Khảo sát khả năng gây nhiễm khuẩn và đề kháng kháng sinh của Staphylococcus Aureus trên bệnh nhân ngoại khoa tại Bệnh viện 175 từ tháng 07 2013 đến tháng 04 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC M TP.HCM


BÁOăCÁOăKHÓAăLUN TTăNGHIP


 TÀI:

Tp. H Chí Minh, tháng 5 nm 2014


KHOA:ăCÔNGăNGHăSINHăHC
CHUYÊN NGÀNH: VI SINH-SINHăHCăPHỂNăT

CBHD: TS.BSăVăBOăCHỂU
SVTH:ăTRNăTHăPHNG
MSSV: 1053012602
KHÓA: 2010-2014
KHO SÁT KH NNG GÂY NHIM KHUN VÀ
 KHÁNG KHÁNG SINH CA
STAPHYLOCOCCUS AUREUS TRÊN
BNH NHÂN NGOI KHOA TI BNH VIN 175
T THÁNG 07/2013 N THÁNG 04/2014
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
SVTH: Trn Th Phng

LI CMăN
Xin chân thành cmănăthyăVăBo Châu ậ Trng khoa Vi sinh vt, Bnh
vin 175 cùng toàn th các cô chú, các anh ch cán b công nhân viên bnh vin
175ăđưătnătìnhăhng dn,ăgiúpăđ, cung cp nhng kin thc quý báu cho em
trong quá trình thc tp.
Em xin chân thành cmănăquỦăthy cô trong Khoa Công ngh Sinh hc,
trng đi hc M TP. H ChíăMinhăđưănhit tình ging dy, truynăđt nhng
kin thcăquỦăbáuăđ em có th thc hin hoàn thành bài báo cáo này.
Con xin cmănăchaăm luôn bên cnh c v,ăđng viên, ng h , dìu dt
conăđ con có th t tinăbcăvƠoăđi.
Cmănănhngăngi bn tt caătôiăđưăluônăđngăhƠnh,ăgiúpăđ, s chia
cùng tôi trong quá trình sng và hc tp.

Xin chân thành cmăn!









Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
SVTH: Trn Th Phng

DANH MC VIT TT
S. aureus Staphylococcus aureus
MRSA Methycillin-Resistant Staphylococcus aureus
SSI Surgical site infection
NNIS National Nosocomial Infection Surveilance
FAME Fatty acid modifying enzyme
AMR Antimicrobial Resistance
NCCLS National Committee for Clinical Laboratory Standards
R Resistantă( kháng)
I Intermediate (Trung gian)
S Susceptible (Nhy cm)
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
SVTH: Trn Th Phng


DANH MC HÌNH NH
Hình 1. 1. T l các chng MRSA phân lp đc ti các bnh vin  M Latinh và

vùng bin Caribe nm 2007. 8
Hình 1. 2. T l đ kháng mt s kháng sinh tiêu biu không phi beta-lactams ca
MRSA so vi MSSA 10
Hình 1. 3. Hình thái Staphylococcus aureus trên kính hin vi đin t 12

Hình 2. 1 Máy đo nng đ Mc Farland 23
Hình 2. 2. T m 24
Hình 2. 3. M, dch trên  abcess. 26
Hình 2. 4. Hình thái khun lc S. aureus. 28
Hình 2. 5. Staphylococcus aureus trên kính hin vi vt kính du x100. 28
Hình 2. 6. Kh nng tan huyt ca S. aureus trên môi trng BA 29
Hình 2. 7. S. aureus trên môi trng Chapman. 29
Hình 2. 8. Phn ng coagulase 30
Hình 2. 9. Phn ng catalase 30
Hình 2. 10. Kháng sinh đ S. aureus 33

Hình 3. 1. M dch trên vt thng hoi t. 34
Hình 3. 2. Hình thái khun lc S. aureus trên môi trng Uri Select 4 34
Hình 3. 3. Kh nng tiêu huyt ca S. aureus trên môi trng BA 35
Hình 3. 4. Hình thái vi khun S. aureus di kính hin vi, vt kính x100 35
Hình 3. 5. Phn ng coagulase 36
Hình 3. 6. S. aureus trên môi trng Chapman. 36
Hình 3. 7. Kháng sinh đ S. aureus 37

Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
SVTH: Trn Th Phng

DANH MCăSă
S đ 2. 1. Quy trình nuôi cy, phân lp và đnh danh S. aureus 27
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu

SVTH: Trn Th Phng

DANH MC BNG
Bng 2. 1. Chun mc bin lun đng kính vòng vô khun ca S. aureus 33

Bng 3. 2. T l các loài vi khun phân lp đc trên vt thng, vt m 38
Bng 3. 3. T l nhim khun S. aureus theo loi bnh lý 39
Bng 3. 4. T l nhim khun S. aureus theo tui và gii tính 40
Bng 3. 5. Mi liên quan gia thi gian nm vin và t l nhim khun S. aureus
trên vt thng, vt m. 41
Bng 3. 6. Mi liên quan gia tin s sc khe đi vi t l nhim khun S. aureus
trên bnh nhân ngoi khoa 42
Bng 3. 7. T l đ kháng kháng sinh ca S. aureus 44

Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
SVTH: Trn Th Phng

DANH MC BIUă
Biu đ 1. 1. T l các loài vi khun phân lp đc trên vt m, vt thng. 38
Biu đ 1. 2. T l nhim khun S. aureus theo bnh lý 39
Biu đ 1. 3. T l nhim khun S. aureus theo đ tui và gii tính 40
Biu đ 1. 4. Mi liên quan gia thi gian nm vin và t l nhim khun S.aureus
trên vt thng, vt m. 41
Biu đ 1. 5. Mi liên quan gia tin s sc khe đi vi t l nhim khun
S.aureus trên bnh nhân ngoi khoa. 43
Biu đ 1. 6. T l đ kháng kháng sinh ca Staphylococcus aureus. 44
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
SVTH: Trn Th Phng

MC LC

T VN  1
CHNG I: TNG QUAN 3
1. KHÁI QUÁT: 3
1.1. Nhim khun và nhim khun vt thng, vt m (nhim khun ngoi
khoa) 3
1.2. Tình hình gây bnh ca Staphylococcus aureus trên vt thng, vt m
trên th gii và ti Vit Nam 4
1.2.1. Trên th gii 4
1.2.2. Ti Vit Nam 5
1.3. Tình hình đ kháng kháng sinh ca Staphylococcus aureus 7
1.3.1. Trên th gii 7
1.3.2. Ti Vit Nam 9
2. CăIM SINH HC CA STAPHYLOCOCCUS AUREUS 10
2.1. Gii thiu chung v Staphylococcus aureus 10
2.2. Phân loi 13
2.2.1. DaăvƠoăkhángănguyên: 13
2.2.2. DaăvƠoăphage: 13
2.3. Các yu t đc lc: 13
2.3.1. Các kháng nguyên: 13
2.3.2. Cácăyuătăxơmăln: 14
2.3.3. Căchăgơyăbnh 17
3. KHÁNG SINH 17
3.1. Khái nim 17
3.2. Phân loi 18
3.3. C ch tác đng 19
3.4. S đ kháng kháng sinh ca vi khun 19
3.5. C ch đ kháng kháng sinh ca S. aureus 21
CHNG II: I TNG, VT LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN
CU 23
1. THIăGIANăVẨăAăIM THC HIN 23

2. IăTNG NGHIÊN CU 23
3. TRANG THIT B 23
4. VT LIU VÀ HÓA CHT: 24
5. PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 24
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
SVTH: Trn Th Phng

6. K THUT NGHIÊN CU 25
6.1. Phng pháp kho sát trc tip (nhum Gram) 25
6.2. Phng pháp cy phân lp 26
6.2.1. Nguyên tc 26
6.2.2. Cách ly bnh phm 26
6.2.3. X lý bnh phm, nuôi cy và phân lp. 27
6.2.4. nh danh 28
7. KHÁNGăSINHăăTHEOăPHNGăPHÁPăKIRBY-BAUER 31
7.1. Nguyên tc: 31
7.2. Vt liu – Phng pháp 31
7.2.1. aăkhángăsinh 31
7.2.2. Môiătrng 31
7.2.3. Chunăbăhuynădchăviăkhun 32
7.2.4. CácăbcătinăhƠnh 32
CHNG III: KT QU 34
1. KHOăSÁTăTỊNHăTRNGăGỂYăBNHăCAăSTAPHYLOCOCCUS AUREUS 34
1.1. Mt s hình nh thu nhn đc 34
1.2. C cu vi khun phân lp đc t mu bnh phm trên vt thng, vt
m 37
1.3. T l nhim khun theo loi bnh lý 39
1.4. V gii tính và nhóm tui 40
1.5. Mi liên quan gia thi gian bnh nhân nm vin vi t l nhim khun
S. aureus trên vt thng, vt m. 41

1.6. Mi liên quan gia tin s sc khe đi vi t l nhim khun S.aureus
trên bnh nhân ngoi khoa. 42
2. KHăNNGăăKHÁNGăKHÁNGăSINHăCAăS. AUREUS 44
CHNG IV: KT LUN VÀ  NGH 48
1. KTăLUN 48
2. ăNGH 48
PH LC 54
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
1
SVTH: Trn Th Phng
T VN 
Ngày nay, các bnh nhim trùngăđangălƠăvnăđ đángăquanătơm ca y t th
gii, nhtălƠăcácăncăđangăphátătrin. S bùng n dân s, ô nhimămôiătrng,
đc bită lƠă môiă trng bnh vin, làm t l nhimă trùngă ngƠyă cƠngă giaă tng.ă
Trongăđó,ăvnă đ nhim khun bnh vin (NKBV) nói chung và nhim khun
ngoi khoa nói riêng hinănayăđangălƠătháchăthc ln ti các bnh vin trên toàn
th gii.ăTheoăđiu tra ca t chc Y t th gii,ăc tính  bt c thiăđim nào
cngăcóăhnă1.4ătriuăngi bnh trên th gii mc NKBV. Ti Vit Nam mi
nmăcóăkhongă600,000ătrng hp b nhim khun bnh vin trên tng s 7.5
triu bnh nhân nhp vin
[35]
. Nguyên nhân gây nhim trùng vtăthng,ăvt m
có th do các loài vi sinh vtăthng trú trên da, niêm mc caăngi; trên dng
c, thit b y t,ămôiătrng trong bnh vin, Trongăđó,ăStaphylococcus aureus
(t cu vàng) là mt trong nhngătácănhơnăthng gp nht.
Mt vnăđ vôăcùngăkhóăkhn, mang tính thi s đi vi ngành y hc trong
vicăngnănga và kim soát nhim khun,ăđóălƠăvic s dng kháng sinh ba bãi
hoc tngămc s dngăkhángăsinhătrongăquáătrìnhăđiu tr s dnăđnăgiaătngăs
kháng thuc ca vi sinh vt. Vnăđ này rt cn đc s quanătơmăhƠnhăđng ca
h thng y t th gii, bao gm c Vit Nam.

Trong s các loài vi khun, Staphylococcus aureus (t cu vàng) là mt
trong nhng loài kháng thuc ph bin nht ậ là tác nhân ca rt nhiu bnh
nhim khun trong cngă đngăcngă nhă trongă môiă trng bnh vin vi bnh
cnh lâm sàng nng và cp tính, có th dnăđn t vong nuăkhôngăđc cha tr
kp thi. Theo mt báo cáo ti Hi tho v chng nhim khun  Bnh vin Bch
Mai, hàngănmăcóă1γ.9%ăs trng hp mc bnh phi nhp vinăđiu tr do t
cu vàng
[36]
. ángăchúăỦălƠămt s bnh nghiêm trng nhă: Viêm ni tâm mc,
nhim trùng huyt, ng đc thc phm, nhim trùng bnh vin,ầ Vnăđ đángăloă
ngi là t cu vàng có kh nngă khángă li nhiu loi kháng sinh thông dng,
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
2
SVTH: Trn Th Phng
trongăđóăcóăcácăkhángăsinhăth h mi và c cácăkhángăsinhăđc tr cho loài vi
khun này làm cho vicăđiu tr tr nên rtăkhóăkhn và phc tp.
Da trên tình hình thc t trên,ăđ tài:
"Kho sát kh nng gây nhim khun và đ kháng kháng sinh ca
Staphylococcus aureus (t cu vàng) trên bnh nhân ngoi khoa ti bnh vin
175 t 07/2013 đn 04/2014"ăđc thc hin, nhm kho sát tình trng nhim
khun do t cu vàng trên các vt m, vtăthngăca các bnh nhân ngoi khoa;
đng thi khoăsátătìnhăhìnhăđ kháng ca vi khunănƠyăđi vi các loi kháng
sinhăđangăđc s dng hin nay.
Mc tiêu đ tài:
- Tìm hiu vai trò và tình hình gây bnh ca Staphylococcus aureus trên các vt
thng,ăvt m ca bnh nhân ngoi khoa.
- Xácăđnh t l đ kháng các loi kháng sinh ca Staphylococcus aureus.
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
3
SVTH: Trn Th Phng

CHNG I: TNG QUAN
1. Khái quát:
1.1. Nhim khun và nhim khun vt thng, vt m (nhim khun
ngoi khoa)
Nhimăkhun:ălƠătìnhătrngătácănhơnăgơyăbnhătngăsinhătrongăcăthăkỦăch,ă
khôngăbaoăgmăsătngăsinhăcaăcácăviăsinhăvtăthngătrúătrongăcăthătiăvătríă
thôngă thngă caă chúng.ă Să tngă sinhă caă viă khună gơyă bnhă trongă că thă dùă
khôngăbiuăhinătriuăchngăvnăđcăcoiălƠănhimăkhun
[9]
.
Nhimăkhun vtăm (SSI) : lƠănhngănhimăkhunătiăvătríăphuăthutătrongă
thiăgianătăkhiămăchoăđnăγ0ăngƠyăsauămăviăphuăthutăkhôngăcóăcyăghép và
choă tiă mtă nmă sauă mă viă phuă thută cóă cyă ghépă bă phnă giă (phuă thută
implant). Nhimă khună ngoiă khoaă (NKNK) lƠă nguyênănhơnă đngăhƠngă thăhaiă
trongăcácănguyênănhơnănhimătrùngăthngăgpănhtăăbnhănhơnăhuăphuă(sauă
nhimătrùngătiu), chimă15%ătrongătngăsăcaănhimătrùngăbnhăvin,ăđiădinăchoă
cácăbnhănhimătrùngăbnhăvinăphăbinănht
[5]
.
Phơnăloi nhimătrùngăngoiăkhoa:ăγăloi
[19]
:
- Nhimătrùngăvtămănôngă(nhimătrùngăădaăvƠămôădiăda)
- Nhimătrùngăvtămăsơuă(nhimătrùngăălpăcơn,ăc)
- NhimătrùngăcácăkhoangăvƠătngă(nhăviêmăphúcămc,ăm mƠngăphi,ăviêmă
trungăthtầ).
Các tác nhân gây nhim trùng ngoi khoa
[5]
:
- Viă khună cóă ngună gcă niă sinh:ă Chimă huă htă cácă nhimă trùngă ngoiă

khoa,ăviăcácătácănhơnăthngălƠăviăkhunăthngătrúătrongăngătiêuăhoá,ăđngăhôă
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
4
SVTH: Trn Th Phng
hpătrên.ăViăkhunăhinădinătrongăđngămt,ăđngăniuăcngăcóăthălƠătácănhơnă
chínhầ.
- Viăkhunăcóăngunăgcăngoiăsinh:ăGpăăcácăvtăthng,ătácănhơnăthngă
là Staphylococcus aureus và Streptococcus pyrogens.
Nguyênănhơnăgơyănhimătrùngăngoiăkhoa:ăcóăthădoăchngăloiăsălngăvƠă
đcătínhăcaăviăkhun;ădoătădchătrongăvtăm;ăgimăscăđăkhángătiăvtămă(nhă
vtămăbăthiuămáuădoăkhơuăquáăcht,ầ);ădoăsădngăcácăthucăcoămchătrongălúcă
phuăthut,ầ
[10]
Theo s liu thng kê t h thngăNNISă(TheăCDC’săNationalăNosocomială
Infections Surveillance) ậ H thng giám sát nhim trùng bnh vin quc gia Hoa
K,ă đc thành lpă nmă 1970,ă Staphylococcus aureus, coagulase-negative
staphylococci, Enterococcus spp., và Escherichia coli là các tác nhân gây bnh
thngăđc phân lp t các bnh phm SSI nht. Và hinătngăđ kháng kháng
sinh ca các tác nhân gây nhim trùng ngoiăkhoaăđangăgiaătng,ănh S. aureus đ
kháng methicillin (MethicillinậResistant S.aureus (MRSA) và Candida
albicans
[24]
.
1.2. Tình hình gây bnh ca Staphylococcus aureus trên vt thng,
vt m trên th gii và ti Vit Nam
1.2.1. Trên th gii
Nhim khun vtăthng,ăvt m là hu qu không mong munăthng gp
nht và là nguyên nhân quan trng gây t vong  ngi bnhăđc phu thut trên
toàn th gii.
Ti Hoa K, NKNK đng hàng th 2 sau nhim khun tit niu bnh vin.

T l ngi bnhăđc phu thut mc nhim khun vtăthng,ăvt m thayăđi t
2% - 15% tùy theo loi phu thut.ăHƠngănm,ăs ngi bnh mc nhim khun vt
thngă,ăvt m c tính khong 2 triuăngi. c tính trong 27 triu ca phu
thut miănm,ăSSIăchim 14-16% ca các ca nhim trùng bnh vin. Trong nhng
nmăt 1986ăđn 1996, SSI chim 15.523 ca trong 593.344 ca phu thut.  mt
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
5
SVTH: Trn Th Phng
s bnh vin khu vcăchơuăÁănhănă,ăTháiăLanăcngănhăti mt s nc châu
Phi, NKNK gp  8,8% - β4%ăngi bnh sau phu thut
[24]
.
Trong các bnh nhân phu thut, SSI là nhim trùng bnh vin ph bin nht,
chim 38% tng s ca nhim trùng bnh vin
[25]
.ăSSIăđ li hu qu nng n cho
ngi bnh do kéo dài thi gian nm vin,ătngăt l t vongăvƠătngăchiăphíăđiu
tr. Ti Hoa K, s ngày nm vinăgiaătngătrungăbìnhădoăNKVMălƠă7,4ăngày, chi
phí phát sinh do SSI hƠngănmăkhong 130 triu USD
[27]
. Tuy có nhiu ci tin
đángăk ca y hcănhngăSSIăvn là mt nguyênănhơnăđángăngi gây bnh tt và t
vong ca các bnh nhân nhim khun bnh vin. Khi các bnh nhân phu thut
nhim SSI, 77% s ca t vongăđcăbáoăcáoăcóăliênăquanăđn nhim trùng, hu ht
(93%) là bnh nhim trùng nghiêm trngă liênăquană đnă căquană hoc v trí vt
m
[25]
.
MRSA là mt tác nhân gây nhim trùng bnh vin ngày càng nghiêm trng.
Trong mt nghiên cu gnă đơyă t các bnh vin thành ph New York, MRSA

chim 29% tt c các nhim trùng bnh vin do S. aureus
[25]

Ti trung tâm y t Thánh Gioan, t l nhim trùng vt m doăMRSAătngăt
9%ănmă1995ălênăγ0%ăvƠoănmăβ000
[25]
.
Theo báo cáo trên Tp Chí Hip Hi Y Khoa Hoa K nmăβ005,ăt l ngi
M cht vì nhim trùng MRSA nhiuă hnă AIDS.ă Trongă 94000ă trng hp b
nhim MRSA thì có 16650ătrng hp t vong.
Vit Nam cngălƠămt trong nhngănc có t l nhim t cu vàng cao trong
khu vcă chơuăÁ.ă Nmă β000,ăti Hng Kông, t l t cu vàng gây bnh chim
18%
[31]
1.2.2. Ti Vit Nam

Ti Vit Nam, các thng kê v nhim khun vtăthng,ăvt m cònăítăđc
công b. Theo Lê Hoàng Ninh, mi nmăcóăkhong 600000ătrng hp b nhim
khun bnh vin trên tng s 7,5 triu bnh nhân nhp vin
[34]
. NKNK xy ra  5%
ậ 10% trong s khong 2 triuăngi bnhăđc phu thutăhƠngănm.ăNKNK là
loi nhim khună thng gp nht, vi s lng ln nht trong các loi nhim
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
6
SVTH: Trn Th Phng
khun bnh vin. Nghiên cu ca Nguyn MnhăNhơmănmă1998ăti bnh vin
Vităc cho thy t l nhim khun vtăthng,ăvt m chung là 9,1%. Ti bnh
vin Giao thông vn ti TW, nghiên cu ca Lê Tuyên HngăDngă(1995)ăchoă
thy t l nhim khun vtăthng,ăvt m ti khoa Ngoi Bnh vin <2%. Khong

trên 90% nhim khun vtăthng,ăvt m thuc loi nông và sâu, NKVM chim
89% nguyên nhân t vong  ngi bnh mc NKVM sâu
[8]
. Vi mt s loi phu
thutăđc bitănhăphu thut cy ghép, NKVM có chi phí cao nht so vi các bin
chng ngoi khoa nguy himăkhácăvƠălƠmătngăthi gian nm vinătrungăbìnhăhnă
30 ngày. Mt vài nghiên cu  Vit Nam cho thyăNKVMălƠmătngăgp 2 ln thi
gian nm vinăvƠăchiăphíăđiu tr trc tip
[28]
.
Tình hình nhim khun S. aureus ti Vit Nam rtăđángăbáoăđng. Trong bài
ắBáoăcáoăhotăđng theo dõi s đ kháng kháng sinh ca vi khunăthng gp 
VităNamă6ăthángăđuănmăβ006”ăcaăbáoăDc lâm sàng i hcăDc Hà Ni s
10,ănmăβ006 cho thy 5 vi khun gây bnhăthng gp nht là: Klebsiella spp
17,8%; E.coli 16,0%; Acinetobacter spp 12,2%; Pseudomonas aeruginosa 11,5%
và S.aureus 9,8%.
Nghiên cu ca Cao Minh Nga ti bnh vin Thng Nht cho thy 6 loi vi
khun gây bnh thng gp là: Klebsiella. sp (26,91%), Pseudomonas aeruginosa
(25,47%), E. coli (15,87%), Acinetobacter. sp, (10,19%), S. aureus (7,27%) và
Enterococci (3,45%)
[13]
.
Báo cáo v tình hình nhim khun bnh vin trên bnh nhân ngoi khoa thn
kinh  bnh vin Ch Ryănmăβ011ăchoăthy t l nhim khun S.aureus chim
7,1%. Ti bnh vinăNhiăđngăβănmăβ007,ăt l nhim S. aureus là 11,4%. Ti
bnh vină Nhơnă dơnă Giaă nhă nmă β008,ă t l nhim S. aureus gây NTBV là
6%
[14]
.
Tng kt t l nhim MRSA ti bnh vin NguynăTriăPhngăca Phm Hùng

Vân t nmăβ010ăđnănmăβ01γăchoăthy t l nhimăMRSAăđưăgiaătngăt 60% lên
64%
[23]
.
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
7
SVTH: Trn Th Phng
Nghiên cu ti vin PasteurăTp.ăHCMănmăβ01γăt các bnh phm cho thy t
l nhim khun S. aureus chim 23,6% và đaăs là phân lpăđc t các bnh phm
m (chim 36,3%)
[1]
.
1.3. Tình hình đ kháng kháng sinh ca Staphylococcus aureus
1.3.1. Trên th gii
S. aureus kháng li rt nhiu loi kháng sinh thông dng,ă đc bit là
methicillin
[31]
S xut hin caăkhángăsinhăPenicillinănmă1941ăđưătoănênăbc tin mi
cho ngành y hc, tuy nhiên ch haiănmăsau,ăchng S. aureus khángăPenicillinăđưă
xut hin. Trong thp k tip theo, S. aureus kháng Penicillin tr nên ph bin. 
các bnh vin ti Londonănmă1946ămi ch có 14% t cu khun phân lp kháng
Penicillin, t l nƠyătngălênăđnăγ4%ăvƠoănmă1990.ăDoăđóăcácănhƠănghiênăcuăđưă
phát trinăkhángăsinhăMethicillin,ătuyănhiênătrng hpăMRSAăđuătiênăđưăxy ra 
AnhăvƠoănmă1961ăvƠăbùngăn  M vào nmă1968.ăMRSAătip tc bùng n và
lan rng vào nhng thp k tip theo
[17]
Hu ht các chng S. aureus phân lpăđc nhy cm vi vancomycin. Tháng
11ă nmă β005,ă ch phát hină đc 4 bnh nhân b nhim bnh do kháng
vancomycină(VRSA)ăđưăđc xác nhn bi Trung tâm kim soát dch bnh USA.
Ta thyăđc S.aureus còn nhy cm vi vancomycin, s xut hin nhng chng

kháng trung gian là vnăđ đángăbáoăđng
[19]
Theo tác gi Vincent H. Tam-M, t l ngi bnh nhim t cu vƠngăđ
kháng các loiăkhángăsinhănhămethicillin,ăvancomycin,ăfluoroquinoloneăđangăgiaă
tngărt nhanh. Trên th gii, miănmăcóătrênăγ00ătriuăngi nhp vin,ătrongăđóă
c tính có khong 30 triuăngiăđưătng b nhim khun bnh vin và s ca t
vong do các bnh nhim khun chim khong 3 triuăngi. Ti M,ăhƠngănmă
cngăcóăkhong trên 2 triuătrng hp nhim trùng bnh vin,ătrongăđóăcóăkhong
77000ăngi cht do nhim t cu.ăVincentăH.ăTamăđưăcungăcp mt s kt qu
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
8
SVTH: Trn Th Phng
nghiên cu v các tác nhân gây ra các nhim khun thì nguyên nhân gây bnh do
S.aureus chim ti 27,8%, Pseudomonas aeruginosa chim 18,1%
[31]
.
Nghiên cu ti mt s nc khu vc Nam M vƠoănmăβ007ăđưăphơnălp
đc trên 26% các chng S. aureus kháng thuc (Hình 1.1).

Hình 1. 1. T l các chng MRSA phân lpăđc ti các bnh vin  M Latinh và
vùng bin Caribe nmăβ007.
(Ngun:
cat=1184&ID=6528)

Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
9
SVTH: Trn Th Phng
1.3.2. Ti Vit Nam
Tìnhăhìnhăđ kháng kháng sinh ca S. aureus ti VităNamăcngălƠăvnăđ rt
đángăloăngi.

Ti bnh vină i Hcă Yă Dc TP.HCM, Staphylococcus aureus có hin
tng kháng li các kháng sinh nhóm Cephalosphorin th h III, Nitrofurantoin,
Oxacillin vi t l t 44%-64%ă nhngă vn nhy cm tt vi Vancomycin
(100%)
[15]
.
Theo kt qu ca mt nghiên cuăđaătrungătơmăca Phm Hùng Vân và Phm
Thái Bình nmăβ005 v tínhăđ kháng kháng sinh ca Staphylococcus aureus cho
thy 47% kháng Methicillin, 4β%ăđiăviăGentamicin,ă6γ%ăđiăviăErythromycin,ă
68%ăđiăviăAzithromycin,ăγ9%ăđiăviăCiprofloxacin,ăγ8%ăđiăviăCefuroxime,ă
γ0%ă điă viă Amoxicillin-clavulanică acid,ă γ4%ă đi viă Cefepime,ă β8%ă điă viă
Ticarcillină clavulanică acid,ă γ8%ă điă viă chloramphenicol,ă β5%ă điă viă
cotrimoxazol,ă17%ăđiă viă Levofloxacin,ăvƠ ch 8% điăviăRifampicine. Nghiên
cuă choă thyă viă khună Staphylococcus aureus kháng methicillin (MRSA)
có t l đ khángă cácă khángă sinhă caoă hnă rtă rõ rtă soă viă viă khună nhy cmă
Methicillin (MSSA). MRSAăkhángărtăcaoăviăErythromycină(76%),ăAzithromycină
(88%), Gentamicin (67%), Ciprofloxacin (65%), Cotrimoxazol (47%),
Chloramphenicol (43%), và Levofloxacin (35%). MRSA kháng
Rifampicin  t l 15% và chaă cóă ghiă nhnă khángă viă Vancomycină (0%)ă
và Linezolid (0%) và MRSA cngă có t l đ kháng khá cao điă viă cácă khángă
sinh thucă dòngă beta-lactamsă nhă Amoxicillin/clavulanic acid (49%),
Ticarcillin/clavulanic acid (57%),Cefuroxim (79%) và Cefepim (72%) (Hình
1.2)
[21]
.
Ti bnh vinăNhiăng 2, Staphylococcus aureus kháng nhiu kháng sinh 
mc cao: Penicilline G (94%), Erythromycine (70%), Clindamycine (50,2%), Kháng
thp vi Vancomycine (1,35%), Amikacin(8,25%), Ciprofloxacine (8,3%), Cefepime
(21,9%), Trimethoprim/sulfamethoxazol (15,3%)
[2]

.
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
10
SVTH: Trn Th Phng
Nghiên cu ti bnh vin Ch Ryănmăβ010 cho thy t l kháng: Amikacin
68,1%; Azythomycin 85.3%; Cefoxitin 57,2%; Ciprofloxacin 70,2%; Clindamycin
82,6%; Erythromycin 85%; Gentamycin 67,9%; Oxacillin 69,9%; Vancomycin
0%
[14]
.
Nghiên cu ti vin Pasteur Tp. HCM t nmăβ01βăđnănmăβ01γăchoăthy t l
đ kháng ca S. aureus vi các kháng sinh là 93,7% vi penicillin G; 65% vi
erythromycin, 60,8% vi kanamycin; 58% vi clindamycin
[1]
.





Hình 1. 2. T l đ kháng mt s kháng sinh tiêu biu không phi beta-lactams ca
MRSA so vi MSSA
2. c đim sinh hc ca Staphylococcus aureus
2.1. Gii thiu chung v Staphylococcus aureus
[28, 30]

Tên Staphylococcus có ngun gc t ting Latinh, staphylo (nghaă lƠă chùmă
nho) và coccus (nghaă lƠă ht),ă đc nghiên cuă vƠă đt tên là Staphylococcus
pyrogen aureus biăRosenbachăvƠoănmă1884.
0

0
0
0
76
50
67
19
35
2
65
17
88
50
47
5
43
35
15
2
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
MRSA (110) MSSA (125)

Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
11
SVTH: Trn Th Phng
Phân loi ca t cu vàng:
Gii: Eubacteria
Ngành: Firmicutes
Lp: Bacilli
B: Bacillales
H: Staphylococcaceae
Ging: Staphylococcus
Loài: Staphylococcus aureus
Trongă să cácă loƠi Staphylococcus thì Staphylococcus aureus lƠă loƠiă thngă
gpă nht, chúngă thucă nhómă cho phnă ngă coagulaseă dngă tính.
Staphylococcus aureus lƠă nhngă tă bƠoă hìnhă cuă Gramă(+),ă đngă kínhă khongă
0.5-1.5m,ăspăxpătheoămiăhngătoăthƠnhăcmă(t)ăgingănhăchùmănho,ăsă
hình thành chùm này thngăxyăraătrongăquáătrìnhăviăkhunăphátătrinătrênămôiă
trngăđc,ădoăktăquăcaăsăphơnăchia tăbƠoăquáănhiu.ăStaphylococcus aureus
khôngădiăđng,ăkhôngăsinhănhaăbƠo,ănangăthìăcóămtătrongănhngătăbƠoăcònănon,ă
nhngăbinămtăkhiătăbƠoăăgiaiăđonăphaănăđnh. McădùăchúngălƠăcácăcuăkhună
Gramă(+),ănhngăcóăthăbinăthƠnhăGramă(-) khi già.

cătínhănuôiăcy:ămcădădƠngătrênăhuăhtăcácăloiămôiătrngănuôiăcyăviă
khun,ătrongăđiuăkinăhiuăkhí,ăviăhiuăkhíăvƠăkăkhíătùyănghi.ăS. aureus cóăkhă
nngăsădngănhiuăcarbohydratăkhácănhau.ăNhităđăthíchăhpănhtăđăphátătrină
là 35
o
C,ănhng cóăthăphátătrinăđcătrongăkhongănhităđă10-45
o
C; ănhităđă
phòng (20-25

o
C) là ttănhtăđăviăkhunătităscăt.ăKhongăpHăcóăthăphátătrinătă
4.5-9.γ,ănhngă pHătiă thíchă khongă7.0-7.5. Trênă môiătngă đcăS. aureus mcă
thành khúm màuă vƠngă vƠă cóă kh nngă gơyă tiêuă huytă trênă thchă máu. Mtă să
dòng S. aureus cóăkhănngăgơyătanămáuătrênămôiătrngăthchămáu,ăvòngătanămáuă
phă thucă vƠoă tngă chngă nhngă chúngă đuă cóă vòngă tană máuă hpă hnă soă viă
đngăkínhăkhunălc.ăHuăhtăcácăchng S. aureus đuătoăscătăvƠng,ănhngăcácă
scătănƠyăítăthyăkhiăquáătrìnhănuôiăcyăcònănonămƠăthngăthyărõăsauă1-2 ngày
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
12
SVTH: Trn Th Phng
nuôiăcyăănhităđăphòng.ăScătăđcătoăraănhiuăhnătrongămôiătrngăcóăhin
dinălactoseăhayăcácăngunăhidrocacbonăkhácămƠăviăsinhăvtănƠyăcóăthăbăgưyăvƠă
s dng.
cătínhăsinhăhóa:ăcóăkhănngăsnăxutăenzymeăcatalaseă(đcăđimănƠyăgiúpă
phơnă bită chúngă viă Streptococci), coagulase (+), lên men glucose, manitol,
lactose,ă snă xută acidă lactică nhngă khôngă sinhă hi. ThƠnhă tă bƠoă chaă
peptidoglycană hìnhă thƠnhă mtă hƠngă rƠoă vngă chcă xungă quanhă tă bƠoă vƠă acidă
techoicăgiúpăduyătrìămôiătngăionăthíchăhpăchoămƠngăcytoplasma,ăđngăthiăgiúpă
boăvăbămtăt bƠoătăcu.ăThƠnhătăbƠoănƠyăkhángăviălysozymeăvƠănhyăviă
lysotaphin-mtăchtăcóăthăpháăhyăcuăniăpentaglycinăcaătăcu.ăTăcuăvƠngăcóă
kh nngăkhángăđcăviăcácăchtăditătrùng,ăđăkhôănóngăvƠăcóăkhănngătngă
trng trongămôiătngăcha đnă15%ăNaCl.
Phơnăb:ăStaphylococcus aureus cătrúătrênădaăvƠămƠngănhy,ăđcăbitătrênă
cácăvtăthngămngămăcaăbnhănhơnăngoiăkhoa, gơyăraăhuăqu rtănghiêmă
trngăbiăkhănngăkhángăthucăcaoăcaăloƠiăviăkhunănƠyăgơyăkhóăkhnăchoăvică
điuătr.

Hình 1. 3. Hình thái Staphylococcus aureus trên kính hinăviăđin t.
(Ngun:

/>aureus#.UxHYOfl5MdQ ).
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
13
SVTH: Trn Th Phng
2.2. Phơn loi
[28]

2.2.1. Da vào kháng nguyên:
DaăvƠoăhinătngăngngăktăviăhuytăthanhăđ,ăngiătaăchiaăthƠnhă18ă
typeăhuytăthanhăcaăS. aureu

DaăvƠoăphngăphápăminădchăhc,ăngiătaăphơnătíchăđcătăcuăcóăcácă
kháng nguyên:
- Kháng nguyên Polysaccharide A gmăcóă1ămucopeptideăvƠă1 acid ribitol
techoic.
- KhángănguyênăăngoƠiăvách.
Phngă phápă phơnă loiă nƠyă thngă ítă đcă să dngă doă vică đnhă loiă viă
khunărtăkhóăkhn.

2.2.2. Da vào phage:
SăkỦăsinhăcaăphageătrênăviăkhunăStaphylocccus aureus cóătínhăđcăhiuărtă
cao,ă vìă đơyă lƠă viă khună gơyă nhimă trùngă nhiuă nhtă ă ngi.ă Daă vƠoă phage,ă
S.aureus cóăth đcăphơnăthƠnhănmănhóm:
Nhóm I: 29, 52, 52A, 79, 80.
Nhóm II: 3A, 3B, 3C, 55, 71.
Nhóm IV: 6, 7, 42E, 47, 53, 54, 75, 77, 83A, 85.
Nhóm V: 42D.
ơyălƠăphngăphápăđcăsădngănhiuătrongăphơnăloiăS. aureus.
2.3. Các yu t đc lc
[4, 8, 6]

:
2.3.1. Các kháng nguyên:
Peptidoglycan:ălƠăpolymerăcaăpolysaccharideăgiăchoăváchăđc vngăchcă
vƠăgópăphnăquanătrngătrongăcăchăgơyăbnhă(kíchăthíchătăbƠoăđnănhơnăsnăxută
interleukin-1ălôiăkéoăbchăcuătrungătính,ăcóăhotătínhănhăniăđcătăvƠăhotăhóaă
băth).
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
14
SVTH: Trn Th Phng
Techoicăacid:ălƠănhngăpolymerăcaăglycerolăhayăribitolăphosphate,ăliênăktă
viăpeptidoglycanăvƠăcóătínhăkhángănguyên.ăLƠăkhángănguyênăngngăktăchăyuă
caă tă cuă vƠngă vƠă lƠmă tngă tácă dngă hotă hóaă bă th.ă Acidă nƠyă gnă vƠoă
polysaccharideăváchătăcuăvƠng. ơyălƠăthƠnhăphnăđcăhiuăcaăkhángănguyênăO.
Khángăthăchngătechoicăacidăđcătìmăthyăăbnhănhơnăviêmăniătơmămc.
ProteinăA:ălƠăthƠnhăphnăváchătăbƠo,ă ttăcăcácăchngătăcuăvƠngăđuăcóă
proteinănƠy.ăGnăđcăvƠoăkhángăthăFcăcaăIgGădnăđnămtătácădngăcaăIgG,
chăyuălƠmăgimăkhănngăopsoninăhóaănênălƠmăgimăthcăbƠo.ăTrongăphòngăthíă
nghim,ăngiătaăsădngăS. aureus giƠuăproteinăAălƠmăgiáăthăgnăkhángăthăđă
phátăhinănhngăkhángănguyênăhòaătan.
Nang:ăchăcóăămtăsăchngăS. aureus có tác dngăngnăcnăsăthcăbƠoăcaă
bchăcuătrungătính.
Văbiofilm:ăcóăcuătoăpolysaccharideăcóăítănhtă11ăserotype.ăChămtăsăítă
S.aureus cóăvănƠyăvƠăcóăthăquanăsátăđcăbngăphngăphápănhumăv.ăLpăvă
nƠyăcóănhiuătínhăđcăhiuăkhángănguyên.ăBiofilmălƠănhngălpămng,ăsnăstăvƠă
nhnădoăS. aureus tităraăvƠăbaoăbênăngoƠiăviăkhun,ăcóătácădngăgiúpăS. aureus
bámăvƠăxơmănhpăvƠoăniêmămc.
Kháng nguyên ahedrin (yuătăbám):ătăcuăcóăproteinăbămtăđcăhiu,ăcóătácă
dngăbámăvƠoăreceptorăđcăhiuătăbƠo.ăCóăthălƠăcácăprotein: laminin, fibronectin,
collagen.
2.3.2. Các yu t xâm ln:

Khănngăgơyăbnhăcaă S. aureus do cóăthănhơnălênăriătrƠnăvƠoăniă mô,ă
đngăthiătităraăenzymeăvƠăđcăt.
 Enzyme:
 Coagulase:ăcóăkhănngălƠmăđôngăhuytătng,ăđcăxemălƠăyuătăgơyăđcă
gópăphnăvƠoăcăchăgơyăbnh.ăBaoăgmăhaiăloi:ăcoagulaseătădoă(đcătităraă
ngoƠiămôiătrng)ăvƠăcoagulaseăcăđnhă(bámădínhăvƠoăváchătăbƠo).
 Hyaluronidase:ălƠmătanăhyaluronicăacid,ăgiúpăviăkhunălanătrƠnătrongămô.
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
15
SVTH: Trn Th Phng
 Catalase:ăxúcătácăphnăngăbtăhot hydrogenăperoxideăthƠnhăncăvƠăoxi.
 Staphylokinase:ălƠmătanăfibrină(siăhuyt).
 Proteinase:ăpháăhyăprotein.
 Lipase:ăpháăhyălipid.
 -lactamase:ăpháăhyăvòngă-lactam.
 FAMEă(fattyăacidămodifyingăenzyme):ălƠăenzymeărtăquanătrngăănhngă
chăbăabcess,ăđóălƠăniăchúngăcóăthăbinăđiănhngălipidăkhángăkhunăvƠăkéoă
dƠiăsăsngăcaăviăkhun.
 TNase: là enzymeăkhángănhit,ăcóăkhănngăhydro hóaăDNAăVẨăRNAăcaă
tăbƠoăch.
 căt
- Hemolysin:
 -toxină(-hemolysin):ălƠăđcătăkhămnhănhtăcaăStaphylococcus aureus.
LƠă mtă loiă proteină khôngă đngă nhtă cóă khă nngă lyă giiă hngă cu,ă gơyă tnă
thngătiuăcu.
 -toxin: lƠă mtă mchă enzymeă phơnă hyă mƠngă giƠuă lipid,ă lƠmă thoáiă hóaă
sphingomielin,ăgơyăđcăchoănhiuătăbƠoăvƠăcăhngăcuăngi.ăThănghimăđiă
viă-toxinălƠăphnăngăphơnăhyăhngăcuăcu.
 -toxin:ălƠămtăđcătăcóăpeptideănh,ăcóăkhănngăphơnăhyămtăsădngătă
bào khác nhau.

- Leucocidin: gơyăđcăchoăbchăcuăngiăvƠăth,ăkhôngăgơyăđcăchoăbchăcuă
đngăvtăkhác.ăBaoăgmăhaiămnhăFăvƠăS,ăkhiăbătáchăriăhaiămnhănƠyăthì tác
dngăgơyăđcăsăbămt.ăChăβ%ătrongăttăcăcácăchngăS. aureus cóăthătoă
leucocidin,ănhngăđnăgnă90%ăcácăchngăphơnălpăđcătăvtăxcătrênădaă
cóă toăđcă tă nƠy. Khángă thă chngăleucocidină cóă thăđă khángă táiănhimă
Staphylococci.
- cătăgơyătrócăvyă(Exofoliativeătoxin):ălƠăngoiăđcăt,ăgơyănênăhiăchngă
phng rpăvƠăchcălădaă(Scadedăskinăsyndrome)ăătrăem.ăETăgơyăraăsăphơnă
lyăbênătrongălpăbiuăbìăgiaăcácălpătăbƠoăsngăvƠăchtălƠmădaăphngălênăvƠă
Khóa lun tt nghip CBHD:ăTS.BSăVăBo Châu
16
SVTH: Trn Th Phng
lƠmămtădnăđiănhngălpăbiuăbìălƠmădaămtăncăvƠăcănhăvyătipătcă
nhimă trùng.ă că tă nƠyă cóă kahră nng esteraseă vƠă proteaseă giúpă tnă công
nhngăproteinăcóăchcănng duyătrìăsănguyênăvnăcaăcácă tă bƠoă biuă bì.ă
KhángăthăchuyênăbităcóăkhănngăchngăđcătácădngănƠyăcaăđcăt.
- cătăgơyăshockăTSSTă1ă(toxicăshockăsyndromeătoxin-1):ălƠămtăngoiăđcă
t,ăthucăhăproteinăđcăbităđnănhămtăđcătăsiêuăkhángănguyênăgơyăst.
PhnălnădòngăS. aureus phơnălpătăbnhănhơnăcóăhiăchngăshockănhimă
khunăđuătităraăloiăđcătănƠy.ăcătănƠyăgingăđcătărutăFăvƠăngoiăđcă
tăgơyăstăC.ăTrênăngi,ăđcătă cóăliênăquană tiăst,ăshockăvƠănhiuă triuă
chngăkhácăkăcăvtăđăbongăbênăngoƠiăda.ăTuyănhiênăchaăcóăbng chngă
trcătipăchoărngăđcătănƠyălƠănguyênănhơnăduyănhtăgơyăhiăchngăshockă
nhimă khun.ă Că chă gơyă bnh:ă TSSTă kíchă thíchă giiă phóngă TNFă (tumor
necrosis factor) và các interleukin I, II.
- Enterotoxin: lƠănhngăproteinăbnănhită(chuăsôiăđcăγ0ăphút),ă trongăcuă
trúcăcóăvòngăcysteinăăgiăgiúpănăđnhăcuătrúcăphơnătăvƠăkhángăsăphơnă
giiăprotein. Khongă50%ăS. aureus tităđcăđcătănƠy.ăBaoăgmă6ăloiătă
A-F.ăđcătănƠyălƠănguyênănhơnăgơyăngăđcăthcăn,ăđcăviăkhunătităraă
khiăchúngămcătrênăthcănănhiuăchtăđngăvƠăprotein.  ngiăhayăkh,ă

khiănutăphi β5µgăđcătărut BăthìăbăóiămaăvƠătiêuăchy.ăTácădng gây
nônălƠă ktă quăcaă să kíchă thíchătrungă tơmă óiă maăcaă hă thnăkinhă trungă
ng sauăkhiăđcătătácăđngălênăthăthăthnăkinhătrongărut.
- Ngoiăđcătăsinhămă(pyogenicăexotoxin):ăproteinăngoiăđcătănƠyăcóătácă
dngăsinhămăvƠăphơnăbƠoălymphocyte,ăđngăthiănóălƠmătngănhyăcmăvă
mtăsăphngădinăđiăviăniăđcătănhăgơyăshock,ăhoiătăganăvƠăcătim.ă
GmăbaăloiăđcătăsinhămăkỦăhiuălƠăA,ăB,ăC.
- Dungă huytă tă (hemolysin, staphylolysin): S. aureus sinhă raă bnă loiă
hemolysinăcóătínhăchtăkhácănhau, gmăcácătypeă,ă,ă,ă.