skkn rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ KHOA HỌC
1. Cơ sở lý luận:
Đất nước Việt Nam của chúng ta đang trong thời kỳ đổi mới. Sự phát
triển về kinh tế, xã hội đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với hệ thống giáo
dục. Nghị quyết TW IV khóa VII về tiếp tục sự nghiệp giáo dục đã chỉ rõ: “ Phải
xác định rõ mục tiêu, thiết kế lại chương trình, kế hoạch , nội dung, phương
pháp giáo dục và đào tạo. Toàn bộ hệ thống giáo dục phải hướng vào mục tiêu
đào tạo những con người có kiến thức văn hóa, có kỹ năng nghề nghiệp, lao
động tự chủ, sáng tạo, có kỹ thuật, giàu lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội,
sống lành mạnh, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.”
Để đạt được mục tiêu giáo dục đó, từ năm 2008 đến nay, Bộ giáo dục
cùng với Dự án Phát triển giáo dục THCSII đã đưa ra nhiều biện pháp tích cực,
nhiều cuộc vận động và nhiều phong trào thi đua trong toàn ngành nhằm nâng
cao chất lượng giáo dục học sinh một cách toàn diện; trong đó có phong trào thi
đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Ngay sau khi được
phát động, phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực” đã được triển khai rộng rãi với năm nội dung. Và nội dung thứ ba trong các
nội dung cơ bản của phong trào này- một trong những tiêu chí cơ bản để đánh
giá, xếp hạng trường học thân thiện là: Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh .
Cụ thể là: “ Thông qua hoạt động dạy và học, giờ sinh hoạt lớp, các tổ chức
Đoàn Đội, các hoạt động tập thể, chú trọng rèn luyện kỹ năng ứng xử hợp lý
với các tình huống trong cuộc sống, thói quen và kỹ năng làm việc, sinh hoạt
theo nhóm. Rèn luyện sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kỹ năng phòng
chống tai nạn giao thông và các tai nạn gây thương tích khác. Rèn luyện kỹ
năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ
nạn xã hội.”
Trả lời báo chí đầu năm học 2010-2011, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ
Luận nhấn mạnh: Năm học này được chọn là năm học “Tiếp tục đổi mới quản lý
và nâng cao chất lượng giáo dục”. Cùng với việc thực hiện những nhiệm vụ
thường xuyên của các năm học trước với yêu cầu cao hơn, Bộ tập trung chỉ đạo,

1
tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho HS phù hợp với từng cấp học và điều kiện
của từng địa phương; tiếp tục thực hiện Phong trào thi đua “Xây dựng trường
học thân thiện, học sinh tích cực"…
Chính vì vậy, việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh hiện nay, đặc biệt
trong năm học 2011-2012 ở các nhà trường đang được đặt lên hàng đầu, bên
cạnh việc nâng cao kết quả học tập của học sinh.
2. Cơ cở thực tiễn
Đúc kết của các nhà giáo dục cho biết, để thành đạt trong cuộc sống thì kỹ
năng mềm (trí tuệ cảm xúc) chiếm 85%, còn kỹ năng cứng (trí tuệ logic) chỉ
chiếm 15%. Đó là điều lý giải, nhiều sinh viên các trường Đại học, sau khi tốt
nghiệp đã không được nhận vào làm việc vì…. thiếu kỹ năng sống?
Còn con số thống kê của Viện Nghiên cứu Giáo dục lại cho thấy 83% học
sinh thiếu các kỹ năng mềm. Vấn đề con trẻ thiếu kỹ năng sống, thiếu tính tự tin,
tự lập, sống ích kỷ, vô tâm, thiếu trách nhiệm với gia đình và bản thân đang là
những cản trở lớn cho sự phát triển của thanh thiếu niên, khiến không ít các bậc
cha mẹ phải phiền lòng vì con, trong một xã hội phát triển năng động như hiện
nay.
Nhiều vị phụ huynh lo lắng trước tình trạng con của mình thiếu tự tin,
luôn tỏ ra rụt rè khi có cơ hội thể hiện mình trước đám đông; hoặc các em
không biết cách xử lý tình huống dù là thật đơn giản như kêu gọi sự giúp đỡ từ
người khác, tìm đường, định hướng, đi xe buýt ; đến những khả năng cao hơn
như thoát hiểm khi gặp hỏa hoạn hay gặp tai nạn đuối nước
Thêm nữa, trước tình trạng bạo lực học đường ngày càng gia tăng thì kỹ
năng tự bảo vệ mình cũng cần được coi trọng khi các nhóm trẻ xấu luôn lấy sức
mạnh cơ bắp hoặc đám đông để bắt nạt, ức hiếp các trẻ hiền, ngoan, ít nói
Nhiều em học sinh có cuộc sống khép kín với thực tại, đắm chìm trong
thế giới ảo của Internet,của thế giới game, mà quên đi và đánh mất những cơ
hội kết bạn, thể hiện những khả năng tiềm ẩn của mình, lo sợ rụt rè khi tiếp xúc
với cộng đồng, xã hội

Tình trạng học sinh đánh nhau, vô lễ với thầy cô giáo, bỏ học, không
hứng thú học tập xuất hiện ngày một nhiều…
2
Tất cả những hệ lụy đó, nguyên nhân thì có nhiều nhưng chung quy lại là
do nhận thức, ý thức và về cơ bản nhất vẫn là do các em thiếu kỹ năng sống.
Đây là vấn đề đang được ngành giáo dục rất quan tâm, nhưng việc thực hiện thì
chưa đem lại nhiều hiệu quả. Vậy làm như thế nào để giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh, để việc rèn kỹ năng sống cho các em thực sự đem lại hiệu quả, góp
phần to lớn vào công tác giáo dục học sinh một cách toàn diện trong giai đoạn
hiện nay thì lại là cả một vấn đề lớn còn đang bỏ ngỏ. Nó cần sự chung tay đóng
góp của tất cả những người làm công tác giáo dục. Bản thân tôi, trong quá trình
làm công tác quản lý giáo dục tại trường THCS Xuân Quan, đã cùng với thầy
Hiệu trưởng nghiên cứu, tìm hiểu, tham khảo ý kiến của đồng nghiệp, và cùng
rút ra một số kinh nghiệm về “ rèn kỹ năng sống cho học sinhTHCS” . Xin
phép được đưa ra để Hội đồng khoa học đánh giá và đồng nghiệp cùng tham
khảo, đóng góp ý kiến.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Giáo dục kĩ năng sống là một trong những nội dung ,nhiệm vụ quan trọng
trong chương trình giáo dục hiện nay nhằm cụ thể những quan điểm, đường lối
chính sách của Đảng và nhà nước về đổi mới phương pháp giáo dục trong thời
kì hội nhập.
Chính vì vậy, việc đưa ra các giải pháp nhằm giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh là vấn đề cần được quan tâm đúng mức nhằm góp phần trang bị cho
học sinh kiến thức, kỹ năng sống và phát triển trong một môi trường phát triển
bền vững.
Một số kinh nghiệm: “ Rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS” không
ngoài mục đích:
- Tìm ra nội dung, hình thức tổ chức giáo dục kĩ năng sống trong trường
trung học cơ sở theo khung chương trình chung của Bộ giáo dục và Đào tạo đạt
hiệu quả cao nhất, đồng thời phù hợp với đặc điểm tình hình kinh tế xã hội ở địa

phương, thực tế nhà trường.
- Đề ra các giải pháp nhằm thực hiện chương trình giáo dục kĩ năng sống
có hiệu quả trong nhà trường THCS.
3
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Việc giáo dục kỹ năng sống cần được tiến hành ở mọi cấp học, tùy theo
lứa tuổi, giới tính chúng ta cần có những vấn đề khác nhau để đưa vào nội
dung giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh một cách phù hợp.
Các hoạt động giáo dục kĩ năng sống xoay quanh các hoạt động Đội
TNTP Hồ Chí Minh trong nhà trường, các giờ sinh hoạt, các hoạt động ngoài
giờ lên lớp, ngoại khóa.
- Phạm vi đề tài nay chỉ giới hạn trong lứa tuổi trung học cơ sở, vì đây là
lứa tuổi có nhiều biến đổi về tâm sinh lý, và cũng vì đây là đối tượng chủ yếu
trong nhà trường phổ thông.
IV. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU:
-Nghiên cứu thực trạng chung của vấn đề, vận dụng cụ thể trong nhà
trường thông qua nghiên cứu các kết quả giáo dục từ một số năm học trước. Sau
đó thử nghiệm áp dụng đối với các năm học sau, có so sánh đối chiếu kết quả và
rút ra bài học kinh nghiệm.
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
-Phương pháp: phân tích, thực nghiệm, so sánh, đối chiếu.
VI. THỜI GIAN HOÀN THÀNH:
- Ba năm: Từ năm học 2009- 2010 đến năm học 2011-2012
4
B. NỘI DUNG
I. NỘI DUNG LÝ LUẬN
1. Khái niệm kỹ năng sống
Kỹ năng sống chính là năng lực của mỗi người giúp giải quyết những nhu
cầu và thách thức của cuộc sống một cách có hiệu quả.
(*) Theo định nghĩa của WHO, kỹ năng sống được chia thành 2 loại là kỹ

năng tâm lý xã hội và kỹ năng cá nhân, lĩnh hội và tư duy, với 10 yếu tố như: tự
nhận thức, tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề, kỹ năng giao tiếp ứng xử với
người khác, ứng phó với các tình huống căng thẳng và cảm xúc, biết cảm thông,
tư duy bình luận phê phán, ra quyết định, giao tiếp hiệu quả và thương thuyết.
Theo WHO, Kỹ năng sống là “Năng lực tâm lý xã hội, là khả năng ứng phó
một cách có hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống. Đó cũng
là khả năng của một cá nhân để duy trì một trạng thái khoẻ mạnh về mặt tinh
thần, biểu hiện qua hành vi phù hợp và tích cực khi tương tác với người khác,
với nền văn hóa và môi trường xung quanh. Năng lực tâm lý xã hội có vai trò
quan trọng trong việc phát huy sức khoẻ theo nghĩa rộng nhất về mặt thể chất,
tinh thần và xã hội. Kỹ năng sống là khả năng thể hiện, thực thi năng lực tâm lý
xã hội này”.
(*) Theo UNICEF, giáo dục dựa trên Kỹ năng sống cơ bản là sự thay đổi
trong hành vi hay một sự phát triển hành vi nhằm tạo sự cân bằng giữa kiến
thức, thái độ và hành vi. Ngắn gọn nhất đó là khả năng chuyển đổi kiến thức
(phải làm gì) và thái độ (ta đang nghĩ gì, cảm xúc như thế nào, hay tin tưởng
vào giá trị nào) thành hành động (làm gì và làm như thế nào).
(*): trích dẫn trong sách Kỹ năng sống cho tuổi vị thành niên – tác giả
Nguyễn Thị Oanh – Nhà xuất bản Trẻ: Hiểu một cách đơn giản thì kỹ năng sống
là năng lực của mỗi người giúp giải quyết những nhu cầu và thách thức của cuộc
sống một cách có hiệu quả (cách sống tích cực trong xã hội hiện đại).
Về bản chất thì rèn luyện kỹ năng sống là quá trình đưa nhận thức (qua kiến
thức và thái độ) thành hành động (hành vi tích cực)
5
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh nhằm giúp các em rèn luyện kĩ năng
ứng xử thân thiện trong mọi tình huống; thói quen và kĩ năng làm việc theo
nhóm, kĩ năng hoạt động xã hội; Giáo dục cho học sinh thói quen rèn luyện sức
khỏe, ý thức tự bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông, đuối nước và
các tệ nạn xã hội; nhà trường cập nhật thông tin về sức khỏe thể chất và tinh
thần của học sinh; Rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hóa, ý thức chung sống thân

thiện, giải quyết hợp lý các tình huống mâu thuẫn, xung đột; có thái độ lên án và
kiên quyết bài trừ mọi hành vi bạo lực, lạm dụng các hình thức trừng phạt học
sinh…
Việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh là việc làm không mới vì từ xa
xưa cha ông ta đã đúc kết “Tiên học lễ, hậu học văn” nhưng do sức ép lớn về
chương trình; về điểm số, hoặc nhiều nguyên nhân khác nhau nó đã bị giảm nhẹ
hoặc xao nhãng. Đứng trước thực tế xã hội những năm gần đây Bộ GD-ĐT đã
nhận thấy việc giáo dục (rèn luyện) kỹ năng sống cho học sinh là việc cấp bách
ở mọi bậc học nhưng đặc biệt với học sinh THCS vì:
Ở lứa tuổi này:
+ Các em cần tìm tòi, học hỏi cái mới, điều lạ, không phân biệt nó là tốt hay
xấu.
+ Đây là lứa tuổi có sự phát triển mạnh mẽ về tâm sinh lí dẫn đến các quan
hệ không đúng mực trong quan hệ khác giới.
+ Chịu áp lực lớn trong thi cử dẫn đến dễ rơi vào trạng thái tiêu cực ảnh
hưởng tới sức khỏe, tinh thần.
+ Các em cần lựa chọn nghề nghiêp phù hợp với năng lực của mình -> cần
đưa ra quyết định đúng đắn.
+ Thích bộc lộ cái tôi….
Năm học 2010 – 2011 là năm đầu tiên Bộ GD - ĐT đưa KNS vào giảng dạy
đại trà trong các trường học, bậc học qua nhiều hình thức khác nhau. Với HS
THCS là thì cần rèn luyện kĩ năng gì?
2. Nhóm kỹ năng sống cần thiết cho học sinh trung học cơ sở:
“Nhiều học sinh, vì thiếu kỹ năng sống đã trở thành nạn nhân của những
tệ nạn xã hội, thành những đứa con hư”. Đó không chỉ là một lời phát biểu của
6
một cô giáo mang nhiều tâm huyết với nghề, trước cảnh học sinh bị xuống cấp
về đạo đức như hiện nay ; mà còn là sự trăn trở của tất cả những người làm công
tác giáo dục.
Có thể thấy một thực tế là: Học sinh THCS (12-16 tuổi) là lứa tuổi có

nhiều thay đổi mạnh mẽ về thể chất, sức khỏe và tâm sinh lý. Tuổi dậy thì các
em dễ thay đổi tình cảm, hành vi, chóng vui chóng buồn; Mâu thuẫn giữa ý
muốn thoát khỏi sự giám sát của bố mẹ, muốn khẳng định mình trong gia đình
lẫn ngoài xã hội với ý thức “các em vẫn còn là trẻ con” trong suy nghĩ của các
bậc cha mẹ, thầy cô đã nảy sinh những xung đột mà các em chưa được trang bị
kỹ năng cần thiết để ứng phó và giải quyết. Đây là một trong những nguyên
nhân chính dẫn đến tình trạng phạm pháp ở thanh thiếu niên, đặc biệt ở độ tuổi
THCS, ngày càng gia tăng đến mức độ đáng báo động trong xã hội.
Vậy những kỹ năng sống nào là cần thiết để giáo dục cho các em?
*Theo Unesco, những kỹ năng sống phù hợp cần giáo dục cho học sinh
THC là dựa trên 4 trụ cột với 5 mối quan hệ và 3 nhóm kỹ năng. Bao gồm:
- 4 trụ cột là: Học để biết; Học để làm; Học để chung sống; Học để tự khẳng
định.
- 5 mối quan hệ là: Đối với bản thân; Quan hệ với người khác; Quan hệ với
công việc; Quan hệ với cộng đồng, đất nước, nhân loại; Quan hệ với môi trường
tự nhiên.
- 3 nhóm kỹ năng là: Nhóm kỹ năng tự nhận thức; Nhóm kỹ năng quản lý
bản thân; Nhóm kỹ năng xã hội.
*Còn theo Thạc sĩ giảng viên tâm lý học Nguyễn Hữu Long, 10 nhóm kỹ
năng sống cần thiết cho khối học sinh trung học cơ sở là:
- Kỹ năng tự phục vụ bản thân
- Kỹ năng xác lập mục tiêu cuộc đời
- Kỹ năng quản lý thời gian hiệu quả
- Kỹ năng điều chỉnh và quản lý cảm xúc
- Kỹ năng tự nhận thức và đánh giá bản thân
- Kỹ năng giao tiếp và ứng xử
- Kỹ năng hợp tác và chia sẻ
7
- Kỹ năng thể hiện tự tin trước đám đông
- Kỹ năng đối diện và ứng phó khó khăn trong cuộc sống

- Kỹ năng đánh giá người khác.
Việc giáo dục kỹ năng sống nhằm xây dựng cho học sinh 12 giá trị của
cuộc sống là: tôn trọng, hòa bình, hợp tác, hạnh phúc, chân thật, nhân đạo, tình
thương, trách nhiệm, giản dị, khoan dung, tự do và đoàn kết.
Để việc giáo dục trẻ thông qua việc rèn kỹ năng sống cho các em đạt được
hiệu quả cao thì phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Tuy nhiên trong thực tế không
phải lúc nào vấn đề này cũng được nhận thức một cách đúng đắn; và không phải
ở đâu cũng làm tốt việc này. Vậy thực trạng việc giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh THCS hiện nay ở các nhà trường như thế nào?
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
1. Kỹ năng sống của giới trẻ hiện nay
Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Giáo dục cho thấy 83% học sinh thiếu
các kỹ năng mềm, đặc biệt là khả năng tập trung cho hành trang vào đời của
mình. Thậm chí, nhiều người còn phàn nàn giới trẻ thiếu kỹ năng để kiểm soát
bản thân, rèn chỉ số cảm xúc, làm chủ sự thay đổi, làm chủ thời gian sống, hoạch
định mục tiêu nghề nghiệp, mục tiêu cuộc đời, ra quyết định…
Nhiều sinh viên ngay sau khi tốt nghiệp đã thừa nhận không được nhận
vào làm vì thiếu kỹ năng sống, cụ thể là kỹ năng làm việc nhóm. Điều này đã
không còn là trường hợp ngoại lệ đối với các sinh viên hiện nay. Đa số đều có
thể tự làm tốt, thậm chí xuất sắc nhưng khi làm việc nhóm thì lại đùn đẩy công
việc, có tình trạng “cha chung không ai khóc”.
Qua khảo sát của một công ty phần mềm máy tính thì có hơn 100 ý kiến
doanh nghiệp cho rằng, sinh viên mới ra trường bên cạnh điểm hạn chế là thiếu
kinh nghiệm thực tiễn, thiếu kiến thức chuyên ngành thì còn thiếu những cái
thuộc về kỹ năng sống như: không có kinh nghiệm làm việc nhóm, không biết
cách diễn đạt, trình bày, không có lòng đam mê công việc, kỹ năng giao tiếp
kém. Nhiều chuyên gia cho biết kỹ năng và kinh nghiệm chuyên môn chỉ chiếm
tối đa 40% cho việc thành công của họ, còn chính kỹ năng sống như: kỹ năng
8
giao tiếp, thuyết phục, quản lý thời gian, làm việc cùng người khác… chiếm đến

hơn 60% còn lại để thành công. Nhưng tiếc rằng giới trẻ hiện nay thường thiếu
kỹ năng sống. Tiến sĩ tâm lý Huỳnh Văn Sơn (ĐH Sư phạm TPHCM) cho biết,
những kỹ năng văn hóa sống không chỉ giúp mỗi sinh viên tồn tại đúng nghĩa
trong cuộc đời mà còn giúp các bạn biết bảo vệ chính mình để có cuộc sống an
toàn trong tương lai, định hướng một cách hợp lý cho hạnh phúc
Thực tế hiện nay, nhiều bạn trong giới trẻ đang rất lúng túng trong việc làm thế
nào để tránh khỏi trạng thái khủng hoảng và vượt qua stress, những khúc mắc
tình cảm, đặc biệt trong xã hội hiện đại ngày nay. Nguyên nhân của việc này
cũng chính vì giới trẻ chưa được trang bị kỹ năng sống. Và đặc biệt, giới trẻ
chưa được phụ huynh quan tâm đúng mức. Vì vậy mà giáo dục kỹ năng sống
cho giới trẻ đòi hỏi sự quan tâm có chất lượng và thực sự nghiêm túc, và phải
bắt đầu ngay từ khi các em còn ở lứa tuổi THCS, thậm chí là Tiểu học.
2. Thực trạng việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS hiện
nay
Theo thống kê của cơ quan công an, số đối tượng thiếu niên bỏ học, sống
lang thang, bụi đời đã lên đến gần 20.000, thậm chí việc những đối tượng này
thông qua Internet kết thành băng nhóm sử dụng ma túy, gây nhiều vụ đánh
nhau, cướp tài sản ngày có xu hướng gia tăng. Điển hình nhất là vừa qua tại
tỉnh An Giang, một học sinh lớp 7 đã đánh thầy giáo ngất ngay tại lớp. Vậy đâu
là nguyên nhân dẫn đến những sự việc đau lòng này?
Sau hàng loạt các sự việc đau lòng xảy ra ở học đường, nhất là sau sự cố
video nữ sinh bị đánh của một trường PT được tung lên mạng, người ta thấy vấn
đề giáo dục lối sống cũng như văn hoá ứng xử cho học sinh nói chung và học
sinh nữ nói riêng đang bị bỏ trống trong trường học. Có thể thấy rõ một thực tế ,
hiện nay, văn hoá giao tiếp trong nhà trường mới chỉ được quan tâm một chiều
(mối quan hệ trò - thầy),vì thế, mối quan hệ giữa thầy - thầy, trò – trò cũng cần
phải được quan tâm một cách đúng mức.
Trong một số trường THCS của T.P Hà Nội được tham gia khảo sát về
thực trạng và nhu cầu được đào tạo kỹ năng sống của nhóm trẻ vị thành niên tại
9

các trường trên địa bàn thành phố chỉ có 5.8% học sinh cho biết được học kỹ
năng sống nhiều lần, 12.2% học sinh cho biết được học 1 lần và có tới 82% cho
biết chưa bao giờ được học. Có trên 70% các em cho biết rất cần trang bị kỹ
năng sống. Chính vì chưa được học nên khi gặp khó khăn, có tới trên 42% các
em tự giải quyết, 52,4% tìm sự giúp đỡ của người khác và 4.7% mặc kệ.
Theo một nhà tâm lý giáo dục, vì thiếu kỹ năng sống nên học sinh giải
quyết mâu thuẫn bằng “tay”. Ngoài ra, có rất nhiều yếu tố làm “rạn nứt” mối
quan hệ bạn bè trong học sinh hiện nay. Những rạn nứt đó bắt nguồn từ những
biểu hiện không đẹp trong giao tiếp học đường như sử dụng từ ngữ cục cằn,
tiếng lóng… những phân biệt đối xử với các học sinh trong lớp …
Đạo đức, lối sống của HS được hình thành từ môi trường gia đình, nhà
trường và xã hội, trong đó môi trường giáo dục của nhà trường đóng vai trò
quan trọng, góp phần to lớn đối với sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ. Trong
điều kiện của nền kinh tế thị trường ở nước ta đang phát triển mạnh mẽ kèm
theo mặt trái tiêu cực ngoài xã hội đã tác động không nhỏ đến suy nghĩ và hành
động của học sinh, cộng với sự phối hợp quản lý của các cơ quan chức năng còn
lỏng lẻo và các em thiếu sự quan tâm chăm sóc, động viên, giáo dục gia đình.
Về phía nhà trường thì nội dung chương trình giáo dục đạo đức - công dân có
bài còn nặng về lý thuyết, ít liên hệ với thực tiễn xã hội, địa phương, phương
pháp giảng dạy của giáo viên chậm đổi mới, chưa cuốn hút được học sinh.
Công tác giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường hiện nay chưa đầy đủ,
nặng về dạy “chữ” , nhẹ về dạy “người”. Một số nơi còn nặng về xử lý kỷ luật
mà chưa có giải pháp ngăn chặn. Trong nhà trường vẫn còn có thầy, cô giáo vi
phạm chuẩn mực đạo đức, chưa thực sự làm gương để học sinh noi theo. Về
phía học sinh, nhiều em còn thiếu hiểu biết về pháp luật, đạo đức, lối sống. Đặc
biệt, kỹ năng sống còn kém, chưa biết ứng xử với lối sống có văn hóa, chưa
nhận thức được việc phạm tội, vi phạm đạo đức của mình, chưa phân biệt được
điều hay lẽ phải và các sai phạm của mình, chủ yếu là đua đòi, phạm tội một
cách hồn nhiên. Ít chịu tu dưỡng, rèn luyện, sống buông thả theo thị hiếu tầm
thường. Nhiều em có điều kiện kinh tế, dù nhận thức được nhưng do thiếu ý chí

phấn đấu vươn lên nên tự buông thả mình và trượt dài trên con đường dẫn tới vi
10
phạm pháp luật, đạo đức……Tất cả những điều đó chính là những nguyên nhân
dẫn đến những sự việc đau lòng, đáng tiếc vẫn hàng ngảy xảy ra nơi học đường.
Và cũng theo ý kiến của một nhà giáo dục: “Cuộc sống bây giờ phức tạp,
con người có thể yếu đuối trước thiên nhiên, yếu đuối trước chính mình. Trong
xã hội hiện đại, chúng ta càng trả giá nhiều, có những sự việc không phải đợi
trẻ em lớn lên mới cho tiếp cận mà sớm cho trải nghiệm, sẽ tốt hơn. Có thể trải
nghiệm dưới những hình thức này khác. Và một trong những con đường dạy các
em trải nghiệm là qua giáo dục. Hiện tại, giáo dục của chúng ta tập trung nhiều
vào giảng dạy văn hoá, mà chưa chú trọng đến nhiều những khía cạnh hoạt
động tinh thần. Một điều rất cần hiện nay là giáo dục cho học sinh một nền tảng
sâu hơn về giá trị sống và kỹ năng sống. Giáo dục về giá trị sống để dạy cho
các em biết thế nào là tôn trọng, yêu thương, tự do… Ý thức được những giá trị
căn bản này, các em sẽ trang bị nhận thức và bản lĩnh tốt hơn. Cần dạy cho các
em nhiều hơn về các kỹ năng sống, xử lý tình huống như kỹ năng tư duy, giao
tiếp, ra quyết định, lắng nghe…Những kỹ năng này phải được rèn luyện, qua
trao đổi thảo luận.”
Như vậy, kỹ năng sống là rất cần thiết cho giới trẻ, nhưng hiện nay, đang
hoàn toàn bỏ ngỏ. Nền giáo dục, xã hội chưa giúp người trẻ nhận ra rằng những
khó khăn của cuộc sống là chuyện đương nhiên. Và cũng chưa giúp trẻ hiểu
được, khi gặp khó khăn thì chúng cần phải có sự giúp đỡ để vượt qua. Mọi
người ngại nói ra những khó khăn của mình, mọi người ngại bày tỏ những
vướng mắc của mình. Và tự mình tìm cách giải quyết để rồi đi đến bế tắc. Nên
chăng, cần hình thành một ý thức tìm đến sự giúp đỡ khi mình không thể vượt
qua?
Việc đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống vào giảng dạy trong nhà trường
phổ thông đã được đưa ra bàn bạc trước đây và theo như nội dung cuộc trao đổi
giữa Tiến sĩ Phùng Khắc Bình, Vụ trưởng Vụ Công tác học sinh, sinh viên Bộ
GD-ĐT và giới báo chí thì:

"Bộ đã triển khai nhiều phong trào vào trường học như sức khỏe, an toàn
giao thông, kỹ năng sống đặc biệt, phong trào “trường học thân thiện, học
sinh tích cực” đã được các thầy cô giáo, học sinh hưởng ứng tích cực đã giảm
11
được phần nào tình trạng trên. Năm học tới, Bộ sẽ đưa kỹ năng sống vào
chương trình giảng dạy trong nhà trường."
"Để đưa kỹ năng sống vào giảng dạy trong trường học, Bộ GD-ĐT đã phải
xác định, nếu đưa vào giảng dạy đại trà thì kỹ năng sống gồm những nội dung
gì? Đưa vào như thế nào? Người dạy và thời gian như thế nào?
Tuy nhiên, về vấn đề đưa như thế nào, trong 3 phương án, thứ 1, là lồng ghép
vào chương trình học, các môn học, các hoạt động trong nhà trường; thứ 2 đưa
vào thành một môn và dạy giống các môn học khác; thứ 3, đưa vào tất cả các
môn, môn nào cũng vận dụng. Bộ đã chọn phương án thứ nhất là lồng ghép vào
chương trình học, các môn học, các hoạt động trong nhà trường."
Như vậy xu hướng hiện nay ở một số nhiều trường là không đi chệch
hướng với quyết định lựa chọn của Bộ giáo dục. Các trường đều thực hiện lồng
ghép, tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng sống vào một số môn học như: Văn
học. Giáo dục công dân, Sinh học, Lịch sử, Địa lý,Công nghệ Vấn đề là chọn
nội dung nào và lồng ghép ra sao thì có vẻ như còn nhiều lúng túng.
Hiện cũng có nhiều nơi đưa kỹ năng sống vào giảng dạy nhưng chưa phổ
biến. Đa số giáo viên chưa biết cách để đưa các bài giảng gắn với các hoạt động
tập thể, đưa ra những tình huống giải quyết, xử lý như thế nào…để học sinh thảo
luận với nhau.
Một vài trường đã cho thực nghiệm đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống
vào nội dung giờ sinh hoạt chủ nhiệm, giờ sinh hoạt ngoài giờ lên lớp, các buổi
sinh hoạt tập thể do Đội thiếu niên tổ chức
Ở nhiều trường đã mạnh dạn áp dụng hình thức học nhóm, sinh hoạt
nhóm, chia sẻ nội dung kiến thức theo nhóm cũng nhằm phát huy khả năng
làm việc nhóm, qua đó giáo dục học sinh kỹ năng giao tiếp, kỹ năng trình bày,
kỹ năng phản hồi ý kiến, kỹ năng hội họp, kỹ năng tổ chức và giải quyết công

việc
Nhưng tất cả, hầu hết chỉ ở dạng tự phát, cá nhân và mức độ thấp , đôi
khi còn mang nặng tính hình thức. Một số trường còn chưa thực sự chú trọng
đến vấn đề này. Vì vậy, để có thể nâng cao và ứng dụng đại trà việc đưa giáo
dục kỹ năng sống vào giáo dục cần có một sự thống nhất ở các cấp lãnh đạo,
12
trong đó, cần thiết và quyết định tính thiết thực chính là vai trò của cấp lãnh đạo
nhà trường phổ thông. Và một trong những yếu tố quan trọng, quyết định hiệu
quả quá trình giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống cho học sinh trong các nhà
trường chính là các thầy giáo, cô giáo. Song trong thực tế lại có điều đáng buồn,
theo như nhận xét của Tiến sĩ Phùng Khắc Bình, Ủy viên Ban chỉ đạo phong
trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, Phó Chủ tịch
Thường trực Hội Thể thao học sinh Việt Nam (Bộ Giáo dục&Đào tạo) thì: “ Kỹ
năng sống của một bộ phận giáo viên chưa đáp ứng được yêu cầu. Nhiều ứng xử
của các thầy cô giáo với học sinh trong môi trường giáo dục còn chưa đạt thì
không thể nói đến những ứng xử ngoài xã hội”.
Vậy rèn kỹ năng sống cho học sinh THCS bắt đầu từ đâu? Và làm như thế
nào để công tác này đạt được hiệu quả như mong muốn, góp phần vào việc giáo
dục học sinh một cách toàn diện?
III. NHỮNG BIỆN PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN NHẰM NÂNG CAO HIỆU
QUẢ RÈN KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng về kỹ năng sống của học sinh THCS;
việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS ở các nhà trường hiện nay cũng
như tìm hiểu những kết quả tích cực của quá trình giáo dục kỹ năng sống đem
lại đối với quá trình giáo dục, quản lý học sinh trong nhà trường, BGH nhà
trường đã tìm hiểu, nghiên cứu cụ thể những vấn đề đó trong chính nhà trường
và đưa ra những biện pháp cụ thể, sát thực hơn, nhằm khắc phục hạn chế và thực
sự nâng cao được hiệu quả của công tác này, nhằm giáo dục học sinh một cách
toàn diện, góp phần đưa chất lượng giáo dục chung của nhà trường lên một bước
cao hơn, không chỉ hưởng ứng tích cực phong trào thi đua “ Xây dựng trường

học thân thiện, học sinh tích cực; mà trên hết là trang bị cho các em học sinh
khả năng thích ứng với cuộc sống xung quanh và một vốn sống phong phú để có
thể tự tin bước vào đời.
1. Những đặc điểm riêng của nhà trường:
a. Về địa phương và cơ sở vật chất của nhà trường:
- Trường đóng trên địa bàn xã là một xã thuộc vùng nông thôn, kinh tế
còn khá khó khăn. Mặc dù Ban lãnh đạo xã luôn quan tâm đến công tác giáo dục
13
của nhà trường nhưng do điều kiện kinh phí có hạn nên việc đầu tư để xây dựng
cơ sở vật chất cho nhà trường còn rất nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu
dạy và học hiện nay. Trường là một trong số hãn hữu các trường THCS trong
toàn tỉnh hiện nay còn phải học hai ca vì số phòng học không đủ cho học một ca,
các phòng học chức năng cũng thiếu thốn. Cũng vì còn phải học hai ca nên nhà
trường rất khó khăn trong việc tổ chức các buổi sinh hoạt tập thể cũng như các
buổi hoạt động ngoại khóa, các hoạt động ngoài giờ lên lớp và các hoạt động
giáo dục khác nhằm lôi cuốn học sinh tham gia, tạo sân chơi lành mạnh cho các
em.
b. Về đội ngũ giáo viên :
- Số giáo viên của trường hiện đang cư trú trên địa bàn xã( nơi có trường
học) không nhiều, đa số đều là các giáo viên ở nơi khác, nhà ở xa trường, việc đi
lại không thuận lợi, mất nhiều thời gian cho việc đi lại. Vì thế khoảng thời gian
dành cho việc sinh hoạt tập thể, ngoại khóa bị ít đi. Bên cạnh đó, việc nắm bắt,
tìm hiểu thông tin về học sinh cũng như đặc điểm gia đình của các em không
được đầy đủ. Do đó khi các thầy cô này được nhận công tác chủ nhiệm lớp thì
cũng gặp nhiều lúng túng và khó khăn hơn.
- Giáo viên trong trường đa số là giáo viên trẻ về tuổi đời cũng như tuổi
nghề, kinh nghiệm giảng dạy, đặc biệt là kinh nghiệm quản lý, giáo dục học sinh
cũng nhiều. Vì thế cũng có một số khó khăn nhất định trong quá trình được phân
công nhiệm vụ rèn kỹ năng sống cho học sinh.
c. Về học sinh :

Trong giai đoạn hiện nay, những biến đổi mạnh mẽ về kinh tế - xã hội đã
và đang tác động mạnh mẽ đến đời sống của con người. Nếu như trong xã hội
truyền thống, các giá trị xã hội vốn được coi trọng và được các cá nhân tuân thủ
một cách nghiêm túc thì nay đang dần bị mờ nhạt và thay vào đó là những giá trị
mới được hình thành trên cơ sở giao thoa giữa các nền văn hóa, văn minh khác
nhau. Những thay đổi nói trên đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động giáo dục
con cái của gia đình . Cha mẹ ít có thời gian quan tâm đến con cái hơn là một
thực tế không thể phủ nhận, thay vào đó là các hoạt động kinh tế, tìm kiếm thu
nhập. Trong nhà trường, hiện tượng quá tải với các môn học cũng đang gây
14
nhiều áp lực đối với học sinh. Cùng với đó là những tác động nhiều chiều của
các nguồn thông tin khác nhau từ xã hội khiến cho giới trẻ đang đứng trước
nhiều thách thức khi hòa nhập xã hội. Điều này đã dẫn đến sự “xung đột” giữa
nhận thức, thái độ và hành vi với những vấn đề xảy ra trong cuộc sống. Tình
trạng học sinh đánh nhau, vô lễ với thầy cô giáo, bỏ học, không hứng thú học
tập xuất hiện ngày một nhiều. Nguyên nhân thì có nhiều nhưng chung quy là do
nhận thức, ý thức và về cơ bản vẫn là do các em thiếu kỹ năng sống. Học sinh
trường THCS Xuân Quan cũng không tránh khỏi quy luật đó.
Tuy thuộc vùng nông thôn nhưng Xuân Quan lại là một xã có ba phía đều
tiếp giáp với các xã thuộc địa bàn Hà Nội. Kinh tế , văn hóa- xã hội có sự phát
triển, giao lưu với các xã lân cận. Từ đó mà kéo theo nhiều vấn đề phức tạp như
kinh tế , lối sống của một số gia đình thay đổi , và không ít học sinh đã thay đổi
theo chiều hướng tiêu cực như ăn chơi đua đòi, ham chơi điện tử, sử dụng điện
thoại di động không đúng mục đích, phát triển tình cảm khác giới quá sớm……
mà đôi khi bố mẹ lại không biết hoặc có biết nhưng lại không tỏ thái độ phản đối
nên khi được các thầy cô nhắc nhở thì học sinh phản ứng lại, rất khó giáo dục.
Song tất cả những khó khăn trên luôn được BGH nhà trường cùng với đội
ngũ GV, nhân viên trong nhà trường khắc phục. Cùng với các biện pháp để
nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh bậc THCS trong nhà
trường, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh luôn được nhà trường quan tâm- coi

đó là yêu cầu vô cùng quan trọng, một nội dung không thể tách rời của quá trình
giáo dục, là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “trường
học thân thiện, học sinh tích cực” giai đoạn 2008-2013.
2. Những giải pháp thực hiện
a. Tăng cường bồi dưỡng nhận thức cho cán bộ - giáo viên về tầm quan trọng
của việc rèn KNS và những kiến thức cần thiết trong quá trình giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh.
Ngày nay, rèn luyện kỹ năng sống cho thế hệ trẻ mà tiêu biểu là các em
học sinh là trách nhiệm chung của gia đình, nhà trường và xã hội. Trong đó,
người giáo viên giữ vai trò quyết định. Đây cũng là một trong những nội dung
15
của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực mà
Bộ Giáo dục đã đề ra.
Vì thế trước hết mỗi người GV phải nhận thức rõ tầm quan trọng của việc
rèn kỹ năng sống cho học sinh cũng như ý thức được đó là nhiệm vụ lâu dài và
cần phải thực hiện, bên cạnh việc hoàn thành nhiệm vụ giảng dạy chuyên môn.
Do đó, người giáo viên, ngoài những yêu cầu về kiến thức chuyên môn, đòi hỏi
phải nắm vững kiến thức kỹ năng sống để giáo dục các em học sinh. Tạo điều
kiện để các em cảm nhận được không khí thân thiện với trường, lớp, với gia
đình và với mọi người. Tuy nhiên, tùy theo lứa tuổi và bậc học mà người giáo
viên có những biện pháp giáo dục các em khác nhau. Giáo dục kỹ năng sống bao
gồm giáo dục nhận thức, sự hiểu biết, thái độ, cách vận dụng và sau cùng là
những hành vi mang tính tích cực.
Ở học sinh bậc tiểu học, để giúp các em có tinh thần tự học, sáng tạo và
biết vận dụng linh hoạt những điều đã học vào thực tiễn, trong quá trình dạy
người giáo viên phải luôn tìm tòi, sáng tạo ra những phương pháp hay. Chẳng
hạn như phương pháp “học mà chơi, chơi mà học”. Đến giờ ra chơi, giáo viên
cần vận động tất cả các em ra khỏi lớp để vui chơi giải trí nhằm thay đổi trạng
thái của các em sau những giờ học căng thẳng và để bắt đầu một tiết học mới tốt
hơn. Thường xuyên đặt câu hỏi cho các em, tạo điều kiện để các em tham gia

hoạt động nhóm, giải quyết vấn đề nào đó cụ thể… trên cơ sở nền tảng là kiến
thức cơ bản đã được học.
Nhưng đối với học sinh THCS và THPT, đây là lứa tuổi có nhiều thay đổi
về mặt tâm sinh lý, thích tìm tòi học hỏi cái mới, điều lạ. Có em chưa phân biệt
được cái gì tốt, cái gì xấu; điều gì nên làm và điều gì không nên làm nên đôi khi
còn lẫn lộn. Do đó, người giáo viên phải dẫn dắt các em vượt qua những khó
khăn, thử thách để giúp các em nhận thức sâu sắc về những việc cần thiết phải
làm đối với cuộc sống của bản thân và mọi người ở lứa tuổi học sinh. Giáo dục
các em tự phân tích, tổng hợp và giải quyết tình huống nào đó cụ thể. Luôn tạo
điều kiện, động viên các em tham gia, hoạt động tốt công tác đội, đoàn và những
sân chơi bổ ích, lành mạnh như: câu lạc bộ văn học, toán học, ngoại ngữ, TDTT,
…. thường xuyên tổ chức buổi học ngoài giờ (gắn liền với nội dung học ở
16
trường- như Lịch sử, văn học địa phương…) để giúp các em có thêm kiến thức
về vốn sống và giáo dục tình yêu quê hương đất nước. Hoặc tổ chức các buổi
chiếu phim ảnh với nội dung thiết thực về truyền thống văn hóa, lịch sử cách
mạng… thông qua đó nhằm rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh.
Ngoài những giờ lên lớp, chúng tôi cũng lưu ý giáo viên cần tranh thủ
thời gian tìm hiểu học sinh để kịp thời chia sẻ, giúp đỡ động viên các em vượt
qua khó khăn; lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng của các em. Trong quá
trình tìm hiểu, người giáo viên phải chân thành chủ động xóa bỏ khoảng cách
giữa học sinh và giáo viên; luôn lựa chọn những ngôn từ mang tính sư phạm,
thích hợp, bổ ích nhằm giáo dục các em có thêm kiến thức trong cuộc sống.
Để giúp cho đội ngũ giáo viên nhận thức đúng về mục đích yêu cầu, nội
dung giáo dục kỹ năng sống, trong những năm học vừa qua, từ năm học 2008-
2009 đến nay, nhà trường đã tạo điều kiện cho các giáo viên được tham dự 3
buổi tập huấn về “ Giá trị sống, kỹ năng sống và giao tiếp ứng xử” cho giáo
viên và học sinh, đồng thời thư viện trường đã bổ sung thêm các loại tài liệu để
giáo viên nghiên cứu, tham khảo nhằm đáp ứng những yêu cầu trên.
Tóm lại, giáo dục kỹ năng sống cho mọi người nói chung và học sinh nói

riêng là điều rất cần thiết. Nó trang bị đầy đủ những kỹ năng cho các em để các
em có được cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn. Để làm được điều đó, mỗi người
giáo viên cần nêu cao tinh thần trách nhiệm của mình ở mọi lúc, mọi nơi, đặc
biệt là trong việc giúp những em có thói quen xấu và hành vi tiêu cực trở thành
con ngoan, trò giỏi và là người có ích cho xã hội sau này.
b. Xây dựng kế hoạch, chương trình giáo dục kỹ năng sống
Ngay từ khi bắt tay vào công việc này, chúng tôi đã xác định việc làm tiếp
theo là: Xây dựng chương trình giáo dục kĩ năng sống thành quy trình khép
kín và có kế hoạch, nội dung thực hiện cụ thể. Vì vậy, nhà trường đã chỉ đạo
cho Công đoàn, Chi đoàn thanh niên, Ban chỉ huy Liên đội cùng với các tổ
chuyên môn xây dựng nội dung chương trình khép kín theo các chuyên đề, chủ
đề, phân công các bộ phận thực hiện theo kế hoạch ngay từ đầu các năm học.
17
(Trích) KẾ HOẠCH KHÉP KÍN CÔNG TÁC RÈN KỸ NĂNG SỐNG NĂM
HỌC 2011-2012
Th.gian NỘI DUNG CÔNG VIỆC ĐẢM NHẬN
Tháng
9
- Phát động tiếp tục thực hiện phong trào xây dựng
“Trường học thân thiện, học sinh tích cực”
- Thành lập các đội nhóm kỹ năng: đội cờ đỏ, đội nghi
thức, CLB kĩ năng sống
- Xây dựng Quy chế Ứng xử cho học sinh trong nhà
trường
- Phát động tuần Lễ nề nếp kỷ luật học đường
- Tập huấn các đội nhóm kỹ năng.
- Ngoại khoá về ATGT .
Ban chỉ đạo
Liên đội
Liên đội

Liên đội
Liên đội
Liên đội
Tháng
10
- Triển khai điều lệ Đội.
- Chuyên đề Kỹ năng sống “Phòng chống Ma túy, tội
phạm xã hội”.
- Triển khai Chương trình Rèn luyện đội viên.
- Tổ chức các hoạt động Thể dục thể thao cấp trường.
- Chuyên đề kỹ năng sống “Kỹ năng tự học”
LĐ+ TPT
TPT+Tổ Sinh,TD
TPT
Liên đội
Đoàn TN+ Liên
đội
Tháng
11
- Phát động tuần lễ “Nhớ ơn thầy cô”
- Chuyên đề Kỹ năng sống “Lòng biết ơn”
Liên đội
Chi đội
Tháng
12
Phát động phong trào " “Ngày vàng vì bạn" phong
trào “Đền ơn đáp nghĩa”.
- Ra quân làm công tác xã hội, dọn vệ sinh môi trường -
- Thăm hỏi, tặng quà các Gia đình có công với cách
mạng, gia đình liệt sĩ, thương bệnh binh.

- Chương trình kỹ năng sống chuyên đề “Phòng chống
HIV-AIDS”
TPT+CĐ+ACPT
TPT+CĐ
LĐ+ Đoàn TN
Đoàn TN+ L.đội
+ Nhóm Sinh
Tháng
1
- Chuyên đề kỹ năng sống “Phòng chống Ma túy-
Chống bạo lực học đường”.
- Tập huấn Kĩ năng trại .
GVCN

TPT
Tháng
2
- Phát động phong trào vui xuân lành mạnh tiết kiệm;
Tết trồng cây
- Sinh hoạt chuyên đề Vệ sinh môi trường-An toàn thực
L.Đội
Bộ phận y tế-
18
phẩm. GVCN
Tháng
3
- Tìm hiểu truyền thống của Đoàn TNCSHCM, theo
gương Đoàn viên
- Chuyên đề Kỹ năng sống “Kỹ năng biết lắng nghe”
- Chuyên đề Kỹ năng sống “Kỹ năng giao tiếp”

Chi đội
GVCN
GVCN
GVCN+Nhóm
Văn
Tháng
4
- Chuyên đề Kỹ năng sống “Kỹ năng thoát hiểm khi
gặp hỏa hoạn và phòng tránh tai nạn đuối nước”
- Chuyên đề KNS: “ Kỹ năng đối diện và ứng phó khó
khăn trong cuộc sống”
L.đội+ Y tế
trường học +
Nhóm Sinh, TD
GVCN
Tháng
5
- Chuyên đề: “Quản lý thời gian hiệu quả”
- Chuyên đề: “ Tự nhận thức và đánh giá bản thân”
GVCN+ L.đội
GVCN+ L.đội

Nhận thức rõ việc rèn luyện kỹ năng sống cho HS là cần thiết nhưng
không thể vội vàng , nên phần nội dung thực thi được chúng tôi chia thành 3 giai
đoạn:
- Giai đoạn 1 là "thu hút HS quan tâm đến việc cần thiết phải trang bị kỹ
năng sống cho bản thân bằng sân chơi tập thể"
- Giai đoạn 2 là "Rèn luyện kỹ năng sống cho HS sinh"
- Giai đoạn cuối là "nâng cao chất lượng kỹ năng sống".
Để thu hút HS cần quan tâm cần tạo những sân chơi tập thể. Ví như, tổ chức

cuộc thi "Tuổi teen với kỹ năng sống". Từ cuộc thi mỗi HS sẽ thấy mình còn
thiếu - yếu kỹ năng sống nào để rèn luyện.
Khi đã thu hút được sự quan tâm của HS thì vào giai đoạn 2 giúp các em
biết cách tự rèn luyện kỹ năng sống cho bản thân từ những kinh nghiệm của cá
nhân và nhóm bạn cũng thông qua hình thức các cuộc thi. Để nhập cuộc, mỗi
HS hoặc nhóm HS và tập thể lớp bắt buộc phải có những hiểu biết nhất định về
cuộc sống của chính bản thân mình, của các bạn và cộng đồng. Từ đó đúc kết lại
được những tình huống thường gặp trong cuộc sống và đưa ra cách giải quyết
phù hợp.
19
Vào giai đoạn cuối HS được thể hiện và được trang bị, đầu tư kỹ năng
sống cao hơn dưới hình thức hoạt động trong các câu lạc bộ: Bạn gái, Tuổi vị
thành niên, TDTT, văn nghệ.…
Tại các câu lạc bộ HS được học những vấn đề cần thiết về sức khỏe, về nữ
công gia chánh, về an toàn giao thông; Đồng thời, được thực hiện những kỹ
năng sống cơ bản, được trao đổi, tâm sự về tâm tư của tuổi vị thành niên, những
vướng mắc của bản thân trong cuộc sống
Đó là nội dung cơ bản, là bản kế hoạch tổng thể của chương trình. Nhưng
kế hoạch cũng sẽ chỉ là kế hoạch nếu kế hoạch đó không được triển khai thực
hiện. Vậy làm thế nào để thực hiện một cách có hiệu quả chương trình, kế hoạch
đã đề ra?
c. Phân công nhiệm vụ giáo dục KNS phù hợp với từng bộ phân chuyên môn
Sau khi xây dựng nội dung, chương trình khép kín, BGH nhà trường đã
phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên. Các bộ phận được phân công lại
lên kế hoạch một cách chi tiết cho từng hoạt động. Hoạt động cho từng tháng
được BGH phê duyệt vào đầu tháng. Sau đó BGH nhà trường có kế hoạch kiểm
tra việc thực hiện, rút kinh nghiệm một cách kịp thời. Thông qua các hoạt động
của Liên đội, các hoạt động ngoại khóa( tìm hiểu truyền thống địa phương,
chăm sóc nghĩa trang liệt sỹ, đình làng, các cuộc thi, các buổi thảo luận….) và
các giờ sinh hoạt dưới cờ đầu tuần hay các giờ sinh hoạt cuối tuần, chúng tôi đã

chuyển tải những kỹ năng sống cần thiết đến cho học sinh một cách có hiệu quả
và nhận được sự đồng thuận của toàn thể giáo viên và học sinh, các hoạt động
diễn ra sôi nổi, có tác dụng giáo dục cao. Về chức năng , nhiệm vụ của từng bộ
phận, chúng tôi luôn xác định, tất cả đều có chung nhiệm vụ là dù bằng cách này
hay cách khác thì thông qua hoạt động giáo dục của mình phải truyền tải tời học
sinh những thông điệp về kỹ năng sống, làm sao để sau khi học sinh được tham
gia các hoạt động giáo dục phải rút ra được những kinh nghiệm cho bản thân về
những ứng xử trong cuộc sống. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn xác định, hoạt động
giáo dục nào thì phù hợp với bộ phận chuyên môn nào, từ đó có những phân
công hợp lý, nhằm đem lại hiệu quả hoạt động cao nhất.
c.1. Thành lập ban cố vấn và tổ tham vấn kỹ năng sống
20
Để nội dung, kế hoạch rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh được đi vào
hoạt động có hiệu quả, BGH nhà trường quyết định thành lập mô hình tham vấn
kỹ năng sống cho học sinh.
Toàn trường có 12 lớp, mỗi lớp đều có 1 tổ tham vấn kỹ năng sống, 5 bạn
học sinh đại diện cho tổ sẽ tham gia vào Câu lạc bộ tham vấn kỹ năng sống của
trường. Mỗi tháng, câu lạc bộ này sinh hoạt 2 lần vào tiết ba của chiều thứ năm
tuần thứ 1 và 3 của tháng. Ban chấp hành chi đoàn giáo viên chính là ban cố vấn
cho CLB. Khi tham gia vào tổ tham vấn, chính các em học sinh đại diện cho tập
thể lớp sẽ là những người đưa ra các tình huống có thể xảy ra cần xử lý. Tuy
nhiên với kinh nghiệm sống ít ỏi, không phải lúc nào học sinh cũng đưa ra tình
huống hay, sát thực tế. Vì vậy, các thầy cô giáo trong chi đoàn giáo viên sẽ phải
là những người cập nhật nhiều thông tin về xã hội để luôn có những tình huống
“bài tập” dự phòng cho học sinh. Câu lạc bộ còn tư vấn cách ăn mặc cho các bạn
nữ, các kiến thức về các bài tập thể dục thể thao để có cơ thể khỏe đẹp, tư vấn về
an toàn giao thông, các kiến thức xã hội khác…
Chính vì thế, các thầy cô giáo, bên cạnh làm tốt chuyên môn cũng phải
xây dựng luôn thói quen cập nhật thời sự và các kiến thức xã hội mới có thể làm
tốt vai trò cố vấn cho câu lạc bộ này. “Phải mày mò trên mạng internet để biết

được học sinh thời nay nghĩ gì, hành động như thế nào để có thể lựa chọn hoặc
nghĩ ra các tình huống bài tập cho các em. Cũng mệt lắm chứ. Nhưng vui!”, một
cô giáo trong trường đã chia sẻ như vậy.
c.2. Giữ vai trò nòng cốt trong giáo dục kỹ năng sống là Đội TNTP
Trong những năm gần đây, Bộ GD-ĐT đã đưa nội dung giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh vào chỉ thị về nhiệm vụ năm học. Tuy nhiên, chương trình
giáo dục kĩ năng sống chỉ thông qua việc giảng dạy theo phương pháp tích hợp
vào các môn học như Giáo dục công dân, Sinh hoạt ngoài giờ, Ngữ văn, Sinh
học, Vật lý Vì vậy, hiệu quả của việc giảng dạy lồng ghép vẫn chưa cao trong
khi môn học kĩ năng sống vẫn chưa được đưa vào chương trình như một môn
học chính khóa.
Với đặc thù trường THCS, các hoạt động tập thể của các em học sinh chủ
yếu thông qua hoạt động Đội thiếu niên tiên phong nên có thể thấy Đội TNTP
21
là lực lượng giáo dục rất quan trọng trong nhà trường. Đội thiếu niên tiền phong
Hồ Chí Minh là tổ chức của thiếu nhi Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam và
Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phụ trách. Đội TNTP
Hồ Chí Minh là lực lượng giáo dục chính trong nhà trường, là lực lượng dự bị
của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, lực lượng nòng cốt trong các phong trào thiếu
nhi. Đội lấy 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên, nhi đồng làm mục tiêu phấn đấu rèn
luyện cho đội viên, giúp đỡ thiếu nhi trong học tập, hoạt động vui chơi; thực
hiện quyền và bổn phận theo Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em. Đội
TNTP Hồ Chí Minh với mục đích tập hợp, giáo dục thiếu nhi trở thành con
ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, trở thành người công dân có ích trong tương lai.
Việc giáo dục đội viên là nhiệm vụ chủ yếu, trực tiếp của tổ chức Đội. Tham gia
các hoạt động Đội, các em luôn được rèn luyện trong không khí thi đua thân ái,
“học mà chơi, chơi mà học”, giúp các em tiếp thu kiến thức tốt hơn, chất lượng
học tập từ đó cũng được nâng lên đáng kể. Khi tham gia sinh hoạt Đội, các em
được hoạt động trong tổ chức của chính mình, do đó các em sẽ có tính độc lập
cao, giúp các em trở thành những con người chủ động trong cuộc sống sau này.

Cũng trong môi trường này, các em có điều kiện để khẳng định sở trường, năng
lực và phát triển năng khiếu; rèn luyện kỹ năng ứng xử, giao tiếp
Từ đặc điểm đặc thù của công tác Đội, chúng tôi nhận thấy rằng ngoài
việc giáo dục về tư tưởng đạo đức cho đội viên, học sinh thì giáo dục kĩ năng
sống cho đội viên cũng là một nhiệm vụ của Đội trong giai đoạn mới.
Đối với trường THCS Xuân Quan, chương trình giáo dục kỹ năng sống
thông qua công tác Đội TNTP Hồ Chí Minh bao gồm 4 nhóm kỹ năng cơ bản
sau :
1- Nhóm kỹ năng tự nhận thức bản thân ( Tôi là ai?, Tôi có những điểm
mạnh và điểm yếu gì?, Ước mơ của tôi?, Mục đích của cuộc đời tôi?, Người
khác đánh giá về tôi như thế nào? )
2- Nhóm kỹ năng giao tiếp ứng xử (cách giao tiếp trong môi trường học
đường, với bố mẹ, người lớn tuổi).
3- Kỹ năng hợp tác và chia sẻ (kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết xung
đột trong học đường).
22
4- Nhóm kỹ năng phân biệt hành vi hợp lý và chưa hợp lý (phân biệt hành vi
dũng cảm và liều mạng, hành vi yêu thương và lạm dụng tình dục ).
* Những biện pháp Đội đã thực hiện để đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống
vào hoạt động Đội là:
+) Đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống vào giờ sinh hoạt dưới cờ (chào cờ)
Phương pháp 1: Bên cạnh các nội dung quen thuộc của buổi chào cờ, BGH luôn
dành một phần thời gian của giờ chào cờ cho công tác giáo dục KNS cho học
sinh. Trong giờ chào cờ đó, có thể cử một giáo viên hoặc học sinh có khả năng
trình bày tốt trình bày về các đề tài mà xã hội và học sinh đang quan tâm. Các
đề tài được đưa ra đó là “Ứng xử của học sinh trong nhà trường”, “Kỹ năng tự
học”, “Kỹ năng giao tiếp”…Phương pháp này thích hợp khi muốn chia sẻ nhanh
một vấn đề ngắn, và thời gian thuyết trình cũng không nên quá 15'. Để lôi cuốn
được học sinh chú ý nghe và đạt hiệu quả giáo dục cao, chúng tôi thường biến
bài thuyết trình thành câu chuyện kể. Người trình bày có thể đứng gần học sinh

hơn để rút ngắn khoảng cách với người nghe. Luôn đặt câu hỏi để lôi kéo sự
quan tâm của học sinh.
Có thể áp dụng phương pháp này trong nhiều trường hợp, cần ít thời gian
cho sự chuẩn bị. Qua các hoạt động như thế này, học sinh có được kỹ năng phân
tích, tư duy, phân biệt được các hành vi tốt, xấu, từ đó có ý thức phòng tránh và
lên án những hành vi sai lệch.
Phương pháp 2: Học sinh làm tiểu phẩm, hoặc đưa ra tình huống về các đề tài
do Nhà trường gợi ý trước.
Các đề tài gợi ý tùy theo nhu cầu và tình hình xã hội, có thể là:
• Chống bạo lực học đường
• Xây dựng kỹ năng giao tiếp với người lạ
• Phòng chống ma túy.
• Phòng chống AIDS.
• Phòng chống tai nạn
• An toàn giao thông.
• Vệ sinh thực phẩm
23
Các tiêu phẩm này thường diễn ra trong khoảng 5' - 10', và giao lần lượt
cho các lớp trình bày. Xây dựng thành một buổi sinh hoạt tuyên truyền, tăng
cường giao tiếp giữa nhóm người trình bày với học sinh toàn trường bằng cách
đặt các câu hỏi yêu cầu người xem trả lời, thảo luận nhanh, chia sẻ những suy
nghĩ của các nhân với vấn đề được gợi ý.
Giáo viên sẽ duyệt qua nội dung tiểu phẩm, hệ thống câu hỏi và chuẩn bị
trước cho các nhóm trình bày kỹ năng định hướng, giải quyết các tình huống bất
ngờ nhằm lôi kéo cho người xem đi theo nội dung của nhóm đã định trước.
Trong buổi trình bày, nhà trường chuẩn bị trước 1 số quà nhỏ (kẹo, bánh,
đồ dùng học tập ) để làm phần thưởng cho những câu trả lời hoặc câu hỏi do
người xem nêu ra.
Sau buổi trình bày, giáo viên Tổng phụ trách hoặc giáo viên được giao trách
nhiệm chuyên đề phải có kết luận cho vấn đề được nêu ra trong buổi sinh hoạt

đồng thời cám ơn nhóm học sinh đã trình bày tiêu phẩm, cám ơn toàn thể học
sinh đã tích cực tham gia buổi sinh hoạt,( bởi vì biết cảm ơn cũng là một kỹ
năng sống học sinh cần phải học) ,sau đó thông báo nội dung sinh hoạt lần kế
tiếp, để học sinh có thể chuẩn bị trước.
Ở phương pháp 2 có ưu điểm là để học sinh phát triển tư duy phê phán tích
cực, các em có cơ hội rèn luyện kỹ năng thế vai, tạo sự năng động và giúp học
sinh có cơ hội cùng chung làm việc với nhau trong nhóm, phát huy khả năng
lãnh đạo trong học sinh.
Trong các giờ sinh hoạt đầu tuần có lồng ghép giáo dục kỹ năng sống này,
tất cả giáo viên đều phải có mặt để theo dõi nội dung giáo dục học sinh nhằm có
biện pháp giáo dục đồng bộ, tránh sự trùng lặp hoặc không thống nhất trong
việc giáo dục kỹ năng sống trong học sinh. (Vì thực tế không phải giáo viên nào
cũng được trang bị hoặc tự học hỏi đầy đủ về các kỹ năng sống)
BGH cùng với Liên đội đã đưa nội dung sinh hoạt kỹ năng sống trong giờ
sinh hoạt dưới cờ đến tất cả giáo viên chủ nhiệm 1 tuần trước đó, để có sự
chuẩn bị.
Ban giám hiệu đưa tiêu chuẩn tham gia sinh hoạt lớp thành một tiêu chuẩn
thi đua xếp hạng của lớp, tiêu chuẩn xét thi đua cá nhân cuối năm đồng thời
24
thông báo trong hội đồng sư phạm việc cần thiết phải có sinh hoạt dưới cờ,
nhằm cho giáo viên thấy được vai trò và nhiệm vụ của mình, mỗi giáo viên là
tấm gương sống giáo dục học sinh, kể cả việc tham gia chào cờ đầu tuần. Và đó
cũng là một kỹ năng sống cần giáo dục các em- kỹ năng tham gia sinh hoạt cộng
đồng, thể hiện trách nhiệm và năng lực bản thân với cộng đồng.
+ Thông qua các buổi sinh hoạt tập thể để giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh
Trong năm học, để chào mừng các ngày lễ kỉ niệm của đất nước, bên cạnh
các phong trào thi đua mang tính chuyên môn như: Hội học hội giảng, CLB
điểm giỏi…., BGH nhà trường luôn chỉ đạo Liên đội kết hợp với Đoàn thanh
niên tổ chức các buổi sinh hoạt tập thể với nhiều nội dung phong phú, trong đó

lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh như:
- Thi tìm hiểu về An toàn giao thông nhân tháng An toàn giao thông( Tháng 9
hàng năm)
- Thi viết báo tường và tổ chức Hội vui học tập nhân kỷ niệm ngày Nhà giáo
Việt Nam
- Giao lưu, trò chuyện cùng các bác cựu chiến binh tại đại phương nhân ngày
thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam
- Tổ chức cắm trại và liên hoan văn nghệ chào mừng ngày thành lập Đoàn
Thanh niên cộng sản HCM 26-3
- ……………………………………………………………………………….
Thông qua việc tham gia các buổi sinh hoạt tập thể đó, học sinh không
những được tìm hiểu về lịch sử, truyền thống của đất nước, của cha ông đi
trước, được tham gia vui chơi thư giãn sau những ngày học căng thẳng, mà còn
được hòa mình vào các hoạt động, được thể hiện những năng lực của bản thân,
có cơ hội được thể hiện cảm xúc, được rèn luyện cách làm việc đồng đội…Tóm
lại là các em được rèn luyện những kỹ năng sống một cách tự nhiên nhất.
c.3. Phát huy vai trò của Giáo viên chủ nhiệm lớp trong công tác giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh
Nói về vai trò của giáo viên chủ nhiệm ( GVCN) lớp , PGS.TS Đặng
Quốc Bảo- Học viện quản lý giáo dục đã từng khẳng định: GVCN lớp ở trường
25