i
LIăCAMăOANă
Tôi xin cam đoan đ tƠi nghiên cu "Phơnătíchăcácăyuătătácăđngăđnănăxuă
caăhăthngăngơnăhƠngăthngămiăVităNam" lƠ công trình nghiên cu ca chính
bn thơn tôi.
tƠi đc thc hin da trên c s nghiên cu các lỦ thuyt có liên quan vƠ
nhng kin thc chuyên ngƠnh đư đc công nhn rng rưi. Các s liu, mô hình tính
toán vƠ kt qu thu đc trong lun vn lƠ hoƠn toƠn trung thc, khách quan.
Không mt công trình nghiên cu nƠo đc s dng trong lun vn mƠ không
đc trích dn đy đ.
Nghiên cu nƠy cha bao gi đc s dng đ lƠm đ tƠi cho vic nhn bng cp
ti bt k trng đi hc hay c s đƠo to nƠo khác ngoƠi trng i hc M ThƠnh ph
H Chí Minh.
Thành ph H Chí Minh, ngày 08 tháng 10 nm 2013
Ngi cam đoan
NGUYNăCAOăTHNGă
ii
LIăCMăNă
Trc tiên tôi xin gi li cm n sơu sc đn thy TS. Nguyn Vn Thun, ngi
đư tn tình hng dn tôi trong sut quá trình thc hin đ tƠi. Thy đư b sung, đóng góp
nhiu kin thc vƠ thông tin b ích đ giúp tôi hoƠn thƠnh tt đ tƠi nghiên cu nƠy.
Bên cnh đó, tôi cng xin gi li cm n đn thy TS. Lê Vn Chn, ging viên
trng i hc M TP.HCM vƠ i hc Kinh t TP.HCM, ngi đư có nhiu Ủ kin
đóng góp trong các vn đ kinh t lng vƠ k thut hi quy đ giúp tôi hoƠn thƠnh đ tƠi
nghiên cu nƠy mt cách tt nht có th.
Tôi cng xin cm n Khoa Ơo To Sau i Hc, trng i hc M TP.HCM đư
to điu kin đ tôi có th hoƠn thƠnh tt vic hc tp, nghiên cu trong sut ba nm qua.
NgoƠi ra tôi cng xin cm n nhng ngi bn trong lp MFB3 đư luôn đng
viên, chia s kin thc cng nh kinh nghim thc tin đ giúp tôi có đng lc hoƠn
thƠnh đ tƠi nghiên cu ca mình.
Cui cùng tôi xin bƠy t lòng bit n sơu sc đn gia đình đư ng h vƠ to điu
kin tt nht đ tôi có th thc hin vƠ hoƠn thƠnh nghiên cu ca mình, đc bit lƠ m
tôi, ngi đư luôn luôn ng h vƠ c v tôi.
Thành ph H Chí Minh, ngày 08 thán 10 nm 2013
NGUYNăCAOăTHNGă
iii
TÓMăTTăăTÀIăNGHIểNăCU
tƠi nghiên cu nƠy đc thc hin vi mc tiêu phơn tích các yu t tác đng
đn n xu ca h thng ngơn hƠng thng mi Vit Nam. Da trên vic kho sát các lỦ
thuyt liên quan vƠ các nghiên cu trc đư đc thc hin các nc trên th gii, đ
tƠi đư xơy dng mô hình nghiên cu vƠ các gi thuyt nghiên cu nhm phơn tích vƠ tìm
ra các yu t tác đng đn n xu ca h thng ngơn hƠng thng mi Vit Nam.
Nghiên cu đư tin hƠnh các k thut phơn tích hi quy đa bin da trên b d liu
ca 39 ngơn hƠng thng mi Vit Nam trong giai đon t nm 2005 đn nm 2011. Các
th tc hi quy đc s dng kt hp vi nhng kim đnh liên quan nhm tìm ra nhng
bin có tác đng đn n xu cng nh vic la chn mô hình thích hp đ din gii kt
qu nghiên cu.
Kt qu thc nghim cho thy bin tr ca t l n xu (NPL
t-1
), quy mô ngơn
hƠng (Size), t l d n cho vay trên ngun vn huy đng (LTD), bin tr ca tc đc
tng trng tín dng (Creditgr
t-1
) có tác đng cùng chiu đn n xu còn sut sinh li trên
vn ch s hu (ROE) li có tác đng ngc chiu vi t l n xu (NPL).
T kt qu thu đc, đ tƠi nghiên cu có mt s đóng góp hu ích trong vn đ
hc thut, cho c quan qun lỦ vƠ các nhƠ qun tr ngơn hƠng trong vn đ kim soát ri
ro, đc bit lƠ kim soát n xu. Cng t kt qu nƠy, nhiu hng nghiên cu mi có th
phát trin da trên nn tng nghiên cu nƠy.
iv
MCăLC
LIăCAMăOANă ăi
LIăCMăNă ăii
TÓMăTTăăTÀIăNGHIểNăCUă ăiii
MCăLCă ăiv
DANHăMCăHÌNHăNHă ăvi
DANHăSỄCHăBNGăBIUă ăvii
DANHăMCăCỄCăTăVITăTTă ăviii
CHNGă1:ăGIIăTHIUăTNGăQUANăNGHIểNăCUă ă1
1.1. t vn đ nghiên cu 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 2
1.3. Các cơu hi nghiên cu 2
1.4. i tng vƠ phm vi nghiên cu 3
1.5. Phng pháp nghiên cu vƠ d liu nghiên cu 3
1.5.1. Phng pháp nghiên cu 3
1.5.2. D liu nghiên cu 3
1.6. ụ ngha vƠ đóng góp ca nghiên cu 4
1.7. Kt cu lun vn 4
CHNGă2:ăCăSăLụăTHUYTăVÀăCỄCăNGHIểNăCUăTRCă ă6
2.1. LỦ thuyt qun tr ri ro trong kinh doanh ngơn hƠng 6
2.1.1. Qun tr ri ro tín dng 7
2.1.2. Qun tr ri ro lãi sut 10
2.1.3. Qun tr ri ro t giá 11
2.1.4. Qun tr ri ro thanh khon 13
2.2. Kho sát các nghiên cu trc v các yu t tác đng đn n xu 15
CHNGă3:ăMÔăHÌNHăVÀăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCUă ă27
3.1. Các yu t liên quan đn n xu 27
3.1.1. T l n xu (Non Performing Loans, NPL) 27
3.1.2. Sut sinh li (ROE, ROA) 28
3.1.3. Quy mô ngân hàng (Size) 29
v
3.1.4.
D phòng ri ro tín dng (Loan Loss Reserves và Loan Loss Provision) 30
3.1.5. T l vn ch s hu (Equity) 33
3.1.6. T l d n cho vay (LTA, LTD và STL) 33
3.1.7. Tc đ tng trng tín dng (Creditgrowth) 34
3.2. Mô hình nghiên cu vƠ các gi thuyt nghiên cu 35
3.2.1. Mô hình nghiên cu 35
3.2.2. Các gi thuyt nghiên cu 41
3.3. Phng pháp nghiên cu 49
3.3.1. D liu nghiên cu 49
3.3.2. Quy trình phân tích s liu 50
CHNGă4:ăKTăQUăNGHIểNăCUă ă58
4.1. Thng kê mô t 58
4.2.
Phơn tích tng quan 71
4.3. Kt qu thc nghim 73
4.3.1. Kt qu thc nghim mô hình 1 74
4.3.2. Kt qu thc nghim mô hình 2 78
4.3.3. Kt qu thc nghim mô hình 3 79
4.4. Tho lun kt qu 81
CHNGă5:ăKTăLUNă ă88
5.1. Vic gii quyt cơu hi vƠ mc tiêu nghiên cu 88
5.2. óng góp ca đ tƠi 89
5.3. Hn ch ca đ tƠi 90
5.4. xut hng nghiên cu tip theo 90
TÀIăLIUăTHAMăKHOă ă92
PHăLCă ă98
vi
DANHăMCăHÌNHăNHă
Hình 3.1. Mô hình nghiên cu các yu t tác đng đn n xu ngơn hƠng 39
Hình 3.2. th phn d - bin ph thuc 55
Hình 4.1. T l n xu bình quơn c h thng, 2005 - 2011 60
Hình 4.2. Lưi sut liên ngơn hƠng VND nm 2011 63
Hình 4.3. N xu ca h thng đn tháng 5/2013 64
Hình 4.4. Quy mô tng tƠi sn bình quơn h thng, 2005 - 2011 65
Hình 4.5. Vn ch s hu trung bình ca h thng 66
Hình 4.6. ROE bình quơn ca h thng, 2005 - 2011 67
Hình 4.7. D n cho vay trung bình ca h thng 69
Hình 4.8. Tc đ tng trng tín dng trung bình ca h thng, 2005 - 2011 71
vii
DANHăSỄCHăBNGăBIUă
Bng 2.1. Bng tng hp các nghiên cu trc 26
Bng 3.1. Mô t các bin ca mô hình nghiên cu 41
Bng 4.1. Bng thng kê mô t d liu 58
Bng 4.2. N quá hn vƠ n xu ca toƠn h thng, 2010 - 2011 62
Bng 4.3. Ma trn tng quan gia các bin (mô hình 1) 72
Bng 4.4. H s nhơn t phóng đi phng sai (VIF) ca 3 mô hình 73
Bng 4.5. Kt qu hi quy mô hình 1 75
Bng 4.6. Kt qu tác đng ca bin đc lp đn bin ph thuc 76
Bng 4.7. Kt qu kim đnh Hausman (mô hình 1) 77
Bng 4.8. So sánh gia mô hình Fixed effect vƠ Pool 77
Bng 4.9. Kt qu hi quy mô hình 2 79
Bng 4.10. Kt qu hi quy mô hình 3 80
Bng 4.11. So sánh kt qu 3 mô hình 81
ăă
viii
DANHăMCăCỄCăTăVITăTT
ă
NHTMVN : Ngơn hƠng thng mi Vit Nam
NHNN : Ngơn hƠng NhƠ nc
NPL : T l n xu
M&A : Mua bán vƠ sáp nhp (Mergers and Acquisitions)
IAS : Chun mc k toán quc t (International Accounting Standards)
VAS : Chun mc k toán Vit nam (Viet Nam Accounting Standards)
IMF : Qu Tin T Quc T
Size : Quy mô ngơn hƠng
Equity : T l vn ch s hu trên tng tƠi sn
FEM : Fixed Effects Model
REM : Random Effects Model
ROE : Sut sinh li trên vn ch s hu
ROA : Sut sinh li trên tng tƠi sn
LTD : T l d n cho vay trên tng ngun vn huy đng
LTA : T l d n cho vay trên tng tƠi sn
LLR : T l d phòng ri ro cho vay
LLP : T l d phòng ri ro tín dng
STL : T l d n cho vay ngn hn trên tng d n
Creditgr : Tc đ tng trng tín dng
ABB : Ngơn hƠng TMCP An Bình
ACB : Ngơn hƠng TMCP Á Chơu
ix
BIDV : Ngơn hƠng TMCP u t vƠ Phát trin Vit Nam
BVB : Ngơn hƠng TMCP Bo Vit
CTG, Vietinbank : Ngơn hƠng TMCP Công Thng Vit Nam
DAD : Ngơn hƠng TMCP i Á
EAB : Ngơn hƠng TMCP ông Á
EIB, Eximbank : Ngơn hƠng TMCP Xut Nhp Khu Vit Nam
FCB : Ngơn hƠng TMCP Nht (đư sáp nhp vƠo SCB)
GDB : Ngơn hƠng TMCP Bn Vit (tên c: Ngơn hƠng TMCP Gia nh)
GPB : Ngơn hƠng TMCP Du Khí ToƠn Cu
HBB, Habubank : Ngơn hƠng TMCP NhƠ HƠ Ni
HDB : Ngơn hƠng TMCP Phát Trin TP.HCM
KLB : Ngơn hƠng TMCP Kiên Long
LVB : Ngơn hƠng TMCP Bu in Liên Vit
MB : Ngơn hƠng TMCP Quơn i
MDB : Ngơn hƠng TMCP Phát Trin Mê Kông
MHB : Ngơn hƠng TMCP Phát Trin NhƠ ng Bng Sông Cu Long
MSB : Ngơn hƠng TMCP HƠng Hi
NAB : Ngơn hƠng TMCP Nam Á
NVB : Ngơn hƠng TMCP Nam Vit
OCB : Ngơn hƠng TMCP Phng ông
OJB : Ngơn hƠng TMCP i Dng
PGB : Ngơn hƠng TMCP Xng Du Petrolimex
x
PNB : Ngơn hƠng TMCP Phng Nam
VNCB, Trustbank : Ngơn hƠng TMCP Xơy Dng Vit Nam (tên c: i Tín)
SAB : Ngơn hƠng TMCP ông Nam Á
SCB : Ngơn hƠng TMCP SƠi Gòn
SGB : Ngơn hƠng TMCP SƠi Gòn Công Thng
SHB : Ngơn hƠng TMCP SƠi Gòn HƠ Ni
STB : Ngơn hƠng TMCP SƠi Gòn Thng Tín
TCB : Ngơn hƠng TMCP K Thng Vit Nam
TNB : Ngơn hƠng TMCP Vit Nam Tín Ngha (đư sáp nhp vƠo SCB)
TPB : Ngơn hƠng TMCP Tiên Phong
VAB : Ngơn hƠng TMCP Vit Á
VB : Ngơn hƠng TMCP Vit Nam Thng Tín
VCB, Vietcombank : Ngơn hƠng TMCP Ngoi Thng Vit Nam
VIB : Ngơn hƠng TMCP Quc T Vit Nam
VPB : Ngơn hƠng TMCP Vit Nam Thnh Vng
WEB, Westernbank : Ngơn hƠng TMCP Phng Tơy
ăă
1
CHNGă1ă
GIIăTHIUăTNGăQUANăNGHIểNăCU
1.1.ă tăvnăđănghiênăcuă
Khi cuc khng hong tƠi chính toƠn cu bt đu n ra Hoa K vƠo nm 2007
ri nhanh chóng lan ra th gii ngay sau đó, hƠng lot các yu đim ca h thng tƠi
chính nhiu nc bt đu l rõ. Trc tiên lƠ h thng giám sát vƠ d báo tƠi chính
cha hoƠn thin Hoa K đư lƠm cho dòng tín dng giá r tng nhanh vƠ tp trung rt
nhiu vƠo lnh vc bt đng sn. i cùng vi nó lƠ vic cho vay th chp di chun vƠ
th trng chng khoán phái sinh phát trin mnh m (các món n di chun d dƠng
đc chng khoán hóa vƠ bán trên th trng th cp) đư lƠm lu m tt c các chun mc
kim soát ri ro nhm thu đc li nhun mt cách nhanh chóng vƠ cao nht có th cho
các bên liên quan. Nhng yu t nƠy, khi nn kinh t bt đu đi xung vƠ th trng bt
đng sn đo chiu, đư lƠm nhng khon n đáo hn mt kh nng thanh toán - tc đư tr
thƠnh n xu - t đó gơy ra đ v tín dng dơy chuyn trong h thng tƠi chính Hoa K
vƠ chơm ngòi cho khng hong tƠi chính toƠn cu ngay sau đó. K đn lƠ cuc khng
hong n công Chơu Âu cng nhanh chóng xut hin sau khng hong tƠi chính Hoa
K vƠ còn kéo dƠi đn hin ti mƠ cha có li gii nƠo hoƠn ho. Nguyên nhơn sơu xa ca
vn đ n công Chơu Âu cng xut phát t vic giám sát, kim soát vƠ d báo kém hiu
qu ca h thng tƠi chính quc gia dn đn hƠng lot nc mt kh nng thanh toán các
khon n đn hn - chúng tr thƠnh n xu ca quc gia - vƠ mt luôn kh nng duy trì
hot đng ca h thng công quyn mt vƠi nc. khu vc Chơu Á, Nht Bn cng
có t l n công rt cao, hn 200% GDP, nhng vn trong tm kim soát vì chính ph
Nht Bn vn đ kh nng thanh toán các khon n đn hn. t nc Trung Quc hin
ti đang có mt bong bóng bt đng sn khng l trong nn kinh t mƠ khi nó n ra s
kéo theo vic gia tng nhanh chóng n xu có th lƠm tê lit h thng ngơn hƠng. Ti Vit
Nam, vn đ n xu - mt trong nhng nguyên nhơn lƠm trì tr s phát trin ca nn kinh
t - đang đc s quan tơm đc bit ca không ch nhng nhƠ qun lỦ, điu hƠnh kinh t
2
mƠ còn lƠ s quan tơm ca toƠn xư hi. Trong khi n xu ca toƠn nn kinh t, thƠnh
phn n xu ca h thng ngơn hƠng chim đa s, vì ti Vit Nam ngun cung ng vn
cho nn kinh t ch yu đn t h thng ngơn hƠng, nên khi các khon n đáo hn mt
kh nng thanh toán - tc tr thƠnh n xu - thì h thng ngơn hƠng s b nh hng đu
tiên vƠ nhiu nht. Bn thơn n xu ca ngơn hƠng b chi phi bi rt nhiu yu t khác
nhau, t các yu t v mô nh: s phát trin ca nn kinh t, t l tht nghip, đn các
yu t ni ti ca bn thơn tng ngơn hƠng nh: kh nng qun tr tt hay kém, ngun
vn ít hay nhiu, c cu ngun vn nh th nƠo, hiu qu hot đng ra sao, Khi có
đc cái nhìn tng quan v s nh hng ca các yu t đn n xu thì ta có th thy
đc sc khe ca h thng ngơn hƠng t đó đ ra chin lc điu chnh cho phù hp,
điu nƠy đc bit quan trng đi vi h thng ngơn hƠng thng mi Vit Nam trong giai
đon hin nay. Chính vì lỦ do đó vic "Phơnătíchăcácăyuătătácăđngăđnănăxuăcaă
hăthngăngơnăhƠngăthngămiăVităNam" lƠ cn thit trong bi cnh hin ti vƠ đó
cng lƠ đ tƠi ca bƠi nghiên cu nƠy.
1.2.ă Mcătiêuănghiênăcuă
Xut phát t Ủ tng trên nên đ tƠi nghiên cu nƠy đc thc hin vi mong
mun đt đc các mc tiêu sau:
(i). Tìm hiu thc trng n xu ca h thng NHTMVN.
(ii). Phơn tích vƠ tìm ra các yu t thuc v ngơn hƠng mƠ có tác đng đn n
xu ca h thng NHTMVN.
(ii). Khuyn ngh các gii pháp (nu có) nhm kim soát n xu ca h thng
NHTMVN sau khi phơn tích vƠ tìm ra các yu t tác đng đn n xu.
1.3.ă Cácăcơuăhiănghiênăcuă
T mc tiêu nghiên cu nêu trên, đ tƠi nƠy s tp trung tr li các cơu hi sau:
(i). Tình hình n xu ca các NHTMVN trong giai đon nghiên cu vƠ hin
nay (nu có) nh th nƠo?
3
(ii). Các yu t nƠo (thuc v tính cht ca ngơn hƠng) có tác đng đn n xu
ca h thng NHTMVN?
(iii). T kt qu nghiên cu thu đc, có th kim soát n xu ca các
NHTMVN bng cách nƠo (nu có)?
1.4.ă iătngăvƠăphmăviănghiênăcuă
i tng vƠ phm vi nghiên cu ca lun vn nƠy lƠ n xu vƠ các yu t tác
đng đn n xu ca h thng NHTM Vit Nam trong giai đon t nm 2005 đn nm
2011.
1.5.ă PhngăphápănghiênăcuăvƠădăliuănghiênăcuă
1.5.1. Phng pháp nghiên cu
Nghiên cu đc thc hin da trên c s s dng các phng pháp sau đơy:
(i). Phng pháp đnh tính: da vƠo vic kho sát các nghiên cu trc vƠ các mô
hình nghiên cu đư đc công b đ d doán các yu t có th tác đng đn n xu ca
h thng NHTM Vit Nam.
(ii). Phng pháp đnh lng: đơy lƠ phng pháp chính đc s dng trong
nghiên cu. Trc tiên nghiên cu s thng kê s liu vƠ đánh giá thc trng n xu cng
nh đánh giá s b các yu t liên quan có kh nng tác đng đn n xu ca h thng
NHTM Vit Nam. Sau đó các k thut hi quy đa bin kt hp vi các kim đnh liên
quan s đc s dng nhm: tìm ra các yu t tác đng có Ủ ngha đn n xu vƠ la
chn mô hình thích hp đ din gii kt qu nghiên cu.
1.5.2. D liu nghiên cu
Nghiên cu s dng d liu th cp đc thu thp t báo cáo tƠi chính, báo cáo
kim toán, báo cáo thng niên vƠ các tƠi liu liên quan ca 39 ngơn hƠng thng mi
đc công b trong giai đon 2005 - 2011.
4
1.6.ă ụănghaăvƠăđóngăgópăcaănghiênăcuă
Nghiên cu nƠy đc thc hin nhm mc đích phơn tích các yu t tác đng đn
n xu ca h thng NHTM Vit Nam. Vì vy, nghiên cu nƠy có mt s Ủ ngha vƠ
đóng nh sau:
Th nht: nghiên cu s cung cp thêm s hiu bit v mi quan h vƠ s tác đng
ca các yu t thuc v thuc tính ngơn hƠng đn n xu ti Vit Nam bên cnh nhiu
nghiên cu tng t ti các nc trên th gii.
Th hai: sau khi phơn tích mi tng quan vƠ mc đ tác đng ca các yu t đn
n xu, nghiên cu nƠy có th giúp các nhƠ qun tr ngơn hƠng hoc các nhƠ qun lỦ có
thêm mt góc nhìn đ đ ra chin lc, chính sách phù hp nhm nơng cao kh nng
qun tr ri ro ngơn hƠng, đc bit trong vn đ kim soát n xu.
1.7.ă Ktăcuălunăvnă
Lun vn nƠy đc nghiên cu vƠ trình bƠy theo nm chng, ni dung tóm tt
các chng nh sau:
i. Chng 1: GII THIU TNG QUAN NGHIÊN CU
Gii thiu tng quan vƠ đ cp tm quan trng ca nghiên cu nƠy. Bên cnh
đó, chng nƠy còn gii thiu Ủ ngha vƠ đóng góp ca nghiên cu nƠy.
ii. Chng 2: C S Lụ THUYT VÀ CÁC NGHIÊN CU TRC
Chng nƠy trình bƠy c s nn tng ca nghiên cu trong lun vn. Ni dung
chính ca chng nƠy lƠ kho sát các nghiên cu v các yu t tác đng đn n
xu ca ngơn hƠng mƠ các tác gi đư thc hin các nc qua các thi k khác
nhau. Bên cnh đó, các khái nim liên quan cng nh lỦ thuyt qun tr ri ro
trong kinh doanh ngơn hƠng s đc trình bƠy trong chng nƠy.
iii. Chng 3: MÔ HÌNH VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU
Sau khi c s lỦ thuyt đư đc kho sát vƠ trình bƠy chng 2, tip theo,
chng nƠy s xơy dng mô hình nghiên cu vƠ các gi thuyt nghiên cu. Mô
hình nghiên cu, các bin nghiên cu vƠ quy trình nghiên cu c th s đc
trình bƠy trong chng nƠy.
5
iv. Chng 4: KT QU NGHIÊN CU
Dùng phn mm kinh t lng Eview đ phơn tích d liu bng phng pháp
hi quy đa bin. Sau đó dùng các kim đnh liên quan đ xem xét s tác đng
ca các bin đn n xu vƠ la chn mô hình thích hp đ din gii kt qu.
Sau khi la chn mô hình thích hp, nghiên cu s tho lun kt qu thc
nghim thu đc. T đó kt lun chp nhn hay bác b các gi thuyt đư xơy
dng chng 3 vƠ đa ra kt lun v mô hình nghiên cu.
v. Chng 5: KT LUN
Các kt qu nghiên cu chính ca lun vn s đc trình bƠy tóm tt chng
nƠy. Sau đó nghiên cu s ch ra nhng nhng đóng góp vƠ hn ch ca đ tƠi.
Cui cùng lƠ đ xut các hng nghiên cu mi có kh nng phát trin da
trên nn tng nghiên cu nƠy.
Trên đơy lƠ ni dung tng quan ca nghiên cu, bao gm mc tiêu, cơu hi, d
liu, phng pháp nghiên cu vƠ kt cu chính ca lun vn. K tip chng 2 s trình
bƠy các lỦ thuyt liên quan, kho sát các nghiên cu đư đc thc hin vƠ công b liên
quan trc tip đn vn đ nghiên cu mƠ đ tƠi nƠy s thc hin.
6
CHNGă2ă
ăCăSăLụăTHUYTăVÀăCỄCăNGHIểNăCUăTRCă
Sau khi gii thiu s lc vƠ tng quan vn đ nghiên cu chng 1, trong
chng nƠy, ni dung quan trng đc đ cp lƠ các nghiên cu trên th gii đư thc hin
v phơn tích các yu t tác đng đn n xu hoc các nghiên cu tng t v vn đ ri
ro (nh d phòng ri ro) ca ngơn hƠng liên quan đn n xu. N xu lƠ mt trong nhng
ri ro mƠ ngơn hƠng phi đi mt thng xuyên trong quá trình hot đng. Do đó, trc
khi kho sát vƠ trình bƠi các nghiên cu đư đc thc hin vƠ công b, lỦ thuyt qun tr
ri ro trong kinh doanh ngơn hƠng vƠ mt s khái nim liên quan s đc tóm tt s lc
qua. Chng nƠy đc trình bƠy theo hai phn:ă
i. LỦ thuyt qun tr ri ro trong kinh doanh ngơn hƠng
ii. Kho sát các nghiên cu trc v các yu t tác đng đn n xu
2.1.ăă LýăthuytăqunătrăriăroătrongăkinhădoanhăngơnăhƠngă
Trong quá trình hot đng kinh doanh, ngơn hƠng luôn luôn đi din vi rt nhiu
ri ro khác nhau; n xu ch lƠ mt trong nhng ri ro mƠ ngơn hƠng gp phi. V bn
cht, n xu lƠ mt dng ri ro tín dng ca ngơn hƠng. V nguyên nhơn, n xu có th
phát sinh t nhiu nguyên nhơn khác nhau. N xu có th bt ngun t khách hƠng vay
tin nh: tình hình kinh doanh kém hiu qu, kh nng qun tr dòng tin yu, khách
hƠng c tình chơy ì tr n, N xu cng có th phát sinh t bn thơn ngơn hƠng nh:
kh nng thm đnh h s cho vay kém, không qun lỦ mc đích s dng vn ca khách
hƠng, s kém hiu qu trong quá trình thm đnh vƠ kim soát ngun thu dòng tin ca
khách hƠng vay vn, kh nng qun tr vƠ quy trình kim soát kém hiu qu, đo đc
nhơn s ngơn hƠng, Mt ri ro nƠo đó xut hin trong quá trình hot đng có th dn
đn h qu lƠm n xu gia tng. Do đó cn thit phi kho sát lỦ thuyt qun tr ri ro
trong kinh doanh ngơn hƠng đ có cái nhìn tng quan trc khi tin hƠnh gii quyt mc
tiêu nghiên cu liên quan đn n xu.
7
nhănghaăriăro: Cho đn hin ti vn cha có mt đnh ngha thng nht v ri
ro, tùy tng lnh vc kinh doanh vƠ tùy tng trng phái khác nhau, khái nim ri ro
đc phát biu theo nhiu cách khác nhau. Hiu theo cách đnh tính, mt s kin hoc
mt hot đng nƠo đó đc gi lƠ có ri ro (risk) khi nó có s không chc chn
(uncertainty) vi mt xác sut có th c đoán đc hoc có tình trng bt n. Theo sách
giáo khoa v lỦ thuyt qun tr ri ro tƠi chính ca Nguyn Minh Kiu (2009) thì trong
quá trình hot đng ca mình, các doanh nghip, ngơn hƠng vƠ các t chc tƠi chính đi
din vi ba loi ri ro c bn: (i) ri ro tín dng, (ii) ri ro lưi sut vƠ (iii) ri ro t giá.
Bên cnh ba loi ri ro nh Nguyn Minh Kiu (2009) đư nêu, sách giáo khoa v qun tr
ri ro trong kinh doanh ngơn hƠng ca Nguyn Vn Tin (2010) phát biu rng ngơn hƠng
hin đi còn đi mt thêm các loi ri ro sau: (iv) ri ro thanh khon, (v) ri ro hot đng
ngoi bng, (vi) ri ro công ngh vƠ hot đng, (vii) ri ro quc gia vƠ nhng ri ro khác.
Sau đơy đ tƠi nghiên cu s trình bƠy mt s bin pháp qun tr ri ro chính trong hot
đng kinh doanh ngơn hƠng hin đi.
2.1.1. Qun tr ri ro tín dng
Theo Nguyn Minh Kiu (2009), ri ro tín dng (credit risk) xy ra khi khách
hƠng vay vn hoc nhn khon tín dng (ngi có ngha v tr n) mt kh nng thanh
toán khon n đn hn thanh toán. i vi doanh nghip phi tƠi chính, ri ro tín dng
phát sinh trong chính sách bán chu ca doanh nghip, nó xy ra khi khách hƠng mua chu
mt kh nng tr n. i vi ngơn hƠng vƠ các t chc tƠi chính, ri ro tín dng phát sinh
khi khách hƠng vay tin mt kh nng chi tr mt phn hoc toƠn b khon n (gc vƠ
lưi) đn hn thanh toán. Khi quyt đnh cho vay, mc dù có thm đnh k đn đơu hoc có
đy đ tƠi sn th chp, các ngơn hƠng đu cha bit chc có th thu hi đc khon tín
dng đó hay không vì nó cha đn hn thanh toán. Do đó có th nói tt c các khon cho
vay ca ngơn hƠng đu cha đng ri ro tín dng. Theo đó, n xu lƠ mt dng ri ro tín
dng ca ngơn hƠng vì n xu lƠ khon n quá hn thanh toán t 90 ngƠy tr lên (k c
mt phn hoc toƠn b khon n gc vƠ lưi) vƠ kh nng tr n ca khách hƠng lƠ đáng
nghi ng hoc không còn kh nng thanh toán.
8
Trong quá trình hot đng ca mình, gia doanh nghip vi ngơn hƠng vƠ gia
doanh nghip nƠy vi doanh nghip kia xut hin mi quan h tín dng chng cht ln
nhau. Do đó khi ri ro tín dng xut hin mt khơu nƠo đó trong mi quan h y đu có
kh nng nh hng dơy chuyn đn tt c các đi tng có mt trong mi quan h tín
dng. Nh đư trình bƠy trên, ri ro tín dng lƠ ri ro xy ra khi khách hƠng vay vn mt
kh nng thanh toán khon n đn hn thanh toán. Xét v nguyên nhơn gơy ra ri ro tín
dng thì loi ri ro nƠy có th phát sinh mt cách khách quan hoc ch quan vƠ đn t c
hai phía: bên cp tín dng (ngơn hƠng) vƠ bên nhn tín dng (bên vay vn hay khách
hƠng). Vì vy vic qun tr ri ro tín dng lƠ rt cn thit k c phía ngơn hƠng ln phía
doanh nghip đóng vai trò lƠ khách hƠng nhn khon tín dng. Sau đơy lƠ mt s bin
pháp qun tr ri ro tín dng mƠ ngơn hƠng thng áp dng đ ngn nga ri ro xy ra.
i. T vn chính sách qun lỦ ri ro tín dng cho khách hƠng vay vn nh:
chính sách bán chu, k nng qun tr khon phi thu.
ii. Cung cp công c phòng nga ri ro tín dng cho khách hƠng vay vn đ
qua đó cng hn ch đc ri ro tín dng cho chính ngơn hƠng nh: công c bao thanh
toán trong nc vƠ xut khu.
iii. Xơy dng chính sách tín dng cht ch vƠ thng nht trong toƠn b h
thng ca ngơn hƠng. Chính sách nƠy lƠ mt h thng các quan đim, nguyên tc, quy
đnh vƠ công c do hi đng tín dng hoc hi đng qun tr hoc đi hi đng c đông
đ ra, thông qua vƠ đc thc thi thng nht khi cp tín dng nhm qun lỦ tt d n vƠ
ri ro tín dng.
iv. Xơy dng quy trình phơn tích vƠ thm đnh tín dng mt cách cht ch:
Phơn tích tín dng nhm đánh giá vƠ d báo sc khe ca khách hƠng vay vn
nh: tình hình thanh khon, hiu qu s dng n, hiu qu hot đng sn xut kinh
doanh, doanh thu, chi phí, li nhun, dòng tin k vng vƠ tính kh thi ca phng án sn
xut kinh doanh sp ti.
9
Thm đnh tín dng đ đánh giá đ tin cy ca phng án sn xut kinh doanh
trc khi duyt cp tín dng cho khách hƠng. Thm đnh tín dng chú trng vƠo: xem xét
dòng tin k vng, đánh giá chi phí s dng vn, thm đnh hiu qu tƠi chính: hin giá
ròng ca dòng tin (NPV), sut sinh li ni b (IRR), thi gian hoƠn vn (PP, DPP).
vi. S dng công c xp hng tín dng:
Trc khi cp tín dng, ngơn hƠng nên cn c vƠo mc xp hng tín dng đ quyt
đnh hn mc vƠ lưi sut cp tín dng cho khách hƠng. M có các t chc xp hn tín
dng uy tín nh: S&P, Moody, Fitch. Vit Nam, các ngơn hƠng thng t xp hn tín
dng cho khách hƠng vay vn hoc tham kho Trung Tơm Thông Tin Tín Dng ca
NHNN đ đánh giá, quyt đnh cp hn mc vƠ lưi sut cho vay.
vii. Chm đim tín dng:
Ngơn hƠng da vƠo d liu thng kê đ đánh giá mc đ ri ro tín dng ca khách
hƠng t đó chm đim tín dng cho khách hƠng đó. Cn c vƠo đim tín dng, ngơn hƠng
s quyt đnh hn mc, thi gian vƠ lưi sut cho vay đi vi khách hƠng. nhng nc
có th trng tƠi chính phát trin mnh, các ngơn hƠng hoc c quan qun lỦ tín dng đu
đư xơy dng h thng chm đim tín dng đ phc v quá trình hot đng ca ngơn hƠng.
H thng chm đim tín dng khách hƠng có th cn c vƠo rt nhiu yu t khác nhau
nh: lch s thanh toán n, giá tr d n, thi hn tín dng, lch s quan h tín dng, loi
hình tín dng, tình trng vic lƠm, tui tác, Tuy nhiên ti Vit Nam, h thng chm
đim tín dng cha đc quan tơm xơy dng mt cách bƠi bn, thng nht vƠ mi ngơn
hƠng đu có tiêu chí chm đim khác nhau.
viii. Bo đm tín dng:
Bo đm tín dng lƠ hình thc phòng nga ri ro đc áp dng rng rưi trong
ngƠnh ngơn hƠng. Nó to tin đ v mt kinh t vƠ pháp lỦ đ ngơn hƠng có th thu hi
đc các khon n khi xy ra ri ro tín dng. Mt s hình thc đm bo tín dng nh: th
chp tƠi sn, cm c tƠi sn, bo lưnh. Bo đm tín dng ch phòng nga ch cha loi b
đc ri ro tín dng. LỦ do: khi xy ra ri ro tín dng, ngơn hƠng s gp nhiu khó khn
10
ti tòa án, thi hƠnh án vƠ khó khn khi thanh lỦ tƠi sn, cha k trng hp giá tr thanh
lỦ không đ bù khon n. Ti Vit Nam, các ngơn hƠng gp rt nhiu khó khn khi mun
thanh lỦ tƠi sn đm bo lƠ bt đng sn vì vng th tc hƠnh chính tòa án, thi hƠnh án
vƠ tình trng bt đng sn rt giá thê thm trong thi gian va qua.
ix. Mua bo him tín dng:
Trong trng hp cn thit, ngơn hƠng có th yêu cu khách hƠng mua bo him
tín dng trc khi quyt đnh cp tín dng. Có bo him tín dng, nu khách hƠng mt
kh nng thanh toán thì công ty bo him s thay mt khách hƠng đ tr n cho ngơn
hƠng.
x. Lp qu d phòng ri ro tín dng:
Ngơn hƠng phi ch đng trích lp qu d phòng ri ro tín dng đ bù đp cho các
khon n không thu hi đc. Theo đó ngơn hƠng s trích lp qu nƠy t thu nhp ca
ngơn hƠng trc khi np thu (vƠ trc khi chia c tc cho c đông). Ti Vit Nam, vic
trích lp d phòng ri ro tín dng lƠ bt buc vƠ đc NHNN quy đnh ti Quyt nh s
493/2005/Q-NHNN ngƠy 22/04/2005, quyt đnh s 18/2007/Q-NHNN ngƠy
25/04/2007 vƠ thông t s 02/2013/TT-NHNN ngƠy 12/01/2013.
Trên đơy lƠ mt s bin pháp qun lỦ ri ro tín dng mƠ các ngơn hƠng thng áp
dng, trong đó bin pháp thm đnh vƠ phơn tích tín dng lƠ rt quan trng. NgoƠi ra khơu
hu kim sau khi cp tín dng nh: kim soát vic s dng vn vay đúng mc đích, kim
soát tình trng hot đng ca khách hƠng, kim soát thu nhp ca khách hƠng cng rt
quan trng. Nu kim soát tt tình trng khách hƠng thì ngơn hƠng s ti thiu hóa đc
ri ro tín dng có th gp trong tng lai. Tuy nhiên vn đ nƠy li không đc các ngơn
hƠng Vit Nam chú trng trong thi gian va qua khi khách hƠng s dng vn vay sai
mc đích lƠm gia tng n xu cho h thng ngơn hƠng.
2.1.2. Qun tr ri ro lãi sut
Nguyn Minh Kiu (2009) cho rng ri ro lưi sut lƠ loi ri ro xy ra khi s bin
đng lưi sut lƠm gim thu nhp hoc lƠm tng chi phí phi tr. Nu ngơn hƠng huy đng
11
vn, cho vay, hoc đu t tƠi chính theo lưi sut th ni thì ngơn hƠng s d gp ri ro khi
lưi sut bin đng theo chiu hng không thun li. Trng hp đi vay hoc huy đng
vn, khi lưi sut tng s lƠm ngơn hƠng mt thêm chi phí lưi vay. Trng hp cho vay
hoc đu t tƠi chính, nu lưi sut gim s lƠm thu nhp ca ngơn hƠng gim đi.
i vi doanh nghip có quan h tín dng vi ngơn hƠng hoc có đu t tƠi chính
thì doanh nghip cng đi din vi ri ro lưi sut. Nu doanh nghip đi vay theo lưi sut
th ni, khi lưi sut tng, doanh nghip s phi tr thêm chi phí lưi vay. Nu doanh nghip
đu t tƠi chính vƠo các công c nh: trái phiu, tín phiu; khi lưi sut bin đng thì giá
ca các loi tƠi sn tƠi chính nƠy s thay đi.
Mc tiêu ca qun tr ri ro lưi sut lƠ gim thiu nhng tn tht t vic bin đng
lưi sut nhm ti đa hóa thu nhp hoc ti thiu hóa chi phí phi tr trong các giao dch
liên quan đn lưi sut. Mt trong nhng công c đc các ngơn hƠng áp dng đ hn ch
ri ro lưi sut lƠ giao dch hoán đi lưi sut. Hoán đi lưi sut lƠ mt giao kèo gia hai
bên, trong đó mt bên cam kt s thanh toán cho bên kia khon tin lưi theo lưi sut c
đnh hoc th ni tính trên d n gc trong cùng khong thi gian.
i vi khách hƠng vay vn: ngơn hƠng đóng vai trò lƠ nhƠ t vn vƠ nhƠ cung cp
dch v đ khách hƠng thc hin hoán đi lưi sut vi mt doanh nghip khác, mt ngơn
hƠng khác.
i vi ngơn hƠng: có th trc tip thc hin hoán đi lưi sut vi mt ngơn hƠng
khác đ hn ch ri ro lưi sut trong quá trình huy đng vn vƠ cho vay.
2.1.3. Qun tr ri ro t giá
Theo Nguyn Minh Kiu (2009) Ri ro t giá lƠ loi ri ro phát sinh khi t giá
thay đi lƠm nh hng đn dòng tin k vng ca doanh nghip hoc ngơn hƠng. Ri ro
t giá có th xut hin trong rt nhiu hot đng, giao dch khác nhau ca doanh nghip
cng nh ca ngơn hƠng. Nhìn chung ri ro t giá có th phát sinh trong ba hot đng ch
yu sau: hot đng đu t, hot đng xut nhp khu vƠ hot đng tín dng.
12
i vi hot đng đu t: khi các doanh nghip nc ngoƠi đu t vƠo th trng
ni đa s đi mt vi ri ro t giá. LỦ do: các doanh nghip đem ngoi t vƠo đ đu t,
lúc đu t ban đu thì t giá đư bit trc nhng khi bán sn phm vƠ dch v bng đng
ni t trong tng lai thì t giá cha bit s tng hay gim. Vì vy hot đng nƠy luôn
cha đng ri ro t giá nu các doanh nghip mun chuyn li nhun v nc.
i vi hot đng xut nhp khu: trong nn kinh t th trng vi mc đ cnh
tranh rt khc lit, các doanh nghip hot đng trong lnh vc xut nhp khu phi
thng xuyên mua bán tr chm trong mt khong thi gian nht đnh nƠo đó. Ti thi
đim kỦ kt hp đng xut nhp khu, t giá hi đoái đư bit. Tuy nhiên ti thi đim
thanh toán trong tng lai, t giá s tng hay gim so vi hin ti lƠ điu không th bit
trc. i vi doanh nghip nhp khu, t giá ti thi đim thanh toán tng lên đng
ngha vi vic doanh nghip phi tr thêm tin, tc lƠm tng chi phí hay gim li nhun
kinh doanh. i vi doanh nghip xut khu, nu t giá gim thì thu nhp k vng ca
doanh nghip s gim theo. S bin đng t giá hi đoái lƠm tng dòng tin ra (outflow)
hoc gim dòng tin vƠo (inflow) chính lƠ ri ro t giá mƠ các doanh nghip xut nhp
khu phi đi mt trong quá trình hot đng.
i vi hot đng tín dng: hot đng tín dng bng ngoi t luôn luôn cha đng
ri ro t giá rt ln. Khi doanh nghip đi vay ngoi t, khi t giá ti thi đim đáo hn
trong tng lai tng lên có ngha lƠ doanh nghip đó s tn thêm chi phí chênh lch t giá
bên cnh chi phí lưi vay phi tr. v trí ca ngơn hƠng cho vay, ti thi đim thu hi n
bng ngoi t, nu t giá gim s lƠm gim dòng tin ca ngơn hƠng. Mc đ tng, gim
ca dòng tin tùy thuc vƠo mc đ bin đng t giá vƠ giá tr ca hp đng tín dng
bng ngoi t.
i vi các doanh nghip vƠ các ngơn hƠng, có th đc s dng các công c tƠi
chính phái sinh sau đơy đ phòng nga ri ro t giá trong các giao dch ngoi t:
i. Hp đng k hn (Forward)
ii. Hp đng hoán đi (Swaps)
13
iii. Hp đng giao sau (Futures)
ix. Hp đng quyn chn (Options)
Hu ht các công c phái sinh nêu trên đu do ngơn hƠng cung cp trong điu kin
th trng tƠi chính có các công c phái sinh phát trin mnh m. NgoƠi ra các doanh
nghip cng có th t thit k h thng phòng nga ri ro cho riêng mình bng cách: giao
dch vay vƠ gi ngoi t trên th trng tin t kt hp vi mua vƠ bán ngoi t trên th
trng ngoi hi. Mc đích đ bit trc giá tr hp đng quy đi ra ni t bt chp t giá
trong tng lai nh th nƠo. Tuy nhiên, điu nƠy ch có th thc hin trong th trng tƠi
chính vi điu kin vay, mua vƠ bán ngoi t mt cách d dƠng, t do.
2.1.4. Qun tr ri ro thanh khon
Trong quá trình hot đng, nu ngơn hƠng không có đ kh nng hoc b gim kh
nng đáp ng kp thi, đy đ các ngha v tƠi chính nh: chi tr tin gi, cho vay, thanh
toán vƠ các giao dch tƠi chính khác thì ngơn hƠng đư gp ri ro thanh khon. Ri ro thanh
khon xy ra có th lƠm ngơn hƠng đình tr hot đng, thua l, mt uy tín thm chí có th
dn đn sp đ vƠ phá sn.
Có nhiu nguyên nhơn lƠm cho ngơn hƠng phi đi mt vi ri ro thanh khon
nh: (i) ngơn hƠng huy đng hoc đi vay vn vi k hn ngn đ cho vay k hn dƠi, (ii)
cam kt cho ngi gi tin đc rút toƠn b tin bt k thi đim nƠo trong k hn, (ii)
chính sách lưi sut thay đi đt ngt hoc lưi sut chênh lch quá ln gia các t chc tín
dng lƠm dòng tin chy v ni có lưi sut cao, (iv) ngơn hƠng đu t quá nhiu vƠo tƠi
sn kém thanh khon ngoƠi tin mt, (v) tác đng tơm lỦ t thông tin bt cơn xng ca
đám đông lƠm dòng tin b rút t khi ngơn hƠng, vƠ nhiu nguyên nhơn khác na.
Theo Nguyn Vn Tin (2010), trong qun tr ri ro thanh khon, điu quan trng
nht lƠ qun lỦ trng thái thanh khon ròng (Net Liquidity Position, NLP). Ngơn hƠng
phi đm bo NLP luôn ln hn giá tr 0 đ không b mt thanh khon. Theo đó NLP lƠ
hiu s gia cung thanh khon vƠ cu thanh khon ti mt thi đim nht đnh nƠo đó:
NLP S
D
14
Vic qun tr trng thái thanh khon ròng rt quan trng bi vì NLP nó đánh đi
vi kh nng sinh li ca ngơn hƠng. Ngơn hƠng cƠng nm gia nhiu tn sn có kh
nng thanh khon cao nhm hn ch ri ro thì kh nng sinh li đi vi tƠi sn đó cƠng
gim. LỦ do: sut sinh li ca nhng tƠi sn thanh khon cao luôn thp, nh: trái phiu
chính ph, tín phiu kho bc, cho vay liên ngơn hƠng: lưi sut rt thp, hoc thun túy
nm gi tin mt trong tay thì không có li nhun.
NgoƠi ra, vic qun lỦ các ch s tƠi chính cng quan trng nhm phát hin vƠ
ngn nga ri ro thanh khon có th xy ra. Theo đó, Nguyn Vn Tin (2010) các ch s
sau đơy cn đc ngơn hƠng qun lỦ cht ch vƠ thng xuyên:
Chăsătrngătháiătină(CashăPositionăIndicator):ă
Trngtháitin
TinmtTingitiTCTDkhác
Tngtàisn
Ch s nƠy cƠng cao chng t ngơn hƠng cƠng có kh nng đáp ng nh cu tin
mt mt cách nhanh chóng.
Chăsăchngăkhoánăthanhăkhonă(LiquidăSecuritiesăIndicator):ă
Chngkhonthanhkhon
TráiphiuchínhphTínphiukhobc
Tngtàisn
Các loi trái phiu chính ph hoc tín phiu kho bc rt d dƠng chuyn đi thƠnh
tin mt, do đó ch s nƠy cƠng cao cƠng tt.
Chăsănngălcăchoăvayă(CapacityăRatio):ă
Nănglcchovay
DnchovayDnchothuêtàichính
Tngtàisn
Các loi d n cho vay vƠ cho thuê tƠi chính rt kém thanh khon, do đó ch s
nƠy quá cao lƠ ch báo cho thy ngơn hƠng s đi din ri ro thanh khon.
Chăsătinăgiăthngăxuyênă(CoreăDeposităRatio):ă
15
Chstingithngxuyên
Tingithngxuyên
Tngtàisn
Ch s nƠy cao thì ngơn hƠng có thanh khon cao.
Chăsăcuătrúcătinăgiă(DeposităCompositionăRatio):ă
Chscutrúctingi
Tingikhôngkỳhn
Tingicókỳhn
Ch s nƠy phn ánh s n đnh c s tin gi ca ngơn hƠng. Ch s nƠy xung
thp thì ngơn hƠng s đi din ri ro thanh khon.
Chăsătínădngă(LoanătoăDeposit,ăLTD):ă
LTD
Dnchovay
TingiNgunvnhuyđng
Ch s nƠy quá cao s lƠm cho ngơn hƠng đi din vi nguy c mt thanh khon.
Bên cnh vic qun tr trng thái thanh khon ròng vƠ qun tr các ch s tƠi chính,
ngơn hƠng còn phi lên chin lc qun tr cu trúc ngun vn nh: đa dng hóa ngun
vn (k c huy đng vƠ cho vay), tng ngun vn dƠi hn vi lưi sut c đnh, đ ngn
nga ri ro thanh khon xy ra.
Trên đơy lƠ các ni dung c bn vƠ ch yu ca lỦ thuyt qun tr ri ro trong kinh
doanh ngơn hƠng. tƠi nƠy nghiên cu v n xu, lƠ mt dng ca ri ro tín dng, thuc
mt trong nhng loi ri ro c bn ca ngơn hƠng. Do đó phn lỦ thuyt nƠy ch trình bƠy
tng quan v qun tr ri ro trong kinh doanh ngơn hƠng mƠ không quá đi sơu vƠo các
công c phòng nga tng loi ri ro khác ngoƠi n xu. Sau đơy đ tƠi s kho sát các
nghiên cu v các yu t tác đng đn n xu đư đc thc hin vƠ công b trc đơy.
2.2.ăă Khoăsátăcácănghiênăcuătrcăvăcácăyuătătácăđngăđnănăxuă
Mt s tác gi nghiên cu các vn đ liên quan đn ngơn hƠng hoc ri ro ca
ngơn hƠng cng phát hin vƠ khái quát mt s vn đ v n xu. C th nh Baral (2005)
thì phát hin ra rng n xu có th biu hin di dng cht lng ca tƠi sn có, vƠ vic