giáo án than khảo bồi dưỡng thao giảng, thi giáo viên giỏi môn sinh học lớp 9 tiết 23 đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể (18)

? §ét biÕn gen lµ g×? Nguyên nhân phát sinh đột biến
gen? Kể tên một số dạng đột biến gen?
KIEÅM TRA BAØI CUÕ
I. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì?
Quan sát các hình sau và điền vào bảng?
A B C D E
F G H
a
A B C D E
F G
A B C D E
F G H
b
A B C D E
F G HB C
A B C D E
F G H
c
A BC
D
E
F G H
ST
T
Nhiễm sắc thể ban đầu Nhiễm sắc thể bị đột biến cấu trúc
Số
đoạn
Trình tự các
đoạn
Số

đoạn
Điểm khác vớí
NST ban đầu
Tên dạng
đột biến
a
b
c
NST bị đột biến cấu trúc
Nhiễm sắc thể ban đầu
8
8
8
ABCDEFGH
ABCDEFGH
ABCDEFGH
7
10
8
Mất đoạn H
Lặp lại đoạn BC
Đoạn BCD đảo
thành DCB
Mất đoạn
Lặp đoạn
Đảo đoạn
A B C D E
F G H
a
A B C D E

F G
A B C D E
F G H
b
A B C D E
F G HB C
A B C D E
F G H
c
A BC
D
E
F G H
Mất đoạn Lặp đoạn Đảo đoạn
Hình a
Hình cHình b
I. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì?
−
Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong
cấu trúc NST.
−
Các dạng đột biến cấu trúc NST: mất đoạn, lặp
đoạn, đảo đoạn.
Vậy đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì? Gồm mấy
dạng?
a
b e
f
a b c d e f
a)

b)
1. Mất đoạn
c
d
- Có 2 kiểu mất đoạn:
+ Mất đoạn đầu mút: NST mất 1 đoạn ở đầu mút của một cánh
+ Mất đoạn trong: đoạn bị mất nằm ở khoảng giữa đầu mút và
tâm động
* HËu qu¶:
Gi¶m sè l ỵng gen trªn NST  th êng g©y chÕt hc
lµm gi¶m søc sèng
+ Mét sè sinh vật mÊt ®o¹n nhá kh«ng lµm gi¶m
søc sèng nhưng nếu trên cơ thể người sẽ gây ra
bệnh hiểm nghèo. (VD: mất 1 đoạn nhỏ ở đầu
NST 21 → gây ung thư máu ở người )
2. Lặp đoạn: Enzim thuỷ phân tinh bột ở một giống
lúa mạch có hoạt tính cao hơn nhờ hiện tượng lặp
đoạn NST mang gen quy định enzim này.
Lúa mạch đột biến cấu trúc NST
Cánh đồng lúa mạch Sản xuất bia từ lúa mạch`
Lúa mạch thường
3. Đảo đoạn
a b
c d e f
- Đặc điểm: Đoạn NST bị đảo ng ợc 180
o
, chứa hoặc
không chứa tâm động
- Cơ chế:
NST bị đứt gãy, đoạn bị đứt quay 180

o
sau đó đ ợc
nối lại
II. Nguyờn nhõn phỏt sinh v tớnh cht cu trỳc NST:
1) Nguyờn nhõn phỏt sinh:
Máy bay Mỹ rãi
chất độc màu da
cam (Dioxin)
xuống các cánh
rừng Việt Nam
Mỹ ném bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima và
Nagasaki ở Nhật Bản trong chiến tranh thế giới lần thứ II
Lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Công ty Vedan Việt Nam gây ô nhiễm sông Thị Vải
-Những người bị nhiễm độc cấp do hóa chất BVTV, phốt pho hữu cơ,
gây ra gây ra biến đổi cấu trúc NST.Do mất đoạn là chủ yếu, NST ít
hơn 2n=46.Người bị nhiễm độc cấp do hóa chất nói trên có tần số đột
biến NST gấp 2 lần so với bình thường.
Tiết 24: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
Người bị đột biến ở mặt Người bị đột biến ở tay
Huyện miền núi Hướng Hoá (Quảng Trị) là địa phương có nhiều nạn
nhân chất độc da cam/ dioxin nhất chính chất độc ấy đẫ để lại nhiều
hậu quả nặng nề cho con người.
Biến đổi
trong
cấu trúc
NST
Biến
đổi
mARN

Biến đổi
Protein
tương
ứng
Biến
đổi
Kiểu
hình
Biến
đổi
gen
Từ những hình ảnh và sơ đồ trên em hãy cho
biết nguyên nhân nào dẫn tới đột biến cấu trúc
NST?
−
Đột biến cấu trúc NST có thể xuất hiện trong điều
kiện tự nhiên hoặc do con người tạo ra.
−
Nguyên nhân: Do các tác nhân vật lý và hóa học
trong ngoại cảnh đã phá vỡ cấu trúc nhiễm sắc thể
hoặc gây ra sự sắp xếp lại các đoạn của chúng.

II. Nguyên nhân phát sinh và tính chất cấu trúc NST:
1) Nguyên nhân phát sinh:
2) Tính chất của đột biến nhiễm sắc thể:
Hội chứng “mèo kêu”:
(mất đoạn NST số 5)
HẬU QUẢ CỦA NHIỄM CHẤT ĐỘC MÀU DA CAM ( DIOXIN )
Từ những hình ảnh trên, em có biện pháp nào để hạn chế
đột biến cấu trúc NST?

2) Tính chất của đột biến nhiễm sắc thể:
Đột biến cấu trúc NST có tính chất như thế nào?
- Trải qua quá trình tiến hóa lâu dài, các gen
được sắp xếp hài hòa trên NST. Biến đổi cấu
trúc của NST làm thay đổi số lượng và trình tự
sắp xếp các gen trên NST.
- Đa số đột biến cấu trúc NST là có hại, một số
ít có lợi.

Chỉ ra đâu là đột biến có lợi, đâu là đột biến có hại?
Phân dạng đột biến trong 3 VD đó?
Ví dụ 1: Mất một đoạn nhỏ ở đầu NST 21 gây ung
thư máu ở người.
Ví dụ 2: Enzim thuỷ phân tinh bột ở một giống lúa
mạch có hoạt tính cao hơn nhờ hiện tượng lặp đoạn
NST mang gen quy định enzim này.
Ví dụ 3: Thừa một cặp NST thứ 21 gây nên bệnh đao
Tiết 24: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
Mất đoạn
Lặp đoạn
Lặp đoạn
Tiết 24: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
* Mất đoạn NST:
- Người bị ung thư máu nếu NST 21 bị mất đoạn
- Mất một phần cánh ngắn của NST số 5 ở người gây
hội chứng tiếng mèo kêu.
- Mất 1 phần cánh dài ở NST 24 gây ung thư máu ác
tính (philadenphia)
* Lặp đoạn NST:
- Lặp đọan 16a trên NST của ruồi giấm sẽ làm mắt lồi

của ruồi trở thành mắt dẹp (lặp càng nhiều thì mắt
càng dẹp)
* Đảo đọan:.
- Ruồi giấm người ta phát hiện ra 12 dạng đảo đoạn
trên NST thứ 3, liên quan đến khả năng thích ứng với
môi trường.
Em có bi t ?ế
Nhiễm sắc thể gen
Tính trạng
Thay
đổi cấu
trúc
Thay đổi số
lượng và
cách sắp
xếp
Biến đổi kiểu
hình
(Sắp xếp hài hoà)
(Thích
nghi)
Phần lớn có
hại
-Tại sao đột biến nhiễm sắc thể thường có hại cho
bản thân sinh vật?
Nhiễm sắc thể Gen(AND) Tính trạng
Nhân đôi,
phân li,
tổ hợp
Nhân đôi,

phân li,
tổ hợp
Di
truyền