Một số giải pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại trên bàn tỉnh Đồng Nai

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––





PHẠM HỮU VŨ




MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG GIAN LẬN THƢƠNG MẠI
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10





LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ THANH LIÊM






Thái Nguyên – 2013


S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất
kỳ luận văn nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này
đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được ghi rõ
nguồn gốc.
Tác giả luận văn


Phạm Hữu Vũ

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn “Một số giải pháp quản lý nhà nước đối với
hoạt động gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai” em xin chân
thành cảm ơn đến các thầy cô giáo của trường Đại học Kinh tế và Quản trị
Kinh doanh- Đại học Thái Nguyên, đặc biệt các thầy cô Khoa chuyên
ngành Quản lý Kinh tế và các thầy cô giáo tham gia giảng dạy Lớp K7D.
Em xin chân thành cảm ơn TS. Vũ Thanh Liêm là giáo viên hướng dẫn trực
tiếp em, đã quan tâm chỉ bảo em hoàn thành tốt luận văn này.
Em xin chân thành cảm ơn đến các đồng chí ở Chi cục quản lý thị
trường tỉnh Đồng Nai, những người thân và bạn bè đã tận tình giúp đỡ, tạo
điều kiện cho em hoàn thành bản luận văn này.
Em xin cam đoan những số liệu sử dụng trong bài luận văn là chính
xác. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng với hạn chế về thời gian và trình độ
nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được
sự chỉ bảo của các thầy cô và ý kiến đóng góp quan tâm của các bạn. Em xin
chân thành cảm ơn và tiếp thu những góp ý để luận văn có chất lượng ngày
càng cao hơn!

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

iii
MỤC LỤC
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các từ viết tắt vii
Danh mục bảng biểu viii
Danh mục sơ đồ hình vẽ ix
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu 1
2. Xác lập và tuyên bố vấn đề nghiên cứu trong đề tài 3
3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 4
4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 4
4.1. Phạm vi về nội dung 4
4.2. Phạm vi về mặt không gian, thời gian 4
5. Kết cấu luận văn 5
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG GIAN LẬN THƢƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
ĐỒNG NAI 6
1.1. Một số khái niệm cơ bản 6
1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về thương mại 6
1.1.2. Khái niệm gian lận thương mại 6

1.1.3. Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại 7
1.2. Bản chất của gian lận thương mại và vai trò của quản lý nhà nước đối với
hoạt động gian lận thương mại 8
1.2.1. Bản chất của gian lận thương mại 8
1.2.2. Vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại . 10


S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv
1.3. Phân định nội dung nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với hoạt động
gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 12
1.3.1. Nguyên tắc của quản lý nhà nước về thương mại đối với hoạt động gian
lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 12
1.3.2. Nội dung quản lý nhà nước về thương mại đối với hoạt động gian lận
thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 14
1.3.3. Các phương pháp quản lý nhà nước về thương mại trong hoạt động
chống gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 16
1.3.4. Công cụ quản lý nhà nước về thương mại trong hoạt động chống gian
lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 17
1.3.5. Đặc điểm của quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại
trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 18
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI “MỘT SỐ
GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG GIAN
LẬN THƢƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI” 21
2.1. Phương pháp nghiên cứu 21
2.1.1. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp 21
2.1.2. Phương pháp phân tích tổng hợp 22
2.1.3. Phương pháp thu thập số liệu qua các nguồn thứ cấp 22

2.1.4. Phương pháp xử lý dữ liệu 22
2.2. Tổng quan tình hình khách thể nghiên cứu của các công trình trước 23
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG GIAN LẬN THƢƠNG MẠI TRÊN ĐỊA
BÀN TỈNH ĐỒNG NAI 27
3.1. Đánh giá khái quát thực trạng gian lận thương mại và các nhân tố ảnh
hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại trên địa
bàn tỉnh Đồng Nai 27
3.1.1. Thực trạng gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 27


S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

v
3.1.1.1. Thực trạng hoạt động thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 27
3.1.1.2. Thực trạng gian lận thương mại trên tỉnh Đồng Nai 29
3.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động gian
lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 34
3.2. Kết quả phân tích dữ liệu sơ cấp 38
3.2.1. Kết quả điều tra 39
3.2.2. Kết quả phỏng vấn 41
3.3. Kết quả phân tích dữ liệu thứ cấp 43
3.4. Các kết luận và phát hiện qua nghiên cứu 49
3.4.1. Những thành công và bài học kinh nghiệm 49
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân 50
3.5. Những dự báo và quan điểm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động
gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 53
Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG GIAN LẬN THƢƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH ĐỒNG NAI TRONG THỜI GIAN TỚI 56

4.1. Quan điểm hoàn thiện trong quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận
thương mại 56
4.1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước 56
4.1.2. Quan điểm của Chi cục QLTT tỉnh Đồng Nai 57
4.2. Một số giải pháp về hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động
gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 58
4.2.1. Giải pháp về phía Chi cục QLTT tỉnh Đồng Nai 58
4.2.2. Giải pháp về phía các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai 61
4.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động
gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai 65


S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi
4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ 65
4.3.2. Kiến nghị với Tổng cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng 69
4.3.3. Kiến nghị với Hiệp hội chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam . 69
KẾT LUẬN 71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC



S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DN : Doanh nghiệp
QLTT : Quản lý thị trường
TP : Thành phố
TW : Trung ương
UBND : Ủy ban nhân dân
VSATTP : Vệ sinh an toàn thực phẩm
WCO : Tổ chức Hải quan thế giới
(World Customs Organization)


S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1. Đối tượng điều tra 38
Bảng 3.2. Kết quả chống gian lận thương mại của các cơ quan chức năng tỉnh
Đồng Nai 44
Bảng 3.3. Kết quả chống gian lận thương mại của Chi cục QLTT tỉnh Đồng Nai 45





S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

ix
DANH MỤC SƠ ĐỒ HÌNH VẼ

Biểu đồ 3.1. Kết quả xử lý hành vi gian lận thương mại của các cơ quan chức
năng tỉnh Đồng Nai từ năm 2009-2011 45
Biểu đồ 3.2. Kết quả kiểm tra, xử lý hành vi gian lận thương mại của Chi cục
QLTT tỉnh Đồng Nai từ năm 2009-2011 46
















1

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, nền kinh tế Việt Nam đang
dần hồi phục và đứng trước vận hội mới với những cơ hội đặc biệt thuận lợi
để thật sự phát triển đúng với tiềm năng của đất nước. Cùng với sự phát triển
đó, các hoạt động vận chuyển, kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả, gian lận
thương mại vẫn còn diễn biến rất phức tạp và ngày càng gia tăng, hậu quả của
nó gây ra ngày càng nghiêm trọng đối với khách hàng nói riêng và với sự phát
triển kinh tế nói chung. Vì vậy, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động
gian lận thương mại trong kinh doanh đang được xã hội rất quan tâm. Tuy
nhiên, nó vẫn chưa thực sự hiệu quả.
Qua kết quả kiểm tra, kiểm soát thị trường, số vụ buôn lậu, gian lận
thương mại ngày càng tăng và khó kiểm soát. Trong năm 2010, các lực lượng
chức năng tỉnh Đồng Nai đã tiến hành xử lý gần 24.000 vụ buôn lậu, sản xuất
kinh doanh hàng giả, gian lận thương mại, thu nộp ngân sách trên 612 tỷ
đồng. So với năm 2009, số vụ kiểm tra, xử lý tăng 36,11%. Tổng số tiền thu
nộp ngân sách tăng 45,03%. Đặc biệt từ cuối năm 2010 đến đầu năm 2011,
lực lượng quản lý thị trường tỉnh Đồng Nai đã kiểm tra 1552 vụ, xử lý 1211
vụ liên quan đến vận chuyển, tiêu thụ hàng lậu, hàng cấm, hàng giả, hàng kém
chất lượng, găm hàng và sai phạm về giá. Tổng số tiền thu được trên 8,3 tỷ
đồng. Đây là một con số đáng báo động và có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển
kinh tế của Thủ đô nói riêng và của cả nước nói chung. Gian lận thương mại
gia tăng gây tổn thất cho ngân sách Nhà nước, ảnh hưởng rất lớn đến hoạt
động kinh doanh của các doanh nghiệp, tác động trực tiếp đến thị trường và
doanh thu, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng và với những hàng hóa kém
chất lượng sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Do đó, cuộc đấu
2

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

tranh chống gian lận thương mại trở lên quyết liệt, nóng bỏng và trở thành

vấn đề thời sự. Trong đó, công tác quản lý nhà nước đối với vấn đề này còn
nhiều bất cập cả về luật pháp, cơ chế chính sách, tổ chức và con người. Các
cơ quan chức năng chưa quan tâm kiểm tra, giám sát chặt chẽ, còn xem nhẹ,
đùn đẩy trách nhiệm cho nhau. Bên cạnh đó, nhiều quan chức còn nhận tiền
hối lộ để tiếp tay cho kẻ xấu và đã được xử lý nghiêm để làm gương cho
những người khác. Mặt khác, phương thức thủ đoạn của các đối tượng gian
lận ngày càng tinh vi, khó kiểm soát và sử dụng phương tiện kỹ thuật hiện đại
trong khi lực lượng quản lý còn mỏng, thiếu về số lượng, nhiều chức danh
phải kiêm nhiệm, kinh phí, phương tiện còn thiếu chưa đáp ứng được yêu cầu
nhiệm vụ trong tình hình mới. Chính điều đó đã tạo nhiều kẽ hở cho các hành
vi gian lận phát triển và hiện nay vẫn chưa có các biện pháp hữu hiệu ngăn
chặn tình trạng này.
Trước tình hình đó, tác giả mạnh dạn đưa ra đề tài “Một số giải pháp
quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai” làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình.
Đề tài nghiên cứu của tác giả lựa chọn có ý nghĩa cả về mặt thực tiễn và
lý luận. Về mặt lý luận, làm rõ bản chất thế nào là gian lận thương mại và các
nguyên tắc, nội dung quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương
mại. Về mặt thực tiễn, đưa ra những giải pháp cho các cơ quan quản lý nhà
nước về thương mại đặc biệt là Chi cục quản lý thị trường (QLTT) về thương
mại để có một bộ máy thực thi hiệu quả hơn; đưa ra những kiến nghị với
Chính phủ, các cơ quan quản lý chức năng, các hiệp hội để tạo một hành lang
pháp lý phù hợp với tình hình hiện tại. Mặc dù, đề tài còn nhiều thiếu sót
nhưng tôi hy vọng sẽ góp phần giải quyết những vấn đề bất cập trong hoạt
động đấu tranh chống gian lận thương mại còn tồn tại hiện nay.
3

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

2. Xác lập và tuyên bố vấn đề nghiên cứu trong đề tài
Từ thực tiễn vấn đề gian lận thương mại đang còn tồn tại nhiều bất cập,
đề tài “Một số giải pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương
mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai” đề cập tới các mặt lý luận và nghiên cứu
thực tiễn để đưa các giải pháp cho vấn đề nghiên cứu nhằm giải quyết những
khó khăn bất cập còn tồn tại.
Về mặt lý luận nghiên cứu: đã đi sâu nghiên cứu và làm rõ bản chất của
gian lận thương mại và các nguyên lý cơ bản của quản lý nhà nước đối với
hoạt động gian lận thương mại. Bên cạnh đó, đề tài cũng đi nghiên cứu một số
công trình trước có liên quan đến đề tài để trả lời cho câu hỏi: Thứ nhất,
nguyên nhân do đâu lại có gian lận thương mại? Thứ hai, gian lận thương mại
ảnh hưởng đến thị trường như thế nào? Thứ ba, vai trò quản lý đối với hoạt
động gian lận thương mại như thế nào?
Về mặt thực tiễn: hoạt động gian lận thương mại ngày càng gia tăng và
trở nên phức tạp hơn. Tuy nhiên, nhận thức của các cơ quan quản lý cũng như
của người dân về vấn đề này còn hạn chế nên việc quản lý đối với hoạt động
gian lận thương mại còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Qua việc nghiên cứu
thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động
gian lận thương mại, luận văn đã góp phần khắc phục được những khó khăn
trong công tác quản lý và đưa ra câu trả lời cho những câu hỏi sau: Thứ nhất,
công tác quản lý đối với hoạt động gian lận thương mại còn có những tồn tại
gi? Thứ hai, nguyên nhân của những tồn tại đó là gi?
Về mặt giải pháp: Trả lời câu hỏi: Thứ nhất, Nhà nước cần phải làm gì
để quản lý hoạt động gian lận thương mại? Thứ hai, các cơ quan chức năng
cần phải làm gì để quản lý hoạt động gian lận thương mại? Thứ ba, Chi cục
cần làm gì để quản lý hoạt động gian lận thương mại?
4

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Từ thực tiễn vấn đề gian lận thương mại đang diễn ra hết sức phức tạp,
điều này thể hiện những mặt hạn chế của công tác quản lý nhà nước đối với
hoạt động gian lận thương mại. Qua việc nghiên cứu đề tài “Một số giải pháp
quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai” đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận và khảo sát, nghiên cứu thực tế
liên quan đến quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại trên
địa bàn tỉnh Đồng Nai để tìm ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác
quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại.
- Đề xuất các giải pháp từ phía các cơ quan quản lý nhà nước để họ nâng
cao trách nhiệm và có sự phối hợp với nhau trong việc QLTT.
- Đề xuất các giải pháp từ phía Chi cục QLTT để họ hoàn thiện các văn
bản pháp lý, xây dựng cơ chế, bộ máy trong sạch vững mạnh hơn để góp phần
đẩy lùi gian lận thương mại trên địa bàn Chi cục quản lý.
Bên cạnh đó, luận văn cũng đưa ra các kiến nghị đối với chính phủ,
Tổng Cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng để góp phần hoàn thiện về đường
lối chính sách, luật pháp của nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại
và tăng cường hiệu quả của công tác quản lý đối với hoạt động này.
4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
4.1. Phạm vi về nội dung
Gian lận thương mại hiện đang là vấn đề mang tính thời sự và rộng, nó
bao gồm nhiều hình thức gian lận trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Việc quản
lý đối với hoạt động này có nhiều các cấp các ngành tham gia nhưng đề tài
nghiên cứu của tác giả chỉ tập trung vào quản lý nhà nước về thương mại đối
với gian lận trong hoạt động lưu thông hàng hóa trong nước.
4.2. Phạm vi về mặt không gian, thời gian
Không gian: Tập trung khảo sát công tác chống gian lận thương mại trên
địa bàn tỉnh Đồng Nai của các cơ quan quản lý nhà nước như Sở Công thương
5

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

tỉnh Đồng Nai, Cục Hải quan, công an, Cục QLTT và đặc biệt đi sâu nghiên
cứu công tác quản lý của Chi cục QLTT tỉnh Đồng Nai đối với hoạt động này.
Thời gian: Số liệu trong nghiên cứu được thu thập thống kê từ năm 2009 đến
2011 và định hướng đến 2013. Ngoài ra, đề tài còn sử dụng thêm số liệu được
trích dẫn từ các bài báo, phát biểu của các chuyên gia, các cán bộ QLTT.
Những giới hạn của tác giả hoàn toàn hợp lý và khoa học, không mất đi
tính tiêu biểu của đề tài nghiên cứu.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần tóm lược, lời cảm ơn, danh mục bảng biểu, danh mục sơ đồ
hình vẽ, kết luận, danh mục các từ viết tắt, kết cấu luận văn gồm có 4 chương:
Chương 1: Tổng quan nghiên cứu về đề tài “Một số giải pháp quản lý
nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai”
Chương 2: Một số lý luận cơ bản về quản lý nhà nước đối với họat động
gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu và các kết quả phân tích thực trạng
quản lý nhà nước đối với họat động gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai
Chương 4: Các kết luận và giải pháp về quản lý nhà nước đối với hoạt
động gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong thời gian tới
6

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG

GIAN LẬN THƢƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI
1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về thương mại
Quản lý nhà nước về thương mại là một bộ phận hợp thành của quản lý
nhà nước về kinh tế, đó là sự tác động có hướng đích, có tổ chức của hệ thống
cơ quan quản lý trên tầm vĩ mô về thương mại các cấp đến hệ thống bị quản
lý thông qua việc sử dụng các công cụ và chính sách quản lý nhằm đạt mục
tiêu đã đặt ra trong điều kiện môi trường xác định.
Quản lý nhà nước về thương mại bao giờ cũng là một quá trình thực hiện
và phối hợp bốn loại chức năng cơ bản: hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm
soát của các cơ quan quản lý vĩ mô các cấp đến hệ thống bị quản lý nhằm đạt
mục tiêu thông qua việc sử dụng các công cụ và chính sách quản lý.
1.1.2. Khái niệm gian lận thương mại
- Gian lận là hành vi của con người thể hiện ra ngoài bằng các cách thức
khác nhau nhằm đánh lừa người khác để đạt được mục đích nào đó. Hành vi
gian lận được đặt trong lĩnh vực thương mại là gian lận nhằm thu hút một
khoản lợi mà đáng lẽ họ không được hưởng gọi là thu nhập bất chính.
- Buôn lậu: là hành vi buôn bán trái phép các loại hàng hóa qua biên giới.
Nó chỉ đơn thuần là hành vi mua đi, bán lại (các loại hàng hóa, tiền tệ, kim
khí quý; vật phẩm thuộc di tích lịch sử, văn hóa; hàng cấm) trái phép qua biên
giới nhằm thu lợi nhuận từ sự chênh lệch về giá trị hàng. Buôn lậu là một loại
tội phạm được quy định trong Bộ luật Hình sự Việt Nam.
- Hàng giả là những sản phẩm hàng hoá được sản xuất trái pháp luật, có
hình dáng giống như những sản phẩm, hàng hoá được Nhà nước cho phép sản
xuất, nhập khẩu và tiêu thụ trên thị trường hoặc những sản phẩm, hàng hoá
7

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

không có giá trị sử dụng đúng với nguồn gốc, bản chất tự nhiên, tên gọi và
công dụng của nó; là loại sản phẩm, hàng hoá mang nhãn hiệu hàng hoá giống
hệt hoặc tương tự có khả năng làm cho người tiêu dùng nhầm lẫn với sản
phẩm, hàng hoá thực mà cơ sở sản xuất, kinh doanh đã đăng ký với cơ quan
bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ hoặc được bảo hộ theo Điều ước quốc tế mà Việt
Nam tham gia.
- Gian lận thương mại là những hành vi dối trá, mánh khóe, lừa lọc trong
thương mại nhằm mục đích thu được một khoản lợi bất chính nào đó mà lẽ ra
những khoản lợi thu được này họ không được hưởng. Hành vi gian lận này là
chủ cửa hàng (bao gồm người mua, người bán hoặc cả người mua và người
bán) lừa dối cơ quan Nhà nước có trách nhiệm kiểm tra, kiểm soát hàng hóa.
Như vậy, gian lận thương mại trước hết phải là hành vi gian lận nói
chung, nhưng hành vi gian lận này được thể hiện trong lĩnh vực thương mại
thông qua đối tượng thể hiện là hàng hóa, dịch vụ. Mục đích của hành vi này
là nhằm thu lợi bất chính, nhờ vào việc thực hiện trót lọt thủ đoạn dối trá, lừa
đảo, trốn tránh, qua mặt các cơ quan và nhân viên kiểm soát chức năng, cố ý
làm trái với quy định của pháp luật, chính sách và của các cơ quan quản lý
chức năng nhằm thu lợi bất chính.
Trong lĩnh vực Hải quan: gian lận thương mại là hành vi vi phạm pháp
luật về lĩnh vực hải quan, trong đó, một số cá nhân lừa dối cơ quan Hải quan
nhằm lẩn tránh một phần hoặc toàn bộ việc nộp thuế xuất nhập khẩu, việc áp
dụng các biện pháp cấm hoặc hạn chế do luật hải quan quy định hoặc nhằm thu
hút một khoản lợi nào đó qua việc vi phạm pháp luật này.
1.1.3. Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại
Quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại là toàn bộ các
hoạt động và phương thức tác động của Nhà nước lên các hoạt động gian lận
thương mại trên thị trường nhằm ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng buôn lậu và
8

S

ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

gian lận thương mại góp phần ổn định nền kinh tế, thị trường, thúc đẩy phát
triển hàng hóa trong nước. Đồng thời, quản lý nhà nước đối với hoạt động
gian lận thương mại để tạo ra sự thống nhất trong tổ chức và phối hợp các
hoạt động của các cơ quan quản lý.
Việc quản lý đối với gian lận thương mại trong hoạt động lưu thông hàng
hóa trên thị trường là việc xem xét, kiểm tra chất lượng hàng hóa, tiêu chuẩn đo
lường, giá cả, nhãn mác, xuất xứ của những hàng hóa được đưa ra trên thị trường,
khuyến mại và hàng hóa giữ trong kho của cơ sở bán để phát hiện những sai
phạm, gian lận đối với hàng hóa này và có biện pháp xử phạt phù hợp.
1.2. Bản chất của gian lận thƣơng mại và vai trò của quản lý nhà nƣớc
đối với hoạt động gian lận thƣơng mại
1.2.1. Bản chất của gian lận thương mại
Gian lận thương mại là hiện tượng kinh tế xã hội xuất hiện trong lưu
thông hàng hóa cùng với sự ra đời của hàng rào thuế quan và những công cụ,
chính sách quản lý khác của Nhà nước nhằm bảo vệ lợi ích của mỗi gia. Nó
ảnh hưởng đến mọi mặt của đời sống xã hội. Vì những tác hại nghiêm trọng
của tệ nạn này, tổ chức của Hải quan Thế giới đã triệu tập Hội nghị chống
gian lận thương mại với sự tham gia của đại diện Hải quan từ hơn 50 nước và
tổ chức quốc tế. Hội nghị đã xác định các hình thức gian lận thương mại và đề
ra các biện pháp cụ thể phòng chống tệ nạn này.
Tại Hội nghị Quốc tế lần thứ V về chống gian lận thương mại do Tổ chức
Hải quan thế giới (World Customs Organization-WCO) họp tại Brussels (Bỉ) năm
1995 đã khẳng định gian lận thương mại tồn tại dưới 16 hình thức sau:
1- Buôn lậu hàng hóa qua biên giới hoặc ra khỏi kho Hải quan
2- Khai báo sai
3- Khai tăng, giảm giá trị hàng hóa
4- Lợi dụng chế độ ưu đãi xuất xứ (kể cả chế độ hạn ngạch thuế)
9

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

5- Lợi dụng chế độ ưu đãi hàng gia công
6- Lợi dụng chế độ tạm nhập tái xuất
7- Lợi dụng yêu cầu về giấy phép xuất nhập khẩu (qua thỏa thuận lợi
dụng giấy phép nhập hàng dệt cho trang bị quân đội để nhập hàng dệt
nói chung)
8- Lợi dụng chế độ quá cảnh (mang hàng hóa quá cảnh để tiêu dùng ở
nước hàng đi qua)
9- Khai sai về số lượng, trọng lượng, chất lượng hàng hóa
10- Lợi dụng chế độ mục đích sử dụng, kể cả buôn bán trái phép hàng được
ưu đãi thuế nhập khẩu dành cho những đối tượng sử dụng nhất định
11- Vi phạm đạo luật về diễn giải thương mại hoặc quy định về bảo vệ
quyền lợi người tiêu dùng
12- Sản xuất và lưu thông hàng giả, hàng ăn cắp mẫu mã
13- Hàng giao dịch buôn bán không có sổ sách
14- Yêu cầu giả, khống việc hoàn hoặc truy hoàn thuế Hải quan (kể cả làm
chứng từ giả về hàng đã xuát khẩu)
15- Kinh doanh “ma”, đăng ký kinh doanh lậu liễm nhằm hưởng tín dụng
trái phép
16- Thanh lý có chủ đích (công ty kinh doanh một thời gian ngắn để nợ
thuế rồi tuyên bố thanh lý để tránh nộp thuế, giám đốc công ty đó tiếp
tục thành lập công ty mới với cùng ý định và mục đích)
Tình hình thực tế ở nước ta thời gian qua cũng cho thấy các thủ đoạn
gian lận thương mại trong hoạt động thương mại quốc tế cũng chính là các
hình thức mà WCO đã xác định như đã nêu trên.
Chủ thể tham gia hành vi gian lận thương mại gồm người mua, người
bán hoặc cả người mua lẫn người bán thông qua đối tượng là hàng hóa và

dịch vụ. Gian lận thương mại đã có từ lâu đời mang tính xã hội lịch sử từ khi
10

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

có trao đổi nhằm thực hiện phần giá trị kết tinh trong hàng hóa.
Để chống gian lận thương mại có hiệu quả cần có sự kết hợp thống nhất
trong tổ chức và phối hợp các hoạt động của các cơ quan quản lý. Đối tượng tham
gia quản lý gian lận thương mại bao gồm các Sở Công thương, Cục QLTT, Hải
quan, công an,… Hoạt động gian lận thương mại diễn ra ở phạm vi rộng nên
chúng ta cần có sự quản lý ở góc độ quốc gia lẫn doanh nghiệp (DN).
Vậy bản chất của gian lận thương mại xét về bình diện kinh tế chính là
lợi nhuận bất chính, là hành vi trốn tránh pháp luật của Nhà nước, nó phát
sinh, phát triển, vận động theo động cơ lợi nhuận, theo nguyên tắc cung cầu.
1.2.2. Vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại
Hoạt động gian lận thương mại hiện nay trở thành mối đe dọa thực sự
đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh chính trị của quốc gia.
Những hậu quả xấu của nó có tác động rõ rệt và nghiêm trọng đến mọi mặt
của đời sống xã hội, đi ngược lại với lợi ích của Nhà nước, làm tổn hại đến
quyền lợi của người dân. Vì vậy, quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận
thương mại có vai trò rất quan trọng.
Ổn định nền kinh tế
Gian lận thương mại ngày một gia tăng với các thủ đoạn tinh vi xảo
quyệt gây thiệt hại không nhỏ đối với nền kinh tế đất nước. Vì vậy, Quản lý
nhà nước đối với hoạt động này góp phần ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng
buôn lậu, gian lận thương mại góp phần ổn định nền kinh tế, giúp hoạt động
lưu thông hàng hóa thông suốt, hạn chế hàng nhập lậu, khuyến khích sản xuất
trong nước phát triển, khai thác thế mạnh từng vùng, phát huy lợi thế so sánh
của quốc gia, giảm tình trạng thất nghiệp.

Tăng thu cho ngân sách Nhà nước
Buôn lậu và gian lận thương mại với mục đích chủ yếu là lợi nhuận
thông qua việc trốn thuế. Vì vậy, chống buôn lậu và gian lận thương mại
là yếu tố quan trọng chống thất thu thuế, góp phần tăng thu cho ngân sách
11

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

Nhà nước.
Tạo sự công bằng, văn minh xã hội
Quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận thương mại góp phần làm
giảm khoảng cách giàu nghèo giữa các bộ phận dân cư, tạo sự bình đẳng
trong xã hội. Người dân ý thức được tác hại của gian lận thương mại nên sẽ
hợp tác với các cơ quan quản lý để đẩy lùi gian lận, tạo sự lành mạnh trong lối
sống, văn hóa tư tưởng và đạo đức; tạo sự công bằng, văn minh xã hội.
Giữ gìn an ninh quốc phòng và chủ quyền quốc gia
Quản lý đối với hoạt động gian lận thương mại diễn ra tốt sẽ tạo điều
kiện thuận lợi trong việc thực hiện những chủ trương, chính sách của Đảng và
Nhà nước. Đẩy lùi các hoạt động buôn bán những hàng hóa làm ảnh hưởng
nghiêm trọng đến đời sống xã hội và an ninh quốc phòng như ma túy, súng
đạn, văn hóa phẩm độc hại. Bên cạnh đó, góp phần đẩy lùi các hoạt động câu
kết giữa các gian thương với bọn phản động tuyên truyền chống Đảng, chống
Nhà nước, tạo sự ổn định về mặt chính trị, an toàn xã hội.
Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho doanh nghiệp
Buôn lậu, gian lận sẽ gây bất bình đẳng trong cạnh tranh giữa những DN
làm ăn chân chính và các DN có hành vi gian lận. Vì vậy, chống buôn lậu, gian
lận thương mại sẽ giúp sản xuất và kinh doanh phát triển, tạo môi trường cạnh
tranh lành mạnh cho DN, đẩy mạnh tiêu thụ và tăng lợi nhuận cho công ty.
Vai trò khác

Quản lý nhà nước đối với hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại sẽ
đẩy lùi tình trạng thoái hóa ở một bộ phận cán bộ quản lý, làm cho bộ máy
nhà nước được trong sạch và điều hành có hiệu quả.
Giúp người tiêu dùng sẽ được tiêu dùng hàng hóa có chất lượng, bảo
đảm sức khỏe và có lối sống lành mạnh.

12

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

1.3. Phân định nội dung nghiên cứu về quản lý nhà nƣớc đối với hoạt
động gian lận thƣơng mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
1.3.1. Nguyên tắc của quản lý nhà nước về thương mại đối với hoạt động
gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
a) Thống nhất lãnh đạo chính trị và thương mại trong hoạt động chống
gian lận thương mại
Trong thực tiễn, xu hướng chung là những bất đồng về chính trị đều gây
nên những trở ngại, thậm chí là thất bại trong đàm phán; hợp tác về thương
mại. Các chủ thể tham gia hoạt động gian lận thương mại lợi dụng thời cơ này
để câu kết với bọn phản động để chống phá lại chính quyền làm cho diễn biến
thị trường ngày càng phức tạp hơn. Vì vậy, ở đâu có sự thống nhất giữa chính
trị và thương mại thì tình hình phát triển kinh tế, thương mại được thúc đẩy,
hoạt động gian lận thương mại sẽ bị đẩy lùi.
b) Tập trung, dân chủ
Hoạt động gian lận thương mại ngày càng phức tạp và diễn ra trên phạm
vi cả nước và từng địa phương, trong phạm vi thị trường nội địa và thị trường
quốc tế. Vì vậy, cần thiết phải có lãnh đạo, chỉ huy tập trung thống nhất thể
hiện trong các định hướng, hướng dẫn, chính sách điều tiết vĩ mô, kiểm soát
của Nhà nước đối với hoạt động này, một mặt phải mở rộng quyền dân chủ,

tự quyết và tự chịu trách nhiệm cho địa phương để họ có những biện pháp
quản lý phù hợp với hoạt động gian lận trong thương mại ở địa phương mình.
Bên cạnh đó, cần mở rộng quyền tham gia đóng góp ý kiến của người dân,
người tiêu dùng, doanh nghiệp vào các chủ trương, chính sách, hệ thống pháp
luật thương mại của Nhà nước đối với hoạt động quản lý gian lận thương mại.
Như vậy, hoạt động quản lý nhà nước đối với gian lận thương mại sẽ đạt hiệu
quả cao hơn.
13

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

c) Kết hợp quản lý thương mại trong hoạt động chống gian lận thương
mại theo ngành và lãnh thổ
Hoạt động gian lận thương mại có thể diễn ra ở phạm vi địa phương theo
lãnh thổ hành chính hoặc theo lãnh thổ thương mại. Chính vì vậy, cần có sự
quản lý của Nhà nước đồng thời theo ngành và lãnh thổ.
Quản lý theo ngành đặt dưới sự lãnh đạo điều hành của Bộ Thương mại
nay là Bộ Công thương theo sự phân quyền và nhiệm vụ do chính phủ giao
cho như đưa ra các biện pháp ngăn chặn đẩy lùi tình trạng gian lận thương mại để
bảo vệ sản xuất và thị trường nội địa, xây dựng các văn bản pháp lý quy định về
hoạt động gian lận thương mại và việc quản lý đối với hoạt động này.
Quản lý theo lãnh thổ đặt dưới sự lãnh đạo của Ủy ban nhân dân (hoặc
thành phố) và trực tiếp là Sở thương mại theo quyền hạn, trách nhiệm do
chính quyền lãnh thổ giao cho. Từng địa phương, lãnh thổ cần cụ thể hóa các
chính sách, quy định quản lý đặc thù của lãnh thổ nhằm quản lý chặt chẽ hơn
đối với hoạt động gian lận thương mại.
Kết hợp tốt mối quan hệ quản lý trên sẽ hạn chế hiện tượng chồng chéo
hoặc bỏ trống nhiệm vụ trong quản lý nhà nước đối với hoạt động gian lận
thương mại, tránh hiện tượng đùn đẩy trách nhiệm cho nhau của các cơ quan

quản lý góp phần đẩy lùi gian lận trong kinh doanh.
d) Hợp tác quốc tế trong việc đấu tranh chống gian lận thương mại
Trong nền kinh tế mở và hội nhập quốc tế thì hoạt động gian lận thương
mại không chỉ diễn ra tại một quốc gia mà nó còn có xu hướng lan rộng trên
toàn thế giới. Các đối tượng gian lận ở các quốc gia có sự móc nối với
nhau làm cho hoạt động quản lý khó khăn hơn. Chính vì vậy, các quốc gia
cần có sự hợp tác, liên kết với nhau trong hoạt động chống gian lận
thương mại để học hỏi kinh nghiệm của nhau và áp dụng một cách hợp lý
vào quốc gia của mình.
14

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

e) Đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả của công tác quản lý đối với hoạt
động gian lận thương mại
Tính hiệu lực của quản lý được thể hiện ở việc ra quyết định quản lý về
thương mại đối với hoạt động chống gian lận thương mại của Nhà nước ở các
cấp và ngành thương mại có được thực thi và chấp nhận của đối tượng quản
lý hay không? Tính hiệu quả của quản lý thể hiện ở mức độ thành công hay
kết quả mang lại với chi phí nguồn lực đã bỏ ra nhờ có các chính sách, biện
pháp hoặc công cụ quản lý nhà nước tác động tới hoạt động gian lận thương
mại. Để quản lý có tính hiệu lực, hiệu quả cao cần chú trọng đến chất lượng của
các quyết định và tính hợp lý của bộ máy tổ chức cũng như năng lực, độ tin cậy
của đội ngũ cán bộ công chức trong việc triển khai đưa các quyết định quản lý đó
vào đời sống của cộng đồng kinh doanh và người tiêu dùng, dân cư.
1.3.2. Nội dung quản lý nhà nước về thương mại đối với hoạt động gian lận
thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
a) Quản lý, kiểm soát hàng hóa lưu thông trên thị trường
Đây là nội dung quan trọng của quản lý nhà nước về thương mại đối với

hoạt động gian lận trên thị trường. Nó góp phần khuyến khích lưu thông hàng
hóa phát triển, tạo điều kiện thuận lợi để đa dạng hóa chủng loại hàng hóa,
thúc đẩy sản xuất trong nước phát triển, tạo điều kiện thuận lợi để hình thành
những mặt hàng chủ lực, mũi nhọn có lợi thế cạnh tranh so với hàng hóa nước
ngoài trên cả thị trường nội địa và xuất khẩu. Bên cạnh đó, cũng góp phần
phát hiện và xử lý kịp thời đối với các hành vi gian lận trong thương mại để
hạn chế những hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, hàng cấm lưu
thông trên thị trường, tạo sự bình ổn giá cả thị trường và môi trường cạnh
tranh lành mạnh cho doanh nghiệp.

15

S
ố hóa bởi Trung tâm Học liệu

b) Quản lý hệ thống thương nhân và các giao dịch thương mại
Quản lý nhà nước đối với thương nhân và các hoạt động thương mại của
thương nhân bao gồm việc qui định các điều kiện, thủ tục đăng ký, điều kiện
kinh doanh, phạm vi hoạt động của thương nhân; đảm bảo quyền bình đẳng
trước pháp luật cho các thương nhân; định hướng, tạo khuôn khổ và hành lang
pháp lý cho các hoạt động thương mại của các thương nhân. Bên cạnh đó, cần
hướng dẫn, thanh tra, kế hoạch phát triển thương mại và chấp hành pháp luật
về thương mại; tổ chức việc đấu tranh chống buôn lậu, buôn bán hàng cấm,
buôn bán hàng giả, đầu cơ lũng loạn thị trường, kinh doanh trái phép và các
hành vi khác vi phạm pháp luật về thương mại và xử lý nghiêm minh đối với
các thương nhân có hành vi vi phạm pháp luật về thương mại.
c) Quản lý chấp hành chế độ quy định và luật pháp trong thương mại
Kiểm tra việc đăng ký kinh doanh. Kiểm tra việc chấp hành các chế độ
qui định và pháp luật về thương mại trong các lĩnh vực thương mại hàng hóa,
thương mại dịch vụ, thương mại của quyền sở hữu trí tuệ. Phát hiện, ngăn

chặn và xử lý theo thẩm quyền, kiến nghị cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
xử lý hành vi vi phạm chế độ qui định và pháp luật về thương mại, các hành
vi gian lận trong kinh doanh.
d) Các nội dung quản lý khác
Tổ chức các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn và đấu tranh chống buôn
lậu, kinh doanh hàng giả, hàng cấm, gian lận thương mại, đầu cơ lũng đoạn
thị trường.
Tổ chức quản lý hệ thống thông tin thương mại và dự báo (đảm bảo an
ninh trong kinh tế thương mại quốc gia) nhằm phát hiện kịp thời các hoạt
động buôn bán trái phép, vi phạm pháp luật về thương mại.
Đào tạo, xây dựng đội ngũ cán bộ hoạt động thương mại trong sạch,
lành mạnh.