Quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của các công ty cổ phần niêm yết ở Việt Nam

NGUYN VNăVỂN









QUN TR DOANH NGHIP VÀ HIU QU HOTăNG
CA CÁC CÔNG TY C PHN NIÊM YT  VIT NAM









ậ

,ăNmă2013

i

LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan Lun vn Thc s Kinh t vi đ tài ắQun tr doanh nghip và
hiu qu hotă đng ca các công ty c phn niêm yt  Vită Nam”ă là công trình
nghiên cu ca riêng tôi, di s hng dn ca PGS.TS Võ Th Quý. Các s liu trong
lun vn có ngun gc rõ ràng, đáng tin cy và đc x lý khách quan, trung thc.
Lun vn này cha bao gi đc np đ nhn bt k bng cp nào ti các trng
đi hc hoc c s đào to khác.

Thành ph H Chí Minh, tháng 5 nm 2013

Hc viên thc hin


Nguyn Vn Vân











ii

LIăCMăN

Tôi xin gi li tri ân sâu sc đn PGS.TS. Võ Th Quý, ngi đư tn tình ch bo và
hng dn cho tôi trong sut quá trình thc hin đ tài này. Cô đư b sung và bi đp các kin
thc b ích đ đ tài này đc thc hin thành công.
Tôi xin chân thành cm n Quý Thy Cô Trng i hc M TP. HCM đư nhit tình ging dy,
cung cp nhng kin thc quý báu trong sut thi gian tôi hc ti trng và thc hin lun vn.
Cui cùng, tôi xin gi li cm n các bn hc đư giúp đ tôi trong sut quá trình
hc tp ti lp MFB3, Khoa sau đi hc, Trng i hc M TP.HCM, cng nh nhng
ngi bn đư giúp đ tôi trong quá trình thc hin lun vn này.
Dù đư có nhiu c gng, song lun vn không th tránh khi nhng thiu sót. Kính
mong nhn đc s chia s, góp ý ca Quý Thy Cô, bn bè.

iii

TịMăTTăLUNăVN
 tài “Qun tr tài chính và hiu qu hot đng ca các công ty c phn niêm
yt  Vit Nam ” đc thc hin nhm xác đnh mô hình nh hng ca qun tr doanh
nghip đn hiu qu hot đng ca doanh nghip trên th trng Vit Nam. Bên cnh đó,
đây cng là nghiên cu vi mc tiêu kim nghim li kt qu ca các nghiên cu trc
đây đư thc hin. Do đó, lun vn này đc thc hin vi mc tiêu nghiên cu các yu t
nh hng qun tr doanh nghip đn hiu qu hot đng các công ty niêm yt  Vit
Nam, bng phng pháp nghiên cu đnh lng, nghiên cu s dng k thut hi quy d
liu bng theo phng pháp Random Effect và thc hin kim đnh các gi thuyt hi quy.
Nghiên cu s dng d liu t các báo cáo tài chính và báo cáo thng niên ca
các công ty niêm yt trên hai sàn chng khoán thành ph H Chí Minh và sàn chng
khoán Hà Ni, tính toán các ch s cn thit. Vi 102 công ty có đy đ s liu trong
khong thi gian t nm 2008 -2011, đ tài đư xác đnh đc nh hng ca qun tr
doanh nghip và đánh giá mc đ nh hng ca các yu t qun tr doanh nghip đn
hiu qu hot đng ca doanh nghip. C th nh sau: quy mô ca Hi đng qun tr có
mi tng quan âm vi hiu qu hot đng, t l thành viên Hi đng qun tr đc lp, t
l s hu ca Ban giám đc và t l s hu ca Ban kim soát có mi tng quan dng
vi hiu qu hot đng.
Tuy nhiên lun vn vn cha tìm thy t l s hu c phn ca Hi đng qun tr
có mi tng quan âm vi hiu qu hot đng. Bên cnh đó, lun vn vn cha tìm thy
Ch tch Hi đng qun tr kiêm nhim Tng giám đc và cu trúc s hu tp trung có tác
đng tiêu cc đn hiu qu hot đng ca công ty c phn.
Thông qua các kt qu nghiên cu đư đt đc, nghiên cu này cng đ xut
nhng kin ngh cho các nhà qun tr doanh nghip nhng phng pháp c th đ qun tr
doanh nghip tt hn. Ngoài ra, kt qu nghiên cu cng h tr các nhà đu t, ch s
hu công ty nhng c s đ đánh giá hiu qu qun tr doanh nghip.

iv

MCăLC

LIăCAMăOAN 1
LI CM N i
TÓM TT LUNăVN iii
MC LC iv
DANH MC BNG BIU vi
DANH MC CÁC T VIT TT vii

CHNG 1: GII THIU TNG QUAN 1
1.1. Lý do chnăđ tài 1
1.2. Vnăđ nghiên cu 2
1.3. Câu hi nghiên cu 2
1.4. Mc tiêu nghiên cu 3
1.5. Phm vi nghiên cu và gii hnăđ tài 3
1.6. Phng pháp nghiên cu 3
1.7. ụănghaăthc tin caăđ tài 5
1.8. Kt cu caăđ tài 5

CHNG 2: C S LÝ THUYT 7
2.1. Công ty c phn và hiu qu hotăđng ca công ty c phn 7
2.1.1. Công ty c phn 7
2.1.2. Hiu qu hot đng ca công ty c phn 8
2.2. Qun tr doanh nghip 13
2.2.1. Lý thuyt v qun tr doanh nghip 13
2.2.2. Các nghiên cu v mi quan h gia qun tr doanh nghip đn hiu qu hot
đng công ty c phn. 16

2.3. Gi thuyt nghiên cu 26
2.3.1. Mi quan h gia cu trúc s hu tp trung và hiu qu hot đng 26
2.3.2. Mi quan h gia Hi đng qun tr và hiu qu hot đng 26
2.3.3. Mi quan h gia Ban giám đc và hiu qu hot đng công ty c phn 29
2.3.4. Mi quan h gia t l s hu ca Ban kim soát và hiu qu hot đng 30

v

2.4. Mô hình nghiên cu 31
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 35
3.1. D liu nghiên cu 35
3.1.1. Mu nghiên cu 35
3.1.2. o lng 36
3.2. Phng pháp x lý d liu 40
3.2.1. Kim tra gi đnh hi quy 41
3.2.2. Phng pháp hi quy 42

CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU VÀ LÝ GII KT QU NGHIÊN CU . 45
4.1. Thng kê mô t 45
4.2. Kt qu hi quy 46
4.2.1. Mô hình đc la chn 46
4.2.2. Phân tích các h s hi quy 50

CHNG 5: KT LUN VÀ KIN NGH 60
5.1. Kt lun 60
5.2.ăóngăgópăca lunăvn 61
5.3. Kin ngh 62
5.4. Hn ch ca nghiên cu 63
5.5. Hng nghiên cu tip theo 64
TÀI LIU THAM KHO 65

PH LC 68





vi

DANHăMCăBNGăBIU
Bng 2.1. Tóm tt các nghiên cu trc v mi quan h gia qun tr doanh nghip và
hiu qu hot đng ca công ty c phn 25
Bng 4.1: Kt qu thng kê mô t các bin đnh lng 45
Bng 4.2: Kt qu thng kê mô t bin đnh tính 46
Bng 4.3: Kim đnh Hausman 47
Bng 4.4: Ma trn tng quan gia các bin 48
Bng 4.5: Kt qu kim tra VIF……………………………………. 49
Bng 4.6: Kt qu hi quy tác đng ngu nhiên có s dng phng pháp khc phc
phng sai và sai s chun không đng nht ca White 51

vii

DANH MC CÁC T VIT TT

BG : Ban giám đc
BKS : Ban kim soát
CP : C phn
FEM : Fixed Effects Model
HQT : Hi đng qun tr
HNX : Sàn giao dch chng khoán Hà Ni
HOSE : Sàn giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh

OECD : T chc Hp tác và Phát trin Kinh t
OLS : Ordinary Least Square
ROA : T sut li nhun trên tng tài sn
ROCE: : T sut li nhun trên vn c phn thng
ROE : T sut li nhun trên vn ch s hu
ROI : T sut sinh li vn đu t
SGDCK : S giao dch chng khoán
SH : S hu
S/lng : S lng
REM : Random Effects Model
TG : Tng giám đc
T/l : T l
UBCKNN : U ban chng khoán Nhà nc


Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 1

CHNGă1:ăGII THIU TNG QUAN
Mc đ cnh tranh ngày càng ln, các doanh nghip mun tn ti và phát trin
trong thi bui hi nhp đòi hi doanh nghip phi ht sc quan tâm đn qun tr doanh
nghip. Mc dù mt s t chc trong nc và quc t vi n lc ca mình đư góp phn
nâng cao nhn thc v tm nh hng ca qun tr doanh nghip trong cng đng kinh
doanh. Tuy nhiên các nghiên cu trc đây đư cho ra nhiu kt qu khác nhau.  nhn
thc đy đ v tm nh hng ca qun tr doanh nghip cn có mt nghiên cu chi tit.
1.1. Lý do chnăđ tài
Trong tin trình phát trin nn kinh t th trng, công ty c phn có mt v trí
trung tâm và là mt xu th vn đng tt yu ca h thng doanh nghip. ây là loi hình
doanh nghip có kh nng huy đng vn trên quy mô ln mt cách hiu qu nht. S
tách bit gia quyn s hu và quyn qun lý là đc đim riêng có ca loi hình công

ty c phn, vi s tách bit này đã gii quyt đc mâu thun gia vn và nng lc
qun tr, giúp cho doanh nghip gia nhp vào th trng trong nc và trên th gii
ngày càng sâu và rng. Vi nhng u th vt tri so vi các loi hình doanh nghip
khác, công ty c phn đã tr thành hình thc t chc doanh nghip mang tính thng
tr nhm gii quyt nhu cu v vn cho tng trng. Tuy nhiên, đây là loi hình
doanh nghip cha đng nhiu vn đ phc tp. Vì vy vn đ qun tr doanh nghip
đi vi loi hình công ty c phn đc bit là các công ty niêm yt đc các nhà đu t,
các nhà qun tr doanh nghip và c quan chc nng đc bit quan tâm. Trong loi hình
doanh nghip này s mâu thun mc tiêu gia c đông và nhà qun lý do s tách bit
gia quyn s hu và quyn qun lý đã làm ny sinh nhng nguy c khin cho hiu
qu hot đng ca công ty không đt mc ti u, luôn tim n kh nng thiu s nhit
tình t ban qun lý và tim n nguy c mt kh nng kim soát ca c đông, gây tn
tht cho các c đông đt bit  các nn kinh t đang phát trin nh Vit Nam.
Theo mt điu tra trên các doanh nghip ln  Vit Nam do IFC-MPDF thc hin, ch có
23% s ngi đc hi cho rng các doanh nhân  Vit Nam đư hiu khái nim và
nguyên tc c bn ca qun tr doanh nghip. Nhiu lưnh đo doanh nghip còn ln ln

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 2

gia qun tr doanh nghip vi qun lý tác nghip. Theo kt qu kho sát thc tin v
qun tr doanh nghip  các tnh min Trung và Tây Nguyên nm (2009) có ti 95.6% s
doanh nghip đc điu tra cha thc hin đy đ công tác qun tr doanh nghip.Thc
hành qun lý theo kiu thun tin, thiu vng các yu t ca qun tr doanh nghip làm
cho nng lc cnh tranh ca doanh nghip gp nhiu hn ch, doanh nghip lúng túng và
chm phn ng vi s thay đi ca môi trng kinh doanh, đc bit là trong bi cnh
khng khong tài chính. S yu kém v qun tr doanh nghip cng làm cho doanh
nghip Vit Nam “chm ln”, đông v s lng, tuy nhiên yu kém v cht lng.
Qun tr doanh nghip tt có ý ngha quan trng trong vic to nên s hài hòa các
mi quan h gia Hi đng qun tr, Ban giám đc, các c đông và các bên có quyn li

liên quan trong doanh nghip, t đó to nên đnh hng và s kim soát quá trình phát
trin ca doanh nghip. Qun tr doanh nghip tt s thúc đy hot đng và tng cng
kh nng tip cn ca doanh nghip vi các ngun vn bên ngoài, góp phn tích cc vào
vic tng cng giá tr doanh nghip, tng cng đu t và phát trin bn vng cho doanh
nghip và nn kinh t.
Do vy, vi mong mun vn dng kin thc kinh t tài chính vào thc tin đ góp
phn nhn bit mi quan h gia qun tr doanh nghip tác đng đn hiu qu hot
đng ca công ty c phn, đ nhm tng hiu qu hot đng cho công ty c phn nêm
yt  Vit Nam hin nay. Nên cn thit có nghiên cu ắQun tr doanh nghip và
hiu qu hotăđng ca công ty c phn niêm yt  VităNam”, phn nào giúp cho
các nhà qun tr doanh nghip và nhà đu t nhn thc đc vn đ này, mt khác đ
xut các gi ý nguyên tc qun tr doanh nghip ca công ty c phn ti Vit Nam hin
nay đ nâng co hiu qu hot đng.
1.2. Vnăđ nghiên cu
 tài tp trung nghiên cu các yu t ca qun tr doanh nghip tác đng đn hiu
qu hot đng ca công ty c phn niêm yt  Vit Nam.
1.3. Câu hi nghiên cu
 tài nghiên cu các câu hi sau:

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 3

Qun tr doanh nghip nh hng nh th nào đn hiu qu hot đng ca công ty
c phn  Vit Nam?
Mc đ nh hng ca tng nhân t trong qun tr doanh nghip đn hiu qu hot
đng ca công ty c phn  Vit Nam?
1.4. Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu mi quan h gia qun tr doanh nghip vi hiu qu hot đng ca
công ty c phn ti Vit Nam nh: t l s hu ca Hi đng qun tr, s lng thành
viên ca Hi đng qun tr, t l thành viên ca Hi đng qun tr không tham gia điu

hành, Ch tch Hi đng qun tr kiêm nhim vi Tng giám đc, t l s hu ca Ban
giám đc và t l s hu ca Ban kim sát nh hng đn hiu qu hot đng ca công ty
c phn  Vit Nam qua đó cho thy mt cái nhìn toàn cnh v các yu t thuc qun tr
doanh nghip nh hng đn hiu qu hot đng ca công ty c phn, t đó đ xut các
gii pháp đ nâng cao hiu qu hot đng ca công ty c phn. t bit là xây dng hành
lang pháp lý v qun tr doanh nghip.
 ngh các gii pháp nhm nâng cao hiu qu hot đng ca các công ty c phn
niêm yt  Vit Nam.
1.5. Phm vi nghiên cu và gii hnăđ tài
Mi quan h gia qun tr doanh nghip và hiu qu hot đng ca công ty c phn
 Vit Nam c th là các công ty niêm yt trên sàn HOSE và HNX trong giai đon (2008
– 2011), tìm ra nhân t tác đng mnh nht đn hiu qu hot đng ca công ty c phn
niêm yt  Vit Nam.
 tài ch xem xét các doanh nghip có đy đ s liu cn quan tâm, không xem
xét các doanh nghip thuc nhóm có cu trúc tài chính đc thù nh ngân hàng, bo him,
các công ty chng khoán trên sàn chng khoán Vit Nam.
1.6.ăPhngăphápănghiênăcu
Xut phát t đi tng nghiên cu và mc tiêu nghiên cu tác gi la chn phng
pháp nghiên cu đnh lng, thu thp s liu và chy mô hình hi quy đ tìm ra mi

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 4

tng quan gia các đi tng nghiên cu, thông qua đó nghiên cu mi h gia qun tr
doanh nghip tác đng đn hiu qu hot đng ca công ty c phn, mô t mc đ nh
hng ca tng nhân t thuc qun tr doanh nghip đn hiu qu hot đng, phân tính
đnh lng và kim đnh mc đ phù hp ca mô hình nghiên cu.
Phng pháp thu thp d liu: Tác gi la chn các công ty niêm yt trên S Giao
dch chng khoán TpHCM (HOSE) và S Giao dch chng khoán Hà Ni (HNX) đ đi
din cho đi tng kho sát, vì các công ty niêm yt là đi din đin hình cho các công ty

c phn  Vit Nam hin nay, vi ngun vn ln và t chc chc ch theo lut công ty c
phn.
Ngun d liu: Tác gi s dng ngun d liu t các báo cáo tài chính sau khi đư
kim toán và báo cáo thng niên trong khon thi gian (2008 – 2011).
Phng pháp x lý d liu:
Xut phát t đi tng nghiên cu và mc tiêu nghiên cu, tác gi thc hin vic
kim chng các gi thuyt nghiên cu, do đó lun vn la chn phng pháp nghiên cu
đnh lng thông qua xem xét mi quan h gia các yu t thuc qun tr doanh nghip
vi hiu qu hot đng ca công ty c phn, mô t đnh lng các yu t này, phân tích
đnh lng qua kim đnh mc đ gii thích ca phng trình tng quan, các tham s có
ý ngha thng kê ca phng trình hi quy.
Gi thuyt nghiên cu và mô hình nghiên cu do tác gi xây dng phi phù hp
vi đi tng nghiên cu và mc tiêu nghiên cu, do đó bin ph thuc là hiu qu hot
đng ca công ty c phn, các bin đc lp và các bin kim soát. Mi bin đc lp đc
đo lng cho phù hp vi các gi thuyt nghiên cu đư đ xut. Ngoài ra, trong mô hình
nghiên cu còn s dng các bin kim soát khác thuc v môi trng bên trong và môi
trng bên ngoài ca công ty. Bin kim soát mô t môi trng bên trong ca doanh
nghip đc la chn bao gm, t l n trên vn ch s hu, hiu qu hot đng quá kh,
vn hoá th trng. Bin kim soát mô t môi trng bên ngoài ca doanh nghip là các
yu t thuc môi trng v mô.

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 5

Trong trng hp nghiên cu ca lun vn, d liu đư có sn, tác gi s dng
phng pháp đnh lng, vi công c x lý là phng trình hi quy, tác gi s dng phn
mm thng kê Eviews đ h tr s lý d liu.
1.7. ụănghaăthc tin caăđ tài
 tài góp phn tham gia vào vic xác đnh mô hình nh hng ca qun tr doanh
nghip đn hiu qu hot đng ca doanh nghip niêm yt trên th trng Vit Nam. Bên

cnh đó, đây cng là nghiên cu vi mc tiêu kim nghim li kt qu ca các nghiên cu
trc đây đư thc hin.
Kt qu nghiên cu giúp các nhà qun tr doanh nghip xác đnh đc nh hng
ca qun tr doanh nghip đn hiu qu hot đng ca doanh nghip và mc đ nh
hng ca chúng, t đó có th đa ra các quyt đnh hp lý, mang li hiu qu cao cho
hot đng ca doanh nghip mình.
1.8. Kt cu caăđ tài
Nh các ý đư đc trình bày  trên thì kt cu lun vn s bao gm nm chng,
vi ni dung các chng nh sau:
Chng 1 gii thiu tng quan v đ tài nghiên cu bao gm lý do chn đ tài; vn
đ nghiên cu; câu hi nghiên cu; mc tiêu cn nghiên cu; phm vi nghiên cu và gii
hn đ tài; phng pháp nghiên cu; ni dung và ý ngha thc tin ca nghiên cu.
Chng 2 thc hin kho sát lý thuyt có liên quan đn vn đ cn nghiên cu và
tìm hiu các nghiên cu trc đây v nh hng ca qun tr doanh nghip đn hiu qu
hot đng ca doanh nghip và đ xut môn hình nghiên cu
Chng 3 trình bày phng pháp nghiên cu: phng pháp thu thp và x lý d
liu.
Chng 4 tin hành phân tích d liu đư thu thp theo mô hình nêu ra  chng 2
và trình bày kt qu nghiên cu.
Chng 5 da vào kt qu đư thu đc  chng 4 đ rút ra kt lun, nêu lên các ý
kin đóng góp và đ xut hng nghiên cu tip theo.

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 6

Tóm ttăchngă1:ă
Vi s phát trin nhanh ca nn kinh t, s lng doanh nghip tng nhanh v s
lng và ln mnh v quy mô vn. Vì vy vn đ qun tr doanh nghip đc đt ra là
vn đ cp thit. Nên cn thit có nghiên cu “Qun tr doanh nghip và hiu qu hot
đng ca công ty c phn niêm yt ti Vit Nam”. Mc tiêu ca lun vn tìm mi quan h

gia qun tr doanh nghip và hiu qu hot đng ca công ty c phn niêm yt  Vit
Nam. S dng phng pháp đnh lng vi ngun d liu t báo cáo thng niên, báo
cáo tài chính ca các công ty niêm yt ti Vit Nam, trong giai đon (2008 -2011), t đó
tìm mc đ nh hng ca tng nhân t thuc qun tr doanh nghip đn hiu qu hot
đng ca công ty c phn.


Chng 2: C s lý thuyt
Trang 7

CHNGă2:ăCăS LÝ THUYT
Trong phm vi nghiên cu ca đ tài, hiu qu hot đng và qun tr doanh nghip
là hai vn đ rt quan trng cn đc tp trung làm rõ. Trong khi đó hiu qu hot đng
nhc đn rt nhiu trong hot đng sn xut kinh doanh, khái nim qun tr doanh nghip
li khá m h và cha đ cp nhiu trong các nghiên cu trc đây, đc bit các nghiên
cu trong nc. Trong lun vn này, c s lý thuyt s đc trình bày chi tit nhng ni
dung nh: công ty c phn, hiu qu hot đng ca công ty c phn và lý thuyt v qun
tr doanh nghip.
2.1. Công ty c phn và hiu qu hotăđng ca công ty c phn
2.1.1. Công ty c phn
Theo điu 77 lut doanh nghip (2005) “Công ty c phn là mt th ch kinh
doanh, mt loi hình doanh nghip hình thành, tn ti và phát trin bi s góp vn ca
nhiu c đông. Trong công ty c phn, s vn điu l ca công ty đc chia nh thành các
phn bng nhau gi là c phn. Các cá nhân hay t chc s hu c phn đc gi là c
đông. C đông đc cp mt giy chng nhn s hu c phn gi là c phiu. Ch có
công ty c phn mi đc phát hành c phiu”. Nh vy, c phiu chính là mt bng
chng xác nhn quyn s hu ca mt c đông đi vi mt Công ty C phn và c đông
là ngi có c phn th hin bng c phiu. Công ty c phn là mt trong loi hình công
ty cn bn tn ti trên th trng và nht là đ niêm yt trên th trng chng khoán.
B máy các công ty c phn đc c cu theo lut pháp và điu l công ty vi

nguyên tc c cu nhm đm bo tính chun mc, minh bch và hot đng có hiu qu.
Theo điu 95 lut doanh nghip (2005), Công ty c phn phi có i hi đng C
đông, Hi đng Qun tr và Ban iu hành. i vi công ty c phn có trên mi mt c
đông phi có Ban Kim soát.
Công ty c phn có cu trúc qun tr tng đi đc thu: c quan quyn lc cao nht
trong công ty là i hi đng c đông, i hi đng c đông li bu ra c quan đi din
thng trc cho mình là Hi đng Qun tr, và Hi đng Qun tr vi t cách là đi din

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 8

ch s hu s ch đnh Ban Giám đc (Ban Tng Giám đc) đ điu hành hot đng hàng
ngày ca công ty c phn.  đm bo giám sát hot đng ca Ban Giám đc và Hi
đng Qun tr, i hi đng c đông li bu ra Ban Kim soát.
im khác bit gia công ty c phn và các công ty trách nhim hu hn loi khác
là quyn t do chuyn nhng phn vn góp ca ch s hu, tr mt s trng hp đc
bit b hn ch theo quy đnh ca pháp lut (chng hn nh c đông sáng lp, c đông nhà
nc), do vy danh sách c đông không n đnh theo thi gian. Chính t đc đim này mà
tt c c đông không trc tip điu hành hot đng ca công ty, mà tp th c đông s bu
ra các nhóm đi din cho quyn li ca h, mà c th là Hi đng qun tr (HQT) và
Ban kim soát (BKS), đng thi thng nht vi nhau mt tha thun chung v các quy tc
ng x trong ni b công ty, gi là iu l ca Công ty. n lt mình, HQT li giao
quyn điu hành hot đng thng xuyên ca công ty cho nhóm ngi có nng lc qun
lý, gi là Ban Giám đc (BG).
Nh vy, trong công ty c phn có s tách bit gia quyn s hu v vn và quyn
s dng vn, ch s hu vì lý do nào đó cn thoái vn có th chuyn nhng cho ngi
khác mà không phi chu ràng buc t phía các ch s hu khác. Loi hình công ty này
rt thun li đ thu hút ngun vn đu t trong xư hi.
Bên cnh u đim nói trên, s tách bit gia quyn s hu v vn và quyn s
dng vn gây ra vn đ ngi đi din, khi ngi s dng vn (BG) không tuân th

nhng cam kt vi ngi ch s hu v vn (các c đông). Quá trình điu chnh quan h
gia c đông và BG theo thi gian đư hình thành nên các nguyên tc điu hành công ty.
2.1.2.ăHiuăquăhotăđngăcaăcôngătyăcăphn
Hiu qu hot đng ca công ty c phn trên thc t đc đo lng bng nhiu ch
tiêu khác nhau. Nghiên cu ca Hult và các cng s (2008), nghiên cu cách đánh giá
hiu qu hot đng trong các nghiên cu khoa hc đư công b v doanh nghip kinh
doanh quc t, cho thy có ba tiêu chí đo lng hiu qu hot đng đc s dng là hiu
qu tài chính, hiu qu kinh doanh hoc hiu qu tng hp.

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 9

Hult và các cng s (2008), hiu qu tài chính trong nhiu nghiên cu bao gm: t
sut li nhun trên tng tài sn, t sut li nhun trên vn ch s hu, t sut li nhun
trên vn đu t, t sut li nhun trên doanh thu.
Hult và các cng s (2008), hiu qu kinh doanh đc đo lng bi th phn, tn
sut gii thiu sn phm mi và sáng ch, cht lng hàng hoá - dch v, nng sut lao
đng, mc đ hài lòng và duy trì lc lng lao đng.
Hult và các cng s (2008), hiu qu tng hp thng bao gm uy tín, kh nng
tn ti, mc đ đt đc mc tiêu, so sánh vi đi th cnh tranh…
Tuy nhiên Subramanyam và Wild (2008), cho rng phân tích kh nng sinh li rt
quan trng trong tài chính, nht là đi vi nhà đu t và ngi cp tín dng. i vi nhà
đu t, thu nhp thng là yu t tác đng mnh nht làm thay đi giá tr vn c phn.
Quá trình đo lng và d báo thu nhp là mt trong nhng nhim v then cht ca nhà
đu t. i vi nhà cp tín dng, thu nhp và dòng tin hot đng là ngun quan trng và
đc mong đi đ hoàn tr lãi vay và vn vay.
Theo Fridson và Alvarez (2002), Brigham và Houston (2003), Fabozzi và Peterson
(2003), Reilly và Brown (2004), Nguyn Th Ngc Trang và các cng s (2008),
Subramanyam và Wild (2008), Bodie và các cng s (2009), Gibson (2010) và Warren và
các cng s (2012) phân tích kh nng sinh li tp trung vào mc đ kim li nhun ca

công ty da trên nhng ngun lc mà doanh nghip đang có.
Subramanyam và Wild (2008), cho rng đ phân tích thành qu công ty đòi hi
mt phân tích kt hp, đánh giá mt thc đo trong mi liên quan vi mt thc đo khác.
Các tác gi dùng thc đo mi quan h gia thu nhp và vn đu t, hay t sut sinh li
trên vn đu t (ROI) đ đánh giá hiu qu hot đng ca công ty. Thc đo này cho
phép so sánh s thành công ca các công ty trong vic s dng vn đu t và cng cho
phép đánh giá t sut sinh li công ty trong tng quan vi ri ro đu t vn ca chúng.
Li nhun trên vn đu t (ROI - Return on Investment)


Chng 2: C s lý thuyt
Trang 10

ROI
=
Li nhun
Vn đu t
Thc đo này cho phép so sánh s thành công ca các công ty trong vic s dng
vn đu t và cng cho phép đánh giá t sut sinh li ca công ty trong tng quan gia
vn đu t và ri ro đu t. Vì vy, kh nng sinh li cn phi đc phân tích da trên tài
sn mà công ty đang s hu, vn ca c đông đu t Do vy, ch s sinh li trên tng tài
sn (ROA - Return on Asset) và li nhun trên vn c phn thng (ROE - Return on
Equity) là s dng ph bin nht trong phân tích li nhun.
Nu đánh giá t sut sinh li ca mt công ty trên góc đ tng ngun vn đu t
hình thành nên tng tài sn, thì t sut sinh li trên vn đu t chính là t sut sinh li
trên tng tài sn (ROA), t s này đo lng kh nng sinh li trên mi đng tài sn ca
công ty. Thc đo này không phân bit li nhun đc to ra t ngun tài tr nào, khi y
li nhun đc tính là thu nhp trc thu và lãi vay.
ROA
=

Li nhun trc thu và lãi vay
Tng tài sn
T s này phn ánh kh nng sinh li trc thu và lãi ca công ty, cho nên thng
đc s dng đ so sánh kh nng sinh li trong trng hp các công ty có thu sut thu
thu nhp và mc đ s dng n khác nhau (Nguyn Minh Kiu, 2011).
Gibson (2010) cho rng các nhà phân tích đa phn chú ý đn tài sn cui nm đ
tính toán. Nhng điu đó không phn ánh đy đ đc quá trình hot đng và thành qu
ca doanh nghip trong mt nm. Do đó, ROA đc đc đ ngh thành li nhun trên
tng tài sn bình quân (ROAA - Return on Average Asset) và tính toán nh sau:
ROAA
=
Li nhun trc thu và lãi vay
Tng tài sn bình quân
Nu đánh giá t sut sinh li ca mt công ty trên góc đ tng ngun vn đu t
hình thành nên tng tài sn, thì t sut sinh li trên vn đu t chính là t sut sinh li

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 11

trên tng tài sn (ROA), t s này đo lng kh nng sinh li trên mi đng tài sn ca
công ty. Thc đo này không phân bit li nhun đc to ra t ngun tài tr nào, khi y
li nhun đc tính là thu nhp trc thu và lãi vay.
Trong khi đó, vi quan đim tính toán chi tit hn, Wahlen và cng s (2011) phân
tích li nhun là phân tích đánh giá xem liu các nhà qun lý có thc hin chin lc ca
công ty có hiu qu hay không. ROA s dng tng tài sn trung bình là c s đ đánh giá
hiu qu ca mt công ty trong vic s dng các ngun lc đ to ra thu nhp, theo đó
ROA đc tính bng t l gia thu nhp ròng cng thêm phn li ích t lá chn thu trên
tng tài sn bình quân ca doanh nghip.
ROA
=

LNST+(1-Thu sut)*chi phí lãi vay + li ích c đông thiu s
Tng tài sn bình quân
T sut sinh li ca tài sn phn ánh hiu qu vic s dng tài sn trong hot đng
kinh doanh ca công ty và cng là mt thc đo đ đánh giá nng lc qun lý ca ban
lưnh đo công ty.
Ch tiêu ROA phn ánh kh nng sinh li ca công ty so vi tài sn hin có ca
công ty, ch tiêu ROA càng ln có ngha là công ty đa s dng tài sn hiu qu càng cao.
ng trên góc đ c đông, t s quan trng nht là t s li nhun ròng trên vn
ch s hu (ROE), nhà đu t mun đo lng t sut sinh li trên đng vn mình b ra,
đó là vn c phn. Các c đông thng ch có quyn li trên phn li nhun còn li ca
công ty sau khi đư chi tr các ngha v cho tt c các ngun tài tr. Khi y li nhun đc
tính là thu nhp ròng sau khi khu tr đi các khon lãi vay, thu và c tc c phn u đưi.
Li nhun trên vn c phn (ROE) đc tính toán da trên s vn c phn cui nm, mc
dù đ kt qu tính toán chính xác hn thì cng nên là giá tr trung bình vn ch s hu.
Tuy nhiên, do mc bin đng ca vn ch s hu trong nm không ln nên có th chp
nhn ly s cui k đ tính toán (Gibson, 2010). T s này đo lng kh nng sinh li
trên mi đng vn ca c đông thng.


Chng 2: C s lý thuyt
Trang 12

ROE
=
Li nhun sau thu
V c phn
hoc li nhun trên vn c phn thng (ROCE - Return on Common Equity).
ROCE
=
Li nhun sau thu - C tc u đưi

V c phn thng
Tóm li, li nhun là ngun tr n quan trng ca công ty. Vì vy, phân tích li
nhun đ thy đc kh nng kim li ca công ty, kh nng thanh khon và tr n ca
doanh nghip. Hn na, qua vic phân tích s đánh giá đc kh nng qun lý ca ban
qun tr (Brigham và Houston, 2003).
Ch tiêu t sut sinh li vn ch s hu phn ánh mc thu nhp ròng trên vn c
phn ca c đông. H s này đc các nhà đu t cng nh các c đông đc bit quan
tâm. ROE càng cao càng chng t công ty s dng hiu qu đng vn ca c đông, có
ngha là công ty đư cân đi mt cách hài hòa gia vn c đông vi vn đi vay đ khai thác
li th cnh tranh ca mình trong quá trình huy đng vn, m rng quy mô.
Trong khi đó cung có mt s nhà nghiên cu s dng ch tiêu Tobin’s Q hoc t s
th giá/giá s sách (PBV – price to book value ratio).
Tobin’s Q đc tính bng t s gia giá th trng ca tài sn vi giá tr thay th
ca tài sn. R. Bauer và các cng s (2004) đư đ xut cách tính Tobin’s Q: giá th trng
ca tài sn đc tính bng cách cng giá s sách ca tài sn vi giá th trng ca c
phiu đang lu hành, sau đó tr đi giá s sách ca c phiu lu hành, còn giá tr thay th
ca tài sn đc tính bng giá s sách ca tài sn.
Ch tiêu PBV tng t nh Tobin’s Q, nhng không tính trên tng tài sn, mà ch
so sánh giá th trng và giá s sách ca vn ch s hu, do đó PBV cha đc toàn din
bng Tobin’s Q. Ch tiêu Tobin’s Q ph thuc vào các giá tr vô hình ca công ty, nim
tin ca th trng đi vi tng lai ca công ty và phng pháp hch toán giá tr s sách
ca tài sn. u đim ca ch tiêu này là d tính toán, giúp nhn dng và c lng giá tr

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 13

vô hình không đc ghi nhn trong báo cáo tài chính, nhng nhc đim ca nó nm 
tâm lý nhà đu t và kh nng tuân th chun mc k toán.
Kt qu nghiên cu ca Hult và các cng s (2008) cho thy hiu qu tài chính
đc đo lng ph bin, vi t sut li nhun trên tng tài sn - ROA (40%); hiu qu

kinh doanh đc đo lng ph bin nht là th phn (47%); còn hiu qu tng hp đc
đo lng ph bin nht là uy tín (30%). Hult và các cng s (2008) cng nhn thy đa s
nghiên cu (44,8%) đánh giá hiu qu hot đng thông qua ch tiêu tài chính.
2.2. Qun tr doanh nghip
2.2.1. Lý thuyt v qun tr doanh nghip
Có rt nhiu đnh ngha v qun tr doanh nghip (Corporate Governance) đc
nhc đn, nhng đnh ngha khác nhau v qun tr doanh nghip. Sau đây là mt s đnh
ngha đc xem xét là chung và tng th nht v qun tr doanh nghip:
Chng hn K.Rohland (2006) qun tr doanh nghip đ cp đn các c cu và quá
trình cho vic đnh hng và kim soát các công ty. Qun tr doanh nghip liên quan đn
mi quan h gia Ban giám đc, Hi đng Qun tr, các c đông ln, các c đông nh và
nhng bên có quyn li liên quan. Qun tr doanh nghip tt góp phn vào phát trin kinh
t bn vng do ci thin đc hot đng ca các công ty và nâng cao kh nng tip cn
các ngun vn bên ngoài ca các công ty đó.
Mt s tác gi khác li đnh ngha qun tr doanh nghip theo nhng cách khác
nhau nh: Charreaux (1997) đnh ngha qun tr doanh nghip là các kim soát có t chc
nhm chi phi cách ng x ca các nhà qun lý và xác đnh quyn lc cn thit ca h.
Theo Shleifer và Vishny (1997), qun tr doanh nghip có th đc đnh ngha hp hn là
các công c đm bo t sut hoàn vn đu t ti đa cho các c đông và ch n ca công
ty.
Theo Parkinson (1994), qun tr doanh nghip là mt quá trình giám sát
(supervision) và kim soát (control) đc thc hin nhm đm bo các hot đng qun tr
doanh nghip (management) đc thc hin phù hp vi li ích ca các c đông.

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 14

 mt khía cnh khác, Mathiesen (2002), cho rng “qun tr doanh nghip là mt
lnh vc kinh t hc nghiên cu cách thc đng viên quá trình qun tr hiu qu ca các
doanh nghip bng vic s dng các c cu đng viên li ích, cu trúc t chc. Qun tr

doanh nghip thng gii hn trong phm vi câu hi v ci thin hiu sut tài chính,
chng hn, bng cách nào ngi ch s hu doanh nghip đng viên các giám đc h s
dng, vn hành đ đem li li sut đu t hiu qu hn”.
Trong khi đó “Các Nguyên tc Qun tr doanh nghip” (OECD Principles of
Corporate Governance) do T chc Hp tác và Phát trin Kinh t (OECD - Organization
for Economic Cooperation and Development) đnh ngha chi tit v qun tr doanh nghip
nh sau: “qun tr doanh nghip là nhng bin pháp ni b đ điu hành và kim soát
công ty, liên quan ti các mi quan h gia Ban giám đc, Hi đng qun tr và các c
đông ca mt công ty vi các bên có quyn li liên quan. Qun tr doanh nghip cng to
ra mt c cu đ đ ra các mc tiêu ca công ty, và xác đnh các phng tin đ đt đc
nhng mc tiêu đó, cng nh đ giám sát kt qu hot đng ca công ty. Qun tr doanh
nghip ch đc cho là có hiu qu khi khích l đc Ban giám đc và Hi đng qun tr
theo đui các mc tiêu vì li ích ca công ty và ca các c đông, cng nh phi to điu
kin thun li cho vic giám sát hot đng ca công ty mt cách hiu qu, t đó khuyn
khích công ty s dng các ngun lc mt cách tt hn”.
Trong khuôn kh quy đnh v qun tr doanh nghip ti Vit Nam, Quy đnh v
qun tr công ty áp dng cho các công ty đi chúng, theo Thông t 121/2012/TT-BTC.
Thông t 121/2012/TT-BTC đ cp đn vn đ qun tr công ty là h thng các quy tc đ
đm bo cho công ty đc đnh hng điu hành và đc kim soát mt cách có hiu qu,
liên quan đn Hi đng qun tr, Ban giám đc, Ban kim soát và các thành phn có li
ích liên quan.
Nh vy qun tr doanh nghip có nhiu đnh ngha khác nhau do cách tip cn
khác nhau, nhng có th tóm tc nh sau:
Qun tr doanh nghip là h thng các quy đnh đc xây dng đ điu khin và
kim soát các doanh nghip. Cu trúc qun tr doanh nghip ch ra cách thc phân phi

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 15

quyn và trách nhim trong s nhng thành phn khác nhau có liên quan ti công ty c

phn nh Hi đng Qun tr, Giám đc, c đông, và nhng ch th khác có liên quan.
Qun tr doanh nghip cng gii thích rõ qui tc và th tc đ ra các quyt đnh liên quan
ti vn hành công ty.
Qun tr doanh nghip là mt h thng các mi quan h, đc xác đnh bi các c
cu và các quy trình: Nh mi quan h gia các c đông và Ban giám đc bao gm vic
các c đông cung cp vn cho Ban giám đc đ thu đc li sut mong mun t khon
đu t (c phn) ca mình. V phn mình, Ban giám đc có trách nhim cung cp cho các
c đông các báo cáo tài chính và các báo cáo hot đng thng k mt cách minh bch.
Các c đông cng bu ra Hi đng qun tr và Ban kim soát đ đi din cho quyn li
ca mình. Trách nhim chính Hi đng qun tr là đa ra đnh hng chin lc cho Ban
giám đc và giám sát Ban giám đc. Ban giám đc chu trách nhim trc Hi đng qun
tr, và Hi đng qun tr li chu trách nhim trc các c đông thông qua i hi đng
c đông. Trong khi đó Ban kim soát chu trách nhim giám soát Hi đng qun tr và
báo cáo kt qu giám soát trc i hi đng c đông. Các c cu và các quy trình xác
đnh nhng mi quan h này thng xoay quanh các c ch qun lý nng lc hot đng
và các c ch báo cáo khác nhau.
Qun tr doanh nghip là mt h thng liên quan ti các bên có các li ích khác
nhau, đôi khi là nhng li ích xung đt: s khác bit v li ích có th tn ti ngay gia
các b phn qun tr chính ca công ty, tc là gia i hi đng c đông, Hi đng qun
tr và Tng giám đc. in hình nht là nhng xung đt li ích gia các ch s hu và
các thành viên Ban giám đc, thng đc gi là vn đ Ngi đi din. Xung đt li ích
cng có th tn ti ngay trong mi b phn qun tr, chng hn gia các c đông (đa s và
thiu s, kim soát và không kim soát, cá nhân và t chc) và các thành viên Hi đng
qun tr (điu hành và không điu hành, bên trong và bên ngoài, đc lp và ph thuc).
Các công ty cn phi xem xét và đm bo s cân bng gia nhng li ích xung đt này.
Gia qun tr doanh nghip (corporate governance) và qun tr kinh doanh
(business management) có s khác nhau rt c bn: Qun tr kinh doanh là điu hành hot
đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip do Ban giám đc thc hin. Qun tr doanh

Chng 2: C s lý thuyt

Trang 16

nghip là mt quá trình giám sát và kim soát đc thc hin đ bo đm cho vic thc
thi qun tr kinh doanh phù hp vi li ích ca các c đông. Qun tr doanh nghip ngha
rng còn hng đn đm bo quyn li ca nhng ngi liên quan, không ch là c đông
mà còn bao gm c các nhân viên, khách hàng, nhà cung cp, môi trng và các c quan
nhà nc.
2.2.2. Các nghiên cu v mi quan h gia qun tr doanh nghip đn hiu qu hot
đng công ty c phn.
Nghiên cu ca IFC v báo cáo th đim qun tr công ty cho rng “Ch s ROE
ca các công ty có đim s qun tr công ty cao hn đt 17,2%, b xa nhng công ty có
đim s qun tr công ty thp hn. 50 công ty nm  nhóm gia v đim s qun tr công
ty ch đt mc ROE trung bình 10,6%, còn 25 công ty có đim s qun tr công ty thp
nht thì ROE ch đt 1,2%. Tình hình vi ch s ROA cng tng t. ây là nhng kt
qu có ý ngha thng kê, cho thy xu hng tng t nh trong các Báo cáo Th đim
qun tr công ty ca các nm trc. ây là tín hiu đáng khích l. Khi các công ty đt câu
hi vì sao cn n lc ci thin cht lng qun tr công ty, câu tr li là điu đó có th
giúp cho các ch s ROE, ROA đc ci thin cng nh kt qu hot đng kinh doanh,
qun lý công ty tt hn”.
ư có nhiu nghiên cu trên th gii v tác đng ca qun tr doanh nghip đn kt
qu hot đng ca công ty c phn. a s các nghiên cu phát trin theo hng đánh giá
mi quan h gia mt s nhân t qun tr doanh nghip nh cu trúc s hu tp trung, đc
đim ca Hi đng qun tr, đc đim ca Ban giám đc và c ch bo v nhà đu t…
vi hiu qu hot đng, đin hình nh: Yermack (1996), Shleifer và Vishny (1997),
Eisenberg và các cng s (1998), Erik Lehmann và Jurgen Weigand (2000), C.Kaserer và
B.Moldenhauer (2005), M.Imam và M.Malik (2007), Ming-Cheng-Wu (2011). Tuy nhiên
ngun d liu nghiên cu và mô hình nghiên cu khác nhau nên cho ra nhng kt qu
tng đi khác nhau. Tuy nhiên đa s các nghiên cu v quan tr doanh nghip đu tp
trung vào nhng yu t sau:

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 17

Di đây là mt s nghiên cu ca các tác gi v tác đng ca qun tr doanh
nghip đn hiu qu hot đng ca công ty c phn.
2.2.2.1. Mi quan h gia s hu tp trung và hiu qu hotăđng ca công ty
c phn
Nhiu nhà nghiên cu nh La Porta, Lopez-De-Silanes và Shleifer (1999), Erik
Lehmann và Jurgen Weigand (2000), Claessens và các cng s (2000), Faccio và Lang
(2002), Dyck và Zingales (2004), cho rng s hu tp trung tác đng tiêu cc đn hiu
qu hot đng.
Theo Shleifer và Vishny (1997), trong nhng công ty có cu trúc s hu phân tán,
s hin hu ca các c đông ln to ra hiu ng tích cc lên hiu qu hot đng, bi vì
các c đông này có đ quyn lc và k vng thu thp thông tin, áp đt kim soát lên các
nhà qun lý, và do đó giúp tit gim chi phí đi din.
Trong khi đó O. M. Imam, và M. Malik. (2007), không tìm thy mi tng quan
có ý ngha thng kê gia cu trúc s hu tp trung vi hiu qu hot đng.
2.2.2.2. Mi quan h gia Hiăđng qun tr và hiu qu hotăđng ca công ty c
phn
Theo quy đnh ti khon 1 iu 91 ca Lut Doanh nghip (2005), “Hi đng qun
tr là c quan qun lý công ty c phn, có toàn quyn nhân danh công ty đ quyt đnh
mi vn đ liên quan đn mc đích, quyn li ca công ty, tr nhng vn đ thuc thm
quyn ca i hi đng c đông”. Quyn và ngha v ca Hi đng qun tr do pháp lut
và điu l công ty quy đnh.
Nhiu nghiên cu đư đc tin hành đ kim đnh mi tng quan gia HQT và
hiu qu hot đng. Theo Jensen (1993), tn ti mi liên h n gia HQT và hiu qu
hot đng. Ông cho rng vi t cách là đnh ca h thng kim soát ni b, HQT phi
chu trách nhim cui cùng v hot đng ca công ty.
Mi quan h gia t l s hu ca Hiăđng qun tr và hiu qu hotăđng
ca công ty c phn