Tiểu luận chủ nghĩa xã hội khoa học đề tài nguyên lý của chủ nghĩa mác-lênin về chủ nghĩa xã hội hiện thực và triển vọng

NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
LỜI MỞ ĐẦU
Với việc vận dụng phép biện chứng và quan niệm lịch sử duy vật thông qua khảo
sát các quy luật chung của sự đối lập và đấu tranh giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản’
tìm thấy lực lượng vật chất hiện thực lật đổ chủ nghĩa tư bản xây dựng chủ nghĩa xã hội
là giai cấp vô sản và rút ra kết luận khoa học giai cấp vô sản tất sẽ thắng lợi và giai cấp tư
sản tất sẽ diệt vong ; Mác đã khắc phục được những thiếu sót căn bản của chủ nghĩa xã
hội không tưởng, sáng lập học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học.
Trong vòng 150 năm, sau khi "Tuyên ngôn của Đảng cộng sản” ra đời, trào lưu
lịch sử xã hội chủ nghĩa trào dâng như nước vỡ bờ, chủ nghĩa xã hội từ không tưởng trở
thành khoa học, từ thực tiễn một nước trở thành thực tiễn nhiều nước đã ảnh hưởng sâu
sắc đến sự phát triển của xã hội loài người thời đại ngày nay.
Vào cuối những năm 80 và đầu những năm 90 của thế kỷ XX, thế giới nổi lên cơn
giông tố, Liên xô tan rã, Đông Âu biến động, phong trào xã hội chủ nghĩa lâm vào thoái
trào, nhưng chủ nghĩa xã hội với tư cách tà một trào lưu có ảnh hưởng sâu sắc đến tiến
trình lịch sử nhân loại vẫn giữ được lực tác động to lớn trong thời đại ngày nay.
Nhưng tương lai của chủ nghĩa xã hội sẽ về đâu? Lời giải đáp khoa học chân
chính cho câu hỏi này chỉ có thể có được trên cơ sở nắm vững những nguyên lý cơ bản
của chủ nghĩa Mác-Lênin và vận dụng sáng tạo những nguyên lý đó vào việc phân tích
bối cảnh cụ thể của thời đại ngày nay.

Trang 1
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
A. NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC
I. SỰ RA ĐỜI CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC
Ngày 7 tháng 11 năm 1917, giai cấp công nhân Nga, dưới sự lãnh đạo
của Đảng Bônsêvích Nga đã lãnh đạo quần chúng nhân dân khởi nghĩa phá tan dinh
lũy cuối cùng của Chính phủ lâm thời tư sản, lật đổ chế độ chuyên chế Nga

hoàng,báo hiệu sự toàn thắng của cuộc khởi nghĩa vũ trang giành ''Toàn bộ chính
quyền về tay Xô viết''. Lần đầu tiên trong lịch sử, Nhà nước Xô viết do V.I.Lênin
đứng đầu, đã ra đời trong Mười ngày rung chuyển thế giới''.
Cách mạng Tháng Mười Nga là thắng lợi vĩ đại nhất của giai cấp công nhân,
của nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức do giai cấp cóng nhân và đội tiên
phong của họ là Đảng bônsêvích lãnh đạo. Cách mạng Tháng Mười đã dùng bạo lực
cách mạng đánh đổ giai cấp tư sản và giai cấp phong kiến địa chủ, lập nên chính
quyền của những người lao động, xây dựng một xã hội hoàn toàn mới, một xã hội
không có tình trạng người bóc lột người.
Với sự thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga, lịch sử đã mở ra một con
đường mới cho sự giải phóng các dân tộc bị áp bức của chủ nghĩa thực dân. Nó đã
mở đầu một thời đại mới trong lịch sử - thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên
chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
II. CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
Từ sau khi Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi, chủ nghĩa xã hội ra đời, tồn
tại và phát triển cho đến ngày nay dù phải trải qua nhiều khó khăn, khủng hoảng.
Lịch sử phát triển của chủ nghĩa xã hội đã trải qua bốn giai đoạn sau đây:
Giai đoạn thứ nhất: Từ sau Cách mạng Tháng mười năm 1917 cho tới khi kết
thúc Chiến tranh thế giới lần thứ hai năm 1945.
Giai đoạn này là thời gian chủ nghĩa xã hội mời hình thành trên phạm vi một số
nước như Liên Xô, Mông Cổ. Cuộc cách mạng Tháng mười là cuộc cách mạng đầu
tiên trong lịch sử đưa nhân dân lao động từ những người nô lệ, làm thuê trở thành
nguời chủ đất nước. Sức mạnh của chế độ mới đã giúp nhân dân lao động Nga đứng
vững trong cuộc nội chiến, đập tan âm mưa can thiệp cách mạng của bọn đế quốc.
Với khí thế lao động của những con ngừoi đựoc giải phóng, thông qua chính sách
kinh tế mới, thông qua con đường hợp tác hóa trong nông nghiệp, công nghiệp hóa
đất nước, sau 20 năm Liên Xô đã tạo ra sự phát triển mạnh mẽcủa nền kinh tế. Đó là
những nguyên nhân giúp cho nhân dân Liên Xô đánh bại chủ nghĩa phát xít trong
chiến tranh thế giới lần thứ hai, cứu nhân loại khỏi thảm họa của chủ nghĩa phát xít.
Giai đoạn thứ hai: Từ sau những năm 1945 đến đầu những năm 1970.

Đây là giai đoạn chủ nghĩa xã hội phát triển thành hệ thống xã hội chủ nghĩa
thế giới.
Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, hàng loạt các nước xã hội chủ nghĩa ra đời,
nhất là từ sau khi nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa xuất hiện, cùng với những
thành tựu to lớn của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa về kinh tế, xã hội, văn hóa,
khoa học công nghệ…hệ thống xã hội chủ nghĩa đã trở thành chổ dựa vững chắc

Trang 2
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
cho phong trào vì hòa bình, tiến bộ trên thế giới, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh của các
thế lực phản động quốc tế.
Những thành tựu xây dựng xã hội chủ nghĩa của các nước xã hội chủ nghĩa đã
cổ vũ mạnh mẽ phong t rào đấu tranh vì dân sinh, dân chủ, tiến bộ xã hội trong các
nước tư bản chủ nghĩa, đã động viên các nước thuộc địa đứng lên đấu tranh giành
độc lập dân tộc. Trong những năm 60 của thế kỷ XX, khoảng 100 quốc gia giành
được độc lập với những mức độ khác nhau.
Bên cạnh những kết quả đó, trong giai đoạn này, trong phong trào cộng sản và
cong nhân quốc tế đã có những bất hòa. Trong Di chúc của Hồ Chí Minh, phần về
phong trào cộng sản thế giới, Người viết: “…tôi càng tự hào về sự lớn mạnh của
phong trào cônghj sản và công nhân quốc tế bao nhiêu, thì tôi càng đau lòng bấy
nhiêu vì sự bất hòa hiện nay giữa các đảng anh em!”.
Giai đoạn thứ ba: Từ cuối những năm 1970 tới cuối những năm 1980.
Trong giai đoạn này ở nhiều nước xã hội chủ nghĩa không chú ý tới công tác
xây dựng đảng, nhiều kẻ cơ hội chui vào hàng ngũ đảng cộng sản. Một số người
mắc vào tệ sung bái cá nhân, không ít người mắc bệnh kiêu ngạo cộng sản, không
nhìn thấy và không đánh giá đúng những thay đổi trong chính sách tư bản chủ
nghĩa. Ở không ít các nước xã hội chủ nghĩa, bộ máy nhà nước trở nên quan liêu, vi
phạm những quyền dân chủ của nhân dân. Trong xây dựng kinh tế chủ quan nóng
vội, không tuân thủ những quy luật kinh tế khách quan, chậm đưa tiến bộ khoa học-

công nghệ vào sản xuất. Trong lĩnh vực xã hội thực hiện chính sách bao cấp tràn
lan, do vậy không tạo ta được động lực thúc đẩy xã hội phát triển.
Những sai lầm trên kéo dài, chậm được phát hiện và khắc phục triệt để đã hạn
chế tốc độ phát triển kinh tế- xã hội ở nhiều nước, buộc các nước phải cải cách đổi
mới.
Trong quá trình cải cách đổi mới, nhiều đảng cộng sản mắc những sai lầm
mang tính chất nguyên tắc. Lợi dụng tình hình đó, những thế lực thù địch với chủ
nghĩa xã hội ở bên ngoài, phối hợp với những kẻ phản bội ở bên trong, thậm chí cả
những người đứng đầu cơ quan đảng và nhà nước đã tấn công làm sụp đổ chế độ
chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô.
Giai đoạn thứ tư: từ đầu những năm 1990 tới nay.
Giai đoạn hiện nay, chủ nghĩa thế giới tạm thời lâm vào tình trạng thoái trào.
Cùng với sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô, nhiều đảng cộng
sản và công nhân bị tan rã, nhiều đảng viên xin ra khỏi đảng. Nhiều nước dân tộc
chủ nghĩa đã định tiến lên xã hội chủ nghĩa, nhưng giờ đây mất chổ dựa về vật chất
và tinh thần, các thế lực phản động gianh lại chính quyền đưa đất nước đi theo con
đường khác.
Ảnh hưởng của chủ nghĩa xã hội trên thế giới giam đi nghiêm trọng.
Những thế lực phản động quốc tế đang dung trăm phương, ngàn kế bằng nhiều
luận điệu khác nhâu để xóa bỏ chủ nghĩa Mác- Lênin và phá hoại sự nghiệp xây
dựng chủ nghĩa xã hội của các nước xã hội chủ nghĩa còn lại, nhằm xác lập sự thống
trị tuyệt đốicủa chủ nghĩa tư bản trên thế giới.

Trang 3
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Lịch sử đang đặt ra những thách thức to lớn cho chủ nghĩa xã hội, phong trào
cộng sản và công nhân quốc tế.
Để vượt qua những thử thách đó, các nước xã hội chủ nghĩa phải tự đổi mới,
phải khắc phục những yếu kém, nhược điểm hạn chế trong các lĩnh vực của đời

sống xã hội, tranh thủ những điều kiện thuận lợi do cuộc cách mạng khoa học và
công nghệ tạo ra, không ngừng nâng cao năng suất lao động, cải thiện đời sống nhân
dân, để nâng cao sức mạnh mọi mặt của đất nước.
Trải qua những thăng trầm lịch sử, những người cộng sản ở các nước thuộc
Liên Xô trứơc đây và các nước Đông Âu đã nhận ra bộ mặt kẻ thù, đang ra sức tập
hợp lực lượng, tiến hành cuộc đâu tranh bền bỉ nhằm khôi phục những giá trị của
chủ nghĩa xã hội để đưa đất nứoc trở lại con đường xã hội chủ nghĩa.
Từ thực tiễn những năm vừa qua giúp cho giai cấp công nhân, nhân dân tiến bộ
trên thế giới thấy được bộ mặt thật và nguy hiểm của chủ nghĩa tư bản hiện đại, từ
đó mà đoàn kết lại với nhau để đấu tranh xóa bỏ chủ nghĩa tư bản, đưa đất nứoc đi
theo con đường chủ nghĩa xã hội.
“Trong thời đại ngày nay: “ Chủ nghĩa xã hội trên thế giới, từ những bài học
thành công và thất bại cũng như khát vọng và sự thức tỉnh của các dân tộc, có điều
kiện và khả năng tạo ra bước phát triển mới. Theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài
người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội”.
III. THÀNH TỰU VÀ HẠN CHẾ CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN
THỰC
1. Thành tựu của chủ nghĩa xã hội hiện thực
Từ tháng 11 năm 1917 cho đến sự kiện tháng 8 năm 1991, chủ nghĩa
xã hội ở Liên Xô đã tồn tại hơn 70 năm, ở các nước Đông Âu hơn 40 năm
kể từ năm 1945, Liên Xô và các nước Đông Âu đã có một thời phát triển rực
rỡ và đạt được những thành tựu to lớn sau đây:
Một là, Chế độ xã hội chủ nghĩa đã từng bước đưa nhân dân lao động lên làm
chủ xã hội, thúc đẩy trào lưu đấu tranh cho quyền tự do dân chủ trên toàn thế giới.
Sự ra đời của chế độ xã hội chủ nghĩa cũng có nghĩa là chế độ dân chủ được thiết
lập, chế độ dân chủ cho tuyệt đại đa số nhân dân lao động, thực hiện ngày càng đầy
đủ những quyền dân chủ, ngăn ngừa và trấn áp những hành vi xâm phạm quyền tự
do dân chủ của nhân dân. Chế độ xã hội chủ nghĩa không chỉ bảo đảm quyền làm
chủ trên thực tế cho nhân dân lao động ở các nước xã hội chủ nghĩa, mà hơn thế nữa
nó còn thúc đẩy trào lưu đấu tranh cho quyền tự do dân chủ ở các nước tư bản

chủ nghĩa và trên toàn thế giới.
Hai là, Trong hơn bảy mươi năm xây dựng chủ nghĩa xã hội, Liên Xô và các
nước xã hội chủ nghĩa đã đạt được sự phát triển mạnh mẽ về tiềm lực kinh tế, xây
dựng cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội trên quy mô lớn với trình độ hiện đại,
bảo đảm ngày càng tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân như: Liên
Xô đã trở thành một trong hai siêu cường của thế giới, , thu nhập quốc dân của Liên
Xô bằng 66% của Mỹ, sản lượng công nghiệp bằng 85% của Mỹ, trở thành một
nước có trình độ học vấn cao, thu được những thành tựu đáng kể trong việc chăm
sóc sức khỏe, phát triển y tế và bảo đảm phúc lợi xã hội cho nhân dân lao động, là
một trong những nước có trình độ học vấn cao nhất thế giới ( trước cách mạng

Trang 4
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Tháng mười, so với các nước phát triển khác, Nga bị lạc hậu từ 50 đến 100 năm, thu
nhập quốc dân tính theo đầu người chỉ bằng 1122 của Mỹ cùng thời, 3/4 nhân dân
mù chữ). Bên cạnh đó, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa trước đây dã đạt được
những bước tiến lớn trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, chinh phục vũ trụ, có tiềm
lực quân sự, công nghiệp quốc phòng hùng mạnh và trong các lĩnh vực văn hoá,
nghệ thuật, khoa học và công nghệ.
Ba là, Chủ nghĩa xã hội có ảnh hưởng sâu sắc trong đời sống chính trị thế giới,
đóng vai trò quyết định đối với sự sụp đổ hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc,
mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc và thời đại quá độ lên chủ nghĩa
xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Chế độ xã hội chủ nghĩa được thiết lập đã mở ra
một xu thế phát triển tất yếu cho các dân tộc là con đường xã hội chủ nghĩa, đồng
thời giúp đỡ tích cực, có hiệu quả về nhiều mặt, các nước xã hội chủ nghĩa đã góp
phần làm phát triển mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc (Năm 1919, các nước
thuộc địa và nửa thuộc địa chiếm 72% diện tích và 70% dân số thế giới, tới nay chỉ
còn 0,7% diện tích và 5,3% dân số thế giới). Tính đến nay, hàng trăm nước đã giành
dược độc lập, trên một trăm nước tham gia vào Phong trào không liên kết.

Bốn là, Sức mạnh của chủ nghĩa xã hội hiện thực đóng vai trò quyết định đẩy
lùi nguy cơ chiến tranh huỷ diệt, bảo vệ hoà bình thế giới.
Năm là, nhân dân lao động tở các nước phương Tây được sức hấp dẫn thực
tế của chủ nghĩa xã hội đã đấu tranh đòi các quyền dân sinh, dân chủ, các phúc lợi
xã hội Với sức ép của các nước xã hội chủ nghĩa, các nước phương Tây đã phải
nhượng bộ và chấp nhận thực tế rất nhiều yêu sách đó.
Tóm lại, Chủ nghĩa xã hội hiện thực đã trải qua một thời kỳ phát triển rực rỡ,
có những thành tựu to lớn và đã phát huy tác dụng mạnh mẽ đến tiến trình phát triển
lịch sử của loài người.
2. Hạn chế của chủ nghĩa xã hội hiện thực
Bên cạnh nhựng thành tựu to lớn đã được, chủ nghĩa xã hội hiện thực vẫn tồn
tại những hạn chế trong cả về chính trị lẫn kinh tế.
Về vấn đề dân chủ: trong một thời gian dài thì chủ nghĩa xã hội chưa thực hiện
được đúng và đầy đủ bản chất của nền dân chủ dưới chủ nghĩa xã hội theo quan
điểm của chủ nghĩa Mác - Lê nin mà là một nền dân chủ hình thức, cắt xén, thậm
chí còn có lúc giả dối.
Về vấn đề Đảng: trên thực tế ở nhiều nước xã hội chủ nghĩa trong giả dối vừa
qua thì Đảng chưa làm tròn vai trò của người chiến sĩ tiên phong. Trong tư duy thể
hiện giáo điều.
Về công tác tư tưởng lý luận, tổ chức thể hiện sự yếu kém, chưa theo sát và
theo kịp sự phát triển thực tiễn và yêu cầu cách mạng, lẫn lộn chức năng của Đảng
và của Nhà nước.
Trong lĩnh vực Nhà nước: nhiều nước xã hội chủ nghĩa trong thời gian qua
chưa thể hiện đúng là một Nhà nước của dân, do dân và vì dân, mà là một Nhà nước
còn mất dân chủ đối với nhân dân lao động, tổ chức bộ máy Nhà nước còn cồng
kềnh, hoạt động kém hiệu lực, chế độ trách nhiệm không được rõ ràng, thủ tục hành
chính còn phiên hà đối với nhân dân, không ít trường hơp trung ương và địa phương
không đồng nhất , vai trò quản lý kinh tế không rõ, bệnh quan liêu, tệ tham nhũng.

Trang 5

NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Về chế độ sở hữu: nhiều nhà nước xã hội chủ nghĩa không thực hiện đúng và
đầy đủ bản chất những nguyên lý của chủ nghĩa mac-lênin về chế độ sở hữu dưới
chủ nghĩa xã hội, mà thực hiện giáo điều máy móc, trong quá trình tập thể hóa, quốc
hữu hóa thì thực hiện ép buộc, cưỡng bức, theo chỉ tiêu chứ không theo quan điểm
mac-lênin
Về sản xuất hàng hóa: trong thời gian dài chủ nghĩa xã hội không nhận thức
được đầy đủ về sản xuất hàng hóa mà cho rằng cnxh phải được xd trên cơ sở nền
kinh tế phi hàng hóa.
Về chế độ phân phối Trong một thời gian dài thì chủ nghĩa xã hội thực hiện
chế độ phân phối theo cấp bậc, kèm theo đó là chủ nghĩa bình quân.
Về quan hệ kinh tế đối ngọai: giữa các nước xã hội chủ nghĩa với nhau quan hệ
một chiều, từ đó dẫn đến tâm lý dựa dẫm, ỷ lại đối với người khác,thậm chí là giả
dối. Giữa các nước xã hội chủ nghĩa với các nước khác, chủ nghĩa xã hội thực hiện
một nền kinh tế khép kín tách biệt với thế giới, do vậy có thể cho rằng cnxh đã tự
thỏa mãn với chính mình.
Chủ nghĩa xã hội trong một thời gian dài đã không chú trọng đúng mức tới các
ngành khoa học ứng dụng, chưa sử dụng đúng đội ngũ trí thức, từ đó dẫn đến hậu
quả chưa sử dụng hết tài năng, dẫn đến tình trạng chảy máu chất xám từ xã hội chủ
nghĩa sang tư bản chủ nghĩa. Đa số các nước xã hội chủ nghĩa chủ yếu thực hiện
chiến lược phát triển kinh tế theo chiều rộng, châm ứng dụng những thành tựu mới
nhất của cuộc cách mạng KHCN hiện đại
IV. NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN SỰ SỤP ĐỔ CỦA CHỦ NGHĨA XÃ
HỘI HIỆN THỰC
1. Nguyên nhân sâu xa
Như đã phân tích ở trên, chủ nghĩa xã hội Xôviết ra đời trong điều kiện lịch sử
đặc biệt, mô hình tổ chức xã hội để thích ứng với hoàn cảnh lịch sử đó khó tránh
khỏi những khuyết tật. Khi điều kiện lịch sử thay đổi mô hình đó không kịp thời
thay đổi bổ sung để thích ứng thì những khuyết tật ấy bộc lộ ra và dẫn tới khủng

hoảng toàn hệ thống. Nếu như mô hình tổ chức xã hội dựa trên kế hoạch hoá tập
trung đã phát huy được sức mạnh cho cuộc chiến tranh ái quốc vĩ đại thì trong điều
kiện hoà bình xây dựng chủ nghĩa xã hội mô hình này tỏ ra không phù hợp. Cơ chế
kế hoạch hoá tập trung làm mất đi tính chủ động sáng tạo của người lao động, chậm
trễ trong việc tiếp thu những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ.
Do chậm đổi mới mô hình của chủ nghĩa xã hội, Liên Xô phát triển ngày một
chậm. Sự thua kém rõ rệt của Liên Xô thể hiện trong lĩnh vực công nghệ và năng
suất lao động. TS Trần Chí Mỹ (Trưởng Bộ môn Khoa học Chính trị, Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh) nhận định : “Khi thời đại đưa ra
những tín hiệu của một thời đại mới mà lại lựa chọn con đường nào đó thì sự lựa
chọn đó là sai lầm, tất yếu không thể tránh khỏi những thất bại”.
Bên cạnh đó, sự xuất hiện và xây dựng chủ nghĩa xã hội đã diễn ra theo một
kịch bản hoàn toàn khác với dự kiến của Mác.
Trên thực tế, chủ nghĩa xã hội không phải là kết quả của sự phủ định chủ nghĩa
tư bản. Nó được thực hiện ở những nước tư bản chủ nghĩa kém phát triển, ở những
nơi có tình thế giai cấp vô sản giành chính quyền nhưng lại thiếu cơ sở vật chất kỹ
thuật cho chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa Mác chưa dự tính đến việc chủ nghĩa xã hội
tồn tại song song với chủ nghĩa tư bản và hơn thế nữa, lại ở điểm xuất phát thấp hơn
các nước tư bản Tây Âu.

Trang 6
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Chủ nghĩa xã hội ở các nước Đông Âu và Liên Xô (trước đây) đã được xây
dựng theo ý muốn chủ quan, cứng nhắc, khuôn mẫu và chưa đúng quy luật. Những
sai lầm chủ quan nghiêm trọng kéo dài đã nói ở trên cản trở sự đổi mới đúng đắn
là nguyên nhân sâu xa làm chế độ xã hội chủ nghĩa suy yếu, rơi vào khủng hoảng.
Vậy nên việc chủ nghĩa xã hội thua kém chủ nghĩa tư bản là do sự giáo điều hoá,
thô thiển hoá chủ nghĩa Mác, chứ không phải do bản thân chủ nghĩa Mác.
2. Nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp

Với cùng một mô hình tổ chức xã hội kiểu Xôviết, khi gặp khó khăn khủng
hoảng các nước xã hội chủ nghĩa đều tiến hành cải cách, cải tổ, đổi mới, nhưng
Liênxô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu thì sụp đổ, một số nước xã hội chủ
nghĩa khác thì không. Chung quy lại vấn đề nảy sinh từ nội bộ Đảng cầm quyền và
sai lầm, sự phản bội của những người lãnh đạo cao nhất và sự tấn công của chủ
nghĩa đế quốc.
Thứ nhất, trong cải tổ, Đảng Cộng sản Liên Xô đã mắc sai lầm rất nghiêm
trọng về đường lối chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đảng không coi trọng kết hợp chủ
nghĩa Mác-Lênin với thực tiễn nước mình và đặc điểm thời đại, không coi trọng
việc kế thừa, bổ sung và phát triển lý luận mácxít. Hoặc là giáo điều, rập khuôn máy
móc, không căn cứ vào tình hình mới để phát triển sáng tạo. Đánh giá không công
bằng với lịch sử, từ chỗ phê phán sai lầm của cá nhân đi đến phủ nhận toàn bộ lịch
sử của Đảng và của nhà nước, phủ định chế độ xã hội chủ nghĩa, phủ định chủ nghĩa
Mác-Lênin. Cụ thể hơn, TS Nguyễn Đức Đạt (Chủ nhiệm Khoa Mác - Lê-nin, Tư
tưởng Hồ Chí Minh, Đại học Văn Lang Thành phố Hồ Chí Minh) đã mổ xẻ : Một
trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự trì trệ của Liên Xô là bắt đầu từ lý
luận. Đó là việc một số đảng công nhân luôn bằng lòng với chủ nghĩa Mác và bằng
lòng với mình nên thường coi nhẹ công tác lý luận, đồng nhất công tác lý luận với
công tác chính trị, trong khi ấy lại rất ít để ý tới hoặc rất ít tiếp thu cái mới. Tất cả
những sai lầm và những nguyên nhân kể trên đã làm cho chủ nghĩa Mác mất đi tính
sống động vốn có của nó, và nếu tình hình cứ như vậy, chủ nghĩa Mác sẽ thiếu hơi
thở của cuộc sống, sẽ trở thành lạc hậu, không thể lý giải được những vấn đề mới
mà thực tiễn đặt ra.
Những người lãnh đạo cải tổ lui dần từng bước và ngày càng công khai tuyên
bố từ bỏ những mục tiêu xã hội chủ nghĩa mà họ đã từng hứa hẹn, từ bỏ chủ nghĩa
Mác-Lênin , từ bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Tính chất quan liêu, giáo
điều bảo thủ rất nặng nề ở bộ phận lãnh đạo cấp cao của Đảng và nhà nước tác động
to lớn đến đời sống xã hội. Nhân danh cải tổ với khẩu hiệu dân chủ hoá, công khai
hóa trong bộ phận lãnh đạo cấp cao đã hình thành các phe nhóm. Với chiêu bài phi
chính trị lực lượng vũ trang, quân đội có nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc chứ không thuộc

đảng phái nào để tách lực lượng vũ trang khỏi sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, từng
bước vô hiệu hoá và giải tán Đảng Cộng sản. Sự phân liệt Đảng Cộng sản thành các
phe nhóm chính trị khác nhau, nhiều tổ chức, đảng phái chính trị ra đời đấu tranh
giành quyền lực chính trị. Khuynh hướng dân tộc ly khai nảy sinh, những cuộc xung
đột đẫm máu xảy ra tạo môi trường cho các lực lượng phản động trỗi dậy, xã hội
mất phương hướng gây thảm hoạ cho nhân dân.
Lực lượng phản bội trong nước tìm chỗ dựa từ các chính phủ tư sản bên ngoài,
các thế lực chống chủ nghĩa xã hội cũng xem đây là cơ hội tốt để thực hiện ý đồ
“diễn biến hoà bình”. Chúng ra sức cổ vũ lôi kéo những phần tử cơ hội, phản bội
giữ địa vị cao ở các cơ quan đảng, nhà nước để đưa đất nước theo xu hướng tư bản.

Trang 7
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Khi bộ phận lãnh đạo tối cao đã liên kết với lực lượng đế quốc bên ngoài thì chủ
nghĩa xã hội theo mô hình Xôviết dễ dàng sụp đổ. Đúng như ThS Tạ Trần Trọng
(Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh) nhận định : sự phản bội của một số cá
nhân trong Đảng Cộng sản Liên Xô đã tạo cho sự phản kích của chủ nghĩa tư bản
với chủ nghĩa xã hội đạt hiệu quả cao hơn.
TS Phạm Thăng (Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh) sau khi phân tích
và kết luận rằng: “Bất kỳ một cuộc cách mạng nào, vấn đề cơ bản không phải là có
hoặc không có sai lầm, mà điều cốt lõi là nhìn nhận để khắc phục và sửa chữa sai
lầm như thế nào”. Trong khi đó, ở Liên xô, chủ trương là ''tăng tốc'' về kinh tế để
chấm dứt sự trì trệ nhưng đổi mới công nghệ bằng cách nào cũng bế tắc. Người ta
liền quy cho cơ chế quản lý kinh tế nhưng rồi cũng trầy trật; người ta đã chuyển
nhanh sang cải tổ chính trị và coi đây là ''cái chìa khoá'' cho mọi vấn đề. Hội
nghị Đảng toàn quốc lần thứ 19 (năm 1988) chủ trương chuyển trọng tâm sang cải
tổ hệ thống chính trị trên cơ sở cái gọi là ''tư duy chính trị mới''. Thực chất đó sự
thoả hiệp vô nguyên tắc, là sự đầu hàng, là từ bỏ lập trường giai cấp, là sự phản bội
chủ nghĩa Mác-Lênin,phản bội sự nghiệp xã hội chủ nghĩa. Cuộc cải cách chính trị

đánh thẳng vào hệ thống chính trị của chủ nghĩa xã hội, trước hết là vào tổ chức
Đảng. Nhóm lãnh đạo cải tổ tìm cách loại bỏ khỏi Uỷ ban Trung ương Đảng hàng
loạt những người không tán thành đường lối sai lầm của cải tổ, kiên trì đường lối
chủ nghĩa Mác-Lênin. Những người ngấm ngầm hoặc công khai thù địch với chủ
nghĩa Mác-Lênin chiếm các vị trí chủ chốt trong bộ máy Đảng và Nhà nước.
Những sai lầm đó đã vấp phải làn sóng phê phán, công kích của quần
chúng, gây hoang mang, xáo động đến cực độ trong tư tưởng xã hội, phá vỡ niềm
tin của quần chúng đối với những giá trị của chủ nghĩa xã hội, bôi đen tất cả những
gì gắn với lịch sử 70 năm xây dựng chủ nghĩa xã hội, phủ định sạch trơn mọi thành
tựu của chủ nghĩa xã hội.
Thứ hai, chủ nghĩa đế quốc đã can thiệp toàn diện, vừa tinh vi, vừa trắng trợn,
thực hiện được ''diễn biến hoà bình'' trong nội bộ Liên Xô và các nước Đông Âu.
Chủ nghĩa đế quốc tiến hành các cuộc chiến tranh khi bằng súng đạn, khi bằng
''diễn biến hoà bình'' chống chủ nghĩa xã hội, chống Liên Xô. Chủ nghĩa đế quốc đã
gây ra cuộc chiến tranh lạnh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Các thế lực chống
chủ nghĩa xã hội ở bên ngoài theo sát quá trình cải tổ, mua chuộc cán bộ và xâm
nhập nội bộ Đảng khi có cơ hội và điều khiển cán bộ tha hoái. Các thế lực bên ngoài
tác động vào cải tổ cả về tư tưởng, chính trị và tổ chức. Hứa hẹn viện trợ kinh
tế được dùng làm một thứ vũ khí rất lợi hại để lái cuộc cải tổ theo quỹ đạo
mà phương Tây mong muốn. Chiến lược của Mỹ trước sau như một là đưa chiến
tranh vào bên trong ''bức màn sắt''.
Tóm lại, sự sụp đổ của Liên Xô và Đông Âu đều xuất phát từ những nguyên
nhân rất cụ thể, gồm nguyên nhân bên trong, nguyên nhân bên ngoài ; nguyên nhân
trực tiếp - gián tiếp ; nguyên nhân kinh tế - chính trị - xã hội ; trong đó nguyên nhân
nội tại là trực tiếp và quan trọng. Sự phá hoại của chủ nghĩa đế quốc cùng với sự
phản bội từ bên trong và từ trên chóp bu của các cơ quan quan lãnh đạo cao nhất là
nguyên nhân trực tiếp làm cho Liên Xô sụp đổ. Hai nguyên nhân này quyện chặt
nhau, tác động cùng chiều tạo nên một lưc cộng hưởng rất mạnh và nhanh như một
cơn lốc chính trị trực tiếp phá sập ngôi nhà xã hội chủ nghĩa.

Trang 8
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Trong bối cảnh chủ nghĩa xã hội mô hình Xôviết trì trệ và khủng hoảng thì cải
cách, cải tổ, đổi mới là tất yếu mới có thể đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng.
Nhưng vấn đề là ở chỗ cải cách, cải tổ, đổi mới như thế nào, cần phải giữ vững
nguyên tắc nào mà thôi.
B. ĐÁNH GIÁ TRIỂN VỌNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
Trước hết cần khẳng định sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa xã hội hiện thực
là hoàn toàn phù hợp với quy luật vận động, phát triển khách quan của lịch sử xã
hội, phù hợp với tiến trình lịch sử tự nhiên của các hình thái kinh tế - xã hội.
Từ cuối những năm 60 của thế kỷ XX Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa
Đông Âu đi vào thời kỳ khủng hoảng. Từ tháng 4 năm 1989 trở đi, sự đổ vỡ diễn ra
liên tiếp ở các nước Đông Âu. Chỉ trong vòng 2 năm, đến tháng 9 năm 1991, chế độ
xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và sáu nước Đông Âu đã bị sụp đổ hoàn toàn. Sự đổ
vỡ cũng diễn ra Mông Cổ, Anbani, Nam Tư. Sự kiện đó làm phong trào xã hội chủ
nghĩa thế giới bị tổn thất nghiêm trọng. Kẻ thù thì vội vã vui mừng ra sức khai thác
sự kiện để rêu rao về ''cái chết của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa Mác-Lênin nói
chung''. Tuy nhiên, sự sụp đổ đó là sự sụp đổ của một mô hình của chủ nghĩa xã hội
trong quá trình đi tới mục tiêu xã hội chủ nghĩa. Nó không đồng nghĩa với sự cáo
chung của chủ nghĩa xã hội với tư cách là một hình thái kinh tế - xã hội mà loài
người đang vươn tới.
Phong trào xã hội chủ nghĩa thế giới đang ở giai đoạn thoái trào, song nó sẽ
phục hồi và phát triển. Cũng như mọi thời đại khác trong lịch sử, thời đại quá độ từ
chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế có tiến, có thoái, quanh
co khúc khuỷu, nhưng cuối cùng loài người nhất định sẽ đi đến một xã hội tốt đẹp,
văn minh, dân chủ, tiến bộ hơn chế độ tư bản chủ nghĩa đó chính là chế độ xã hội
chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Sự phát triển xã hội diễn ra theo tiến trình lịch sử
tự nhiên như các nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học đã khẳng định. Đó là xu
thế tất yếu không thể đảo ngược được của lịch sử.

C.Mác và Ph.Ăngghen đã dự báo và chứng minh sự sụp đổ của chủ nghĩa tư
bản là tất yếu. Nhưng trong mấy thập kỷ qua, các nước tư bản chủ nghĩa vẫn còn tồn
tại và đạt được nhiều thành tựu. Tuy nhiên, bản chất của chủ nghĩa tư bản thì không
thay đổi, những mâu thuẫn và khủng hoảng liên tục xảy ra. Đồng thời, chủ nghĩa tư
bản cũng tạo thêm những tiền đề, những yếu tố của phương thức sản xuất mới, hình
thành nền tảng công nghiệp mới, cơ sở hạ tầng ở tầm cao mà chủ nghĩa xã hội sẽ
xây dựng trên đó. Những tiền đề ấy là: việc điều hoà sản xuất - ở mức độ nhất định,
trong phạm vi toàn xã hội; các cơ chế phân phối lại ngoài thu nhập quốc dân; hệ
thống bảo hiểm và các quỹ phúc lợi xã hội; sự tham gia của nhân dân lao động và
công tác quản lý; sự mở rộng dân chủ hơn với các tầng lớp nhân dân. Chủ nghĩa tư
bản đã vô tình hoặc đã buộc phải thực hiện những vấn đề trên. Và chính vì thế, có
thể nói rằng, xã hội tư bản hiện đại, một mặt, tất nhiên đang là tư bản chủ nghĩa,
nhưng mặt khác, chính nó đang chuẩn bị cho sự tự phủ định mình. Ở một số nước tư
bản phát triển cũng nảy sinh xu hướng phát triển “phi tư bản”, “hậu tư bản”, xu
hướng xã hội dân chủ… Điều này chứng tỏ chủ nghĩa tư bản không phải là “xã hội
tốt đẹp cuối cùng”, không phải là tương lai của loài người.

Trang 9
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Trong bối cảnh Liênxô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu sụp đổ, ở một
số nước xã hội chủ nghĩa khác đã tiến hành đổi mới, cải cách mở cửa thành công, đã
đưa đất nước vượt qua khó khăn khủng hoảng và đạt được những thành tựu to lớn.
Bên cạnh đó, ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là ở Mỹ Latinh, từ những năm 1990
đã xuất hiện xu thế thiên tả và ngày càng phát triển mạnh lên thành một trào lưu
vào đầu thế kỷ XXI.
Tóm lại, tình hình thế giới mặc dù đang vận động rất phức tạp nhưng loài
người nhất định tiến tới chủ nghĩa xã hội, đó cũng chính là quy luật vận động khách
quan của lịch sử.
I. BẢN CHẤT CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN KHÔNG THAY ĐỔI

C.Mác và Ph.Ăngghen đã từng đánh giá rất cao vai trò lịch sử của giai cấp tư
sản và chủ nghĩa tư bản. Trong tác phẩm Tuyên ngôn của đảng cộng sản, các ông
viết “giai cấp tư sản đã đóng vai trò hết sức cách mạng trong lịch sử”; song các ông
cũng dự báo và chứng minh những dự báo của mình “sự sụp đổ của giai cấp tư sản
và sự thắng lợi của giai cấp vô sản đều là tất yếu như nhau”. Vận dụng quan điểm,
phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin trong tác phẩm “Chủ nghĩa đế quốc
giai đoạn tột cùng của chủ nghĩa tư bản” chỉ ra những mâu thuẫn, xu hướng vận
động của chủ nghĩa tư bản đến chủ nghĩa đế quốc là giai đoạn “tột cùng”, ăn bám và
giãy chết và là phòng chờ của chủ nghĩa xã hội.
Trong mấy thập kỷ qua, do biết ''tự điều chính và thích ứng'' đồng thời sử dụng
triệt để những thành tựu của cách mạng khoa học và công nghệ, các nước tư bản
chủ nghĩa đã vược qua một số cuộc khủng hoảng và vẫn còn khả năng phát triển.
nhưng đó không phải là chế độ xã hội tương lai của nhân loại bởi bản chất bóc lột,
phản dân chủ, vô nhân đạo của chủ nghĩa tư bản không thay đổi. Chính phương thức
sản xuất dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa gây ra những ung
nhọt không thể chữa khỏi.
Trong cuốn sách ngoài vòng kiểm soát (xuất bản năm 1993) Brêdinsky đã cay
đắng thừa nhận 20 khuyết tật của xã hội vào thời điểm đó. Trong 20 khuyết tật ấy,
có những khuyết tật đã trở thành phổ biến ở các nước tư bản, như: chăm sóc y
tế không đầy đủ, giáo dục trung học chất lượng kém, vấn đề phân biệt chủng tộc,
nghèo đói…ngày càng sâu sắc, tội ác bạo lực tràn lan, cảm giác trốn rổng về tinh
thần,…làm cho xã hội lâm vào khủng hoảng và vô phương vứu chữa.
Trong khuôn khổ của chủ nghĩa tư bản, dù là chủ nghĩa tư bản hiện đại, trên
thế giới ngày nay vẫn có đến 1,2 tỷ con người phải tiếp tục chịu nghèo đói, tật
bệnh, mù chữ, chiến tranh, hưởng mức thu nhập dưới l USD 1 ngày; 2,5 tỷ người
nghèo có tổng thu nhập chỉ bằng thu nhập của 250 tỷ phú, triệu phú lớn nhất
thế giới gộp lại; 1/3 lực lượng lao động toàn thế giới, tức là khoảng 1 tỷ người bị
thất nghiệp ở các mức khác nhau; tại hơn 100 nước đang hoặc kém phát triển, mức
thu nhập bình quân đầu người giảm đi so với thập niên trước, hàng ngày có đến
30.000 trẻ em chết bệnh mà lẽ ra có thể được cứu sống, và số người lớn mù chữ lên

đến hơn 800 triệu người.
Sự kiện giới cầm quyền Mỹ và giới cầm quyền Anh tấn công I-rắc năm 2003
càng khẳng định bản chất hiếu chiến của chúng.
Chủ nghĩa tư bản với những mâu thuẫn bên trong không thể khắc phục. Xã
hội tư bản không dễ biến màu bản chất của mình chỉ bằng lối xưng danh mới ''phi
hệ tư tưởng hoá'' như ''xã hội tư bản'', ''xã hội hậu công nghiệp'', ''xã hội tin hoá'',

Trang 10
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
''xã hội kinh tế tri thức hoá''. Nhiều học giả tư sản đã cho rằng, chủ nghĩa tư bản
là không thể chấp nhận được.
Vì vậy, đó không phải là chế độ xã hội tương lai của nhân loại.
II. SỰ SỤP ĐỔ, KHỦNG HOẢNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC CHỈ LÀ TẠM THỜI
Vào những năm cuối thập kỷ 80, đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, khi chế độ xã
hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ, khiến phong trào cách mạng
xã hội chủ nghĩa thế giới tạm thời lâm vào thoái trào, đã có không ít người vốn nuôi
hy vọng đi tới chủ nghĩa xã hội bằng con đường bằng phẳng, êm ả, rốt cuộc lại
nhanh chóng rơi vào tâm trạng bi quan, thất bại chủ nghĩa. Trước sự khủng hoảng,
đổ vỡ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu, họ đã vội vàng phủ nhận
nội dung và tính chất cơ bản của thời đại hiện nay. Đương nhiên là, chúng ta không
được phép dửng dưng trước sự khủng hoảng, đổ vỡ ở hàng loạt nước trong hệ thống
xã hội chủ nghĩa. Chẳng lẽ, sự khủng hoảng, đổ vỡ của chế độ xã hội chủ nghĩa
không đưa ra lời cảnh tỉnh nào đối với những người cách mạng hay sao? Song, nếu
vì thế mà đã vội vàng đi đến kết luận rằng nội dung và tính chất của thời đại đã thay
đổi thì thật là một sai lầm lớn.
Nhiều năm đã qua sau sự biến động nói trên, thực tiễn đã và đang diễn ra trên
thế giới cho phép chúng ta khẳng định rằng, sự sụp đổ đó không có nghĩa là sự sụp
đổ của chủ nghĩa xã hội với tư cách là một học thuyết khoa học và cách mạng, kim

chỉ nam cho sự nghiệp giải phóng hoàn toàn và triệt để giai cấp công nhân, nhân
dân lao động, các dân tộc bị áp bức và giải phóng con người, xây dựng xã hội xã hội
chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Sự sụp đổ ấy cũng không phải là sự sụp đổ của
phong trào xã hội chủ nghĩa thế giới, vì hiện nay các nước xã hội chủ nghĩa ở Châu
Á và Châu Mỹ Latinh vẫn tiếp tục giành được những thắng lợi to lớn không những
trụ vững mà còn có bước phát triển mới rất quan trọng. Ơ các nước xã hội chủ nghĩa
trước đây, các lực lượng xã hội chủ nghĩa theo tiến trình phát triển của lịch sử, tất
yếu sẽ tìm ra phương thức hoạt động phù hợp với thực tiễn của mỗi nước, để được
tổ chức lại và sẽ tiến bước trên con đường đấu tranh cho sự thắng lợi của chủ nghĩa
xã hội.
Phong trào xã hội chủ nghĩa thế giới đang ở một khúc quanh lịch sử, một bước
thụt lùi lớn, song chắc chắn rằng loài người cuối cùng nhất định sẽ tiến tới chủ
nghĩa xã hội vì đó là quy luật tiến hoá của lịch sử. Dù cho hiện nay có những đảo
lộn rất lớn, nhưng những đảo lộn ấy không hề làm thay đổi tính chất và nội dung
của một thời đại có tính lịch sử toàn thế giới, được mở đầu bằng Cách mạng Tháng
Mười Nga vĩ đại năm 1917.
Khẳng định đó là hoàn toàn đúng và có cơ sở vững chắc. Bởi lẽ, thời đại lịch
sử có tầm bao quát rộng lớn và phản ảnh tổng quát một giai đoạn lớn của lịch sử,
mang ý nghĩa cơ bản về sự vận động của thế giới, cũng như của mỗi cộng đồng
quốc gia dân tộc. Một thời đại cụ thể, suy đến cùng, là tổng hoà những nhân tố lịch
sử cấu thành, là sự xác nhận của lịch sử với tính hợp quy luật đối với sự tồn tại của
một chế độ xã hội nhất định.
Khi phân tích mâu thuẫn cơ bản của chủ tư bản thông qua những biến đổi về
kinh tế chính trị của nó, C. Mác đã chỉ ra lôgích khách quan tất yếu dẫn tới sự phủ
định của chính chủ nghĩa tư bản và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội – giai đoạn đầu
của hình thái kinh tế xã hội mới, hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa.

Trang 11
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG

Hiện nay, mặc dù phong trào chủ nghĩa xã hội thế giới đang ở giai đoạn thoái
trào, sự sụp đổ của chế độ xã hoi chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Au là một
tổn thất lớn của phong trào xã hội chủ nghĩa. Song, sự biến động ấy không làm bánh
xe lịch sử toàn thế giới quay ngược lại, không làm thay đổi tính chất và nội dung
căn bản của thời đại hiện nay.
Là cột mốc mở đầu thời đại mới, Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại đã làm
thay đổi trật tự xã hội cũ – tư bản chủ nghĩa, và khai sinh ra một trật tự xã hội mới -
xã hội chủ nghĩa trên toàn thế giới. Mặc dù chế độ xã hội mới do cuộc cách mạng ấy
tạo dựng chỉ mới tồn tại trên 70 năm, nhưng nó đã biến nước Nga lạc hậu thành
cường quốc công nghiệp hàng đầu. Nó giải phóng nhân lao động khỏi ách áp bức
bóc lột, đưa nhân loại thoát khỏi thảm họa của chủ nghĩa phát xít, thúc đẩy phong
trào cách mạng xã hội chủ nghĩa và cách mạng giải phóng dân tộc trên toàn thế giới.
Nó còn làm chủ nghĩa tư bản buộc phải tự điều chỉnh. Sự kiện đó đã chứng tỏ Cách
mạng Tháng Mười mở ra một thời đại mới không phải là một hiện tượng ngẫu
nhiên, không phải bước đi chênh lệch của lịch sử. Cách mạng Tháng Mười Nga
không hoàn toàn giống với sự tiên đoán của C. Mác về cách mạng xã hội chủ Nghĩa,
song vẫn đúng với biện chứng lịch sử do các nhà sáng lập chủ nghĩa cộng sản khoa
học vạch ra.
Với tư duy biện chứng, trước sau như một chúng ta tuyên bố sự diệt vong là
không thể tránh khỏi của chủ nghĩa tư bản trên toàn thế giới. Chủ nghĩa tư bản vẫn
mang trong mình những mâu thuẫn đối kháng vốn có, những nhân tố chứa đựng sự
bùng nổ xã hội sâu sắc, song nó hiện nay vẫn là một chế độ xã hội đang tồn tại. Chủ
nghĩa xã hội với những thành tựu đã đạt được trong gần một thế kỷ đã tồn tại, vẫn
đang chứng tỏ trước loài người khả năng và triển vọng phát triển của mình. Với tư
cách một sự kiện lịch sử vừa mới xác lập và đang còn là những thử nghiệm ban đầu,
sự đổ vỡ, mất mát của chủ nghĩa xã hội dẫu là hiện thực, song đó chỉ là tạm thời.
Phong trào xã hội chủ nghĩa thế giới dẫu đang ở giai đoạn thoái trào, song rồi đây
nó sẽ phục hồi và phát triển. Ph. Ăngghen đã từng nói, không có chế độ nô lệ cổ đại
thì không có chủ nghĩa hiện đại. Lịch sử vừa đòi hỏi con người hành động sáng tạo,
lại vừa tạo ra những tiền đề cho quá trình sáng tạo mới của con người. Lịch sử

chứng tỏ rằng, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi
toàn thế giới không diễn ra trong một thời gian ngắn và theo một con đường thẳng
tắp. Cũng như mọi thời đại khác trong lịch sử, nó có tiến, có thoái, quanh co khúc
khuỷu, nhưng cuối cùng loài người nhất định sẽ đi đến một xã hội tốt đẹp văn minh,
dân chủ, tiến bộ hơn chế độ tư bản chủ nghĩa – đó chính là chế độ xã hội chủ nghĩa
và cộng sản chủ nghĩa. Sự phát triển xã hội diễn ra theo tiến trình lịch sử – tự nhiên
như các nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học khẳng định. Đó là xu thế tất yếu
không thể đảo ngược của lịch sử.
Mặc dù đã có biết bao biến cố lớn lao diễn ra trong hơn một thập kỷ qua mà
biến cố lớn nhất là sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước
Đông Âu, song thời đại ngày nay vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới, mở đầu bằng Cách mạng Tháng Mười Nga
vĩ đại. Đó là thời đại đấu tranh cho thắng lợi của hoà bình, độc lập dân tộc dân chủ
và chủ nghĩa xã hội, tạo ra những tiền đề vật chất – kỹ thuật ngày càng đầy đủ cho
việc chuyển lên chủ nghĩa xã hội.
Khúc quanh hiện nay của lịch sử cách mạng thế giới, dù có làm cho sự quá
độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới bị kéo dài thêm, xong
không thể đảo ngược được xu thế ấy của thời đại. Con đường của thời đại, con

Trang 12
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
đường mà nhân loại đang đi tới chính là con đường thắng lợi của hòa bình, độc lập
dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
III. CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN
THỰC Ở VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC
Trong bối cảnh Liênxô và các nước xẫ hội chủ nghĩa Đông Âu sụp đổ, thì ở
một số nước xã hội chủ nghĩa khác điển hình là Trung Quốc và Việt Nam đã tiến
hành đổi mới, cải cách mở cửa thành công, đã đưa đất nước vượt qua khó khăn
khủng hoảng và đạt được những thành tựu to lớn. Trên cơ sở kiên trì, vận dụng sáng

tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước mình, đã tìm ra con đường
đi lên chủ nghĩa xã hội. Công cuộc cải cách, mở cửa bao gồm những yếu tố sau:
Thứ nhất, từ bỏ mô hình kinh tế kế hoạch tập trung chuyển sang kinh tế thị
trường xã hội chủ nghĩa hoặc theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Với những đặc
trưng: đa dạng hoá hình thức sở hữu, trong đó quốc hữu giữ vai trò chủ thể , hoặc
là công hữu là nền tảng, kinh tế nhà nước là chủ đạo; sở hữu cổ phần được xem
là hình thức chủ yếu của chế độ công hữu, hoặc doanh nghiệp cổ phần trở thành
hình thức tổ chức kinh tế phổ biến; đa dạng hoá hình thức phân phối, xem trọng
phân phối theo lao động, đảm bảo quyền kinh doanh bình đẳng cho mọi loại hình
doanh nghiệp không phân biệt đối xử; giá cả, tỷ giá, lãi suất do thị trường xác định
có sự điều tiết của Nhà nước; phát triển đồng bộ các loại thị trường từ hàng hoá
đến dịch vụ, thị trường chứng khoán
Thứ hai, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo hướng xây
dựng hệ thống luật pháp ngày càng tương đồng với hệ thống luật pháp hiện , giảm
dần sự cao thiệp vi mô, sự can thiệp vào hoạt động kinh doanh của các doanh
nghiệp, gia tăng quản lý vĩ mô, gia tăng sự phân quyền cho các địa phương; thực
hiện chế độ dân chủ nói chung, đặc biệt là ở các cơ sở theo hướng công khai, minh
bạch, gia tăng sự giám sát của các cấp, của công luận, của Quốc hội…
Thứ ba, xây dựng các tổ chức xã hội phi chính phủ đa đảng gồm các hội
nghề nghiệp, vẫn hoá, tôn giáo, xã hội, các tổ chức này ngày càng có vai trò to lớn
trong các lĩnh vực mà Nhà nước không với tay tới, như từ thiện, cứu trợ người
nghèo…
Thứ tư, hội nhập quốc tế sâu rộng, tham gia vào hầu hết các tổ chức quốc tế,
Liên hợp quốc, các tổ chức khu vực, đặc biệt là đã gia nhập WTO, trở thành những
quốc gia tích cực trong hội nhập khu vực ASEAN, Đông Á.
Thứ năm, đảm bảo sự cầm quyền và lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với công
cuộc xây dựng và phát triển đất nước trên tất cả các mặt. Sự lãnh đạo và cầm quyền
của Đảng Cộng sản được đổi mới theo hướng khoa học, dân chủ và hiệu quả hơn,
phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi nước.
Sau hơn 30 năm (1978) cải cách, mở cửa của Trung Quốc, hơn 20 năm (1986)

đổi mới ở Việt Nam, Trung Quốc và Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn,
được cộng đồng quốc tế thừa nhận và đánh giá cao, vị thế của Trung Quốc và Việt
Nam ngày càng được thế giới tôn trọng. Thành công của cải cách, mở cửa của
Trung Quốc, đổi mới ở Việt Nam cũng là thắng lợi của chủ nghĩa Mác-Lênin, của
chủ nghĩa xã hội.
IV. NHỮNG NHÂN TỐ MỚI CỦA XU HƯỚNG ĐI LÊN CHỦ
NGHĨA XÃ HỘI Ở MỘT SỐ QUỐC GIA ĐƯƠNG ĐẠI

Trang 13
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
1. Các yếu tố xã hội chủ nghĩa đã xuất hiện trong lòng xã hội
tư bản.
Theo quan điểm của C.Mác “sự thay thế của các hình thái kinh tế-xã hội là một
quá trình lịch sử-tự nhiên”. Chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội với tư cách là hai
hình thái kinh tế xã hội khác nhau, kế tiếp nhau, xã hội trước tất yếu bị xã hội sau
thay thế, xã hội sau vừa phủ nhận xã hội trước vừa kế thừa và phát triển những
thành tựu mà xã hội trước tạo ra.
Hiện nay, chủ nghĩa tư bản hiện đại đang và sẽ tiếp tục phát triển thông qua
chính những cuộc khủng hoảng, những cuộc cải cách để thích ứng, và phát triển lên
mức cao nhất là chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, sự chuẩn bị đầy đủ nhất cho
chủ nghĩa xã hội.
Chủ nghĩa tư bản ngày nay đã tạo ra nền sản xuất lớn với khoa học công nghệ
ngày càng hiện đại, sự phát triển xã hội hoá sản xuất đang “nẩy mầm” những nhân
tố của chủ nghĩa xã hội. Sự xuất hiện những công ty cổ phần trong phương thức sản
xuất tư bản chủ nghĩa, sự tăng lên của nó và những nhân tố xã hội chủ nghĩa khác có
nghĩa là sự phát triển của quá trình lịch sử tự nhiên trong đó chủ nghĩa tư bản bắt
đầu quá độ sang phương thức sản xuất mới. Trong xã hội tư bản hiện đại, về mặt sở
hữu, sự xuất hiện quốc hữu hoá, chế độ hợp tác, công ty cổ phần, nhà nước đóng vai
trò điều tiết quản lý về vốn, nguồn lao động tham gia quản lý xí nghiệp ở mức độ

khác nhau, sự rút ngắn khoảng cách giữa thành thị và nông thôn, lao động trí óc với
lao động chân tay, tính dân chủ và xã hội của nhà nước tăng lên v.v tất cả những cái
đó nếu không nói đó là những nhân tố của chủ nghĩa xã hội ở mức độ nhất định, thì
đó cũng là sự chuẩn bị điều kiện vật chất cho chủ nghĩa xã hội.
Sau cách mạng Tháng Mười nhất là từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, ở một
số nước tư bản phát triển cũng nảy sinh xu hướng phát triển “phi tư bản”, “hậu tư
bản”, xu hướng xã hội dân chủ… Điều này chứng tỏ chủ nghĩa tư bản không phải là
“xã hội tốt đẹp cuối cùng”, không phải là tương lai của loài người.
2. Đã xuất hiện những nhân tố mới của xu hướng đi lên chủ
nghĩa xã hội ở một số quốc gia trong thế giới đương đại
Sau những cơn địa chấn dữ dội về chính trị, dẫn tới sự tan rã của cộng đồng
các nước xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và khu vực Trung, Đông Âu, các thế lực thù
địch của chủ nghĩa xã hội đã triệt để lợi dụng cơ hội này để “thừa gió bẻ măng”.
Chúng ra sức khua chiêng gióng trống hòng tống khứ cái “bóng ma chủ nghĩa cộng
sản đã từng ám ảnh châu Âu” và không ngừng khuấy động các cuộc bạo loạn về
chính trị nhằm xuất khẩu phản cách mạng dưới những ngôn từ lừa mị: “cách mạng
đường phố”, “cách mạng nhung”, “cách mạng màu sắc” – “màu hoa hồng”, “màu da
cam”, “màu hoa tuy-líp”, “màu Jeans”… Thế nhưng, cũng chính trong thời điểm ấy,
tại khu vực Tây bán cầu đã xuất hiện một “làn sóng đỏ” - thông qua bầu cử dân chủ,
các thủ lĩnh của phong trào cánh tả đã nắm chính quyền tại 9 quốc gia từng được
mệnh danh là “sân sau” của Mỹ: Brazil, Bolivia, Chile, Venezuela, Argentina,
Panama, Paraguay, Nicaragua, Ecuador.
Châu Mỹ Latinh vốn là một “tân đại lục” nổi tiếng của cộng đồng 560 triệu cư
dân, là “miền đất hứa” có những nguồn lợi thiên nhiên vô cùng phong phú. Theo
tính toán của các chuyên gia kinh tế, vùng đất Mỹ Latinh có thể bảo đảm cho 1 tỷ
người trên trái đất hưởng thụ mức sống cao. Ấy thế mà hàng trăm triệu dân Trung
và Nam Mỹ đã phải sống triền miên trong cảnh đói nghèo. Ở Argentina, số địa chủ

Trang 14
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
chỉ với tỷ lệ 1,2% dân số nhưng lại chiếm hơn một nửa ruộng đất canh tác trong cả
nước.
Tại Mexico, giữa lúc 2 triệu nông dân không có ruộng, thì gần 2.500 chủ đại
điền trang chiếm hữu từ 10.000 đến 300.000ha điền địa mỗi người. Chỉ tính trong 2
thập niên (1980-1999), số người nghèo đói ở Mỹ Latinh đã tăng thêm 100 triệu.
Tổng số nợ nước ngoài trong khu vực đã vượt lên mức kỷ lục với 850 tỷ USD và số
người thất nghiệp đã gia tăng đến hơn 200 triệu. Có thể nói nạn đói nghèo, thất
nghiệp, nợ nước ngoài, tham nhũng và khủng hoảng xã hội là những căn bệnh kinh
niên của miền đất hứa này.
Giương cao ngọn cờ đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ
nghĩa xã hội, kiên quyết thoát khỏi vòng kiềm tỏa của cái gọi là “chủ nghĩa tự do
mới” do Mỹ áp đặt, những lãnh tụ có uy tín của phong trào cánh tả như Daniel
Ortega (Nicaragua), Lula da Silva (Brazil), Hugo Chavez (Venezuela), Evo Morales
(Bolivia), Rafael Correa (Ecuador)…, đã và đang tìm tòi xây dựng những mô hình
mới thích ứng với sự nghiệp đấu tranh “giành chính quyền trong thế kỷ 21”, nhằm
mục tiêu tiến tới “xây dựng nền dân chủ toàn diện”, “xây dựng chủ nghĩa xã hội
kiểu mới”, “xây dựng chủ nghĩa xã hội Simon Bolivar”, “xây dựng chủ nghĩa xã hội
thế kỷ 21”…
Cao trào đấu tranh hướng tới “chủ nghĩa xã hội thế kỷ 21” của nhân dân lục
địa châu Mỹ Latinh hiện nay là nhằm giải quyết vấn đề dân tộc, dân quyền, dân
sinh, dân chủ và tiến bộ xã hội. Phong trào cánh tả đang lên tại lục địa châu Mỹ
Latinh, chính là sự hợp lưu của các dòng chảy được khơi nguồn từ Đảng Lao động
Brazil, Đảng Xã hội Chile, Mặt trận giải phóng dân tộc Sandino, Đảng Phong trào
nền cộng hòa thứ năm của Venezuela, Đảng Phong trào tiến lên chủ nghĩa xã hội
của ông Evo Morales ở Bolivia… Nguồn lực và sức mạnh của những dòng chảy ấy,
đã được khơi dậy từ trong tình cảm cách mạng và ý chí quật khởi của các tầng lớp
nhân dân.
Được sự ủng hộ mạnh mẽ của quảng đại quần chúng thông qua lá phiếu bầu cử
tổng thống, những nhân vật nổi tiếng của phong trào cánh tả đã đàng hoàng bước

lên vũ đài chính trị. Với sự đóng góp đắc lực kể cả nhân lực, vật lực và tài lực của
quần chúng, các chính phủ của phong trào cánh tả đã tiến hành được những cải cách
về thể chế, quốc hữu hóa những ngành kinh tế trụ cột (như ngành dầu khí), giải
quyết những vấn đề quan trọng như: xóa đói giảm nghèo, xóa nạn mù chữ, xây dựng
thêm trường học, cải thiện dịch vụ y tế…
Một nhân tố khác góp phần quyết định sự thắng lợi của các lực lượng cánh tả ở
lục địa châu Mỹ Latinh, đó là sự ủng hộ của phong trào cộng sản và công nhân
trong khu vực. Ở Venezuela, Đảng Cộng sản kiên định ủng hộ các phong trào đấu
tranh của các lực lượng cánh tả suốt 10 năm qua. Trong cuộc bầu cử tổng thống
năm 2006, Đảng Cộng sản đã góp gần nửa triệu phiếu bầu cho Tổng thống Hugo
Chavez. Quốc hội và Chính phủ Venezuela hiện nay có một bộ trưởng và 6 nghị sĩ
là đảng viên Cộng sản…
Theo dõi những cuộc bầu cử ở lục địa châu Mỹ Latinh trong thời gian qua,
chúng ta có thể thấy rõ các lực lượng đối lập chiếm khoảng 40% tỷ lệ phiếu bầu.
Điều quan trọng là, sau khi giành được chính quyền bằng con đường nghị trường,
các thế lực cách mạng phải tổ chức thực thi quyền lực trong hành lang pháp lý, điều

Trang 15
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
kiện thể chế chính trị và cơ sở kinh tế-xã hội của chế độ tư bản chủ nghĩa. Cuộc đấu
tranh để giải quyết vấn đề “ai thắng ai” sẽ diễn ra phức tạp trong nhiều lĩnh vực hoạt
động. Những vấn đề dân tộc, dân quyền, dân sinh, dân chủ và khủng hoảng kinh tế-
xã hội đã tồn đọng qua nhiều năm tháng, các tầng lớp nhân dân khao khát mong đợi
sớm được giải quyết, sẽ tạo thành áp lực lớn đối với các chính phủ đang cầm quyền.
Đó là những khó khăn, thách thức không nhỏ.
Nhằm thực hiện thắng lợi Cương lĩnh xây dựng “Chủ nghĩa xã hội thế kỷ 21”,
các nhà lãnh đạo cánh tả ở châu Mỹ Latinh đã đề ra nhiều quyết sách quan trọng.
Một là, Thành lập một chính đảng tiền phong “rộng lớn nhất, dân chủ nhất và
cách mạng nhất” để lãnh đạo đất nước. Sự ra đời của Đảng Xã hội chủ nghĩa Thống

nhất Venezuela hai năm trước đây, do Tổng thống Hugo Chavez làm Chủ tịch, là
một sự kiện lịch sử có ý nghĩa lớn lao.
Đảng tự xác định là chính đảng xã hội chủ nghĩa, chống chủ nghĩa tư bản, chủ
nghĩa đế quốc, vì lợi ích của giai cấp lao động và của dân tộc, lấy tư tưởng Các
Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin, X. Bôliva làm kim chỉ nam hoạt động. Đảng cũng tự
khẳng định nhiệm vụ của mình là “rèn luyện đạo đức cách mạng, phê bình và tự phê
bình, áp dụng nguyên tắc tập trung dân chủ, chống nguy cơ quan liêu, xa rời thực
tiễn và độc đoán, chuyên quyền”…
Hai là, Tiến hành sửa đổi hiến pháp và thực hiện các biện pháp hiến định phù
hợp để cải tạo bộ máy Nhà nước tư sản, nhằm tạo ra hàng loạt các chính sách vĩ mô
về quản lý Nhà nước đối với nền kinh tế như: đẩy mạnh việc quốc hữu hóa các
ngành dầu khí, điện lực, viễn thông… Ưu tiên dành vốn đầu tư cho các chương trình
xã hội, chống đói nghèo.
Ba là, Đặc biệt quan tâm đến vấn đề xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng,
biến quân đội thành công cụ chính trị và quân sự của Đảng để bảo vệ và phát triển
thành quả cách mạng.
Bốn là, Củng cố sự đoàn kết và mở rộng mối quan hệ hợp tác và liên kết giữa
những chính phủ cánh tả với các nước trong khu vực lục địa châu Mỹ Latinh và
vùng biển Caribe – đặc biệt là với Cuba, tạo thành sức mạnh tổng hợp giành lại chủ
quyền về kinh tế.
Cùng với sự toàn thắng của cách mạng Cuba, những thắng lợi vang dội của
phong trào cánh tả ở lục địa châu Mỹ Latinh trong thời gian qua đã đập tan “thuyết
định mệnh địa lý” vẫn đầu độc nhân dân châu Mỹ Latinh. Nó còn là một bằng
chứng sinh động xác minh rằng sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và
Đông Âu không có nghĩa là sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội với tư cách là một học
thuyết cách mạng và khoa học. Nó cũng khẳng định tính đúng đắn và sức sống vĩ
đại của học thuyết Mác
C. Ý NGHĨA CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VỚI VIỆT NAM
Ngọn cờ tư tưởng và lý luận mà Đảng ta và Bác Hồ luôn giương cao là chủ

nghĩa Mác-Lê Nin. Chủ nghĩa Mác là vỉa tầng quý giá nhất của trí tuệ loài người, là
cốt lõi tinh thần của chủ nghĩa xã hội. Chính chủ nghĩa Mác-Lê Nin đã tạo điều kiện
cho phong trào xã hội chủ nghĩa có những bước đi khổng lồ, đem lại cho chủ nghĩa
xã hội vị trí xứng đáng trong những nấc thang phát triển của xã hội loài người. Chủ

Trang 16
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
nghĩa Mác không nghĩ thay cho chúng ta. Nhưng chính chủ nghĩa Mác đã cung cấp
cho chúng ta một phương pháp phân tích, một cách nhìn thích hợp, một chiến lược
chính trị đúng để cải tạo xã hội, để áp dụng một cách thành công vào công cuộc đổi
mới mọi mặt đời sống xã hội hiện nay và thực tiễn xây dựng xã hội chủ nghĩa lâu
dài trên đất nước ta.
Bất chấp sự khủng hoảng sụp đổ của Liênxô và Đông âu, bằng sự kiên trì bền
bỉ, sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, nhờ nắm vững quy luật hình thành và phát triển
của chủ nghĩa xã hội và vận dụng sáng tạo bản chất khoa học và cách mạng của chủ
nghĩa Mác-Lênin, chủ nghĩa xã hội đổi mới Việt Nam đã chứng tỏ sức sống mãnh
liệt của mình và ngày càng thu được những thành tựu to lớn, tạo ra cho mình sức
mạnh phi thường để đập lại, để xóa đi cái “câu chuyện hoang đường về bóng ma
cộng sản” - cái “bóng ma” không chỉ “ám ảnh châu Âu” hồi giữa thế kỷ 19 mà ám
ảnh luôn cả các lực lượng chống đối cộng sản trên toàn thế giới thời đương đại.
Rõ ràng, chúng ta đang trong giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế
độ tư bản chủ nghĩa với phương thức “phát triển rút ngắn” nhằm đạt tới mục tiêu
dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Xây dựng chủ nghĩa xã
hội, đương nhiên là một sự nghiệp to lớn, lâu dài, đầy khó khăn phức tạp.
Hơn nữa, trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta, khi thực tiễn
đất nước nảy sinh hàng loạt vấn đề cần được giải đáp về mặt lý luận, Đảng ta đã
luôn luôn đứng trên lập trường, quan điểm, phương pháp của chủ nghĩa Mác-Lênin
để tổng kết những kinh nghiệm thực tiễn và đưa ra được đường lối, chủ trương,
chính sách cùng với bước đi và cách làm cụ thể phù hợp với thực tiễn cách mạng

nước ta. Chẳng hạn, trong quá trình đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ
nghĩa, Đảng ta đã coi đổi mới tư duy lý luận, tư duy chính trị về chủ nghĩa xã hội là
khâu đột phá, coi đổi mới kinh tế là trọng tâm và phải đi trước một bước. Đảng ta
cũng khẳng định, đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị phải gắn kết với nhau, nhưng
đổi mới chính trị phải trên cơ sở thành tựu của đổi mới kinh tế và phục vụ cho tiếp
tục đổi mới kinh tế, ngược lại, đổi mới kinh tế phải đúng định hướng chính trị, phải
góp phần tăng cường ổn định chính trị.
Thực tiễn cho thấy, công cuộc đổi mới đất nước ngày càng đi vào chiều sâu thì
chúng ta càng phải đối diện với những vấn đề khó khăn, phức tạp mới. Đất nước
hiện đang đứng trước cả cơ hội lớn và thách thức lớn:
Làm thế nào để tỏ thái độ thật đúng đắn, thật chính xác trong cách giải quyết
các mâu thuẫn lớn của thế giới đương đại thuộc lĩnh vực chiến tranh - hòa bình;
thuộc các mối quan hệ tôn giáo, dân tộc
Làm thế nào để hòa nhập với thế giới đang có vẻ như là đã được đổi mới thích
hợp với chúng ta, mà không bị hòa tan. Làm thế nào để tạo được sự thống nhất, dù
là tương đối, về mặt quan điểm, quan niệm; về đường lối chiến lược, sách lược,
chiến thuật của chúng ta trong các giai đoạn cách mạng mới
Làm thế nào để tạo được sự nhất trí, đồng tình, đồng thuận trong Đảng Cộng
sản và trong nội bộ nhân dân để chống cho bằng được các âm mưu và những hành
vi “diễn biến hòa bình” từ phía chống đối Việt Nam một cách cực đoan đang cố sức
hoạt động chia rẽ dân tộc, mưu toan hạ bệ các thần tượng cách mạng, xóa bỏ thành
tựu kháng chiến, cổ vũ cho mưu đồ thực hiện đa đảng, đa nguyên.
Làm thế nào để chống cho bằng được những mưu đồ kích động các mâu thuẫn
vi mô để hòng xóa nhòa hoặc vô hiệu hóa những thành tựu đoàn kết, liên kết giữa

Trang 17
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
Việt Nam và quốc tế mang tính vĩ mô và đã trở thành truyền thống trên các nguyên
tắc phù hợp với những nguyên lý cộng sản chủ nghĩa

Tiếp tục quán triệt chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng con
đường cách mạng Việt Nam, trong công cuộc đổi mới hiện nay, Đại hội X của Đảng
khẳng định toàn Đảng, toàn dân tranh thủ thời cơ, vượt qua thách thức, đổi mới
mạnh mẽ, toàn diện và đồng bộ phát triển nhanh, bền vững thực hiện mục tiêu dân
giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh theo định hướng xã hội chủ
nghĩa. Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức. Nâng
cao chất lượng, hiệu quả giáo dục đào tạo, khoa học và công nghệ, phát triển nguồn
nhân lực. Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng
chính sách phát triển. Phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội. Tăng
cường quốc phòng và an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa. Mở rộng quan hệ đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế.
Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, tiếp tục đổi mới phương thức hoạt
động của các đoàn thể nhân dân. Phát huy dân chủ, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đổi mới, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng
lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng.
Với thành công ngày càng to lớn của công cuộc đổi mới, đất nước ta, một lần
nữa trở thành nơi gửi gắm niềm tin và sự kỳ vọng của bạn bè quốc tế. Việt Nam
hôm nay đang được nhìn nhận một cách đầy ngưỡng mộ: “Đường lối đổi mới trong
đó kết hợp kinh tế thị trường với kế hoạch, tiến lên chủ nghĩa xã hội trên cơ sở công
nhận sự tồn tại của nhiều thành phần kinh tế là con đường của những người mở
đường mới mẻ trong lịch sử ”
Đảng ta đã ngày càng làm sáng tỏ con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta thời kỳ đổi mới. Đó là con đường “phát triển quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua
chế độ tư bản chủ nghĩa, tức là bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản
xuất và kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành
tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học và
công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền tảng kinh tế hiện
đại” (ĐCSVN, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH,
NXB ST, H, 1991, tr.21.)

” Hy vọng rằng Đảng cộng sản Việt Nam và nhân dân Việt Nam, đã từng
chiến thắng trong cuộc đấu tranh đầy gian khổ trước đây, sẽ thành công trước thách
thức mới trên chặng đường mà chưa một ai đi qua” (Lời chào mừng Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ IX Đảng cộng sản Việt Nam, NXB CTQG, HN, 2001, tr.53.)
KẾT LUẬN
Bất chấp thăng trầm của lịch sử, từ khi ra đời đến nay, chủ nghĩa xã hội luôn
luôn tỏ rõ sức sống mãnh liệt của mình. Không ai có thể phủ nhận những thành tựu
và những tác động của nó đối với thế giới. Sự khủng hoảng sập đổ của Liênxô và
các nước chủ nghĩa xã hội Đông Âu chỉ là một khúc quanh của lịch sử. Khúc quanh
ấy, dù có làm cho sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế
giới bị kéo dài thêm, song không thể đảo ngược được xu thế của thời đại. Con

Trang 18
NGUYÊN LÝ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
đường của thời đại, con đường mà nhân loại đang đi tới chính là con đường thắng
lợi của hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.

Trang 19