từ chối sử dụng ma túy và chất gây nghiện.
3. Thái độ:
9


- Tuyên truyền tác hại và sự lệ thuộc của con người khi mắc nghiện ma túy và
chất gây nghiện.
II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
1. Giáo viên chuẩn bị: - Tranh vẽ Hình 38.1; 38.2; 38.3 SGK.
- Máy chiếu.
- Sơ đồ các trạng thái sinh lý của người trong các
trường hợp bình thường, nghiện và cai nghiện.
2. Học sinh chuẩn bị: - Tìm hiểu tác hại của ma túy và chất gây nghiện tới
sức khỏe, sinh trưởng và phát triển của con người.
- Tìm hiểu cơ chế nghiện và cai nghiện của ma túy và
các chất gây nghiện đối với con người.

III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
- Thảo luận nhóm.
- Thuyết trình.

- Sơ đồ tư duy.
IV. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
Phân biệt sinh trưởng và phát triển? Cho biết tên vài lồi động vật
có phát triển khơng qua biến thái và qua biến thái?
2. Bài mới:
Hoạt động của GV-HS
Tìm hiểu về ảnh hưởng của các nhân tố
bên trong.
- TT1 : Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm.
+ Nhóm 1 : Hồn thành phiếu học tập 1.
+ Nhóm 2 : Hoàn thành phiếu học tập 2 :

Nội dung
I. NHÂN TỐ BÊN TRONG

1. Các hooc môn ảnh hưởng đến
sinh trưởng và phát triển của
động vật có xương sống.

- Yêu cầu các nhóm hồn thành phiếu học
tập sau :
PHIẾU HỌC TẬP 1 :
10


Nghiên cứu SGK và hoàn thành nội dung
phiếu học tập sau ?
Tên
hoocmon

Nơi sản
xuất

Tác dụng
sinh lí

HM sinh
trưởng
Tirơxin
Testostêrơn
Ơstrơgen

(Nội dung đáp án PHT1)

* + Nhóm 3,4:
- Sơ đồ các trạng thái sinh lý của
Bằng những hiểu biết của mình về ảnh người trong các trường hợp bình
hưởng của ma túy và chất gây nghiện tới thường, nghiện và cai nghiện.
sức khỏe con người, em hãy hồn thành sơ + Trong trạng thái bình thường:
đồ sau?
Các bộ phận
cơ thể hoạt động

+ Trong trạng thái bình thường:
Các bộ phận
cơ thể hoạt động

Đau

+ Endoocphin

Đau
Hết đau

(Tuyến yên tiết)
………………..

Hết đau

(Tuyến yên tiết)

Các bộ phận
cơ thể hoạt động

+ Trong trạng thái nghiện ma túy:
Các bộ phận
cơ thể hoạt động

+ Trong trạng thái nghiện ma túy:

Đau

+ Ma túy

Đau
Hết đau

- Endoocphin
………………

Hết đau

Endoocphin

+ Cai nghiện ma túy:

(Tuyến yên ngừng tiết)

Các bộ phận
cơ thể hoạt động

+ Cai nghiện ma túy:
Các bộ phận
cơ thể hoạt động

(Tuyến yên ngừng tiết)

Đau

Đau

Giai đoạn 1:

- Ma túy

Vẫn đau

11

- Endoocphin

Giai đoạn 1:

- Ma túy

Vẫn đau

- Endoocphin

(Tuyến yên vẫn ngừng tiết)
5-15 ngày

(Tuyến yên vẫn ngừng tiết)
5-15 ngày

Giai đoạn 2:

dần dần
bớt đau

Giai đoạn 2:

- Ma túy

- Ma túy

dần dần
bớt đau

+ Endoocphin
(Tuyến yên bắt đầu tiết trở lại

+ Endoocphin

Trạng thái bình thường)

(Tuyến yên bắt đầu tiết trở lại
Trạng thái bình thường)

- GV giải thích: Ngồi hoocmon sinh trưởng,
tuyến n cịn tiết ra hooc mơn enđoocphin có
tác dụng làm giảm đau tương tự như
moocphin, thuốc phiện hoặc opiat khác, do vậy
được coi như “moocphin nội sinh”. Hooc môn
này được tiết ra thường xuyên để làm cơ thể
không bị đau đớn khi các bộ phận của cơ thể
hoạt động.
- Khi cơ thể sử dụng nhiều ma túy, tuyến yên
giảm tiết enđoocphin, khi người dùng tăng liều
ma túy tuyến yên tiết enđoocphin ngày càng ít
và có thể ngừng tiết enđoocphin.
- Đến khi người nghiện khơng dùng ma túy
nữa, tuyến n chưa kịp thích ứng với việc tiết

2.Các hooc môn ảnh hưởng đến
sinh trưởng và phát triển của động
đau ập đến, người nghiện phải trải qua những
vật khơng xương sống.

rối loạn sinh lí của hội chứng cai nghiện.
PHIẾU HỌC TẬP 2 :
Nghiên cứu SGK và hồn thành nội dung
phiếu học tập sau ?
enđoocphin, do đón người nghiện chịu các cơn

Tên
hoocmon
Ecđixơn
Juvenin

Nơi sản xuất

Tác dụng
sinh lí

(Nội dung đáp án PHT2)

12


- Nghiên cứu hình 38.3 về tác dụng sinh lý của
ecđixơn và Juvenin, giải thích nguyên nhân lột
xác ở sâu bướm và nguyên nhân sâu bướm
biến thành nhộng và bướm.
- TT 2 : Giáo viên u cầu từng nhóm hồn
thiện và trình bày kết quả của nhóm, các nhóm
khác bổ sung.
- TT 3 : Giáo viên nhận xét và thống nhất các ý
kiến sau đó hồn thiện kiến thức

V. Củng cố
- Hướng dẫn học sinh đọc lại phần in nghiêng SGK và trả lời các câu hỏi
trong SGK
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP 1 :
Tên hoocmon Nơi sản xuất
HM sinh
trưởng

Tuyến yên

Tirôxin

Tuyến giáp

Testostêrơn

Tinh hồn

Ơstrơgen

Bng
trứng

Tác dụng sinh lí
- Kích thích phân chia tế bào và tăng kích thước của
tế bào qua tăng tổng hợp Prơtein.
- Kích thích phát triển xương.
- kích thích chuyển hóa ở tế bào.
- Kích thích q trính sinh trưởng bình thường của

cơ thể.
- Kích thích q trính sinh trưởng và phát triển
mạnh ở giai đoạn dạy thì do :
+ Tăng phát triển xương.
+ Kích thích phân hóa tế bào để hình thành nên các
đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp.
+ Tăng tổng hợp protein, phát triển cơ bắp.
- Kích thích quá trính sinh trưởng và phát triển
mạnh ở giai đoạn dạy thì do :
+ Tăng phát triển xương.
+ Kích thích phân hóa tế bào để hình thành nên các
đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp.

13


ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP 2 :
Tên hoocmon
Ecđixơn
Juvenin

Nơi sản
xuất
Tuyến
trước ngực
Thể allata

Tác dụng sinh lí
- Gây lột xác ở sâu bướm.
- Kích thích sâu biến thành nhộng và bướm.

- Phối hợp với ecđixơn gây lột xác ở sâu bướm.
- Ức chế q trình chuyển hóa sâu thành nhộng
và bướm.

Trong q trình tích hợp thì cơng tác biên soạn và lựa chọn nội dung cơ
bản có vai trị quyết định đến kết quả hoạt động và mục tiêu giáo dục đã đề ra.
Với tầm quan trọng đó, trong giới hạn của bộ môn tôi đã nghiên cứu, lựa chọn và
biên soạn những nội dung cơ bản theo các câu hỏi, bài tập như sau:
Câu 1. Chất nào là ma túy? Chất nào là chất gây nghiện?
Chất gây
Ma
Chất gây
Ma
nghiện
túy
nghiện
túy
1. Thuốc phiện
5. Rượu
2. Thuốc lá

6. Hêrơin

3. Moocphin

7. Bia

4. Càphê

8. Cơcain

Câu 2. Khi nói về tình trạng hút thuốc lá đang có nguy cơ lan rộng đến lứa
tuổi học sinh, có bạn lập luận: “Ai cũng biết hút thuốc lá là độc hại. Nhưng ai sợ
thì đừng hút. Cịn những người khơng sợ thì cứ hút. Đó là quyền tự do lựa chọn
của cá nhân, khơng cần phải góp ý” Bạn có đồng ý với ý kiến trên hay kh00ng?
Hãy trình bày ý kiến của bạn về vấn đề trên?
Câu 3. Theo bạn, nếu học sinh chúng ta mắc phải tệ nạn may túy thì sẽ ảnh
hưởng như thế nào đến bản thân, gia đình và cộng đồng?
Câu 4. Người bạn thân của em gần đây có nhiều biểu hiện rất khác lạ: trong
lớp hay ngáp vặt, thiếu tập trung nghe giảng, đôi lúc người cứ đờ ra, có lúc ngồi

14


một mình thì vị đầu gãi tai, khơng biết bệnh tật gì mà chân tay cứ run lẩy bẩy.
Trước tình trạng này của bạn, em sẽ làm gì để hiểu và giúp bạn?
Câu 5. Bạn hãy nêu những tác hại của thuốc lá?
Câu 6. Nếu trong gia đình chẳng may có người mắc nghiện ma túy. Bạn sẽ tư
vấn như thế nào để người thân có thể tự cai nghiện tại nhà hoặc tại cơ sở cai
nghiện?
Câu 7. Từ nhận thức của mình, bạn hãy cho biết ý kiến về tác hại của ma túy
và các chất gây nghiện đối với bản thân, gia đình và cộng đồng?
Câu 8. Với chủ đề “Hãy nói khơng với ma túy”, bạn hãy viết một đoạn văn,
tùy bút, thơ, ...(không quá 200 từ) về chủ đề trên?
Câu 9. “ Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe”, nhưng gần đây các bạn nam trong
lớp bạn đang rộ lên phong trào hút thuốc lá để thể hiện “ phong độ – rất đàn
ông”. Là một cán bộ lớp, bạn sẽ làm gì?
Câu 10. Trước đây, Hoàng là một học sinh chăm ngoan của trường THPT. Bố
bạn ấy đã mất từ lâu. Mẹ thì rất ốm yếu. Bạn ấy là con độc nhất trong gia đình.
Gần đây Hồng hay trốn học, đi chơi điện tử. Tại đây, Hoàng đã bị Dũng dụ dỗ

hút thuốc phiện và trở thành nghiện. Hồng và Dũng đó được địa phương giáo
dục nhiều lần và đã buộc phải đi cai nghiện, nhưng vẫn tiếp tục sử dụng ma túy.
Là bạn thân của Hồng, bạn sẽ làm gì để giúp Hồng cai nghiện?
Câu 11. Bạn hãy cho biết những quy định của Bộ GD&ĐT về phòng chống
ma túy trong trường học?
Câu 12. Là một học sinh xuất sắc, hiền lành nên được thấy, cô và các bạn
trong lớp rất quý trọng, hai tháng trước do bố, mẹ đó ly hơn nên Mạnh đã học tập
sa sút, thường xuyên bỏ học, hút thuốc, có hơm đến lớp với hơi rượu nồng nặc.
Bạn sẽ làm gì để giúp Mạnh trở lại như xưa?
Câu 13. Thế nào là người nghiện ma tuý?
Câu 14. Nguyên nhân dẫn đến nghiện ma tuý trong thanh thiếu niên hiện nay?
Câu 15. Những dấu hiệu để nhận biết người nghiện ma tuý?
Câu 16. Tại sao nghiện ma tuý lại rất khó bỏ?
Câu 17. Khi trong gia đình cú người nghiện ma tuý thì chúng ta phải làm gì?
Trên đây chỉ là một số dạng câu hỏi, tình huống tơi đã sử dụng để giao bài tập
về nhà cho học sinh chuẩn bị trong các tiết học có tích hợp giáo dục phòng chống
ma túy và các chất gây nghiện.

15


IV. KIỂM NGHIỆM
Kết quả nghiên cứu.
So sánh kết quả giữa các lớp sau một năm học tổ chức thực hiện tích hợp
giáo dục phịng chống ma túy và chất gây nghiện và các lớp khơng thực hiện tích
hợp theo các biện pháp tổ chức như trên, tôi nhận thấy kết quả khá khả quan.
Không những số lượng học sinh tham gia trả lời câu hỏi về phòng chống ma túy
và chất gây nghiện tăng nhanh mà chất lượng nhận thức của các em đối với
những kiến thức cơ bản về ma túy, chất gây nghiện, tác hại, nguyên nhân dẫn đến
gây nghiện, các biện pháp nhận biết, phòng tránh, các quy định của pháp luật về

phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện ngày một nâng cao mà còn có sự
phân hóa rõ ràng.
Bảng 1
Kết quả điều tra thăm dò những kiến thức về tác hại, nguyên nhân, biện pháp
phòng tránh, trách nhiệm, các quy định về ma túy và các chất gây nghiện ở
các lớp đã thực hiện việc tích hợp 11E, 11G, 11P ở trường THPT Mai Anh
Tuấn
năm học 2012-2013.
Kết quả
Lớp

Sĩ số

Giới tính

11E
11G
11P

44
45
40

Nam
16
20
9

Tổng

129

45

Tốt

Đạt u cầu

Nữ
28
25
31

SL
20
22
21

%
45.5
48.9
52.5

SL
19
17
16

%
43.2

37.8
40.0

84

63

48.8

52

40.3

Khơng đạt u
cầu
SL
%
5
11.4
6
13.3
3
7.5
14

10.9

(Viết tắt: SL – Số lượng; % - Phần trăm)

16

Bảng 2
Kết quả điều tra thăm dò những kiến thức về tác hại, nguyên nhân, biện pháp
phòng tránh, trách nhiệm, các quy định về ma túy và các chất gây nghiện ở
các lớp khơng thực hiện việc tích hợp 11K, 11M, 11I ỏ trường THPT Mai Anh
Tuấn
năm học 2012-2013.(Các lớp đối chứng)
Kết quả
Lớp

Sĩ số

Giới tính

Tốt

Đạt u cầu

Nữ
21

SL
7

%
15.9

SL
16

%
36.4

Khơng đạt u
cầu
SL
%
21
40.7

11K

44

Nam
23

11M

39

7

32

9

23.1

11

28.2

19

48.7

11I

42

24

18

11

26.2

8

19.0

23

54.8

Tổng

125

54

71

27

21.6

35

28.0

63

50.4

(Viết tắt: SL – Số lượng; % - Phần trăm)

Hình 1: Kết quả học sinh được điều tra theo đơn vị lớp được thực hiện tích
hợp giáo dục phịng chống ma túy và các chất gây nghiện.
17


Hình 2: Kết quả học sinh được điều tra theo đơn vị lớp khơng được thực
hiện tích hợp giáo dục phòng chống ma túy và các chất gây nghiện.
(Các lớp đối chứng)

18

10,9%

40.3%

50.4%
%
21.6%

48,8%

%

28.0%
%

(A
)

(B)

Hình 3: Kết quả học sinh được được tích hợp (A)
và khơng được tích hợp (Đối chứng) (B)
So sánh kết quả điều tra thăm dò, giữa các lớp được thực hiện việc tích hợp
giáo dục phịng chống ma túy và chất gây nghiện (Hình 3B) số học sinh khơng
đạt u cầu, đang hiểu sai và thiếu những kiến thức cơ bản về ma túy, các chất
gây nghiện, tác hại, nguyên nhân dẫn đến gây nghiện, các biện pháp phòng tránh,
các quy định của pháp luật về phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện còn
chiếm tỉ lệ rất cao với 50.4 %, số học sinh đạt yêu cầu cơ bản trở lên chỉ chiếm

19


49.6%. Đây là một tỉ lệ không mong muốn và đáng báo động. Nhưng những con
số này đó được cải thiện một cách khả quan và rất tích cực khi thực hiện điều tra
ở các lớp được tích hợp. Kết quả điều tra cho thấy, số học sinh đạt yêu cầu trở lên
đó đạt tới 89.1%, số học sinh khơng đạt yêu cầu về những kiết thức cơ bản chỉ
còn 10.9%.
Những thay đổi khả quan trên đã phản ánh hiệu quả của phương pháp tích
hợp đã được thực hiện.

VI. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT.
Giáo dục phòng chống ma túy và chất gây nghiện ở trường THPT, nếu chỉ
tích hợp vào các hoạt đơng ngồi giờ lên lớp thì hiệu quả sẽ hạn chế do các hoạt
động ngoài giờ lên lớp ở hầu hết các trường THPT còn rất hạn chế mà chủ yếu
chú trọng vào các mơn văn hóa.
Thực hiện Tích hợp giáo dục phịng chống ma túy và chất gây nghiện
qua các môn học ở trường Trung học phổ thông nhất là bộ môn Sinh học 11,
sẽ mang lại những kết quả khả quan hơn, khắc phục một phần những hạn chế trên
và tạo ra một sân chơi, một diễn đàn để các em có cơ hội nói lên những quan
điểm, thể hiện ý thức ham tìm hiểu, là cơ hội để các em tích lũy làm giàu và củng
cố thêm vốn kiến thức, kĩ năng và có thái độ đúng trong cơng tác phịng, chống
ma túy và chất gây nghiện ở trường THPT cũng như ở địa phương. Góp phần
nâng cao hiệu quả mục tiêu của giáo dục là “Đào tạo con người Việt Nam phát
triển toàn diện” và “ Xây dựng nhà trường thân thiện, học sinh tích cực”.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hoá cần mở thêm
các lớp bồi dưỡng nâng cao kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ về giáo dục phòng
chống ma túy và chất gây nghiện cho cán bộ, giáo viên, cần quan tâm hơn nữa
đến việc trang bị cơ sở vật chất, tài liệu hướng dẫn giáo dục phòng chống ma túy
tạo điều kiện thuận lợi cho cơng tác giáo dục phịng, chống ma túy và các chất

gây nghiện ở trường THPT.
Các trường THPT mà nòng cốt là Đồn thanh niên thường xun tích hợp
giáo dục phòng chống ma túy và các chất gây nghiện trong các hoạt động ngoại

20


khóaa và làm lực lượng chủ cơng huy động đồn viên, thanh niên tham gia vào
hoạt động giáo dục phòng chống ma túy và các chất gây nghiện ở trường THPT.
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 21 tháng 05 năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
khơng sao chép nội dung của người khác.
Người thực hiện

Thịnh Tuấn Anh

21