đoàn thanh niên cộng sản hồ chí minh và phong trào thanh niên tỉnh thái nguyên từ năm 1997 đến năm 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM







NGUYỄN THỊ HƢƠNG





ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH
VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH THÁI NGUYÊN
TỪ NĂM 1997 ĐẾN NĂM 2010







LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LỊCH SỬ

Thái Nguyên, năm 2013
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM






NGUYỄN THỊ HƢƠNG




ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH
VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH THÁI NGUYÊN
TỪ NĂM 1997 ĐẾN NĂM 2010



Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
Mã số: 60.22.03.13

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LỊCH SỬ



NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN XUÂN MINH





Thái Nguyên, năm 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

i
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu “Đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên từ năm 1997 đến
năm 2010” dưới sự hướng dẫn của TS Nguyễn Xuân Minh là kết quả nghiên cứu
của cá nhân tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những chỗ sử dụng
kết quả nghiên cứu của các tác giả khác đều được tác giả trích dẫn rõ ràng.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước Hội đồng chấm Luận văn và Nhà trường
về sự cam đoan này.
Thái Nguyên, tháng 8, năm 2013
Tác giả

Nguyễn Thị Hƣơng


XÁC NHẬN CỦA TRƢỞNG KHOA LỊCH SỬ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ii
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn i
Lời cam đoan ii
Mục lục iii
MỞ ĐẦU 0
1. Lí do chọn đề tài 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 4
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài. 6
4. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu 7
5. Đóng góp của Luận văn 8
6. Cấu trúc của Luận văn. 8
Chƣơng 1: KHÁI QUÁT TỔ CHỨC ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH
VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH THÁI NGUYÊNTRƢỚC NĂM 1997 9
1.1. Khái quát về tỉnh Thái Nguyên. 9
1.1.1. Vị trí địa lí; điều kiện kinh tế, xã hội. 9
1.1.2. Dân cư, dân tộc, truyền thống lịch sử 11
1.2. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái
Nguyên qua các thời kì trước năm 1997. 13
1.2.1. Trong thời kì đấu tranh giành độc lập dân tộc(1930- 1945) 13

1.2.2. Trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp (1945- 1954) 17
1.2.3. Trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước (1954-1975) 21
1.2.4 . Trong thời kì xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện đường lối đổi mới đất
nước (1975- 1996). 24
Chƣơng 2: ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VÀ PHONG TRÀO THANH
NIÊN TỈNH THÁI NGUYÊN TRONG THỜI KÌ 1997-2010 32
2.1. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái
Nguyên trong những năm 1997-2002. 32
2.2. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái
Nguyên trong những năm 2003- 2007. 45

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iii
2.3. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái
Nguyên trong những năm 2007- 2010. 57
Chƣơng 3: VAI TRÒ CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VÀ
PHONG TRÀO THANH NIÊN TRONG ĐỜI SỐNG KINH TẾ, XÃ HỘI, VĂN
HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN 79
3.1.Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên
trong xây dựng, phát triển kinh tế. 79
3.2. Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên
trong đời sống chính trị -xã hội. 83
3.3. Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên
trong đời sống văn hóa tinh thần. 90
KẾT LUẬN 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO 100
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Ngày 17/8/1947, trong “Thư gửi các bạn thanh niên”, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã viết: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy,
nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên.
Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn
luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị tương
lai đó” [42, tr.422].
Bức thư của Người đã khẳng định vai trò, sức mạnh của thanh niên
trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bất cứ một quốc gia dân tộc và
chế độ xã hội nào muốn tồn tại, phát triển, đều phải quan tâm đến việc bồi
dưỡng và phát huy thanh niên. Sự phát triển của thanh niên không những
quan hệ đến vận mệnh và sự tồn tại của đất nước, mà còn ảnh hưởng đến
tương lai của dân tộc. Vì vậy, thanh niên luôn là lực lượng chiến lược của mỗi
quốc gia dân tộc. Quán triệt tư tưởng của Người, Nghị quyết Hội nghị Ban
Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 4 (khóa VII) đã nêu: “Thanh niên là lực
lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự nghiệp đổi
mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng
đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước
theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn tùy thuộc vào lực lượng
thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên. Công tác thanh
niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định
sự thành bại của cách mạng ” [72, tr.536-537]. Tại Đại hội toàn quốc lần
thứ III Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đã
nói: “Thanh niên có phát triển thì dân tộc mới trường tồn”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
Ngày 26/3/1931, Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương được thành
lập. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đoàn đã phát huy vai trò xung kích trên mọi
lĩnh vực và giành nhiều thắng lợi vẻ vang.
Trong 2 cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc chống thực dân Pháp và
đế quốc Mĩ xâm lược, các thế hệ thanh niên Việt Nam đã hăng hái tham gia
kháng chiến, làm nên những kì tích to lớn, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc
gia dân tộc.
Đất nước hòa bình, thanh niên là lớp người xung phong trong công cuộc
phát triển kinh tế, văn hóa, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội; thanh
niên là lực lượng cơ bản trong các lực lượng vũ trang hăng hái giữ gìn trật tự,
trị an, bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, thanh niên đã và đang đóng vai trò quan
trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước, góp phần
đưa kinh tế nước ta phát triển vượt bậc, phấn đấu trở thành một nước công
nghiệp vào năm 2020.
Là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của lớp người trẻ tuổi, kể từ khi
thành lập đến nay, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ngày càng khẳng
định vai trò to lớn của mình trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc,
cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Thái Nguyên là một thành
viên của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Việt Nam, đã góp phần
không nhỏ vào những thắng lợi, những thành công của tổ chức Đoàn trong cả
nước nói chung.
Là một vùng đất giàu truyền thống cách mạng, Thái Nguyên đã có bước
phát triển mạnh mẽ, ổn định về kinh tế, chính trị, xã hội, trở thành một trong
những tỉnh vững mạnh của khu vực trung du miền núi phía Bắc. Những thành
tựu đó là kết quả phấn đấu không mệt mỏi của nhân dân trong toàn tỉnh, trong

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3
đó phải kể đến vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên tỉnh Thái Nguyên với
những phong trào hoạt động sôi nổi, có hiệu quả.
Đặc biệt, trong thời kì hiện nay, sự nghiệp đổi mới đang đi vào chiều
sâu, sự phát triển của khoa học – công nghệ và sự bùng nổ của thông tin đang
diễn ra nhanh chóng, các thế lực thù địch không ngừng chống phá ta dưới
nhiều hình thức… Trình độ của cán bộ, đoàn viên, thanh niên ngày càng nâng
cao. Tất cả thực tế đó đã đặt ra yêu cầu cho tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng
sản Hồ Chí Minh phải đổi mới toàn diện về nội dung và phương thức hoạt
động để theo kịp xu thế chung của thời đại.
Trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đoàn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Thái Nguyên đã tổ chức và hoạt động như thế
nào, có vai trò ra sao? Đó là những vấn đề cần phải được nghiên cứu, đánh
giá một cách khách quan và rút ra những bài học kinh nghiệm để cho tổ chức
Đoàn Thanh niên tỉnh tiếp tục phát triển, đi lên, đóng góp nhiều hơn nữa cho
công cuộc xây dựng đất nước nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng.
Nghiên cứu và tìm hiểu về Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và
phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên từ năm 1997 đến năm 2010 là một
việc làm rất cần thiết, không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn có giá trị thực
tiễn. Nghiên cứu đề tài này sẽ có cơ sở định ra chiến lược, vạch ra đường lối,
nội dung, giải pháp giáo dục, bồi dưỡng và tổ chức thanh niên thành lực
lượng chính trị hùng hậu, kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp của Đảng
và dân tộc, phát huy vai trò xung kích trong việc xây dựng Thái Nguyên thành
một trung tâm kinh tế, văn hóa của vùng trung du, miền núi phía Bắc. Đồng
thời, việc tìm hiểu, nghiên cứu còn nhằm làm tài liệu giáo dục lịch sử cho các
thế hệ đoàn viên, thanh niên hôm nay và mai sau. Trên cơ sở đó, khơi dậy
lòng tự hào và động viên đội ngũ đoàn viên, thanh niên trong tỉnh phát huy

truyền thống vẻ vang của mình, nêu cao vai trò xung kích, nỗ lực phấn đấu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong thời kì thực hiện đường lối công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Với những lí do trên, tôi đã mạnh dạn chọn “Đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên từ năm1997đến năm
2010” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lịch sử.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, kể từ khi thành lập cho
đến nay, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh luôn phát huy vai trò xung
kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đóng vai trò quan trọng
vào sự phát triển chung của đất nước, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh. Do đó, tổ chức Đoàn Thanh niên và phong
trào thanh niên luôn được lãnh đạo Đảng, Nhà nước quan tâm; là đối tượng
nghiên cứu của giới sử học và nhiều bộ môn khoa học khác.
Các bài nói, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh; của các đồng chí lãnh
đạo Đảng, Nhà nước; các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về công tác Đoàn
Thanh niên đã đề cập nhiều mặt đến tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên.
Cuốn “ Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào
thanh niên Việt Nam”, Nxb Thanh niên, 2001, đã trình bày về lịch sử hình
thành, phát triển của tổ chức Đoàn Thanh niên, tập trung phản ánh phong trào
đấu tranh cách mạng của các thế hệ thanh niên trong thời kì đấu tranh giành
chính quyền, qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ, các
hoạt động của tổ chức Đoàn trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất
nước…Cuốn sách đề cập rất sơ lược phong trào của Đoàn Thanh niên tỉnh
Thái Nguyên.
Cuốn “ Lược sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào

thanh thiếu nhi Việt Nam”, Nxb Trẻ TPHCM, xuất bản năm 2011, đã trình
bày lịch sử của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong 80 năm qua.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5
Cuốn sách như một bảo tàng thu nhỏ với rất nhiều hình ảnh, câu chuyện, với
nhân vật chính là các thế hệ thanh niên hơn một thế kỉ chiến đấu kiên cường,
anh dũng và lao động sáng tạo.
Cuốn sách "Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, 78 năm chặng
đường qua hai thế kỷ (1931-2009)” của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, xuất
bản năm 2010 đã khái quát quá trình hình thành, phát triển của Đoàn Thanh
niên và phong trào thanh niên trong gần 80 năm qua với rất nhiều chương
trình hoạt động sôi nổi trong cả nước, đặc biệt là trong thời kì đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Cuốn "Lịch sử Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên gồm 2 tập, tập 1 (1936 -
1965), tập 2 (1965 - 2000)”, xuất bản năm 2003, 2005 đã dựng lại một cách
có hệ thống quá trình xây dựng và trưởng thành của Đảng bộ tỉnh Thái
Nguyên, tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân các dân tộc trong tỉnh
dưới sự lãnh đạo của Đảng. Hai tập sách này cũng đề cập đến hoạt động của
tổ chức Đoàn Thanh niên dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh.
Cuốn “ Lịch sử công tác dân vận Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên” (1930-
2010), xuất bản năm 2010, do Ban chỉ đạo Thường trực Tỉnh ủy Thái Nguyên
viết, đã dựng lại một cách khách quan và sinh động quá trình lãnh đạo công
tác dân vận của Đảng bộ tỉnh trong hơn 70 năm. Trong cuốn sách, các tác giả
đã đề cập những nét cơ bản về Đoàn Thanh niên và phong trào thanh niên tỉnh
Thái Nguyên.
Cuốn “Thái Nguyên lịch sử kháng chiến chống Mĩ cứu nước 1954-
1975”, do Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh xuất bản năm 2001, đã ghi lại những chiến
công hiển hách của Đảng bộ, các tổ chức quần chúng, trong đó có tổ chức

Đoàn Thanh niên; của quân và dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên trong những
năm 1954-1975, tổng kết những kinh nghiệm quý giá của chiến tranh nhân dân,
từ đó góp phần động viên nhân dân trong tỉnh tiếp tục phát huy truyền thống yêu
nước, đánh giặc ngoại xâm để xây dựng và bảo vệ quê hương.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6
Cuốn “Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào
thanh niên tỉnh Thái Nguyên(1936-2001)”, Nhà xuất bản Thanh niên, Hà Nội,
2002, đã trình bày khái quát về điều kiện tự nhiên, con người, truyền thống
của Thái Nguyên và những hoạt động của tuổi trẻ Thái Nguyên từ 1930 đến
2001, trong đó từ trang 293 đến trang 318 cũng đã đề cập đến phong trào
thanh niên tỉnh Thái Nguyên từ năm 1997 đến 2001.
Cuốn “Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào
thanh niên tỉnh Thái Nguyên(1938-2012” đã trình bày có hệ thống sự ra đời,
phát triển và những hoạt động của tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh và phong trào thanh niên tỉnh thái Nguyên từ năm 1930 đến năm 2012.
Các cuốn sách Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và
phong trào thanh niên của Thành phố Thái Nguyên, huyện Đại Từ, Võ Nhai,
Định Hóa…đã đề cập đến lịch sử hình thành, phát triển của Đoàn Thanh niên;
nội dung, chương trình hành động của phong trào thanh niên trong phạm vi
cấp huyện.
Ngoài ra, phản ánh về Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và
phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên còn được cập nhật thường xuyên,
liên tục trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên các báo của Đoàn
Thanh niên, báo Thái Nguyên, trên một số trang Web….
Như vậy, trên nhiều góc độ khác nhau, đã có nhiều công trình đề cập đến
Đoàn Thanh niên và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên. Tuy nhiên, cho
đến nay chưa có một công trình nào trình bày một cách hệ thống, toàn diện về

tổ chức Đoàn Thanh niên và phong trào thanh niên Thái Nguyên.
Mặc dù vậy, những công trình đã được công bố là những nguồn tư liệu
quý giúp tôi hoàn thành luận văn này.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài.
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi không gian: Tỉnh Thái Nguyên với 9 đơn vị hành chính trực thuộc.
Phạm vi thời gian: Đề tài tập trung nghiên cứu từ năm 1997 đến năm
2010. Tuy nhiên, để làm rõ vấn đề nghiên cứu, chúng tôi đã đề cập đến tổ
chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh
Thái Nguyên trước năm 1997.
3.3. Nhiệm vụ của đề tài
- Luận văn đề cập khái quát về tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh và phong trào thanh niên trước năm 1997.
- Nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện về tổ chức Đoàn Thanh niên
và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên trong thời kì công nghiệp hóa -
hiện đại hóa đất nước (1997 - 2010).
- Trên cơ sở đó, Luận văn làm rõ vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên đối với sự phát triển kinh
tế - xã hội trong thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước (1997 - 2010).
4. Phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu
4.1. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi dựa trên phương pháp luận sử học
Mác- Lê nin, sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp lôgic là

chủ yếu. Các phương pháp phân tích, so sánh, thống kê, tổng hợp cũng được
sử dụng trong quá trình hoàn thiện đề tài.
4.2. Nguồn tài liệu
Thực hiện đề tài này, tôi dựa vào những nguồn tài liệu sau đây:
- Các văn kiện của Đảng về tổ chức Đoàn Thanh niên
- Những báo cáo tổng kết hằng năm, những chỉ thị, nghị quyết, các báo
cáo về phương hướng, nhiệm vụ của Đoàn Thanh niên tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8
- Các sách báo, bài viết và những công trình nghiên cứu đã được công bố
của các nhà khoa học về tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và
phong trào thanh niên Việt Nam nói chung, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên nói riêng.
- Những bài viết của các đồng chí lãnh đạo Đảng và nhà nước liên quan
đến đề tài.
- Một số luận văn Thạc sĩ liên quan đến đề tài.
- Một số website trên mạng Internet
5. Đóng góp của Luận văn
- Luận văn tìm hiểu một cách hệ thống những hoạt động của Đoàn
Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Thái
Nguyên từ khi tách tỉnh đến năm 2010.
- Luận văn làm rõ vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
và phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên
- Luận văn dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho công tác giảng dạy,
học tập trong các nhà trường và phục vụ công tác giáo dục truyền thống cho
thế hệ trẻ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
6. Cấu trúc của Luận văn.
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận văn

được cấu trúc thành 3 chương.
Chƣơng 1: Khái quát tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và
phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên qua các thời kì trước năm 1997.
Chƣơng 2: Hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và
phong trào thanh niên tỉnh Thái Nguyên trong những năm 1997- 2010
Chƣơng 3: Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và
phong trào thanh niên trong đời sống kinh tế, xã hội, văn hoá tỉnh Thái Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9
Chƣơng 1
KHÁI QUÁT TỔ CHỨC ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN
HỒ CHÍ MINH VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN
TỈNH THÁI NGUYÊNTRƢỚC NĂM 1997

1.1. Khái quát về tỉnh Thái Nguyên.
1.1.1. Vị trí địa lí; điều kiện kinh tế, xã hội.
Thái Nguyên là tỉnh trung du miền núi thuộc vùng Đông Bắc Bắc Bộ;
phía bắc tiếp giáp tỉnh Bắc Kạn, phía tây giáp các tỉnh Vĩnh Phúc, Tuyên
Quang, phía đông giáp các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang và phía Nam tiếp giáp
thủ đô Hà Nội, với diện tích tự nhiên là 3.562,82 km
2
[36]
Trải qua một thời gian dài, tên gọi và địa giới hành chính của Thái
Nguyên có nhiều thay đổi. Thái Nguyên xưa thuộc bộ Vũ Định, một trong 15
bộ của nước Văn Lang. Đến triều Lý gọi là châu Thái Nguyên, có phạm vi địa
giới tương đương phần đất các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn, Cao Bằng ngày
nay. Tỉnh Thái Nguyên được đặt năm Minh Mạng thứ 12 (1831) [1, tr.215].
Năm 1900, chính quyền thực dân Pháp tách Thái Nguyên thành hai tỉnh Thái

Nguyên và Bắc Kạn. Năm 1965, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định
sáp nhập hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn thành tỉnh Bắc Thái. Tháng
11/1996, Quốc hội khóa IX ra Nghị quyết chia tách Bắc Thái thành hai tỉnh
Thái Nguyên và Bắc Kạn. Theo đó, từ ngày 1/1/1997, tỉnh Thái Nguyên chính
thức hoạt động theo đơn vị hành chính mới.
Thái Nguyên có 9 đơn vị hành chính trực thuộc, bao gồm: Một thành phố,
một thị xã và 7 huyện với tổng số 180 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có
125 xã vùng cao và miền núi, còn lại là các xã đồng bằng và trung du.
Tài nguyên khoáng sản phong phú về chủng loại là một lợi thế của tỉnh
trong việc phát triển các ngành công nghiệp….Thái Nguyên có trữ lượng than

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10
lớn thứ hai trong cả nước, than mỡ trữ lượng trên 15 triệu tấn, than đá trữ
lượng khoảng 90 triệu tấn. Riêng mỏ Núi Pháo trên địa bàn các xã thuộc khu
vực phía Đông của huyện Đại Từ được các cơ quan chuyên môn đánh giá có
trữ lượng Vonfram khoảng 21 triệu tấn, lớn thứ 2 trên thế giới sau một mỏ tại
Trung Quốc. Tiềm năng sắt tạo điều kiện thuận lợi cho Thái Nguyên trong
việc phát triển các ngành công nghiệp luyện kim, khai khoáng để trở thành
một trong các trung tâm luyện kim lớn của cả nước.

Thái Nguyên có khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, được chia làm bốn
mùa rõ rệt: Xuân, hạ, thu, đông Đây là cơ sở cho tỉnh Thái Nguyên sản xuất
sản phẩm nông nghiệp hàng hoá đa dạng, phong phú, phát huy lợi thế so sánh
của tỉnh. Chè là cây công nghiệp quan trọng nhất vì có giá trị kinh tế ổn định,
chỉ đứng sau cây lúa và trong tương lai có thể vượt cây lúa về giá trị sản
lượng. Chè Thái Nguyên và đặc biệt là chè Tân Cương (vùng phía Tây thành
phố) là đặc sản nổi tiếng từ lâu, đã được xuất khẩu sang nhiều quốc gia như
Nhật Bản, Đài Loan, Ấn Độ

Hạ tầng cơ sở như hệ thống điện, nước, bưu chính viễn thông, giao thông
(kể cả đường bộ, đường sắt và đường thuỷ) khá hoàn thiện. Đây chính là nguồn
lực quan trọng để thúc đẩy các ngành kinh tế trong tỉnh phát triển.
Thái Nguyên có nhiều danh lam thắng cảnh tự nhiên, như Hồ Núi Cốc,
hang Phượng Hoàng, các di tích lịch sử như: An toàn khu (ATK) Định Hóa,
các di tích kiến trúc nghệ thuật chùa, đình, đền, như: Đền Đuổm, chùa Hang,
chùa Phủ Liễn, đền Xương Rồng, đền Đội Cấn…, đã tạo điều kiện thuận lợi
cho sự phát triển của ngành du lịch.
Thái Nguyên là địa phương có nhiều thành phần dân tộc, ngôn ngữ,
phong tục, tập quán, tín ngưỡng… nhưng từ xa xưa, nhân dân luôn đoàn kết,
gắn bó với nhau để cùng đấu tranh chống giặc ngoại xâm, chống thiên tai, góp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11
phần bảo vệ và xây dựng quê hương. Đó là những điều kiện thuận lợi để ý
thức dân tộc, lòng yêu nước sớm được hình thành trong thế hệ trẻ Thái
Nguyên. Nối tiếp truyền thống của ông cha đi trước, họ sẽ cống hiến hết mình
để xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, phồn vinh.
1.1.2. Dân cư, dân tộc, truyền thống lịch sử
Là một miền đất giàu tài nguyên, lại nằm ở vị trí địa lí đặc biệt thuận lợi,
là vùng đất trung gian giữa khu vực miền núi phía Bắc với đồng bằng Bắc Bộ
nên từ xa xưa, Thái Nguyên đã thu hút, hội nhập cư dân ở nhiều vùng đến làm
ăn, sinh sống. Theo Niên giám thống kê 2010, dân số tỉnh Thái Nguyên là
1.131.300 người, trong đó nam có 558.900 người chiếm 49,4% và nữ là
572.400 người chiếm 50,6%, tỉ số giới tính nam/nữ là 97,6/100; bao gồm 8
thành phần dân tộc có số dân từ 1000 người trở lên (Kinh, Tày, Nùng, Sán
Dìu, Sán Chay, Dao, Mông, Hoa). Cũng như toàn quốc, Thái Nguyên có một
dân số trẻ với nhóm tuổi lao động từ 15 đến 60 là 779.261 người, chiếm
69,38% tổng dân số, trong đó lực lượng thanh niên chiếm ưu thế. So sánh với

các tỉnh, thành trong cả nước thì hiện nay Thái Nguyên là một trong số 38
tỉnh, thành có số dân từ trên 1 triệu người trở lên. Dân số đông là nguồn lực
quan trọng để phát triển kinh tế-xã hội.
Không xa kinh đô Thăng Long, tiếp giáp với đất học Kinh Bắc, trong
lịch sử, Thái Nguyên đã có điều kiện thuận lợi để phát triển việc học. Trong
thời kì phong kiến, vùng đất Thái Nguyên đã sản sinh, đóng góp nhiều danh
nhân cho sự hưng thịnh của Quốc gia.
Ngày nay, tuổi trẻ Thái Nguyên trên mọi nẻo đường của Tổ quốc đều
mang theo hành trang truyền thống văn hóa của quê nhà để kế thừa và phát
huy. Hiện nay, Thái Nguyên là một trong những trung tâm đào tạo lớn của cả
nước với hàng chục trường đại học, cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp,
hàng trăm trường phổ thông, nhằm phục vụ tốt nhất nhu cầu học tập của con
em các dân tộc trong toàn tỉnh và các địa phương khác.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12
Kế thừa, phát huy thế mạnh của những tiềm năng, những kinh nghiệm và
truyền thống xây dựng, phát triển kinh tế của ông cha, thế hệ trẻ Thái Nguyên
từ bao đời nay đã cần cù lao động, tìm tòi, học hỏi, năng động, sáng tạo để
xây dựng Thái Nguyên ngày một đẹp giàu.
Không chỉ là một vùng đất giàu tiềm năng, giàu truyền thống văn hóa,
người dân cần cù, sáng tạo trong lao động, học tập, Thái Nguyên còn là địa
danh gắn liền với những trang sử hào hùng, oanh liệt của truyền thống đấu
tranh chống giặc ngoại xâm.
Kể từ khi nhà Lý định đô ở Thăng Long, Thái Nguyên đã trở thành phên
giậu trực tiếp che chở phía Bắc kinh thành. Trong cuộc kháng chiến chống
quân xâm lược Tống (1076-1077), phần đất phía Nam Thái Nguyên từng là
địa đầu của phòng tuyến sông Cầu, nơi diễn ra những trận đánh ác liệt giữa
quan quân nhà Lý với Nhà Tống. Đầu thế kỉ XV, nhà Minh đem quân sang

xâm lược nước ta, nhân dân Thái Nguyên lại liên tiếp đứng lên khởi nghĩa.
Tiêu biểu là Lưu Nhân Chú, người huyện Đại Từ, đã tham gia cuộc khởi
nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo ngay từ những ngày đầu. Thế kỉ XIX, đầu
thế kỉ XX, khi thực dân Pháp đặt ách cai trị trên đất nước ta, đất Thái Nguyên
là địa bàn hoạt động thường xuyên, là hậu cứ của nghĩa quân Hoàng Hoa
Thám. Cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên do Trịnh Văn Cấn và Lương Ngọc
Quyến lãnh đạo đã tạo nên tiếng vang lớn thời bấy giờ. Trong hai cuộc kháng
chiến trường kì chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ xâm lược, nhân dân các
dân tộc tỉnh Thái Nguyên đã góp phần to lớn làm nên thắng lợi vẻ vang của
dân tộc.
Vùng đất giàu truyền thống, giàu tiềm năng này luôn là niềm tự hào của
tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên. Truyền thống yêu nước
nồng nàn; kiên cường, bất khuất trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm; cần
cù, sáng tạo trong học tập, lao động, sản xuất….đã được hun đúc, hội tụ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13
truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác và ngày nay đang trở thành nội lực quan
trọng để tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên tiếp tục ổn định
chính trị, phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, xây dựng một Thái Nguyên “hiện
đại hoá, công nghiệp hoá” và ngày càng giàu đẹp, phồn vinh.
1.2. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh
niên tỉnh Thái Nguyên qua các thời kì trƣớc năm 1997.
1.2.1. Trong thời kì đấu tranh giành độc lập dân tộc(1930- 1945)
Sau khi ra đời (3/2/1930), Đảng Cộng sản Việt Nam đã thấy rõ tầm quan
trọng của việc xây dựng tổ chức Đoàn Thanh niên. Tại Hội nghị Ban Chấp
hành Trung ương Đảng lần thứ hai họp từ ngày 20 đến ngày 26/3/1931, Trung
ương Đảng đã dành một ngày trong thời gian Hội nghị để bàn và quyết định
những vấn đề quan trọng về công tác vận động thanh niên, chủ trương thống

nhất các tổ chức thanh niên thành Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương,
nhằm thu hút thanh niên phấn đấu cho lí tưởng cộng sản chủ nghĩa.Thực hiện
chủ trương của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ nhất (tháng 3/1935), Chi bộ
hải ngoại của Đảng Cộng sản Đông Dương ở Long Châu đã cử cán bộ về xây
dựng cơ sở và lực lượng cách mạng ở Thái Nguyên, một địa bàn quan trọng
nối liền phong trào cách mạng ở các tỉnh miền núi Việt Bắc với phong trào
cách mạng miền xuôi. Cán bộ của Chi bộ Long Châu đã về Đại Từ, sau đó
sang Võ Nhai…(Thái Nguyên) để tuyên truyền và xây dựng cơ sở cách mạng.
Cuối năm 1936, một số thanh niên yêu nước ở xã La Bằng huyện Đại Từ
đã được giác ngộ cách mạng. Một số hội Ái hữu, hội Tương tế…được thành
lập để tập hợp quần chúng, nhất là thanh niên, học sinh. Trên cơ sở đó, tổ
chức cơ sở Đảng đầu tiên ra đời. Từ La Bằng, cơ sở Đảng phát triển sang xã
Phú Thượng huyện Võ Nhai.
Vận dụng Nghị quyết Đại hội lần thứ VII (1935) của Quốc tế Cộng sản,
xuất phát từ tình hình trong nước và thế giới, Đảng ta xác định mục tiêu trước

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14
mắt của cách mạng Việt Nam là chống bọn phản động thuộc địa, chống chiến
tranh phát xít, đòi tự do, cơm áo, hòa bình. Do vậy, Đảng quyết định thành lập
Mặt trận Thống nhất Nhân dân phản đế Đông Dương, sau đổi tên là Mặt trận
Dân chủ Đông Dương.
Tranh thủ những điều kiện thuận lợi trong phong trào dân chủ, các cơ sở
cách mạng ở Thái Nguyên, trước hết là các huyện Võ Nhai, Đại Từ, …tập
hợp được khá đông đảo lực lượng thanh niên các dân tộc tham gia dưới hình
thức hợp pháp. Họ được tuyên truyền, giác ngộ về chủ nghĩa Mác-Lênin, chủ
trương, chính sách của Mặt trận Dân chủ. Nhận thấy Võ Nhai là nơi có nhiều
cơ sở quần chúng tốt, nhiều thanh niên trung kiên, tích cực hoạt động, cơ sở
Đảng Phú Thượng và Tràng Xá xúc tiến thành lập Đoàn Thanh niên Dân chủ

ở địa phương (mùa hè năm 1938). Đây là tổ chức Đoàn Thanh niên đầu tiên
của Thái Nguyên [48, tr.24].
Từ năm 1938, một số cán bộ cách mạng (trong đó có một số đoàn viên,
Thanh niên Dân chủ) thoát khỏi nhà tù đế quốc đã trở về thị xã Thái Nguyên
tiếp tục hoạt động. Các đồng chí đã thành lập được những hội quần chúng
trong đó có tổ chức Thanh niên Dân chủ của thị xã. Đây là những trạm liên
lạc để nhận tài liệu, nhất là các tờ báo công khai của Đảng, của Mặt trận Dân
chủ đến Thái Nguyên ngày càng nhiều, như “Tin tức”, “Dân chúng”. Đặc biệt,
ở thị xã lúc này, Hội Truyền bá chữ Quốc ngữ hoạt động khá mạnh. Giáo viên
đều là thanh niên được giác ngộ cách mạng.
Trước những chuyển biến nhanh chóng của tình hình thế giới và trong
nước, đầu năm 1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước để trực tiếp lãnh đạo
phong trào cách mạng. Tháng 5 năm 1941, với tư cách là đại biểu của Quốc tế
Cộng sản, Người đã triệu tập và chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ 8 tại Pác
Bó (Cao Bằng). Hội nghị Trung ương lần thứ 8 đã hoàn chỉnh sự chuyển
hướng chỉ đạo chiến lược cách mạng của Đảng ta. Hội nghị đã chỉ rõ: “Trong

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

15
lúc này nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được
độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc
còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm
cũng không đòi lại được” [71, tr.113]. Theo đề xuất của Người, Hội nghị
Trung ương lần thứ 8 quyết định thành lập mặt trận dân tộc thống nhất chống
phát xít Pháp - Nhật, mang tên Việt Nam Độc lập Đồng minh, gọi tắt là Mặt
trận Việt Minh. Các đoàn thể quần chúng của Mặt trận lấy tên là đoàn thể
Cứu quốc, vì vậy Hội nghị đã xác định: “Việt Nam Thanh niên Cứu quốc
đoàn từ nay là đoàn thể tất thảy thanh niên từ 18 đến 22 tuổi muốn tranh đấu
đánh Pháp đuổi Nhật” [71]. Hội nghị đã nêu rõ vai trò của Đoàn Thanh niên

Cứu quốc trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc. Dưới ánh sáng Nghị
quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 8, công tác vận động thanh niên có bước
phát triển mới, các tổ chức thanh niên phản đế ở Đại Từ, Võ Nhai…được
củng cố và phát triển mang tên Thanh niên Cứu quốc Đoàn.
Ngày 15/9/1941, đơn vị Cứu quốc quân thứ II được thành lập ở rừng
Khuôn Mánh (Tràng Xá – Võ Nhai) gồm 47 cán bộ, chiến sĩ; trong đó phần
lớn là đoàn viên Đoàn Thanh niên Cứu quốc.
Đầu năm 1943, sau khi có chủ trương của Hội nghị Ban Thường vụ
Trung ương Đảng, phong trào quần chúng của các tầng lớp nhân dân, trước
hết là thanh niên ở thị xã Thái Nguyên có những chuyển biến mới. Sự tác
động của phong trào quần chúng các vùng ven như Đồng Hỷ, Đại Từ, Phổ
Yên…vào thị xã ngày càng mạnh. Thị xã Thái Nguyên và vùng ven trở thành
những đầu mối giao thông, những địa điểm tuyên truyền, phổ biến chủ trương
của Mặt trận Việt Minh. Đến cuối năm 1943, cơ sở cách mạng được xây dựng
rộng khắp trong toàn tỉnh. Hàng chục đội tự vệ võ trang do lực lượng thanh
niên làm nòng cốt được thành lập ở các thôn xóm, làm hậu thuẫn cho các
cuộc đấu tranh của nhân dân.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16
Bước vào năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai đi vào giai đoạn kết
thúc. Ở châu Âu, phát xít Đức bị Hồng quân Liên Xô truy kích quyết liệt. Ở
châu Á, phạm vi kiểm soát của Nhật ngày càng bị thu hẹp. Ở Đông Dương,
mâu thuẫn Nhật - Pháp trở nên sâu sắc không thể điều hòa được. Đêm
9/3/1945, phát xít Nhật làm cuộc đảo chính lật đổ quyền thống trị của thực
dân Pháp trên toàn cõi Đông Dương. Đúng lúc Nhật nổ súng đánh Pháp, Ban
Thường vụ Trung ương Đảng họp hội nghị mở rộng ở làng Đình Bảng (Từ
Sơn, Bắc Ninh) do Tổng Bí thư Đảng Trường Chinh chủ trì. Trong điều kiện
đó, Hội nghị làm việc khẩn trương, nhận định về cuộc đảo chính và khả năng

diễn biến của tình hình. Ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng
ra Chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” [45, tr.360].
Thực hiện Chỉ thị của Ban Thường vụ Trung ương Đảng và chủ trương
của Mặt trận Việt Minh tỉnh, các cơ sở cách mạng trong tỉnh đã vận động
quần chúng nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền ở các châu, huyện. Trong
tháng 3, tháng 4 năm 1945, Cứu quốc quân, Thanh niên tự vệ vũ trang cùng
đồng bào các dân tộc ở Võ Nhai, Đại Từ, Định Hóa đã nổi dậy, giải phóng
huyện lị, thành lập chính quyền cách mạng.
Giữa lúc cao trào kháng Nhật, cứu nước của nhân dân ta đang diễn ra
sôi nổi thì phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Thời cơ ngàn
năm có một đã tới, nhân dân ta nổi dậy tổng khởi nghĩa chính giành quyền
trong cả nước.
Tại Thái Nguyên, trong các ngày 16,17/8/1945, các huyện nhận được
mệnh lệnh của Ủy ban khởi nghĩa đã khẩn trương đưa lực lượng, chủ yếu là
các đội Thanh niên tự vệ, Thanh niên vũ trang cùng quần chúng dưới sự chỉ
đạo trực tiếp của các cán bộ, đảng viên về phối hợp giải phóng thị xã Thái
Nguyên. Ngày 20/8/1945, một cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại sân vận
động thị xã, quân cách mạng tuyên bố xóa bỏ chính quyền tay sai của Pháp,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

17
thành lập Ủy ban nhân dân lâm thời. Thành công của cuộc khởi nghĩa ở Thái
Nguyên đã góp phần vào sự thắng lợi vĩ đại của Cách mạng tháng Tám trong
cả nước, dẫn tới sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Trong sự nghiệp đấu tranh giành chính quyền về tay nhân dân, tuổi trẻ
các dân tộc Thái Nguyên đã phát huy vai trò xung kích, đi đầu trong các hoạt
động cách mạng. Trong những hoàn cảnh khó khăn, quyết liệt, họ càng tỏ rõ
lòng yêu nước nồng nàn và dũng khí vượt qua mọi gian lao thử thách để giành
thắng lợi.

1.2.2. Trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp (1945- 1954)
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa ra đời mở ra kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc: Kỉ nguyên độc
lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ, đã
trở thành người dân tự do, đứng lên làm chủ nước nhà. Song, ngay thời điểm
ấy, nhân dân ta phải đối mặt với biết bao thách thức: “Giặc đói”, “giặc dốt”,
giặc ngoại xâm…Vận mệnh dân tộc ta chẳng khác gì “ngàn cân treo sợi tóc”.
Trước tình hình hết sức khó khăn, phức tạp ấy, Trung ương Đảng và Hồ
Chủ tịch đã kịp thời đề ra đường lối, chủ trương sáng suốt, đúng đắn, tài tình,
đưa con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua giông bão, vững vàng từng
bước tiến lên.
Giữa tháng 9 năm 1945, Hội nghị cán bộ toàn tỉnh được tổ chức tại xóm
Trường Xô, xã Phấn Mễ, huyện Phú Lương. Hội nghị công bố Nghị quyết của
Xứ ủy Bắc Kì chỉ định Ban Chấp hành lâm thời Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên;
thảo luận và thông qua một số chủ trương, biện pháp đối phó với quân đội
Trung Hoa dân quốc; quyết định một số vấn đề về xây dựng, củng cố và phát
triển các tổ chức đoàn thể. Tỉnh ủy lâm thời phân công các đồng chí phụ trách
các Ban vận động công nhân, nông dân, thanh niên, phụ nữ…

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

18
Dưới sự chỉ đạo của Ban Thanh vận tỉnh, các tổ chức Đoàn huyện, thị
trên địa bàn tỉnh đã lập các đội Thanh niên tuyên truyền xung phong lưu động
về các thôn, xóm, bản làng để tuyên truyền chủ trương Tổng tuyển cử. Ngày
23/12/1945, trong không khí tưng bừng của ngày hội lớn, đông đảo nhân dân
các dân tộc trong tỉnh đi bỏ phiếu bầu 3 đại biểu vào Quốc hội nước Việt Nam
Dân chủ Cộng hòa.
Để chống giặc đói, giặc dốt, các đội “ Thanh niên xung phong tăng gia
sản xuất”, “ Đội Thanh niên diệt dốt” đã được thành lập và hoạt động sôi

nổi, mang lại kết quả to lớn, góp phần giúp đồng bào toàn tỉnh vượt qua nạn
đói, nạn mù chữ.
Trong khi đó, tại Nam Bộ, cuộc kháng chiến của nhân dân ta chống thực
dân Pháp xâm lược diễn ra ngày càng quyết liệt. Phong trào ủng hộ nhân dân
Nam Bộ kháng chiến được phát động trong toàn tỉnh. Nhiều đoàn viên, thanh
niên đã hăng hái xung phong tình nguyện vào Nam đánh giặc. Nhiều nữ thanh
niên có sang kiến làm bánh đem bán để ủng hộ Quỹ Nam Bộ kháng chiến.
Những tháng cuối năm 1946, thực dân Pháp ngày càng lộ rõ âm mưu
xâm lược toàn bộ nước ta một lần nữa. Chúng đã phản bội Hiệp định sơ bộ
6/3 và Tạm ước 14/9, gây ra nhiều vụ khiêu khích và xâm lược ngày càng
trắng trợn, nhất là tại thủ đô Hà Nội. Trước tình hình đó, Ban Thường vụ
Trung ương Đảng họp Hội nghị mở rộng ngày 18 và 19/12/1946 tại làng Vạn
Phúc (Hà Đông), quyết định phát động toàn quốc kháng chiến chống thực dân
Pháp xâm lược, bảo vệ nền độc lập, tự do vừa giành được.
Từ thời điểm này, Thái Nguyên và các tỉnh Tuyên Quang, Bắc Kạn đã
trở thành An toàn khu - nơi đặt các cơ quan Trung ương Đảng, Chính phủ, Bộ
Tổng chỉ huy (sau là Bộ Tổng tư lệnh) để lãnh đạo sự nghiệp kháng chiến,
kiến quốc đi đến thắng lợi.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

19
Tháng 10 năm 1947, thực dân Pháp mở cuộc tấn công quân sự quy mô
lớn vào căn cứ địa Việt Bắc, nhằm bao vây và tiêu diệt cơ quan đầu não
kháng chiến để nhanh chóng kết thúc chiến tranh. Quân và dân các tỉnh trong
khu Việt Bắc tổ chức lực lượng chiến đấu, quyết tâm đập tan cuộc tấn công
mùa Đông của giặc Pháp.
Trong chiến dịch phản công thu - đông năm 1947, lực lượng thanh niên,
dân quân, du kích Thái Nguyên đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chủ lực
chiến đấu 123 trận lớn nhỏ, tiêu diệt 490 tên địch, bảo vệ an toàn các cơ quan

đầu não kháng chiến, góp phần to lớn vào thắng lợi chung của quân và dân
Việt Bắc [26]. Chiến thắng Việt Bắc đánh dấu bước chuyển biến quan trọng
trong so sánh lực lượng giữa ta và địch theo chiều hướng có lợi cho ta, đồng
thời mở ra một giai đoạn mới trong cuộc chiến tranh chống quân xâm lược.
Sau khi quân Pháp rút chạy khỏi Thái Nguyên, tổ chức Đoàn Thanh
niên trong toàn tỉnh được củng cố. Được sự chỉ đạo của Tỉnh ủy và theo kế
hoạch hướng dẫn của Khu Đoàn Việt Bắc, Hội nghị cán bộ Đoàn tỉnh Thái
Nguyên đã được triệu tập (1950) với hơn 100 đại biểu các huyện, thị trong
tỉnh. Hội nghị đánh giá tình hình các tầng lớp thanh niên và công tác Đoàn từ
khi triển khai Nghị quyết của Tỉnh ủy về xây dựng các đoàn thể, quần chúng
(3-1948), nêu ra những ưu, khuyết điểm, tìm nguyên nhân và đề ra những
nhiệm vụ cụ thể cho công tác Đoàn cũng như phong trào thanh niên trong giai
đoạn mới. Nghị quyết Hội nghị nhấn mạnh vấn đề “tích cực xây dựng tổ chức
thanh niên trung kiên gần Đảng, đồng thời mở rộng mặt trận thanh niên’’[24,
tr.2]. Trước tình hình mới, Hội nghị đặt ra yêu cầu “động viên thanh niên xung
phong trong cuộc kháng chiến, hoàn thành công việc chuẩn bị chuyển sang tổng
phản công và chú trọng vấn đề học tập văn hóa, nghề nghiệp cho thanh
niên”[24, tr.3].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

20
Hội nghị cán bộ Đoàn toàn tỉnh đánh dấu bước trưởng thành quan trọng
của công tác Đoàn và phong trào thanh niên Thái Nguyên trong bối cảnh cuộc
kháng chiến toàn dân, toàn diện của nhân dân và tuổi trẻ nước ta ngày càng
đạt nhiều thắng lợi lớn.
Tháng 6 năm 1950, Ban Thường vụ Trung ương Đảng quyết định mở
Chiến dịch Biên giới, nhằm thực hiện 3 mục tiêu: Tiêu diệt một bộ phận quan
trọng sinh lực địch; khai thông biên giới Việt – Trung để mở rộng con đường
liên lạc với quốc tế; củng cố và mở rộng căn cứ địa Việt Bắc.

Thái Nguyên là một trong những địa phương giữ vai trò trọng yếu trong
việc động viên sức người, sức của phục vụ cho chiến dịch lớn này. Hàng trăm
lượt người chủ yếu là đoàn viên, thanh niên đã tham gia sửa chữa cầu đường,
làm nhà kho, lán trại, vận tải lương thực, hàng hóa, vũ khí,… phục vụ kháng
chiến. Để có lực lượng tương đối chuyên nghiệp, được tổ chức chặt chẽ, có
thể đảm đương những nhiệm vụ đột xuất với yêu cầu cao, Trung ương Đảng,
Chính phủ giao cho Trung ương Đoàn thành lập những đội “Thanh niên xung
phong công tác”. Chấp hành nhiệm vụ được giao, Ban Thường vụ Trung
ương Đoàn đã ra Nghị quyết thành lập Đội Thanh niên xung phong công tác
đầu tiên gồm 225 cán bộ, đội viên, trong đó có nhiều đoàn viên thanh niên của
tỉnh Thái Nguyên.
Sau chiến thắng Biên giới, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm
lược của nhân dân ta bước sang giai đoạn mới. Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ II của Đảng diễn ra từ ngày 11 đến ngày 19/2/1951 quyết định hai vấn đề
quan trọng: Đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn, đưa Đảng ra hoạt
động công khai với tên mới là Đảng Lao động Việt Nam.
Quán triệt tinh thần Nghị Quyết Đại hội Đảng lần thứ II về công tác vận
động thanh niên theo khẩu hiệu: “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”,
Tỉnh ủy Thái Nguyên đã trao nhiệm vụ cho Đoàn và tuổi trẻ Thái Nguyên phát