giải bài tập định lượng phần điện học môn vật lý 9

 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
HƯỚNG DẪN HỌC SINH
GIẢI BÀI TẬP ĐỊNH LƯNG phÇn ®iƯn häc m«n vËt lý 9
PHẦN I: MỞ ĐẦU.
I)Lý do chän đề tài:
1)C¬ së lý luận:
Cïng víi sù ®ỉi míi ph¸t triĨn cđa ®Êt níc- NỊn gi¸o dơc cđa ViƯt Nam cã nh÷ng
biÕn ®ỉi s©u s¾c vỊ mơc tiªu, néi dung s¸ch GK vµ c¶ ph¬ng ph¸p gi¸o dơc, mét trong
nh÷ng ®ỉi míi c¬ b¶n hiƯn nay lµ ®ỉi míi mơc tiªu d¹y häc ë trêng phỉ th«ng THCS.
§Þnh híng ®ỵc thĨ chÕ hãa trong lt gi¸o dơc ®iỊu 24.2: "Ph¬ng ph¸p gi¸o dơc phỉ
th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc tù gi¸c chđ ®éng s¸ng t¹o cđa häc sinh; phï hỵp víi ®Ỉc
®iĨm cđa tõng líp häc m«n häc; båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc, tù rÌn lơyªn kü n¨ng vËn
dơng kiÕn thøc vµo thùc tiƠn,t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niỊm vui høng thó häc tËp
cho häc sinh"Lµ mét gi¸o viªn VËt lý khèi THCS, T«i nhËn thøc ®ỵc ,bé m«n vËt lý THCS
cã vai trß quan träng bëi c¸c kiÕn thøc kÜ n¨ng cã nhiỊu øng dơng trong ®êi sèng vµ kü
tht. Nã cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc VËt lý phỉ th«ng c¬ b¶n cã hƯ thèng vµ toµn diƯn,
nh÷ng kiÕn thøc nµy ph¶i phï hỵp víi tr×nh ®é hiĨu biÕt hiƯn ®¹i theo tinh thÇn kü tht
tỉng hỵp, t¹o ®iỊu kiƯn híng nghiƯp g¾n víi cc sèng. Nh»m chn bÞ tèt cho c¸c em
tham gia vµo lao ®éng s¶n xt hc tiÕp tơc häc lªn phỉ th«ng trung häc. §ång thêi m«n
VËt lý gãp phÇn ph¸t triĨn n¨ng lùc t duy khoa häc, rÌn lun kü n¨ng c¬ b¶n cã tÝnh chÊt
kü tht tỉng hỵp gãp phÇn x©y dùng thÕ giíi quan khoa häc rÌn lun phÈm chÊt ®¹o ®øc
cđa ngêi lao ®éng míi.ViƯc n¾m nh÷ng kh¸i niƯm, hiƯn tỵng, ®Þnh lt vµ viƯc gi¶i bµi tËp
®iƯn häc líp 9 lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Thùc tÕ trong gi¶ng d¹y cho thÊy, Việc giải
bài tập đònh lượng của môn vật lý ở cấp THCS là một vấn đề làm cho nhiều học sinh
cảm thấy khã vµ sợ , đặc biệt là các bài tập đònh lượng của phÇn ®iƯn häc lớp 9.ChÝnh
v× nh÷ng lý do trªn,T«i nghiªn cøu vỊ ®Ị tµi "híng dÉn HS gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng
phÇn ®iƯn häc m«n vËt lý 9”
2)C¬ së thực tiễn:
Đối với môn Vật lý thì tới lớp 6 học sinh mới được tiếp xúc, nên no ùcßn khá mới mẻ
đối với các em, vả lại tiết bài tập là rất ít so với tiết lý thuyết. VÉn cßn nhiỊu häc sinh
cha tỉng hỵp ®ỵc kiÕn thøc VËt lý tõ líp 6, 7,8 ,9 .C¸c em cha hiĨu s©u , hiĨu kÜ c¸c kiÕn

Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 1
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
thøc VËt lý, cßn thơ ®éng lÜnh héi kiÕn thøc . Trong khi ch÷a bµi tËp, nhiỊu häc sinh vÉn
cßn thê ¬, nhiỊu häc sinh chØ cÇn kÕt qu¶ ®èi chiÕu , thËm chÝ vÉn cßn häc sinh cha biÕt
tãm t¾t bµi to¸n b»ng c¸c kÝ hiƯu VËt lý , c¸ch ®ỉi ra ®¬n vÞ c¬ b¶n ®Ỉc biƯt lµ cha gi¶i
thÝch ®ỵc c¸c hiƯn tỵng VËt lý trong ®êi sèng vµ kÜ tht .
Lµ mét gi¸o viªn, ai còng mn m×nh cã giê d¹y giái , mét gi¸o viªn giái , mn cho häc
sinh ham mª , høng thó häc tËp , mn cho häc sinh gi¶i bµi tËp VËt lý mét c¸ch høng thó
vµ thµnh th¹o . Mn ®¹t ®ỵc mơc tiªu nµy lµ c¶ mét vÊn ®Ị nan gi¶i víi ngêi trùc tiÕp
d¹y bé m«n .Xt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn cïng víi b¨n kho¨n , tr¨n trë bÊy l©u nay cđa
b¶n th©n .T«i xin tr×nh bµy ®Ị tµi " Híng dÉn HS gi¶i bµi tËp dÞnh lỵng phÇn ®iƯn häc m«n vËt
lý 9 " trong mét tiÕt häc.
II) Mơc ®Ých,®èi tỵng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
1)Mục đích nghiên cứu:
Tôi nghiên cứu về vấn đề này giúp HS có thể giải được các bài tập đònh lượng
của môn Vật lý và coi đây là một công việc nhẹ nhàng.
-T×m ra con ®êng ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ĩ n©ng cao chÊt lỵng , hiƯu qu¶ gi¸o dơc. t¹o c¬
së Thùc hiƯn mơc tiªu nhiƯm vơ n¨m häc.
2) §èi tỵng vµ phạm vi nghiên cứu:
§Ị tµi nghiên cứu về việc hướng dẫn HS giải bài tập đònh lượng vật lý THCS ®ỵc ¸p
dơng trong n¨m häc 2008 -2009 t¹i trêng THCS phong Thđy.
-§èi tỵng : học sinh khối 9 của trường THCS Phong Thđy.
3) NhiƯm vơ nghiªn cøu:
- T×m ra ph¬ng ph¸p d¹y häc phï hỵp ®èi tỵng HS víi chn kiÕn thøc kØ n¨ng c¬ b¶n
theo qut ®Þnh 16 ch¬ng tr×nh GD- §T.
- T¹o cho häc sinh cã høng thó,yªu thÝch m«n häc,tù «n tËp ®µo s©u, më réng kiÕn thøc ,
lÜnh héi kiÕn thøc míi, rÌn lun kÜ n¨ng , kÜ x¶o vËn dơng lý thut vµo thùc tiƠn , rÌn
lun thãi quen vËn dơng kiÕn thøc quan s¸t , ph¸t huy h×nh thøc tù lùc cđa häc sinh gãp
phÇn lµm ph¸t triĨn t duy s¸ng t¹o c¸c em.
III) Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

- §äc tµi liƯu c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ị: ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vËt lý
THCS.Tham kh¶o c¸c ®Ị ,c¸c bµi to¸n vËt lý hay bËc THCS,nh÷ng d¹ng bµi tËp vËt lý.
IV) C¸c gi¶i ph¸p khoa häc
- ¸p dơng chuyªn ®Ị ®ỉi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc bËc THCS.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 2
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
-T×m tßi nh÷ng gi¶i ph¸p hay,nh÷ng bµi to¸n phï hỵp víi tÊt c¶ c¸c ®èi tỵng HS mµ b¶n
th©n trùc tiÕp gi¶ng d¹y.
V) Dù th¶o néi dung:
PhÇn I : Më ®Çu
PhÇn II : Néi dung.
Ch¬ng I. C¬ së lý ln
Ch¬ng II.Thùc tr¹ng
Ch¬ng III.C¸c gi¶i ph¸p thùc hiƯn
PhÇn III :Bµi häc kinh nghiƯm vµ tỉng kÕt
PHẦN II: NỘI DUNG.
Ch¬ng I. CƠ SỞ LÝ LUẬN :
C«ng t¸c ®ỉi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ®· ®ỵc c¸c nhµ gi¸o dơc nghiªn cøu nhiỊu
n¨m vµ ®ang ®ỵc sù bµn c·i quan t©m cđa gi¸o giíi
D¹y - häc lµ viƯc lµm thêng xuyªn, liªn tơc vµ kh«ng giíi h¹n cđa ngêi thÇy gi¸o.
ViƯc n©ng cao chÊt lỵng gi¸o dơc lµ nhiƯm vơ chđ u cđa c«ng t¸c d¹y häc.
ViƯc d¹y häc cđa gi¸o viªn(GV)vµ viƯc häc cđa häc sinh (HS) lµ nh»m lµm cho häc
sinh ho¹t ®éng mét c¸ch tù gi¸c tÝch cùc, tiÕp thu néi dung gi¸o dơc vµ chun hãa néi
dung gi¸o dơc thµnh phÈm chÊt tèt ®Đp cđa con ngêi.
NghÞ qut TW4 khãa VII x¸c ®Þnh: "khun khÝch tù häc ph¶i ¸p dơng ph¬ng ph¸p
gi¸o dơc hiƯn ®¹i ®Ĩ gi¸o dơc cho häc sinh kh¶ n¨ng t duy s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i qut
vÊn ®Ị".
NghÞ qut T¦2 Khãa VIII tiÕp tơc kh¼ng ®Þnh mơc tiªu gi¸o dơc ®µo t¹o trong giai
®o¹n míi lµ " N©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi" vµ ph¶i "§ỉi míi
ph¬ng ph¸p gi¸o dơc ®µo t¹o kh¾c phơc lèi trun thơ mét chiỊu rÌn lun thµnh nÕp t

duy s¸ng t¹o cđa ngêi häc, tõng bíc ¸p dơng ph¬ng ph¸p hiƯn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc.
®¶m b¶o ®iỊu kiƯn tù häc tù nghiªn cøu cho häc sinh".
VÊn ®Ị ®ỵc ®Ỉt ra lµ d¹y nh thÕ nµo? häc nh thÕ nµo?®Ĩ n©ng cao chÊt lỵng ,®¸p øng
víi nhu cÇu x· héi ngµy cµng ®ỉi míi.Bởi vậy để giúp học sinh thực sự vận dụng kiến
thức vật lý cho việc giải bài tập thì điều quan trọng trước tiên là phải hướng dẫn cho
học sinh biết cách phân tích các hiện tượng vật lý được nêu ra trong bài toán, nhận rõ
sự diễn biến của hiện tượng, xác đònh được các tính chất, nguyên nhân, quy luật phổ
biến chi phối sự diễn biến của hiện tượng. Dù là bài tập đònh lượng hay đònh tính thì
cũng phải bắt đầu từ sự phân tích đònh tính trước khi đưa ra những công thức tính toán
cho phù hợp.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 3
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Nhiều khi học sinh thuộc những đònh nghóa, đònh lý, quy tắc nhưng vẫn không giải bài
tập ®ỵc nguyên nhân là không biết lập luận để vận dụng chúng. Khi ta yêu cầu học
sinh vận dụng các kiến thức vật lý để giải bài tập có nghóa là yêu cầu các em thiết lập
mối quan hệ giữa các kiến thức mà các em đã học vào một trường hợp cụ thể. Hiện
tượng cụ thể trong thực tế rất đa dạng và nhiều hiện tượng trải qua nhiều giai đoạn bò
chi phối bởi nhiều nguyên nhân, nhiều quy luật. Cần phải phân tích được sự phức tạp
đó và thực hiện lập luận một cách đúng quy tắc thì kết quả thu được mới chắc chắn.
Bởi vậy việc rèn luyện cho học sinh biết phân tích, suy luận là rất quan trọng, cần
thiết, phải làm một cách kiên trì, có kế hoạch tạo thói quen, thành nếp suy nghó của
học sinh, không để cho học sinh hoàn toàn mò mầm một cách tự phát. Đối với học
sònh THCS chưa thể giới thiệu cho các em một cách tường minh các phương pháp suy
luận, lô gíc hay các phương pháp nhận thức vật lý. Nhưng bản thân giáo viên thì phải
biết để hướng dẫn cho học sinh thực hiện theo phương pháp đó mỗi khi có cơ hội. Qua
nhiều lần như vậy sẽ hình thành ở học sinh thói quen, nếp suy nghó khoa học.
Ch¬ng II. THỰC TRẠNG
1.Thùc tr¹ng
Bªn c¹nh mét sè HS giái kh¸ vÉn cßn nhiỊu em cha tù m×nh gi¶i ®ỵc mét bµi tËp vËt lý
®¬n gi¶n hc cã nh÷ng HS n¾m ®ỵc lý thut nhng kØ n¨ng vËn dơng lý thut vµo gi¶i

to¸n vËt lý cßn chËm vµ u.NhiỊu häc sinh chØ cÇn kÕt qu¶ ®èi chiÕu ,hay dùa vµo bµi tËp
mÉu cđa ThÇy vµ gi¶i mét c¸ch r©p khu«n, thËm chÝ vÉn cßn häc sinh cha biÕt tãm t¾t bµi
to¸n b»ng c¸c kÝ hiƯu VËt lý , c¸ch ®ỉi ra ®¬n vÞ c¬ b¶n ®Ỉc biƯt lµ cha gi¶i thÝch ®ỵc
c¸c hiƯn tỵng VËt lý trong ®êi sèng vµ kÜ tht .
2. Nguyªn nh©n cđa nh÷ng h¹n chÕ:
-Phần nhiều bài tập về nhà không có sự chỉ đạo của giáo viên.
- Hiện nay số tiÕt bài tập ở trên lớp là rất ít, thậm chí là không có.
-Tình trạng phổ biến hiện nay là học sònh học tập thụ động, máy móc, còn giáo viên
chỉ chú trọng đến các bài toán khó nên học sinh thường chỉ thuộc mấy công thức vật
lý rồi áp dụng để tính toán một cách máy móc mặc dù không hiểu rõ hiện tượng vật
lý, ý nghóa của các công thức đó.
-Trªn líp giáo viên thường dành các tiết bài tập chữa những bài khó v× thêi lỵng 45’.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 4
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Thùc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ®Ĩ khắc phục t×nh tr¹ng trªn thì T«i ®· hướng dẫn học
sinh suy nghó tìm lấy lời giải.b»ng c¸ch đưa ra được những câu hỏi hướng dẫn thích
hợp, bản thân phải giải bài tập theo bốn bước một cách tỉ mỉ, lường hết những khó
khăn hay vÊp cđa HS rồi căn cứ vào đó mà đặt câu hỏi hướng dẫn.
* VỊ phÝa gi¸o viªn:
VÉn cßn mét sè gi¸o viªn d¹y theo ph¬ng ph¸p ®ỉi míi cha nhn nhun, dÉn ®Õn
häc sinh lÜnh héi kiÕn thøc cßn thơ ®éng, mét sè giê häc vÉn cßn nghÌo nµn, tỴ nh¹t, cha
hiĨu râ, hiĨu s©u ý ®å cđa s¸ch gi¸o khoa.
Bµi tËp chØ yªu cÇu c¸c em gi¶i mét c¸ch thơ ®éng hc gi¸o viªn gi¶i hé cho c¸c
em, cha ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o, tù lùc cđa häc sinh.
ChÝnh v× vËy mµ mét sè gi¸o viªn cha thùc sù chó träng ®Õn viƯc lËp kÕ ho¹ch d¹y
chu ®¸o. Th«ng thêng lµ rÊt ®¬n s¬, cho c¸c em gi¶i mét sè bµi tËp ë trong s¸ch, kh«ng cã
bµi tËp ®iĨn h×nh vµ tỉng hỵp.
* VỊ phÝa häc sinh:
VÉn cßn nhiỊu häc sinh cha tỉng hỵp ®ỵc kiÕn thøc VËt lý tõ líp 6, 7, 8 c¸c em cha
hiĨu s©u, hiĨu kÜ c¸c kiÕn thøc VËt lý, cßn thơ ®éng lÜnh héi kiÕn thøc. Trong khi ch÷a bµi

tËp, nhiỊu häc sinh vÉn cßn thê ¬, nhiỊu häc sinh chØ cÇn kÕt qu¶ ®èi chiÕu, thËm chÝ vÉn
cßn häc sinh cha biÕt tãm t¾t bµi to¸n b»ng c¸c kÝ hiƯu VËt lý, c¸ch ®ỉi ra ®¬n vÞ c¬
b¶n ®Ỉc biƯt lµ gi¶i thÝch c¸c hiƯn tỵng VËt lý trong ®êi sèng vµ kÜ tht.
Ch¬ng III CÁC GIẢI PHÁP thùc hiƯn
Để có thể giải được tốt một bài toán đònh lượng thì phải hướng dẫn các em theo
các bước sau:
Bước 1: T×m hiĨu ®Ị
a. Đọc kỹ đề bài toán.
b. Tìm hiểu ý nghóa vật lý của các từ ngữ trong đề bài và diễn đạt bằng ngôn ngữ
vật lý.
c. Biểu diễn các đại lượng vật lý bằng các ký hiệu, chữ cái quen dùng trong quy
ước sách giáo khoa.
d. Vẽ hình nếu cần.
e. T×m hiĨu mèi quan hƯ gi÷a ®¹i ®· cho víi ®¹i lỵng cÇn t×m hay ẩn số của bài tập.
Tóm tắt ®Ị bài.
Bước 2: Ph©n tÝch hiƯn tỵng vËt lý mµ ®Ị bµi ®Ị cËp
a. Căn cứ vào những điều đã cho biết, xác đònh xem hiện tượng đã nêu trong bài
thuộc phần nào của kiến thức vật lý, có liên quan đến những khái niệm nào,
đònh luật nao, quy tắc nào?
b. Đối với những hiện tượng vật lý phức tạp thì phải phân tích ra thành những hiện
tượng đơn giản, chỉ bò chi phối bởi một nguyên nhân, một quy tắc hay một đònh
luật vật lý xác đònh.
c. Tìm hiểu xem hiện tượng vật lý diễn biến qua những giai đoạn nào, mỗi giai
đoạn tuân theo những đònh luật nào?
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 5
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Bước 3: X©y dùng LËp ln cho viƯc gi¶i bµi tËp.
a. Trình bày có hệ thống, chặt chẽ lập luận lô gíc để tìm ra mối liên hệ giữa
những điều cho biết và điều phải tìm.
b. Nếu cần phải tính toán đònh lượng, thì lập các công thức có liên quan đến các

đại lượng cho biết, đại lượng cần tìm. Thực hiện các phép biến đổi toán học để
cuối cùng tìm ra được một công thức toán học, trong đó ẩn số là đại lượng vật lý
phải tìm, liên hệ với các đại lượng khác đã cho trong đề bài.
c. Đổi các đơn vò đo trong đầu bài thành đơn vò của cùng một hệ đơn vò và thực
hiện các phép tính toán.
Có thể trình bày lập luận theo hai phương pháp:phương pháp phân tích.phương
pháp tổng hợp.
Theo phương pháp phân tích: thì ta bắt đầu từ điều phải tìm (ẩn số) xácđònh mối
liên hệ giữa những điều cho biết và điều phải tìm và cả những điều trung gian
chưa biết. Tiếp đó lại tìm mối liên hệ giữa những điều trung gian đã biết khác.
Cuối cùng tìm ra được mối liên hệ trực tiếp giữa điều phải tìm và những điều đã
cho biết.
Theo phương pháp tổng hợp: ta đi từ những điều đã cho biết, xác đònh mối liên
hệ giữa những điều đã cho biết với một số điều trung gian không biết, tiếp theo
tìm mối liên hệ giữa những điều trung gian và điều phải tìm, cuối cùng xác đònh
được mối liên hệ trực tiếp giữa điều đã cho và điều phải tìm.
Đối với học sinh THCS thì dùng phương pháp phân tích thì học sinh dễ
hiểu hơn, có thể đònh hướng sự tìm tòi của học sinh dễ dàng, có hiệu quả hơn ở
học sinh.
Bước 4: B¾t tay vµo gi¶i to¸n :
Dựa vào bước phân tích trên ta đã tìm được mối liên hệ giữa điều đã biết và
điều phải tìm (tức là HS đã tìm ra được công thức cho việc giải bài toán đó thông qua
các công thức đã học.)
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 6
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Bây giờ chỉ còn sắp xếp lại các công thức đó và thay số.
Tìm đại lượng nào trước, dù là đại lượng trung gian hay trực tiếp thì đều phải ghi lời
giải.Để ghi được lời giải thì ta phải dựa vào câu hỏi của bài toán hoặc tìm đại lượng
trung gian nào.
-Đại lượng nào bài toán cho chưa rõ ràng thì phải lập luận để sử dụng chúng.

-Sau đó áp dụng công thức rồi thay số và giải.
-Khi giải xong, đầu bài bắt tìm đại lượng nào thì ta phải ghi đáp số đại lượng đó.
Bước 5: Thư l¹i vµ biƯn ln vỊ kÕt qu¶ thu ®ỵc.
Thử lại để chắc chắn là kết quả thu được đã chính xác.
Giáo viên cần hướng dẫn HS dùng các phép tính để kiểm tra kết quả.
Những kết quả thu được bằng suy luận hay bằng biến đổi toán học, khi giải một
bài tập vật lý không phải lúc nào cũng phù hợp với thực tế có khi chỉ là một hiện
tượng đặc biệt (là một trường hợp riêng) Vậy có khi phải biện luận để chọn những kết
quả phù hợp hơn với thực tế hoặc để mở rộng phạm vi lời giải đến những trường hợp
tổng quát hơn.
Sau đây là một số ví dụ mà tôi đưa ra để làm rõ vấn đề nêu trên.
Ví dụ 1:
Cho hai điện trở R
1
= 10
Ω
; R
2
= 14
Ω
hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch là
12V. Tính cường độ dòng điện chạy trong mạch.
B
1
: Giáo viên yêu cầu HS đọc kỹ đề bài.
Vẽ hình ra giấy nháp nếu cần R
1
R
2

•
U
•

Tóm tắt đề dựa vào đầu bài toán.
R
1
= 10
Ω
R
2
= 14
Ω
U = 12V
I = ?
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 7
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
B
2
; B
3
: Phân tích tìm hướng giải.
Căn cứ vào phần tóm tắt để phân tích: Ta dựa vào phương pháp
phân tích. Bắt đầu từ đại lượng cần tìm (I), xem có công thức nào liên quan đến I thì
liệt kê ra giấy nháp, sau đó lựa ra một công thức phù hợp. Qua các công thức thì ta
thấy có công thức
U
I
R

=
, nhưng qua công thức ta thấy đề bài chỉ cho U, còn R đề bài
chưa cho (ta phải tìm R). để tìm R thì ta phải áp dụng CT nào? (đây là câu hỏi diễn ra
trong óc HS). HS phải tìm R theo các bước như trên, qua đây ta thấy CT: R = R
1
+R
2
.
Vậy công việc đầu tiên là phải đi tính R. Khi tính được R ta sẽ tính được I.
B
4
: Bắt tay vào giải:
Khi giải ta tính đến đại lượng nào thì ghi lời giải của đại lượng đó.
Công thức R = R
1
+R
2
là CT tính điện trở tương đương nên lời giải sẽ là:
- Điện trở tương đương của đoạn mạch là.
R = R
1
+ R
2
= 10 + 14 = 24(
Ω
).
- Cường độ dòng điện chạy trong mạch là.
U
I
R

=
=
12
24
= 0,5 (A.)
Đáp số: 0,5 A.
B
5
:Giải xong thì ta tiến hành thử lại và biện luận nếu thấy kết quả chưa phù hợp.
- Thử lại: bằng cách tính toán ta sẽ thử lại được kết quả của bài toán.
- Biện luận nếu thấy kết quả không phù hợp.
Ví dụ 2:
Cho hai điện trở R
1
= 10
Ω
; R
2
= 15
Ω
, cường độ dòng điện trong mạch
chính là 2A. Tính cường độ dòng điện chạy trong mỗi đoạn mạch rẽ.
B
1
: Giáo viên yêu cầu HS đọc kỹ đề bài.
Vẽ hình ra giấy nháp nếu cần
R
1
I
R

2

•
U
•
Tóm tắt đề dựa vào đầu bài toán.
R
1
= 10
Ω
R
2
= 15
Ω
I = 2A
I
1
= ?I
2
= ?
B
2
; B
3
: Phân tích tìm hướng giải.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 8
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Căn cứ vào phần tóm tắt để phân tích:
Ta dựa vào phương pháp phân tích.
Bắt đầu từ đại lượng cần tìm (I

1
;I
2
). Muốn tính đươc I thì phải sử dụng công thức nào?
U
I
R
=

1
1
1
U
I
R
=
;
2
2
2
U
I
R
=
đề bài đã cho R
1
; R
2
, phải tìm U
1

; U
2
.
Muốn tìm U
1
; U
2
ta phải dựa vào công thức nào?
Dựa vào tính chất của đoạn mạch song song U = U
1
= U
2
.
Vậy ta phải đi tìm U. Tìm U bằng CT nào? U = IR.
Tìm R bằng CT nào? (
1 2
td
1 2
R R
R
R R
=
+
).
Vậy từ việc phân tích ta thấy công việc đầu tiên là phải tìm R
tđ
U U
1
; U
2

I
1
;I
2
.
B
4
: Bắt tay vào tìm lời giải và giải:
Khi giải ta tính đến đại lượng nào thì ghi lời giải của đại lượng đó. Công thức
1 2
td
1 2
R R
R
R R
=
+
là CT tính điện trở tương đương nên lời giải sẽ là:
- Điện trở tương đương của đoạn mạch là.
)(6
1510
15.10
.
21
21
Ω=
+
=
+

=
RR
RR
R
td
Tính được R
tđ
ta sẽ tính U.
- hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch song song là.
U = IR = 2.6 = 12(V).
Để sử dụng được U
1
; U
2
thì ta phải lập luận để dùng chúng.
- Vì mạch song song nên U = U
1
= U
2
.
- Cường độ dòng điện chạy trong mỗi đoạn mạch rẽ là.
.
)(2,1
10
12
1
1
1
A
R

U
I
R
U
I
===⇒=
)(8,0
15
12
2
2
2
A
R
U
I
R
U
I
===⇒=
Đáp số: 1,2A; 0,8A.
B
5
:Giải xong thì ta tiến hành thử lại và biện luận nếu thấy kết quả chưa phù hợp.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 9
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Thư l¹i: v× m¹ch song song mµ I
1
=1,2 A vµ I
2

= 0,8 A
nªn I = I
1
+ I
2
= 1,2 + 0,8 = 2(A)
KÕt qu¶ ®óng theo yªu cÇu bµi ra
- Thử lại: bằng cách tính toán ta sẽ thử lại được kết quả của bài toán.
- Biện luận nếu thấy kết quả không phù hợp.
Ví dụ 3:
Một bếp điện có ghi 220V – 1000W, được dùng ở hiệu điện thế 220V. Biết bếp
sử dụng 30 phút mỗi ngày. Tính điện trở của bếp và nhiệt lượng mà bếp toả ra, mỗi
ngày sử dụng với thời gian trên. Tính điện năng mà bếp tiêu thụ trong một tháng(30
ngày).
B
1
: Giáo viên yêu cầu HS đọc kỹ đề bài.
Vẽ hình ra giấy nháp nếu cần
Tóm tắt đề dựa vào đầu bài toán.
220V – 1000W
U = 220V.
t
1
= 30phút = 11800 s
t
2
= 30ph x 30ng = 900ph=15h
R= ?
Q= ?
A= ?

B
2
; B
3
: Phân tích tìm hướng giải.
Căn cứ vào phần tóm tắt để phân tích:
Ta dựa vào phương pháp phân tích.
Bắt đầu từ đại lượng cần tìm (R). Muốn tính đươc R thì phải sử dụng công thức nào?
R=
2
U
P
đề bài đã cho U phải lập luận để lấy p
Muốn tìm Q ta phải dựa vào công thức nào? ( HS phải liệt kê tất cả các công thức tính
Q, và qua biến đổi toán học ta được công thức Q =
2
U
P
t.
Tính A bằng CT nào? HS sẽ tìm được CT : A = P t.
Vậy qua việc phân tích ta đã tìm được hướng giải bài toán.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang
10
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
B
4
: Bắt tay vào tìm lời giải và giải:
Ta phải lập luận để sử dụng P.
- Vì bếp sử dụng ở hiệu điện thế 220V nên công suất của bếp là 1000W.
Có U; P ta tính được R.

- Điện trở của bếp là: R=
2
U
P
=
2
220
1000
= 48,4(
Ω
)
Tiếp tục ta đi tính Q.
- Nhiệt lượng mà bếp toả ra trong 30 phút là:
Q =
2 2
U 220
t 1800
R 48, 4
=
=1.800.000 (J.)
Cuối cùng là tính A.
- Điện năng mà bếp tiêu thụ trong 1 tháng là.
A= Pt = 1000. 15 = 15.000 (wh) = 15 (kwh.)
Đáp số: 48,4
Ω
; 1.800.000 J; 15 kwh.
B
5
:Giải xong thì ta tiến hành thử lại và biện luận nếu thấy kết quả chưa phù hợp.
- Thử lại: bằng cách tính toán ta sẽ thử lại được kết quả của bài toán.

- Biện luận nếu thấy kết quả không phù hợp.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang
11
Hớng dẫn HS Giải bài tập định lợng phần điện học vật lý 9
PHAN III: Bài học kinh nghiệm và tổng kết
I) Kết quả thực hiện :
Qua 1 học kì áp dụng phơng pháp dạy học trên kết quả đạt đợc:
A) - Điểm TBM
lớp
Tổng
số HS
Điểm
Giỏi khá TB yếu,kém TB
SL
% SL % SL % SL % SL
%
9
1
35 5
14.3
6 17,1 19 54,3 5 14,3 30 85,7
9
2
37 5 13,5 12 32,4 15 40,5 5 13,5 32 86,5
9
3
37 5 13,5 15 40,5 10 27,0 7 18,9 30 81,1
9
4
36

5 13.9 12 33.3 15 41.7 4 11.1 32 88.9
khối 9 145
25 17,2 45 31,0 59 40,7 21 14,5 124 85,5
B) Điểm kiểm tra HKI
Măc dù đề của phòng GD ra thực hiện kiểm tra chung cho tất cả các trờng , có bài tập
định lợng của đề A khó hơn so với chơng trình các em HS lớp 9(mức độ đại trà).Nhng nhờ
trong quá trình dạy học bản thân Tôi đã áp dụng hình thức dạy học nh đã trình bày ở trên
nên kết quả đạt đợc:
lớp
Tổng
số HS
Điểm
Giỏi khá TB yếu,kém TB
SL
% SL % SL % SL % SL
%
9
1
35 6 17,1 6 17,1 12 34,3 11 31,4 24 68,6
9
2
37
5 13.5 7
18,9 13 35,1 12 32,4 25 67,6
9
3
37 8 21,6 7 18,9 10 27,0 12 32,4 25 67,6
9
4
36

7 19.4 5 13.9 12 33.3 12 33.3 24 66.7
Khối 9 145
26 17,9 25 17,2 47 32,4 57 39,3 98 67,6
Vì trong quá trình giảng dạy áp dụng phơng pháp dạy học nh đã trình bày ở trên cha đợc
tinh xảo cho nên kết quả cha đạt theo nguyện vọng cá nhân,nhng chất lợng khảo sát môn
vật lý học kì I năm học 2008-2009 khá đảm bảo so với các trờng bạn.
II) Bài học kinh nghiệm:
1- Thấm nhuần phơng pháp dạy học đổi mới.
Giáo viên : Nguyễn Thị Thúy Trng THCS Phong Thy Trang
12
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Ch¬ng tr×nh Båi dìng phï hỵp, cËp nhËt kÞp th«ng tin khoa häc hỵp néi dung. Chn
bÞ ®đ ®iỊu kiƯn ®Ĩ thùc thi nhiƯm vơ d¹y häc nh: SGK, STK vµ c¸c ph¬ng tiƯn d¹y häc
kh¸c.
2 TiÕp thu nghiƯp vơ nghiªm tóc chu ®¸o vµ ®Çy ®đ. §äc kü tµi liƯu SGK, SGV vµ c¸c
s¸ch tham kh¶o kh¸c ®Ĩ cËp liªn hƯ tèt thùc tÕ, g©y høng thó häc tËp.
3 Lu«n cã ý thøc phÊn ®Êu v¬n lªn vỊ chuyªn m«n nghiƯp vơ. Ph¬ng ch©m d¹y häc “LÊy
HS lµm trung t©m”
4- Ngêi häc ph¶i cã t chÊt, , cã chÝ híng phÊn ®Êu.
5 Båi dìng t duy s¸ng t¹o, lµ qu¸ tr×nh l©u dµi trong qu¸ tr×nh d¹y häc, HS cÇn cã kiÕn
thøc c¬ b¶n, hƯ thèng ®¶m b¶o chÝnh x¸c vµ khoa häc; c¸c ®Ị kiĨm tra kh¶o s¸t, cÇn biªn
so¹n s¸t kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn thiÕt, s¸t n¨ng lùc t duy häc sinh.
6 Chän bµi tËp cho phï hỵp víi tõng phÇn, tõng ch¬ng cho tõng ®èi tỵng HS th× míi cã
kÕt qu¶ cao.Gi¸o viªn ph¶i dù kiÕn chi tiÕt kÕ ho¹ch sư dơng hƯ thèng bµi tËp ®· lùa chän,
lµm sao trong tiÕt bµi tËp c¸c em còng cè ®c nhiỊu kiÕn thøc vµ say sa, høng thó trong
viƯc gi¶i bµi tËp
7- .Mn rÌn lun cho häc sinh biÕt c¸ch gi¶i bµi tËp mét c¸ch khoa häc,
GV ph¶i híng dÉn cho HS 1 dµn bµi chung gåm 4 bíc:
- T×m hiĨu ®Çu bµi, x¸c ®Þnh d÷ kiƯn ®Çu bµi, Èn sè ph¶i t×m b»ng c¸c kÝ hiƯu vµ
ng«n ng÷ VËt Lý.

- Ph©n tÝch hiƯn tỵng: X¸c ®Þnh nh÷ng kiÕn thøc liªn quan cÇn sư dơng trong bµi.
- X©y dùng lËp ln: T×m quan hƯ gi÷a Èn sè ph¶i t×m víi c¸c d÷ kiƯn ®· cho. Gi¶i
bµi tËp theo s¬ ®å l«gic.
- BiƯn ln bµi to¸n: Lo¹i bá nh÷ng kÕt qu¶ kh«ng phï hỵp ®Ĩ ®i ®Õn kÕt qu¶ ci cïng
Đây là GPHI về việc hướng dẫn học sinh THCS giải bài tập đònh lượng vật lý để giúp
HS có thể giảm bớt căng thẳng khi giải bài tập, đặc biệt là giải bài tập về nhà.
Qua đây giúp HS không thấy sợ khi giáo viên giao các bài tập về nhà và làm HS có
hứng thú học tập tốt bộ môn.
Trên đây tôi vừa trình bày một vài ý nhá nói về kinh nghiệm hướng dẫn HS
THCS giải bài tập đònh lượng môn vật lý lớp 9. Tuy nhiên việc giải bài tập còn phụ
thuộc vào việc nhận thức, việc lắng nghe và việc thích được học của từng học sinh. .
Kh«ng ngoµi mơc ®Ých n©ng cao chÊt lỵng ®µo t¹o, chÊt lỵng c«ng t¸c d¹y häc, gãp
phÇn nhá bÐ vµo sù nghiƯp ®ỉi míi mµ §¶ng vµ toµn ngµnh ®ang thùc hiƯn. V× thêi gian
n¨ng lùc cã h¹n nªn ®Ị tµi ch¾c ch¾n cßn nhiỊu khiÕm khut. Tôi rất mong các đồng
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang
13
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
chí, đồng nghiệp tham khảo và đóng góp ý kiến để giải pháp của tôi thực sự có hiệu
quả và có thể áp dụng rộng rãi cho các khối, các môn học giúp HS học tập ngày một
tốt hơn.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
Phong Thđy: ngày 10 tháng 02 năm 2009.
Người thùc hiƯn
Ngun ThÞ Thóy
ý kiÕn cđa Héi §ång KH Trêng THCS Phong Thđy
Tµi liƯu tham kh¶o

*NhiƯm vơ n¨m häc
*SGK vËt lý 9
*SGVvËt lý 9

*STK vËt lý 9
*S¸ch 234 bµi tËp vËt lÝ THCS
*Tµi liƯu båi dìng thêng xuyªn m«n vËt lý
*S¸ch 500 bµi tËp vËt lÝ THCS
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang
14
Hớng dẫn HS Giải bài tập định lợng phần điện học vật lý 9
*Sách các bài tập vật lý nâng cao
*Tài liệu : Phơng pháp giải BT vật lý THCS
Mục lục
Tiêu đề
Trang
Phần I Mở đầu 1
Phần II
Nội dung.
Chơng I. Cơ sở lý luận
Chơng II.Thực trạng
Chơng III.Các giải pháp thực hiện
4
4
5
6
Phần III Bài học kinh nghiệm và tổng kết 13

Giáo viên : Nguyễn Thị Thúy Trng THCS Phong Thy Trang
15
Hớng dẫn HS Giải bài tập định lợng phần điện học vật lý 9
Giáo viên : Nguyễn Thị Thúy Trng THCS Phong Thy Trang
16