Khảo sát tình hình viêm đường hô hấp trên do nấm Candida Albicans ở bệnh nhân tại Bệnh viện 175 từ tháng 11 năm 2013 đến 5 năm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC M TP.HCM

KHÓA LUN TT NGHIP


 TÀI:
KHO SÁT TÌNH HÌNH VIÊM NG HÔ HP TRÊN
DO NM CANDIDA ALBICANS  BNH NHÂN
TI BNH VIN 175 T THÁNG 11/2013 – 5/2014

KHOA CÔNG NGH SINH HC
Chuyên ngành: Công ngh vi sinh – SHPT

GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN
LP: SH10VS
MSSV: 1053010404
KHÓA: 2010




Tp. H Chí Minh, tháng 5 nm 2014
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN i


LI CÁM N
Trong sut quá trình nghiên cu và hoàn thành bài báo cáo khóa lun tt nghip

này, chúng tôi đã nhn đc rt nhiu s giúp đ, đng viên quý báu t phía Thy
Cô, các Cô Chú, Anh Ch  Bnh vin 175 cùng nhng ngi thân trong gia đình và
bn bè.
Trc ht chúng tôi xin bày t li cm n chân thành đn Thy V Bo Châu,
ch Chu Th Thu Hà, ch Lê Th Thanh Hu, nhng ngi đã tn tình hng dn và
to mi đ
iu kin tt nht giúp đ chúng tôi trong quá trình nghiên cu cng nh
hoàn thành báo cáo khóa lun tt nghip.
Xin gi li cám n sâu sc đn tt c các Thy Cô giáo trong Khoa Công Ngh
Sinh Hc – Trng i hc M TP. H Chí Minh, nhng ngi Thy đã ht lòng
dy d, ch bo chúng tôi trong sut 4 nm hc tp và rèn luyn ti trng.
Bên cnh đó, chúng tôi xin cám n s giúp đ
ht sc nhit tình ca các Cô Chú,
Anh Ch  Bnh vin 175, mi ngi đã giúp chúng tôi tích ly rt nhiu kin thc
thc t b ích v chuyên ngành cng nh vn sng cho bn thân mình.
Li cui cùng, chúng tôi xin dành tt c tình cm và s bit n sâu sc nht đn
nhng ngi thân trong gia đình, nhng ngi bn đã luôn bên cnh ng h và
đng viên chúng tôi nhng lúc vui bu
n cng nh nhng lúc khó khn trong cuc
sng.
Mt ln na, chúng tôi xin chân thành cm n s giúp đ ca tt c mi ngi.
Và xin gi đn mi ngi li chúc sc khe, hnh phúc và thành công trong
cuc sng.


KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN ii


DANH MC CÁC BNG/ BIU / HÌNH V/ S /PH LC

I. Các bng
Bng 2.1: Thang đim Barllet dùng đánh giá mu bnh phm 28
Bng 2.2: Danh mc kháng nm Candida albicans ti Bnh vin 175 32
Bng 3.1: T l VHHT  bnh nhân ti Bnh vin 175 39
Bng 3.2: T l nhim nm và vi khun gây VHHT  BV 175 40
Bng 3.3: Phân b bnh VHHT do nm C.albicans theo gii tính 43
Bng 3.4: Phân b bnh VHHT do nm C.albicans theo loi bnh phm 45
Bng 3.5: Phân b bnh VHHT do nm C.albicans theo nhóm tui 47
Bng 3.6: Tình hình đ kháng kháng nm C.albicans 50
I. Các biu đ
Biu đ 3.1: T l VHHT  bnh nhân ti Bnh vin 175 39
Biu đ 3.2: T l nhim nm và vi khun gây VHHT  BV 175 40
Biu đ 3.3: Phân b bnh VHHT do nm C.albicans theo gii tính 43
Biu đ 3.4: Phân b bnh VHHT do nm C.albicans theo loi bnh phm 45
Biu đ 3.5: Phân b bnh theo nhóm tui 47
Biu đ 3.6: T l đ kháng kháng nm ca nm C.albicans 50
II. Hình v
Hình 1: Gii phu h hô hp  ngi 5
Hình 2: Nm Candida albicans trên kính hin vi du X100 13
Hình 3: Hình thái nm Candida albicans 13
Hình 4: a KS nm Candida albicans trên môi trng thch SDA 34
Hình 5: Nhy hng 37
Hình 6: m 37
Hình 7: Nm Candida albicans trên môi trng thch SDA 38
Hình 8: Nm Candida albicans trên kính hin vi du X100 38
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN iii


III. S đ

S đ 2.1: Quy trình nuôi cy bnh phm và làm KS nm Candida albicans 30
IV. Ph lc
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN iv


CÁC T VIT TT
VHHT: viêm đng hô hp trên
C.albicans: Candida albicans
SDA: Sabouraud 4 % Dextrose agar
BHI: Brain Heart Infusion Broth
KS: kháng sinh đ
KHV: kính hin vi
t
0
: nhit đ
µg: microgram
NTBV: nhim trùng bnh vin
KET: ketoconazole
NY: nystatin
CTR: clotrimazole
MCZ: miconazole
EC: econazole
COPD: bnh phi tc nghn mãn tính
HIV: Human immunodeficiency virus (Vi rút gây suy gim min dch  ngi)
CLSI: Clinical and Laboratory Standards Institute (quy trình chun đc s dng
trong phòng thí nghim)
NCCLS: The National Committee for Clinical Laboratory Standards (U ban quc
gia v tiêu chun phòng thí nghim lâm sàng)
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU

SVTH: HUNH TH KIM LOAN v


MC LC
LI CÁM N i
DANH MC CÁC BNG/ BIU / HÌNH V/ S /PH LC ii
CÁC T VIT TT iv
MC LC v
T VN 
[2],[8],[18]
1
PHN I 3
TNG QUAN 3
I.1 C IM GII PHU, CHC NNG VÀ CÁC BNH LIÊN QUAN CA H
HÔ HP
[18],[27]
4
I.1.1 c đim gii phu h hô hp 4
I.1.2 H thng bo v h hô hp: 5
I.1.3 Các bnh liên quan ti h hô hp 6
I.2 BNH VIÊM NG HÔ HP TRÊN
[2],[8],[14],[18]
7
I.2.1 nh ngha 7
I.2.2 Con đng lây nhim 7
I.3 TÌNH HÌNH NHIM NM
[8],[9],[18]
9
I.3.1 Lch s phát trin nhim nm  ngi 9
I.3.2 Tình hình nhim nm trên th gii 9

I.3.3 Tình hình nhim nm  Vit Nam 10
I.4 C IM SINH HC CA NM CANDIDA ALBICANS VÀ NHNG BNH
DO NM CANDIDA ALBICANS GÂY RA 12
I.4.1 Phân loi
[3],[5],[28]
12
I.4.2 c đim sinh hc
[7],[19]
12
I.4.3 Các bnh liên quan do nm Candida albicans 14
I.5 BNH VIÊM NG HÔ HP TRÊN DO NM CANDIDA ALBICANS GÂY
RA 16
I.5.1 Các yu t thun li đ nm Candida albicans gây bnh
[18],[19],[26]
16
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN vi


I.5.2 C ch gây bnh VHHT do nm Candida albicans
[18],[19],[27]
16
I.5.3 Biu hin các triu chng gây bnh VHHT do nm C.albicans
[18]
17
I.5.4 iu tr
[18]
17
I.5.5 Phòng bnh
[18]

18
I.6 S LC V THUC KHÁNG NM
[28]
19
I.6.1 Lch s v thuc kháng nm: 19
I.6.2 C ch tác dng ca thuc kháng nm: 20
I.6.3 Tác dng ph ca thuc kháng nm: 22
PHN II: 23
I TNG, VT LIU, PHNG PHÁP NGHIÊN CU 23
II.1 I TNG NGHIÊN CU 24
II.2 DNG C VÀ HÓA CHT 24
II.2.1 Dng c: 24
II.2.2 Trang thit b: 24
II.2.3 Môi trng và hóa cht 25
II.3 PHNG PHÁP NGHIÊN CU 26
II.3.1 Thit k phng pháp nghiên cu: 26
II.3.2 K thut nghiên cu: 26
II.4 TIN TRÌNH XÉT NGHIM
[1],[2]
27
II.4.1 Quy tc thu nhn bnh phm 27
II.4.2 Quy cách thu nhn bnh phm 27
II.4.3 Tiêu chun chn mu bnh phm: 28
II.5 PHNG PHÁP NUÔI CY, PHÂN LP, NH DANH NM CANDIDA
ALBICANS
[4],[6]
29
II.5.1 Nuôi cy nm Candida albicans trên môi trng thch SDA chn lc 29
II.5.2 nh danh bng phng pháp nhum đn 30
II.6 K THUT KHÁNG SINH  THEO PHNG PHÁP KIRBY – BAUER VI

THUC KHÁNG NM
[2],[4],[6],[11]
31
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN vii


II.6.1 Nguyên tc 31

II.6.2 Vt liu: 31
II.6.3 Phng pháp thc hin
[4],[6]
33
II.6.4 c kt qu và bin lun: 34
II.7 MT S YU T NH HNG N KT QU
[2]
35
II.8 X LÝ S LIU 35
PHN III: 36
KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 36
III.1 MT S HÌNH NH THU C TRONG QUÁ TRÌNH NGHIÊN CU 37
III.1.1 Bnh phm: 37
III.1.2 Hình nh khun lc trên môi trng thch SDA: 38
III.1.3 Hình nh nhum đn nm trên kính hin vi du X100: 38
III.2 T L NHIM NM CANDIDA ALBICANS  BNH NHÂN VIÊM NG
HÔ HP TRÊN 39
III.2.1 T l viêm đng hô hp trên do nm C.albicans  bnh nhân ti Bnh
vin 175 39
III.2.2 T l phân b theo gii tính: 43
III.2.3. T l phân b theo loi bnh phm: 45

III.2.4. T l phân b theo nhóm tui: 47
III.3 TÌNH HÌNH  KHÁNG KHÁNG NM CANDIDA ALBICANS  BNH
NHÂN VHHT TI BV 175 50
PHN IV: 52
KT LUN,  NGH 52
IV.1 KT LUN 53
IV.2  NGH 54
TÀI LIU THAM KHO 55
PH LC 58
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 1


T VN 
[2],[8],[18]

Viêm đng hô hp trên là mt bnh khá ph bin trong c bnh vin và cng
đng. c bit là  các nc đang phát trin, các nc  vùng nhit đi có khí hu
nóng m quanh nm, nht là  các khu vc có điu kin v sinh môi trng kém.
Bnh viêm đng hô hp trên có th gp quanh nm. Bnh d tái phát nhiu ln
do điu tr không đúng cách làm nh hng
đn sinh hot và sc khe ca bnh
nhân. Nht là vic điu tr bng kháng sinh mt cách tùy tin đã làm tng kh nng
đ kháng kháng sinh ca vi khun gây viêm đng hô hp trên to điu kin thun
li cho các vi khun c hi và vi nm Candida albicans bùng phát gây bnh.
Nhim nm Candida albicans  bnh nhân viêm đng hô hp trên có liên quan
đn thi tit, vi các loi d nguyên khác nhau có trong không khí, tác đ
ng ca hóa
cht, khói thuc lá Và thng xut hin trên nhng bnh nhân sau khi s dng
kháng sinh ph rng kéo dài, suy gim h min dch, đc bit bnh nhân b nhim

HIV/AIDS…
Viêm đng hô hp trên do nm Candida albicans là bnh lý ph bin nhng ít
đc quan tâm. Mc dù biu hin lâm sàng không rm r nhng có th gây nhiu
bin chng nghiêm trng  nhng đi tng mn cm nh
tr em, ngi già, ngi
b suy gim min dch nht là bnh nhân b nhim HIV/AIDS thì nm Candida
albicans s chuyn t trng thái hoi sinh sang ký sinh và gây bnh làm cho t l
nhim nm Candida albicans ngày càng tng cao. Vì vy vic chn đoán sm các
tác nhân gây bnh và điu tr kp thi s hn ch đáng k nhng bin chng cho
bnh nhân.
T nh
ng lý do trên, chúng tôi tin hành thc hin đ tài:
“Kho sát tình hình viêm đng hô hp trên do nm Candida albicans 
bnh nhân ti Bnh vin 175 t tháng 11/2013 – 5/2014. ”
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 2


Vi các mc tiêu sau đây:
 Nm đc k thut, quy trình đnh danh và làm kháng sinh đ vi nm Candida
albicans vi thuc kháng nm.
 Kho sát tình hình viêm đng hô hp trên do nm Candida albicans trên
bnh nhân.
 Kho sát tình hình đ kháng ca nm Candida albicans vi thuc kháng nm.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 3

PHN I
TNG QUAN
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 4


I.1 C IM GII PHU, CHC NNG VÀ CÁC BNH LIÊN
QUAN CA H HÔ HP
[18],[27]

I.1.1 c đim gii phu h hô hp
H hô hp bao gm đng hô hp trên và đng hô hp di. Chc nng chính
ca h hô hp là tun hoàn trao đi khí gia c th vi môi trng và các chc nng
khác nh điu hòa pH máu, phát âm – ting nói, bo v c th.
ng hô hp trên gm khoang mi, khoang ming, hu hng, np thanh qun.
Chc nng ch yu là ly không khí bên ngoài c th, làm m, si 
m và lc
không khí trc khi đa vào phi.
Mi khi hít vào, không khí có cha oxy theo mi (và ming) đi vào trong
bung phi theo các khí qun làm phng các túi khí bên trong phi. Trc khi vào
đn phi, các màng nhày  mi, hng đã làm cho không khí m và m hn, lc

không khí đ hn ch tình trng nhim lnh cho phi.
Hu hng ging nh mt ngã t giao nhau gia mt bên là mi và khí qun,
mt bên là ming và thc qun.
Nhi
u lông mao có  khp ni trong h thng dn khí làm nhim v lc,
ngn chn và quét ngc các bi tr ra khi h hô hp.
ng hô hp di gm thanh qun, khí qun, ph qun, phi. Chc nng ch
yu thc hin lc không khí và trao đi khí.
Thanh qun là đon đu tiên ca ng dn khí vào c th cha hai dây thanh
có chc nng chính trong vic phát ra các âm ti
t khác nhau trong ngôn ng và
nhng âm thanh khác phát ra t mi, ming.
Khí qun là mt ng có cu to ch yu là sn, bt ngun t thanh qun ri
chy song song vi thc qun bên trong lng ngc. u còn li ca khí qun đc
chia làm hai nhánh ln đ dn khí vào tng phi qua vô s các nhánh dn khí đc
phân chia tip theo (gi là tiu ph qun) đn tng v trí trong mô phi. Các tiu ph

qun dn khí đn phi làm thi phng các túi khí bên trong phi (gi là ph
nang), ni din ra quá trình trao đi khí vi hng cu.
C hoành đóng vai trò ch đo trong quá trình hít th.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 5



I.1.2 H thng bo v h hô hp:
Khi vi sinh vt xâm nhp qua đng hô hp thì s gp phi h thng hàng
rào bo v đng hô hp bao gm: hàng rào vt lý, hàng rào c hc, min dch dch
th, min dch t bào.
Hàng rào vt lý: lông trong mi, màng nhy trong mi và ming. Lp màng

nhy ngn cn vi sinh vt bám và xâm nhp vào. Nh các vi nhung mao đng hô
hp luôn luôn rung đng to ra nhng lp sóng t di lên trên đy vi sinh vt ra
ngoài nh ph
n x ho, ht hi. Nh s cnh tranh gia các vi sinh vt sng cng
sinh  đng hô hp trên vi các vi sinh vt gây bnh. Vi sinh vt sng cng sinh
bám vào receptor nên vi sinh vt gây bnh không bám đc vào các receptor đc
hiu.
Hàng rào c hc: cu trúc ca mi, hu hng vi hóc, gp, t bào có lông
trong đng khí qun.
Min dch dch th: kháng th tham gia bo v, chng li vi sinh vt gây
bnh khi xâm nhp vào c th qua đng hô hp theo c ch bo v đc hiu. Các
b th đc hot hóa theo con đng c đin hoc theo con đng tc có tác dng
chng li các bnh nhim trùng.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 6


Min dch t bào: Amidan và hch VA (bn cht là hch bch huyt) có cha
t bào min dch (IgA) s hot đng làm gim nhim trùng cho h hô hp. T bào
đi thc bào, bch cu đn nhân, bch cu trung tính, bch cu ái toan ti ch hay di
chuyn đn đ phi hp bao trùm và tiêu dit tác nhân xâm nhim. T bào NK
(natural killer) là t bào lympho ngoi vi có tác dng tiêu dit các t bào đích. Các
t bào lympho T
C
có tác dng tiêu dit t bào đích nh t bào nhim vi rút, các t
bào lympho khác nh t bào T h tr hay T
CD4
vi chc nng điu hòa min dch
nên có vai trò rt quan trng trong c ch chng nhim trùng.
I.1.3 Các bnh liên quan ti h hô hp

Phân loi theo gii phu:
Bnh viêm đng hô hp trên bao gm nhng bnh lý viêm nhim  trên np
thanh qun:
 Viêm mi hng cp.
 Viêm hng cp và viêm hng – amydan cp.
 Viêm xoang cp.
 Viêm tai gia cp.
 Viêm tai xng chm.
Bnh viêm đng hô hp di bao gm nhng bnh lý viêm nhim  di np
thanh qun:
 Viêm thanh qun.
 Viêm np thanh qun.

Viêm thanh khí ph qun cp.
 Viêm ph qun cp.
 Viêm phi.
 Viêm tiu ph qun cp.


KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 7


I.2 BNH VIÊM NG HÔ HP TRÊN
[2],[8],[14],[18]

I.2.1 nh ngha
VHHT là tình trng nhim trùng cp tính  đng hô hp trên do nh hng
ca các vi sinh vt gây bnh nh vi rút, vi khun và nm.
Viêm đng hô hp trên là bnh thng gp quanh nm, mc tái din nhiu ln

và ch yu gây gim gi làm, gi hc ca nhóm ngi bnh trên toàn th gii. Mc
dù, loi bnh “t khi” ch sau 5 - 6 ngày nhng đã gây ra nhng thit hi đáng k

v sc kho và kinh t. Nu xét v t l mc bnh hô hp thì t l bnh viêm đng
hô hp trên chim phn ln so vi t l các bnh v hô hp khác.
[8]
a phn là nhng bnh có mc đ trung bình nhng chúng có th nng lên 
nhng đi tng mn cm gây nhiu bin th nghiêm trng.
VHHT không phi là mt bnh mà là mt t hp bnh bao gm: cm lnh,
viêm mi hng, viêm hng, viêm xoang, viêm thanh qun,… Mc dù có nhiu
bnh đn l khác nhau nhng chúng đu có mt s biu hin chung rt d nhn
thy.
Bnh thng xy ra vào thi đim giao mùa (khong tháng 9 đn tháng 3), lúc
thi tit thay đi. c đim quan trng ca viêm đng hô hp trên là thi gian 
bnh ngn, tc đ biu hin bnh nhanh và các biu hin mang tính  t.
I.2.2 Con đng lây nhim
Môi trng không khí cha rt nhiu vi sinh vt nh vi rút, vi khun, nm,… khi
hít vào nhng vi sinh vt này d dàng xâm nhp vào các c quan hô hp ca con
ngi trong điu kin sc đ kháng yu, vi sinh vt tn công và gây nhim khun.
B nhim bnh VHHT khi hít phi dch tit có cha vi sinh vt do ngi bnh
ho, ht hi, s mi, các vt dng có bám dch tit hoc có s hi
n din ca vi sinh
vt gây bnh.
Tính trên toàn th gii, hàng nm có hàng triu tr em mc bnh. Bên cnh đi
tng là tr em, nhng ngi d mn cm vi VHHT bao gm ngi b bnh

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 8

bch cu, suy ty, suy gim min dch sau ghép tng, điu tr c ch min dch 
nhng bnh t min, …
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 9


I.3 TÌNH HÌNH NHIM NM
[8],[9],[18]

I.3.1 Lch s phát trin nhim nm  ngi
T rt lâu trong y vn thi Hippocrates, Galen, và Pepys đã mô t bnh do nm
Candida là “bnh ta”  ming tr em.
Nm Candida albicans và các loài Candida spp. đã đc mô t bi nhà thc vt
hc Marie Christine Berkhout trong lun án tin s ti i hc Utrecht vào nm
1923.  hi ngh sinh vt hc ln th 8 nm 1954, các tác gi thng nht tên gi ca
loài Candida.
Trong nhng thp niên 80 c
a th k XX tr li đây, cùng vi s hin din ca
đi dch HIV/AIDS thì nhim trùng do vi nm ph bin trên ngi này là Candida,
Penicillium marneffei, Cryptococus neofornan,….
Vào nhng nm cui ca th k XX đn nay thì có rt nhiu tin b trong y khoa
nói chung và tin b ca ngành Hi sc cp cu nói riêng đã m ra nhiu hy vng mi
cho bnh nhi nng. Song cùng vi nó là trang thit b nhiu hn và các can thi
p nhm
to c hi cu sng bnh nhi tng lên đã làm gia tng các bnh lý nhim trùng bnh
vin do vi nm ph bin hn.
I.3.2 Tình hình nhim nm trên th gii
Nm 1998, trong mt nghiên cu đa trung tâm  M đã nghiên cu trên 100000
bnh nhân hi sc cp cu nhi, 3 nguyên nhân quan trng gây nhim trùng bnh
vin  tr nm Hi sc cp cu là nhim trùng máu, nhim khun hô hp và nhim

trùng đng tiu. Mi nhim trùng này đu có liên quan mt thit đn vic s dng
các dng c can thip vi t l nhim trùng hô hp do n
m là 6,3 %.
Theo thng kê ca h thng nhim trùng bnh vin ca M cho thy nhim
trùng do nm là 9 %. Mt thng kê khác cho thy nhim trùng do nm trong nhng
nm 1980 – 1990 s trng hp nhim khun do nm tng lên t 2,0 % lên 3,8 %
trên 1000 bnh nhân nm vin. Trong đó nhim trùng do nm Candida là 85,6 %
vi Candida albicans chim 76 % trong tng s nhim khun do nm Candida spp.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 10


n nm 1998, theo NNIS thì nhim khun bnh vin do nm đng hàng th 3
trong các tác nhân gây nhim trùng chim 18,8 % các tác nhân gây nhim khun
bnh vin và ch yu là do nm Candida chim 86,5 %.
Nm 2006, El – Nawawy AA nghiên cu nhim trùng bnh vin ti đn v Hi
sc cp cu nhi  Alexandria, cho thy viêm phi bnh vin là 16 %, Nguyên
nhân do nm chim 10 % tng s nhim trùng, đng hàng th 4 trong các tác nhân
gây nhim trùng bnh vin.
N
m 2007, Ostrosky – Zeichner nghiên cu  12 đn v Hi sc cp cu  M
và Brazil cho thy t l nhim nm xâm nhp do Candida là 3,3 % (88/2890 bnh
nhân). Vic nhim nm Candida có liên quan mt thit đn các yu t nguy c
nhim khun do nm nh: dùng kháng sinh ph rng, thi gian nm Hi sc cp
cu, đt ven tnh mch trung tâm, ni khí qun….và đa ra đc m
t quy lut v
kh nng nhim trùng do nm Candida.
Nm 2008, Anna Maria Tortorano và cng s, nghiên cu đa trung tâm v
nhim nm xâm nhp ti các khoa Hi sc cp cu  Italy, cho thy nguyên nhân
hàng đu là Candida chim 82,8 %, còn li là các loi nm khác.

Nm 2008, Rafael Zaragora và Javier Peman  Valencia và Tây Ban Nha nghiên
cu bnh nm c hi đa ra t l t vong do nhim trùng là 40 – 75 % trong đó t l
t vong liên quan đn n
m Candida là 25 – 38 %.
I.3.3 Tình hình nhim nm  Vit Nam
T tháng 1/2002 – 6/2003, Bnh vin nhi trung ng cho thy nhim khun
dch hút ni khí qun  bnh nhân nm vin tìm đc 0,7 % do nm .
Nm 2004, Lng Th Minh Hng nghiên cu 104 bnh nhân viêm thanh
qun do nm thy t l nhim nm Candida là 32,7 %.
Nm 2005, Hà Mnh Tun và Trn Trng Kim nghiên cu v tn xut nhim
trùng bnh vin ti khoa Hi sc cp cu nhi c
a Bnh vin Nhi ng 1 nhn thy
nhim trùng bnh vin do vi nm chim 3,2 % ch yu là do Candida (100 %).
Nm 2005, Hoàng Trng Kim và Nguyn Hoài Phong nghiên cu đc đim
nhim trùng bnh vin ti khoa Hi sc tng cng Bnh vin Nhi ng 1 nhn
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 11


thy nhim trùng bnh vin do nm chim 1,8 % nhim trùng bnh vin ch yu là
do Candida (100 %).
Nm 2006, Nguyn Th Thanh Thu nghiên cu 41 bnh nhân viêm thc qun
do nm chim t l 1,2 % bnh nhân đn ni soi đng tiêu hoá, nguyên nhân là do
Candida trong đó C.albicans là 82,5 %.
Nm 2009, nghiên cu ca Trn Ph Mnh Siêu và H Quang Thng cho thy
bnh nhim nm vùng hng ca các bnh nhân nhim HIV/AIDS chi
m t l cao
(66,67 %), các bnh nhân không nhim HIV/AIDS chim t l thp (25,33 %).
Chng vi nm thng gp là Candida albicans (chim 75 %). Bnh nhim nm
phi các bnh nhân ln tui đt ni khí qun, đt ng th, ngi nghin thuc lá

chim t l cao. Chng vi nm thng gp là Candida albicans (chim 80 %).
Nm 2011, bác s ng Quang Thuyt nghiên cu v viêm phi trên bnh
nhân th máy ca Bnh vin đa khoa V Anh, nhim trùng bnh vin do nm trên
bnh nhân th máy ch chim 1,3 % nhim trùng bnh vin chung.
Theo nghiên cu ti Bnh vin Nhit đi Thành ph H Chí Minh, t l nhng
ngi có HIV mc bnh nm ming là 53 %. Còn Vin y hc lâm sàng các bnh
nhit đi là 43 %.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 12


I.4 C IM SINH HC CA NM CANDIDA ALBICANS VÀ
NHNG BNH DO NM CANDIDA ALBICANS GÂY RA
I.4.1 Phân loi
[3],[5],[28]

Gii: Fungi
Ngành: Ascomycota (nm túi)
Phân ngành : Saccharomycotina
Lp: Saccharomycetes
B: Saccharomycetales
H: Saccharomycetaceae
Chi : Candida
Loài: Candida albicans
I.4.2 c đim sinh hc
[7],[19]
Hình thái

C.albicans là mt loi nm men đn bào sinh sn bng ny chi, có hình tròn,
oval hoc hình bu dc, thành t bào mng, kích thc 2 - 4 µm. Si nm gi có đ

dài khác nhau, đu tn cùng tròn vi đng kính 3 - 5 µm và các thành phn khác.
T bào con đc to thành do ny chi vn dính vào t bào m và tr thành
chui dài ging dng si. S kt hp này gi là các si gi (h si gi).
Nm C.albicans
có kh nng tn ti  hai dng : dng t bào và dng si giúp
C.albicans nhanh chóng chuyn đi hình thái trong điu kin thích hp và khó b
tiêu dit.




KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 13



(Ngun:

(Ngun:
c đim sinh hóa, sinh lý
[3]

 Lên men đng glucose nên to mùi chua:
glucose  pyruvate  acetaldehyde  ethanol
 Có th phát trin tt  nhit đ 20 - 38
0
C, pH t 2,5 – 7,5.
 Kh nng tn ti trong môi trng bên ngoài: nm C.albicans d b tiêu dit
bi nhit đ, môi trng khô và có th tn ti  môi trng m.
  mt s môi trng nuôi cy khác nhau thì cu to hình th cng có th thay

đi.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 14


I.4.3 Các bnh liên quan do nm Candida albicans
Nm C.albicans có th gây bnh t nh đn nng, t cp tính sang mãn tính và
có th gây bnh vnh vin nh:
Viêm âm đo: ph n b viêm âm đo do nm có triu chng huyt trng loãng
hoc đc, màu trng đc, có kèm nóng nga âm đo hoc đau khi giao hp.
Ta ming có mng trng  niêm mc ming và hng đc bit là  ming và
li.
Viêm th
c qun: thng gp  bnh nhân AIDS, suy gim min dch nng, điu
tr bnh ung th, thng kèm nhim Candida  ming. Viêm thc qun có th dn
ti nhim trùng huyt. Bnh nhân thy đau, cm giác bng cháy sau xng c, nut
đau, ni soi thc qun thy niêm mc viêm đ và có các mng trng, trào ngc d
dày thc qun, bun nôn và nôn.
Viêm rut, d dày do nm: tiêu chy kéo dài hay gp  tr em nh tui. Bnh
thng xut hin trên bnh nhân bch cu cp hoc bnh máu ác tính có th có
nhiu  loét  d dày, tá tràng, rut, thng rut có th dn ti viêm phúc mc, có th
lan theo đng máu ti gan, các c quan khác. S phát trin và xâm nhp ca nm 
d dày hoc niêm mc rut thng dn ti th
i rt nhiu nm  phân, có th phát
hin đc  phân.
Viêm đi trc tràng do nm: ri lon tiêu hóa tng đt nh, có th thy mt mi,
đau bng, đi ngoài lúc lng lúc táo bón kéo dài, đy bng, sôi bng, có th có st.
Hin nay điu tr viêm đi tràng mãn ch yu là dit vi khun gây bnh ch không
dit đc nm Candida thm chí dùng lâu dài còn làm cho nm Candida phát tri
n

mnh hn (do ri lon vi sinh đng rut).
Viêm  da, móng:  nhng ni có np gp, khe k xung quanh ni nhim trùng.
Biu hin nt hng ban, mn khô bong, phng nc, sn nga chy nc bi nhim
dc các np gp nh bn, mông, c, nách, sau tai, quanh rn,
Viêm đng hô hp trên do nm C.albicans: cm lnh, viêm mi hng, viêm
hng, viêm xoang, viêm thanh qun,… Mc dù có nhiu b
nh đn l khác nhau
nhng chúng đu có mt s biu hin chung rt d nhn thy.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 15


Tuy nhiên, nm C.albicans gây bnh VHHT chim t l cao so các bnh khác
do nm C.albicans gây ra. Nu không phát hin và điu tr kp thi s gây hu qu
xu cho bnh nhân dn đn viêm ph qun, viêm phi hoc bnh nhân b t vong
khi bin chng nng hn.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 16


I.5 BNH VIÊM NG HÔ HP TRÊN DO NM CANDIDA
ALBICANS GÂY RA

I.5.1 Các yu t thun li đ nm Candida albicans gây bnh
[18],[19],[26]

Yu t bnh lý:
 Bnh nhim trùng cp tính hay mãn tính.
 Bnh chuyn hoá: tiu đng, béo phì.
 Thiu các vitamin ( B2, B6, PP và C ).

 Bnh nhân nhim HIV/AIDS, thai nghén.
 Sau phu thut thay van tim.
 Bnh nhân suy mòn, suy kit .
 Viêm sau lu.
Yu t thuc:
 S dng các kháng sinh ph rng kéo dài.
 S dng corticoid kéo dài .
 S dng các thuc kháng t bào (điu tr ung th
).
 S dng thuc c ch min dch.
Yu t khác:
 Ngi già.
 Loét do bng  bnh nhân bng.
 Ngi hay tip xúc vi ngun nc, hoa trái, thc phm,…
 Làm vic trong môi trng m t, thng xuyên tip xúc vi nc,…
I.5.2 C ch gây bnh VHHT do nm Candida albicans
[18],[19],[27]
C.albicans và các loài lân cn có trong h vi sinh bình thng ca c th. Bình
thng các loi nm c hi không gây bnh.
Candida albicans thng sng vô hi  màng nhy (ming, rut,…) ca ngi.
 điu kin nht đnh nm C.albicans t đn bào thành dng si đ xâm nhp vào
màng nhy, tng trng không kim soát và gây bnh nhim nm C.albicans. Tuy
nhiên khi lây truyn vào máu và màng não thì rt nguy him.
[4]

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: HUNH TH KIM LOAN 17


Bnh VHHT do s xâm nhim vào lp màng nhy ca h thng khí qun.

Khi vi nm xâm nhp  thích nghi  nhân lên  phá hy  gây bnh.
C.albicans ch gây bnh khi c th vt ch b suy nhc, h thng bo v ca c
th b tn thng, thay đi môi trng c th, suy gim h min dch, gim bch
cu trung tính s
tng cng xâm nhim và gây bnh.
Các sn phm ph gây thit hi cho các mô c th, các c quan và tàn phá h
thng min dch. Sn phm cht thi chính ca hot đng t bào là acetaldehyde,
mt cht đc nhm thúc đy hot đng ca gc t do trong c th. Acetaldehyde
cng đc chuyn t gan thành ethanol (ru).
I.5.3 Biu hin các triu chng gây bnh VHHT do nm C.albicans
[18]

Bnh VHHT có biu hin chung d thy ging các bnh cm, st thông thng
nh:
 Triu chng mi: ht hi, nga mi, nght mi, chy nc mi, đau đu nh.
 Triu chng xoang: đau đu (trán hoc đnh đu), đau mt, đau rng, chy
nc mi, st, nhy cm khi n lên vùng xoang viêm

Triu chng hu hng: đau hng, rát hng, nga hng, ho khan, khò khè, sng
hch lympho phía trc c, sng đ và xut tit khi khám, st …
 Viêm thanh qun: th rít (tr em), khàn ting hoc mt ting (ngi ln), st
nh va phi.
I.5.4 iu tr
[18]
Không phi mi trng hp nhim nm C.albicans  bnh nhân VHHT đu
phi điu tr vì mt ngi khe mnh thông thng có sc đ kháng cao vi nm
C.albicans. Vì vy, bnh thng hn ch và không phát trin thành bnh. Nhim
nm C.albicans bnh nhân VHHT thng có đáp ng tt vi các bin pháp tr
giúp t dinh dng, có ch đ ngh
 ngi, lao đng hp lý cng nh vic hn ch các

th thut can thip xâm nhp và s dng kháng sinh hp lý.
Bnh nhân b nhim nm C.albicans đc chn đoán cn lâm sàng đ điu tr
thuc kháng nm theo ch đnh ca bác s. Tránh dùng kháng sinh ph rng nu
không cn thit.