dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá phần lịch sử việt nam ở lớp 7 trường trung học cơ sở

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
UBND THÀNH PHỐ HÀ NỘI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM HÀ NỘI
KHOA XÃ HỘI

TÓM TẮT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
DẠY HỌC CÁC NỘI DUNG KINH TẾ, VĂN HOÁ
PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở LỚP 7
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

Người thực hiện : Th.S Nguyễn Thị Bích
Th.S Trần Anh Tuấn
Hà Nội - 2003
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mở đầu
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Đảm bảo tính toàn diện là một trong những nguyên tắc dạy
học quan trọng của quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
Nguyên tắc đó thấu suốt trong tất cả các khâu từ xác định mục đích,
nhiệm vụ đến nội dung, phương pháp dạy học. Yêu cầu đầu tiên của
việc thực hiện nguyên tắc này là làm cho học sinh nhận thức lịch sử
một cách toàn diện. Học sinh cần và phải được trang bị những kiến
thức cơ bản, vững chắc về các lĩnh vực chính trị, quân sự, kinh tế,
văn hoá, tư tưởng… trong sự phát triển của xã hội loài người từ
trước đến nay. Có như vậy, các em mới nhận thức được bức tranh
lịch sử dân tộc và thế giới một cách chân thực, trọn vẹn. Cùng với
những tri thức về chính trị, quân sự, những tri thức về kinh tế, văn
hoá có tác dụng giáo dục rất lớn, giúp các em biết quí trọng, yêu lao
động và những giá trị vật chất, tinh thần của cha ông mà gìn giữ và
phát huy. Ở lứa tuổi học sinh trung học cơ sở (THCS), các em hiếu
động ham học hỏi, hiểu biết và khám phá những tri thức mới, việc

cung cấp những tri thức về kinh tế, văn hoá giúp các em có những
hiểu biết phong phú góp phần quan trọng trong việc hình thành
nhân cách con người toàn diện.
Thực tiễn dạy học lịch sử ở trường THCS hiện nay cho thấy
có nhiều bất cập, nhiều giáo viên chỉ chú ý giới thiệu những nội
dung về lịch sử chính trị, quân sự mà xem nhẹ hoặc chưa khai thác
sâu những kiến thức về kinh tế, văn hoá. Nguyên nhân chính của
tình trạng này, theo chúng tôi là do giáo viên chưa có quan niệm
đúng về việc dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá, chưa xác định
rõ vai trò, vị trí của nó đối với việc thực hiện các nhiệm vụ của bộ
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
môn (giáo dưỡng, giáo dục và phát triển), chưa lựa chọn và áp dụng
các biện pháp dạy học có hiệu quả cho các loại bài kinh tế, văn hoá.
Những năm gần đây, cùng với những biến động chính trị phức
tạp, sự thay đổi nhanh chóng về đời sống kinh tế dẫn đến những
thay đổi to lớn trong đời sống tinh thần con người. Bên cạnh những
yếu tố tích cực, xuất hiện không ít những hiện tượng tiêu cực đáng
lo ngại tác động tới thế hệ trẻ, gây tâm lý lo lắng cho cha mẹ học
sinh, cho nhà trường và xã hội. Điều này đặt ra cho sự nghiệp giáo
dục nói chung, nhà trường phổ thông nói riêng cần tăng cường hơn
nữa nhiệm vụ giáo dục đạo đức, tư tưởng cho học sinh vốn sống
lành mạnh, chuẩn bị những hành trang cần thiết để vững bước ở thế
kỷ XXI.
Thực tiễn dạy học lịch sử ở trường phổ thông cũng cho thấy,
nếu giáo viên biết khai thác những nội dung kinh tế, văn hoá trong
sách giáo khoa sẽ có tác dụng nhiều mặt. Ngoài việc giúp học sinh
hiểu đúng, toàn diện tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc và xã
hội loài người, những tri thức về kinh tế, văn hoá sẽ góp phần hình
thành ở học sinh thế giới quan duy vật, khoa học, có thái độ đúng

đắn đối với những thành quả của lao động sản xuất, những di sản
văn hoá của loài người và dân tộc, giáo dục quan điểm, xúc cảm
thẩm mĩ để hoàn thiện nhân cách học sinh, xây dựng con người mới
Việt Nam. Khi lĩnh hội các nội dung kinh tế, văn hoá, học sinh có ý
thức kế thừa, trân trọng và phát huy các giá trị vật chất, tinh thần,
các di sản văn hoá, nghệ thuật của dân tộc, đồng thời biết tiếp thu,
chọn lọc những tinh hoa của các dân tộc trên thế giới làm đẹp thêm
nền văn hoá Việt Nam.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn và
giải quyết vấn đề: “Dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá phần
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
lịch sử việt nam ở lớp 7 trường trung học cơ sở”. Chọn vấn đề này,
trên cơ sở phân tích những nội dung kinh tế, văn hoá trong chương
trình, sách giáo khoa Lịch sử lớp 7 nhằm thực hiện nhiệm vụ cụ thể
của bộ môn, chúng tôi muốn khẳng định rõ tính toàn diện trong
nhận thức lịch sử và đề xuất một số biện pháp dạy học cụ thể, thiết
thực cho các loại bài kinh tế, văn hoá góp phần thực hiện mục tiêu
chiến lược đào tạo con người của Đảng trong giai đoạn hiện nay.
II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu phương pháp dạy học lịch sử nói chung, dạy học
các nội dung kinh tế, văn hoá nói riêng ở trường phổ thông được
các nhà giáo dục Lịch sử trong và ngoài nước quan tâm. Chúng tôi
điểm qua một số tài liệu tham khảo nhằm giải quyết các nhiệm vụ
cụ thể mà đề tài đặt ra.
1. Tài liệu nước ngoài :
Nhiều tài liệu của Đức, Pháp, đặc biệt là của Nga đề cập tới
các vấn đề kinh tế, văn hoá đã được công bố. Trong cuốn “Phương
pháp dạy học Lịch sử” của Viện sĩ A.I.Xtôrajôp và của A.A. Vaghin
đều đặt vấn đề đưa các nội dung kinh tế, văn hoá vào chương trình

dạy học Lịch sử. Các tài liệu này tập trung nêu bật mấy vấn đề sau:
Thứ nhất : Xác định và nêu rõ tầm quan trọng của các nội
dung kinh tế, văn hoá nhằm thực hiện các nhiệm vụ của bộ môn:
Cung cấp tri thức, giáo dục tư tưởng, đạo đức và phát triển kỹ năng
thực hành bộ môn.
Thứ hai : Giới thiệu các nội dung kinh tế, văn hoá để học sinh
hiểu được cuộc đấu tranh về thế giới quan thể hiện trong tư tưởng,
hành động, qua các hiện vật, các tác phẩm, các nhân vật văn hoá…
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
để thấy được sự phát triển của xã hội với tính độc đáo, đa dạng của
nền kinh tế, văn hoá các dân tộc.
Thứ ba : Đưa ra một số gợi ý về phương pháp dạy học, trong
đó đặc biệt nhấn mạnh tính cụ thể, trực quan và truyền cảm khi dạy
học các nội dung kinh tế, văn hoá.
Trong cuốn “Chuẩn bị giờ học Lịch sử như thế nào”, Tiến sĩ
N.G. Đairi tiếp tục khẳng định tính đa dạng của các nguồn kiến thức
khi cung cấp cho học sinh, trong đó nhấn mạnh các nội dung kinh
tế, văn hoá góp phần nâng cao hiểu biết và hứng thú học tập của các
em thông qua các biểu tượng kinh tế, văn hoá cụ thể.
2.Tài liệu ở Việt Nam .
Các nhà giáo dục Lịch sử đã nhận thức đúng nguyên tắc đảm
bảo tính toàn diện khi xây dựng chương trình, biên soạn SGK Lịch
sử. Trên cơ sở tham khảo các tài liệu nước ngoài, trong các giáo
trình “Phương pháp dạy học lịch sử” được xuất bản, các tác giả đều
khẳng định tính toàn diện trong quá trình dạy học Lịch sử nhằm
trang bị cho học sinh những hiểu biết trên tất cả các lĩnh vực :
Chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá, tư tưởng… Qua đó, các em
hiểu được tính phức tạp, đa dạng nhưng hợp qui luật của quá trình
vận động, phát triển của lịch sử nhân loại và dân tộc. Tuy nhiên,

trong giáo trình đại cương về dạy học bộ môn, các tác giả chỉ đề cập
tới vấn đề lý thuyết cơ bản của việc dạy học Lịch sử mà không đi
sâu trình bày các nội dung Lịch sử trong chương trình SGK, không
chỉ ra các biện pháp dạy học cụ thể các nội dung đó.
Để khắc phục những hạn chế, trong quá trình triển khai cuộc
cải cách giáo dục lần 3 (bắt đầu từ năm 1981) một số nhà giáo dục,
nhà nghiên cứu đã có những nhận xét, đánh giá chung về nội dung,
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
chương trình SGK Lịch sử phổ thông, nhằm cải tiến chương trình,
biên soạn SGK. Các bài viết đều khẳng định : Bộ môn Lịch sử hiện
nay đã chú trọng một cách toàn diện, cân đối, có trọng tâm về các
vấn đề của đời sống xã hội loài người và dân tộc. Các nội dung kinh
tế, văn hoá, khoa học - kỹ thuật, văn học, nghệ thuật ngày càng
được chú trọng trong khoá trình lịch sử dân tộc. Các tài liệu bồi
dưỡng dạy SGK cải cách giáo dục các lớp PTTH và sách tham khảo
cho giáo viên đều đề cập tới các nội dung kinh tế, văn hoá. Đáng
chú ý có cuốn “Tư liệu dạy học Lịch sử kinh tế, văn hoá. Đáng chú
ý có cuốn “Tư liệu dạy học Lịch sử kinh tế, văn hoá ở trường
PTTH” của tập thể cán bộ dạy học khoa Lịch sử trường ĐHSP Hà
Nội I đã cungcấp nhiều tài liệu quan trọng, sinh động về các vấn đề
kinh tế, văn hoá trong môn Lịch sử, song chưa chỉ ra phương pháp
sử dụng các tài liệu ấy.
Thực tế nghiên cứu về các nội dung kinh tế, văn hoá cho thấy,
các tài liệu mới dừng lại giải quyết cơ sở lý luận chung chung, chưa
đi sâu tìm hiểu các biện pháp dạy học cụ thể nhằm nâng cao hiệu
quả dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá trong môn Lịch sử ở
trường phổ thông. Và các tài liệu này chủ yếu nghiên cứu phục vụ
cho việc dạy học các nội dụng kinh tế văn hoá ở trường PTTH. Ở
trường THCS, nghiên cứu, dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá

hầu như chưa được đề cập đến. Tuy nhiên, do cấu tạo chương trình
Lịch sử của ta hiện nay (đường thẳng kết hợp đồng tâm) nên những
tài liệu tham khảo bổ ích trên góp phần quan trọng giúp chúng tôi
giải quyết các nhiệm vụ của vấn đề .
III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU :
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Đề xuất các biện pháp dạy học cụ thể nâng cao chất lượng
giảng dạy các nội dung kinh tế, văn hoá trong khoá trình lịch sử dân
tộc ở trường THCS nói chung lớp 7 nói riêng.
IV. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI :
Đề tài nhằm giải quyết các nhiệm vụ sau :
1. Nghiên cứu lý luận, tìm hiểu chương trình, SGK Lịch sử ở
trường THCS để xác định tầm quan trọng của việc dạy học các nội
dung kinh tế, văn hoá trong khoá trình Lịch sử (dạy học các nội
dung kinh tế, văn hoá với tư cách là một sự kiện lịch sử trong sự
phát triển của lịch sử xã hội loài người và dân tộc).
2. Xác định và phân tích các nội dung kinh tế, văn hóa được
đưa vào chương trình, sách giáo khoa (SGK) Lịch sử lớp 7 trường
THCS.
3. Đề xuất một số biện pháp dạy học thích hợp, cụ thể cho các
loại bài kinh tế, văn hoá. Tiến hành thực nghiệm để khẳng định tính
khả thi của đề tài nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường
THCS.
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU :
Nghiên cứu các tài liệu lý thuyết về tâm lý học, giáo dục học,
phương pháp dạy học Lịch sử, nghiên cứu các vấn đề kinh tế, văn
hoá chung, nghiên cứu chương trình, SGK Lịch sử lớp 7 trường
THCS và các tài liệu khác có liên quan.
Điều tra thực tế việc dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá ở

trường THCS.
Tiến hành thực nghiệm sư phạm.
VI. BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI :
7
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo,
nội dung của đề tài gồm 3 chương :
Chương I : Vai trò, ý nghĩa của việc dạy học các nội dung
kinh tế, văn hoá ở trường THCS.
Chương II : Các biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học nội
dung kinh tế, văn hoá phần lịch sử Việt Nam ở lớp 7 trường THCS.
Chương III : Thực nghiệm sư phạm.
8
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
NỘI DUNG
CHƯƠNG I :
VAI TRÒ, Ý NGHĨA CỦA VIỆC DẠY HỌC CÁC NỘI DUNG
KINH TẾ, VĂN HOÁ Ở TRƯỜNG THCS.
Trong quá trình dạy học Lịch sử ở trường phổ thông, để đảm
bảo tính toàn diện việc đưa các nội dung kinh tế, văn hoá vào trong
chương trình, SGK Lịch sử có vị trí, ý nghĩa quan trọng đối với
nhận thức của học sinh. Cùng với các nội dung chinh trị, quân sự,
các nội dung kinh tế, văn hoá trong khoá trình Lịch sử giúp các em
có biểu tượng trọng vẹn, chính xác về tiến trình lịch sử nhân loại và
dân tộc. Cho nên, nếu chúng ta quan niệm đơn giản cho rằng, việc
dạy học Lịch sử chủ yếu trang bị cho học sinh những kiến thức về
lịch sử chính trị, quân sự, về đấu tranh giai cấp, về các cuộc cách
mạng xã hội… mà xem nhẹ các nội dung kinh tế, văn hoá thì đó là
một sai lầm, thiếu xót.
Kinh tế, văn hoá là là những phạm trù có nội dung rộng, song

trong chương trình, SGK Lịch sử, kinh tế, văn hoá được biểu hiện
cụ thể bằng những nội dung gì ? Vai trò, ý nghĩa của việc dạy học
các nội dung đó đối với việc thực hiện các nhiệm vụ của bộ môn ra
sao ? Tình hình dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá trong môn
Lịch sử ở trường THCS hiện nay như thế nào ? Để giải quyết các
vấn đề trên, trong chương này chúng tôi lần lượt trình bày các nội
dung sau:
-Khẳng định khái niệm kinh tế, văn hoá được sử dụng trong
chương trình, SGK Lịch sử ở trường THCS.
9
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
-Phân tích vài trò, ý nghĩa của các nội dung kinh tế, văn hoá
trong khoá trình lịch sử dân tộc ở trường THCS.
-Khảo sát thực tiễn tình hình dạy học các nội dung kinh tế,
văn hoá ở trường THCS hiện nay.
1.1. KHÁI NIỆM KINH TẾ, VĂN HOÁ TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG
Muốn giảng dạy tốt các nội dung kinh tế, văn hoá trong môn
Lịch sử, theo chúng tôi trước hết phải nhận thức đúng khái niệm
kinh tế, văn hoá. Bởi vì : Khái niệm kinh tế, văn hoá sẽ chỉ đạo nội
dung, xác định phương pháp dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá
trong môn Lịch sử. Hiện nay, khái niệm kinh tế, văn hoá nói chung
và việc vận dụng khái niệm trong các lĩnh vực khoa học cụ thể có
nhiều cách hiểu khác nhau. Do đó, việc thống nhất nhận thức khái
niệm kinh tế, văn hoá là điều cần thiết để hiểu các nội dung kinh tế,
văn hoá và mối quan hệ giữa chúng trong môn Lịch sử. Đồng thời,
nắm vững nội dung khái niệm để xác định phương pháp dạy học
môn Lịch sử sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
Kinh tế, văn hoá là những thuật ngữ được sử dụng phổ biến
trong nhiều ngành khoa học và trong đời sống hàng ngày có nhiều ý

nghĩa khác nhau.
Về khái niệm kinh tế : Cuốn Đại từ điển tiếng Việt đã phân
biệt và định nghãi khái niệm kinh tế :
“Kinh tế là tổng hợp những quan hệ sản xuất phù hợp với
trình độ phát triển của một hình thái kinh tế - xã hội như kinh tế
phong kiến. Kinh tế là hoạt động để tạo ra cơ sở vật chất cho con
người và xã hội phát triển kinh tế - kinh tế là có hiệu quả cao, ít tốn
10
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
kém, tính toán, làm ăn rất kinh tế. Kinh tế là có liên quan tới lợi ích
vật chất sử dụng đòn bẩy kinh tế nhằm phát triển sản xuất”.
“Kinh tế học là khoa học nghiên cứu về quan hệ sản xuất, các
qui luật chi phối quá trình tổ chức sản xuất, phân phối, trao đổi của
cải vật chất trong các chế độ xã hội”.
Kinh tế chính trị lại quan niệm về kinh tế : “Kinh tế chính trị
theo nghĩa rộng, là khoa học về những qui luật chi phối sự sản xuất
và trao đổi những tư liệu sinh hoạt vật chất trong xã hội loài
người…”.
Như vậy, khái niệm kinh tế rất rộng và được hiểu theo nhiều
nghĩa khác nhau, song nó bao gồm những nội dung chủ yếu sau :
Thứ nhất : Kinh tế là một hoạt động gắn liền với lao động sản
xuất trực tiếp nhằm tạo ra của cải vật chất cho xã hội.
Thứ hai : Kinh tế là tổ hợp những quan hệ sản xuất phù hợp
với một hình thái kinh tế, xã hội nhất định và thúc đẩy sự phát triển
của xã hội.
Trong môn Lịch sử, qua phân tích kết cấu, nội dung chương
trình, SGK có thể rút ra khái niệm về nội dung kinh tế như sau :
Dạy học những nội dung kinh tế ở bộ môn Lịch sử là dạy học
những tri thức về tình hình hoạt động sản xuất kinh tế của mỗi dân
tộc và của xã hội loài người theo đặc trưng của môn học. Trong đó

chú ý đến vai trò của lao động sản xuất, của các nhân tố kinh tế và
sự tác động của nó đối với các hoạt động xã hội và các cuộc cách
mạng hội từ khi loài người thoát khỏi giới động vật và phân chia
thành giai cấp. Nó còn là những hoạt động biểu hiện các mối quan
hệ kinh tế của các giai cấp ở những chế độ chính trị khác nhau khi
loài người phải đấu tranh với tự nhiên và xã hội để duy trì và nâng
11
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
cao đời sống của mình. Đồng thời các nội dung kinh tế phản ánh
mối quan hệ giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng, khẳng
định vai trò, ý nghĩa của khoa học kỹ thuật và của tăng năng suất
lao động đối với sự phát triển của xã hội và sự cạnh tranh kinh tế
giữa các chế độ xã hội khác nhau trong lịch sử.
Từ quan niệm trên, chúng tôi khẳng định việc dạy học các nội
dung kinh tế ở trường phổ thông không phải là dạy những tri thức
về qui luật sản xuất và phân phối của cải vật chất trong các giai
đoạn phát triển khác nhau của xã hội loài người như nội dung giảng
dạy của bộ môn kinh tế chính trị học. Cũng không phải là tìm hiểu
những điều kiện tự nhiên, xã hội với các hoạt động kinh tế và toàn
bộ các ngành kinh tế quốc dân của đất nước hay của một quốc gia
trên thế giới như môn địa lý, hoặc giảng dạy về cách làm kinh tế, về
các hoạt động kinh tế, lao động sản xuất và quản lý kinh tế như
chương trình giáo dục hướng nghiệp ở trường phổ thông. Dạy học
các nội dung kinh tế ở trường phổ thông chủ yếu nhằm cung cấp
cho các em những tri thức cụ thể về vai trò của lao động sản xuất đã
làm cho con người thoát khỏi thế giới động vật, hình thành xã hội,
vai trò của công cụ sản xuất và các hoạt động kinh tế (nông nghiệp,
thủ công nghiệp, công nghiệp, công thương nghiệp) đối với sự phát
triển của xã hội. Từ đó, giáo dục cho học sinh biết quí trọng lao
động, hứng thú, say mê sáng chế, phát minh tăng năng suất lao

động, gìn giữ, phát huy thành quả của lao động , nâng cao cuộc
sống của bản thân và thúc đẩy xã hội phát triển.
Về khái niệm văn hoá : Có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác
nhau. Cách phổ biến, khái niệm văn hoá được hiểu là trình độ học
vấn, nhưng cũng có thể hiểu là cách ứng xử, lối sống của một cá
nhân hay cộng đồng người được hình thành trong quá trình lịch sử
12
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
lâu dài. Văn hoá theo nghĩa rộng là một phức thể - tổng thể các đặc
trưng, diện mạo về tinh thần, vật chất, tri thức và tình cảm… khắc
hoạ nên bản sắc của một cộng đồng xóm, làng, vùng, miền, quốc
gia, xã hội… Nó được xem như một tiêu chí để phân biệt cộng đồng
thể hiện qua đời sống vật chất, tinh thần, truyền thống, tín
ngưỡng…
Như vậy, khái niệm văn hóa được hiểu theo nhiều mức độ
khác nhau tuỳ thuộc vào từng lĩnh vực khoa học cụ thể. Một cách
chung nhất có thể hiểu : “Văn hoá là một hệ thống hữu cơ các giá trị
vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích luỹ qua quá trình
hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi
trường thiên nhiên và xã hội của mình”. Nền văn hoá vật chất và
tinh thần của một cộng đồng người hay một quốc gia, dân tộc phát
triển tới một trình độ cao trong một giai đoạn lịch sử nhất định được
gọi là văn minh. Có nghĩa là văn hoá gắn liền với văn minh khi văn
hoá phát triển đạt tới một trình độ nhất định về sản xuất kỹ thuật và
tổ chức xã hội, khi giai cấp, Nhà nước, quốc gia, dân tộc được ra
đời. Ngay từ khi con người xuất hiện, con người đã hoạt động sáng
tạo văn hoá. Song, văn minh chỉ được bắt nguồn từ một nền xã hội
đã phát triển, khi nhà nước “Cái lực lượng cố kết văn minh” xuất
hiện. Cho nên, loài người xuất hiện cách đây hàng mấy triệu năm,
nhưng những nền văn minh đầu tiền mới xuất hiện khoảng năm đến

sáu ngàn năm cùng với sự ra đời của các nhà nước cổ đại Ai Cập,
Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Quốc… Một nền văn hoá của nhân loại
nói chung, dân tộc nói riêng bao giờ cũng xuất hiện gắn liền với
một điều kiện kinh tế - xã hội nhất định, chi phối lẫn nhau. Sự phát
triển của nền kinh tế tạo điều kiện cho các thành tựu văn hoá nảy
nở. Ngược lại, các thành tựu văn hoá góp phần khẳng định giá trị
13
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
của sự phát triển kinh tế. Do đó, có thể xem kinh tế - văn hoá là một
cặp phạm trù mang tính lịch sử, có mối quan hệ chặt chẽ và bổ xung
cho nhau.
Trong môn Lịch sử, nội dung văn hoá được thể hiện ở những
sự kiện, hiện tượng lịch sử phản ánh những thành tựu khoa học (chủ
yếu thuộc lĩnh vực văn hoá tinh thần) như văn chương, nghệ thuật,
khoa học, giáo dục… của một quốc gia, dân tộc hay một khu vực
trong một giai đoạn lịch sử nhất định để phân biệt với các nội dung
khác của lịch sử như chính trị, quân sự, kinh tế… Các nội dung văn
hoá được trình bày theo quan điểm lịch sử, dựa trên đặc trưng của
khoa học lịch sử nói chung, bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông nói
riêng. Các sự kiện, hiện tượng văn hoá được giới thiệu trong quá
trình phát sinh, phát triển trong mối quan hệ, tác động qua lại giữa
điều kiện lịch sử với văn hoá, giữa văn hoá với các lĩnh vực khác
nhau của đời sống xã hội.
Tóm lại, từ việc thống nhất nhận thức khái niệm kinh tế, văn
hoá được sử dụng trong môn Lịch sử ở trường phổ thông, chúng tôi
khẳng định : Dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá là giảng dạy
những tri thức cụ thể về vai trò của lao động sản xuất và các thành
tựu văn hoá mà con người đã đạt được trong quá trình tồn tại và
phát triển của mình góp phần thúc đầy sự phát triển của xã hội. Các
nội dung kinh tế, văn hoá giúp học sinh hiểu toàn diện sâu sắc hơn

lịch sử dân tộc và thế giới.
1.2. VAI TRÒ, Ý NGHĨA CỦA CÁC NỘI DUNG KINH
TẾ, VĂN HOÁ TRONG KHOÁ TRÌNH LỊCH SỬ DÂN TỘC Ở
TRƯỜNG THCS.
14
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Trong khoá trình lịch sử dân tộc ở trường phổ thông, các nội
dung kinh tế, văn hoá được sắp xếp, cấu tạo hợp lý góp phần thực
hiện các nhiệm vụ cụ thể của bộ môn. Qua điều tra thực tiễn, giáo
viên ở các trường THCS của thành phố Hà Nội đều khẳng định tính
hợp lý khi đưa các nội dung kinh tế, văn hoá vào chương trình, SGK
Lịch sử và nếu giảng dạy tốt các nội dung này sẽ nâng cao hiệu quả
giáo dưỡng, giáo dục và phát triển học sinh. Trên cơ sở nghiên cứu
lý luận và kinh nghiệm dạy học Lịch sử ở trường phổ thông chúng
tôi khẳng định vai trò, ý nghĩa các nội dung kinh tế, văn hoá trong
khoá trình Lịch sử dân tộc được thể hiện ở những mặt sau :
1.2.1. Đối với nhiệm vụ hình thành tri thức lịch sử cho học
sinh.
Cùng với các môn học khác ở trường phổ thông, việc hình
thành các tri thức Lịch sử cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng đầu
tiên. Lịch sử là những gì đã qua, đã xảy ra. Học Lịch sử là để biết
quá khứ, hiểu hiện tại và có hành động đúng trong tương lai. Trang
bị cho học sinh những hiểu biết toàn diện về lịch sử chính trị, quân
sự, kinh tế, văn hoá, tư tưởng… là trang bị cho các em vốn tri thức,
sự hiểu biết toàn diện về lịch sử dân tộc nói riêng, lịch sử loài người
nói chung, tranh cho các em sự nhận thức phiến diện về lịch sử.
Trong sự nhận thức chung đó, các em hiểu được các hoạt động kinh
tế, sáng tạo văn hoá là những hoạt động không thể thiếu được của
xã hội loài người từ khi xuất hiện đến nay. Các hoạt động đó góp
phần to lớn trong việc thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Kinh tế, văn hoá là một cặp phạm trù mang tính lịch sử có
mối quan hệ biện chứng với nhau. Sự nảy nở của các thành tựu, giá
trị về văn hoá bao giờ cũng dựa trên một điều kiện kinh tế - xã hội
nhất định. Và sự phát triển của nền kinh tế luôn chịu tác động, ảnh
15
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
hươ’ngr mang tính đặc trưng của nền văn hoá dân tộc. Cho nên,
trong chương trình, SGK lịch sử các nội dung kinh tế, văn hoá
thường đi kèm giúp học sinh hiểu biết toàn diện hơn về lịch sử
trong sự phát triển của nó.
Cấu tạo chương trình Lịch sử theo chương trình cải cách giáo
dục lần 3 năm 1981 của ta hiện nay là đường thẳng kết hợp với
đồng tâm. Ở trường THCS, các em được học Lịch sử thế giới và dân
tộc theo tiến trình phát triển của nó, từ khi xã hội loài người và dân
tộc xuất hiện cho đến nay. Chương trình này được lặp lại ở cấp
PTTH song được khái quát ở mức cao hơn. Trong tiến trình phát
triển đó, các hoạt động kinh tế, văn hoá và những thành tựu mà nó
đạt được giúp học sinh nhận thức toàn diện sự phát triển của lịch sử.
Bởi vì, chính những hoạt động kinh tế, văn hó góp phần chi phối sự
phát triển của các giai đoạn lịch sử, phản ánh những giá trị còn lại
của giai đoạn lịch sử đó.
Xét trong tiến trình lịch sử dân tộc, ở lớp 6 trường THCS, học
sinh được học lịch sử dân tộc từ nguyên thuỷ đến thế kỷ X. Đây là
giai đoạn phát triển đầu tiên của lịch sử dân tộc trải qua các thời kì :
Xã hội nguyên thuỷ, thời kỳ dựng nước đầu tiên, đồng thời lịch sử
dân tộc đã trải qua hàng ngàn năm đau thương dưới sự thống trị của
các triều đại phong kiến phương Bắc. Các nội dung kinh tế, văn hoá
đã phản ánh đúng bước phát triển, biến đổi của nền kinh tế, văn hoá
qua các chặng đường lịch sử, từ nền kinh tế, văn hoá sơ khai trong
buổi bình minh của thời kỳ nguyên thuỷ và dựng nước. Những biến

đổi về kỹ thuật sản xuất (thông qua sự phát triển kế tiếp nhau của
các nền văn hoá Sơn Vi, Hoà Bình, Đông Sơn, văn hoá đá mới),
trình đô lao động từ săn bắn, hái lượm đến xuất hiện của nghề nông
trồng lúa nước là cả một chặng đường dài trong quá trình phát triển
16
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
của lịch sử dân tộc, đưa tới sự hình thành Nhà nước đầu tiên : Nhà
nước Văn Lang - Âu Lạc với nền văn minh sông Hồng khắc hoạ nên
bản sắc dân tộc.
Ở lớp 7 và lớp 8, các nội dung kinh tế, văn hoá được tiếp tục
phản ánh giúp các em những hiểu biết toàn diện về thành tựu, kinh
tế, văn hoá của dân tộc từ thế kỷ XI đến nửa đầu thế kỷ XIX. Sau
hơn một ngàn năm Bắc thuộc, chiến thắng Bạch Đằng của Ngô
Quyền năm 938 đã mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử dân tộc - kỷ
nguyên độc lập tự chủ với sự tồn tại của các triều đại phong kiến
dân tộc. Các triều đại phong kiến Lý, Trần, Hồ, Lê Sơ, Nguyễn ý
thức rất rõ vai trò của kinh tế, văn hoá đối với sự tồn tại và phát
triển của xã hội, chi phối các hoạt động chính trị, quân sự… nên đã
chú trọng tới sự phát triển của kinh tế, văn hoá. Tiếp nối nền văn
minh Văng Lang - Âu Lạc là thời kỳ tồn tại của nền văn minh Đại
Việt. Vai trò của Nhà nước và sáng tạo của nhân dân đã tạo ra
những giá trị kinh tế, văn hoá rực rỡ khẳng định bản sắc và truyền
thống của dân tộc Việt.
Chương trình Lịch sử lớp 9 có điều kiện cung cấp cho học
sinh kiến thức lịch sử có hệ thống hơn, trong đó có các sự kiện, hiện
tửợng về kinh tế, văn hoá. Học tập các sự kiện này, các em sẽ hiểu
rõ hơn lịch sử dân tộc từ sau chiến tranh thế giới thứ nhất đến nay.
Ví như, khi tìm hiểu các chủ trương, chính sách của chính quyền
cách mạng về kinh tế, văn hoá giáo dục (giải quyết nạn đói, xoá nạn
mù chữ, nâng cao trình độ văn hoá cho nhân dân…) học sinh sẽ

nhận thức được ý nghĩa của việc “diệt giặc đói, giắc dốt” trong cuộc
đấu tranh bảo vệ và xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân trong
những năm đầu tiên sau cách mạng tháng Tám cũng như trong
kháng chiến chống Pháp và các thời kỳ tiếp theo. Đặc biệt trong giai
17
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
đoạn hiện nay đất nước đang bước vào thời kỳ công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước. Từ đó, học sinh có cơ sở để lý giải bản chất
của nền kinh tế, văn hoá, giáo dục Việt Nam là nền kinh tế, văn hoá,
giáo dục dân chủ nhân dân, của dân, do dân và vì dân.
Như vậy, so với chương trình Lịch sử cấp PTTH, chương trình
Lịch sử cấp PTCS cung cấp cho học sinh những hiểu biết trọn vẹn
hơn về quá trình phát triển kinh tế, văn hoá của dân tộc từ thời kỳ
nguyên thuỷ cho đến nay. Ngoài việc giúp học sinh nhận thức lịch
sử một cách toàn diện, các nội dung kinh tế, văn hoá còn trang bị
cho các em những hiểu biết sâu sắc về lịch sử. Nguyên tắc của dạy
học Lịch sử là phải hướng dẫn học sinh nắm qui luật lịch sử. Chỉ có
hướng dẫn học sinh nắm vững qui luật (phù hợp với yêu cầu và
trình độ của mình) mới làm cho học sinh hiểu biết lịch sử sâu sắc,
đúng đắn. Bởi vì, học tập Lịch sử phải đi sâu vào bản chất của sự
kiện, nêu qui luật vận động, chi phối nó. Đối với học sinh trung học
cơ sở, do trình độ nhận thức còn dừng ở cảm tính cho nên, trong
quá trình hình thành tri thức lịch sử, giáo viên cần tạo các biểu
tượng sinh động, cụ thể về những sự kiện kinh tế, văn hoá, đồng
thời bước đầu làm cho học sinh nhận thức được mối liên hệ bản
chất, sự tác động qua lại giữa kinh tế với văn hoá và văn hoá với
các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Có như vậy, học sinh
mới nhận thức lịch sử một cách sâu sắc. Ví như, ở lớp 6 khi dạy bài
13 “Đời sống vật chất và tinh thần của cư dân Văn Lang”, thông qua
việc tạo biểu tượng về đời sống vật chất : Ăn mặc, ở, đi lại, đời

sống tinh thần : Tổ chức lễ hội, tín ngưỡng… giúp học sinh hiểu
được đời sống vật chất, tinh thần phong phú, ý thức cộng đồng gắn
bó của cư dân Việt Cổ. Đây là cơ sở tạo nên nền văn minh Văn
18
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Lang - Âu Lạc để hình thành truyền thống, bản sắc của dân tộc ta
ngày nay.
Cũng như vậy, ở lớp 7 khi dạy bài 15 “Phát triển kinh tế, văn
hoá thời Trần” các em tìm hiểu những sự kiện về tình hình phát
triển kinh tế, văn hoá thời Trần - một giai đoạn phát triển của văn
minh Đại Việt, nền văn minh vừa tiếp nối và phát triển bản sắc của
nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc, vừa tiếp thu, đồng hoá những yếu
tố ảnh hưởng từ bên ngoài, chủ yếu là văn hoá Trung Hoa và Chăm
pa. Qua những hiểu biết cụ thể ấy, học sinh từng bước nắm được
mối liên hệ tác động lẫn nhau giữa sự phát triển kinh tế với đời
sống văn hoá, giữa văn hoá với các lĩnh vực khác của xã hội trong
tiến trình lịch sử dân tộc.
Lý luận và thực tiễn đã chứng minh rằng các sự kiện kinh tế,
văn hoá trong khoá trình Lịch sử dân tộc chủ yếu giúp học sinh hiểu
đúng, hiểu toàn diện, sâu sắc lịch sử dân tộc. Song, do chức năng,
nhiệm vụ đặc trưng của bộ môn quy định nên các khoá trình lịch sử
ở trường phổ thông không thể giới thiệu các nội dung kinh tế, văn
hoá với tư cách là một khoa học cụ thể. Ví như, khi giới thiệu nền
kinh tế, văn hoá thời Trần - nền kinh tế mang đặc trưng của phương
thức sản xuất kinh tế phong kiến. Ở đây không đặt ra mục đích như
giảng dạy môn kinh tế, không đòi hỏi đi sâu, phân tích phương thức,
bản chất của nền sản xuất kinh tế phong kiến mà chủ yếu đi sâu tìm
hiểu vai trò của Nhà nước đối với việc thúc đẩy nền kinh tế đó phát
triển tạo điều kiện cho sự ổn định của xã hội. Hoặc, khi giới thiệu
các tác phẩm văn học, các công trình kiến trúc, điêu khắc, tôn

giáo… không giống như giảng dạy môn Văn học, Kiến trúc… đòi
hỏi đi sâu phân tích nội dung, tư tưởng nghệ thuật của tác phẩm mà
chủ yếu nêu điều kiện kinh tế - xã hội dẫn tới sự ra đời của tác
19
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
phẩm và đánh giá ý nghĩa, tác động của nó đối với sự phát triển của
xã hội. Mặt khác, cần lưu ý rằng các sự kiện kinh tế, văn hoá
thường được trình bày dưới hình thức một sự kiện lịch sử. Song học
tập khoá trình Lịch sử dân tộc, học sinh được cung cấp một số hiểu
biết nhất định về các lĩnh vực kinh tế, văn hoá khác nhau, góp phần
nâng cao nhận thức của học sinh về kiến thức kinh tế, văn hoá nói
chung.
1.2.2. Vấn đề bồi dường tư tưởng, đạo đức, tình cảm cho
học sinh.
Bồi dưỡng tư tưởng, đạo đức, tình cảm cho học sinh là một
nội dung quan trọng của việc giáo dục thế hệ trẻ. Dạy học các nội
dung kinh tế, văn hoá trong khoá trình Lịch sử dân tộc có tác dụng
không nhỏ đối với nhiệm vụ giáo dục, nhưng hiện nay chưa được
quan tâm thích đáng. Do đó, kết quả giáo dục thế hệ trẻ qua môn
Lịch sử nói chung, qua dạy học các nội dung kinh tế văn hoá trong
khoá trình Lịch sử dân tộc ở trường THCS nói riêng còn bị hạn chế
trước những tác động ảnh hưởng của đời sống xã hội hiện nay. Vì
vậy, theo chúng tôi, việc giáo dục tư tưởng, tình cảm của học sinh
thông qua qua dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá trong SGK
Lịch sử trường THCS (phần lịch sử dân tộc) tập trung vào những
nội dung sau :
-Thông qua các bài học Lịch sử, khi tìm hiểu những sự kiện,
hiện tượng kinh tế, văn hoá cụ thể, học sinh từng bước nhận thức
được mối liên hệ, tác động qua lại giữa kinh tế và văn hoá. Bởi vì,
bất cứ một thành tựu văn hoá nào cũng gắn liền với một điều kiện

kinh tế - xã hội nhất định, trong một giai đoạn lịch sử nhất định,
kinh tế đóng vai trò chủ yếu quyết định sự tồn tại và phát triển của
xã hội. Ngược lại, những giá trị văn hoá đạt được góp phần khẳng
20
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
định sự phát triển của nền kinh tế. Ví như, sự phát triển kinh tế, văn
hoá thời Trần - Thành tựu của nền văn minh Đại Việt gắn liền với
sự tồn tại của quốc gia phong kiến Đại Việt thời Trần với những đặc
điểm về chính trị, xã hội của nó. Thành tự về kinh tế, văn hoá giáo
dục mà nhân dân ta đạt được trong cuộc kháng chiến chống thực
dân Pháp xâm lược chỉ có thể hình thành và phát triển trong điều
kiện kháng chiến…
Những bài học Lịch sử đã chứng minh rằng, điều kiện kinh tế
- xã hội là nguyên nhân dẫn đến sự phát triển hay suy tàn của văn
hoá. Đồng thời, sự phát triển của văn hoá có tác động trở lại đời
sống kinh tế và các mặt khác của xã hội. Cho nên, khi người ta nói
đến kinh tế, văn hoá là động lực phát triển của xã hội chính là muốn
nhấn mạnh sự tác động, ảnh hưởng trở lại mạnh mẽ của kinh tế đối
với cơ sở đã sản sinh ra nó. Trên cơ sở nhận thức đó, giáo viên từng
bước hình thành ở học sinh thế giới duy vật khoa học khi xem xét,
đánh giá các sự kiện, hiện tượng kinh tế, văn hoá cũng như các điều
kiện lịch sử khác góp phần khẳng định : “môn Lịch sử có sở trường
trong việc giáo dục tư tưởng, hình thành thế giới quan duy vật khoa
học, nhân sinh quan cách mạng cho học sinh”.
Qua giới thiệu các thành tựu kinh tế, văn hoá dân tộc trong xã
hội có giai cấp, SGK Lịch sử chỉ rõ tính chất giai cấp của kinh tế,
văn hoá, bước phát triển kết tiếp nhau của các nền kinh tế, cuộc đấu
tranh giữa trường phái tiến bộ và lạc hậu trên mặt trận văn hoá, tư
tưởng và đặc biệt nhấn mạnh vai trò của quần chúng nhân dân tỏng
hoạt động kinh tế, sáng tạo văn hoá. Nghiên cứu những công trình

phật giáo nổi tiếng như chùa Một Cột, tháp Báo Thiên, chuông Qui
Điền, tháp Phổ Minh… thời Lý - Trần (SGK Lịch sử lớp 7) giúp
học sinh nhận thức sâu sắc rằng đây là sản phẩm của khối óc, bàn
21
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
tay tài hoa của các nghệ sĩ dân gian trên cơ sở nền kinh tế, văn hoá
phát triển cao. Họ còn là tác giả của nhiều tác phẩm bất hủ khác.
Bên cạnh đó, khi tìm hiểu các sự kiện kinh tế, văn hoá trong
SGK, học sinh không chỉ khẳng định vai trò của Nhà nước, đặc biệt
là vai trò của quần chúng nhân dân là còn hiểu biết thêm những
gương mặt văn hoá tiêu biểucủa dân tộc trong các giai đoạn lịch sử
khác nhau. Họ không chỉ là những nhà quân sự, chính trị, hoạt động
xã hội lỗi lạc mà còn là những nhà thơ, nhà văn, nhà khoa học xuất
sắc như Trần Quốc Tuấn, Chu Văn An, Nguyễn Trãi… Những sáng
tạo của các danh nhân này đã làm phong phú thêm kho tàng văn hoá
dân tộc và có tác dụng tích cực đối với sự phát triển của xã hội.
Thông qua những sự kiện, hiện tượng lịch sử cụ thể, giáo viên rèn
luyện cho học sinh tình yêu đối với lao động, nhân cách cao cả qua
những cống hiến to lớn của họ trên lĩnh vực kinh tế, văn hoá, giáo
dục các em lòng kính trọng và biết ơn các danh nhân văn hoá dân
tộc có ý thức học tập và làm theo những tấm gương đó.
Cuối cùng, các nội dung kinh tế, văn hoá trong khoá trình
Lịch sử dân tộc giúp học sinh hiểu rõ hơn những thành tựu kinh tế,
văn hoá dân tộc từ trước đến nay. Đó là sự phát triển kế tiếp nhau
của kỹ thuật và trình độ lao động sản xuất ngày càng cao, những
công trình kiến trúc, điều khắc, những áng văn thơ chữ Hán, chữ
Nôm, những phong tục tập quán tốt đẹp của ông cha ta trước đây,
và nhân dân ta ngày nay dưới sự lãnh đạo của Đảng đã đạt được.
Các em không chỉ tự hào về truyền thống cần cù, lao động sáng tạo
của dân tộc ta, truyền thống văn hoá lâu đời mà còn được bồi dưỡng

thái độ, ý thức trách nhiệm với lao động và bảo vệ các di sản văn
hoá quí báu trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay. Điều này
có tác dụng to lớn giáo dục quan điểm và xúc cảm thẩm mĩ đúng
22
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
đắn cho học sinh. Việc dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá trong
khoá trình Lịch sử dân tộc càng có ý nghĩa quan trọng góp phần đào
tạo, giáo dục học sinh trở thành những con người phát triển toàn
diện mang trong mình bản lĩnh và cốt cách của con người Việt trong
giai đoạn hiện nay.
1.2.3. Đối với việc phát triển năng lực tư duy và hành động
thực tiễn.
Cùng với việc góp phần thực hiện nhiệm vụ giáo dưỡng (hình
thành tri thức lịch sử) và nhiệm vụ giáo dục của bộ môn, việc dạy
học các nội dung kinh tế, văn hoá trong khoá trình Lịch sử dân tộc ở
trường THCS còn phát triển ở học sinh năng lực tư duy và hành
động thực tiễn. Học sinh học tập, suy nghĩ theo những qui luật
chung của tư duy con người. Thực tiễn này đã được nhiều nhà khoa
học khẳng định. Tuy nhiên, do sự khác nhau của nội dung dạy học,
nên mỗi môn học góp phần phát triển tư duy học sinh theo đặc
trưng riêng. Ví như, học sinh được rèn luyện tư duy toán học qua
học tập môn Toán, hay tư duy lịch sử qua môn Lịch sử. Các môn
khoa học xã hội, trong đó có môn Lịch sử đã khẳng định vai trò của
mình trong việc hình thành tư duy cho học sinh, đặc biệt là tư duy
về nhận thức xã hội, cảm thụ các giá trị nhân văn của con người.
Cho nên, khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu các nội dung kinh tế, văn
hoá trong khoá trình Lịch sử dân tộc giáo viên có thể phát triển ở
học sinh năng lực tư duy nói chung và tư duy lịch sử nói riêng.
Thứ nhất, rèn luyện học sinh khả năng phân tích nguyên nhân,
quá trình phát sinh, phát triển của các sự kiện, hiện tượng kinh tế,

văn hoá. Điều này góp phần hình thành ở học sinh quan điểm lịch
sử khi xem xét các sự kiện, hiện tượng lịch sử nói chung, kinh tế,
văn hoá nói riêng. Thông qua từng nội dung cụ thể của khoá trình,
23
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
học sinh nhận thức được mối quan hệ tác động biện chứng giữa kinh
tế và văn hoá. Bất cứ mộ sự kiện, hiện tượng văn hoá nào cũng đều
xuất phát từ điều kiên kinh tế - xã hội nhất định. Ngược lại chính
những sự kiện, hiện tượng văn hoá đó đã phản ánh điều kiện kinh tế
- xã hội sản sinh ra nó, tác động trở lại đời sống kinh tế - xã hội và
thúc đẩy nó phát triển mạnh mẽ hơn. Ví như, sự phát triển mạnh mẽ
của nền kinh tế thời Trần (có đóng góp rất lớn vai trò của Nhà nước
phong kiến) đã tạo nên quốc gia phong kiến Đại Việt thời Trần
vững mạnh góp phần quyết định vào những chiến công oanh liệt
chống ngoại xâm của dân tộc. Đồng thời sự vươn lên mạnh mẽ của
ý thức dân tộc thời Trần với “hào khí Đông A” đã là đề tài và nguồn
cảm hứng vô tận cho các nhà văn, nhà thơ sáng tạo nên những tác
phẩm văn học mang đậm chất anh hùng ca thể hiện tính dân tộc sâu
sắc : “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn, “Bặch Đằng giang phú”
của Trương Hán Siêu… và nhiều tác phẩm bất hủ khác. Những tác
phẩm văn học này có tác dụng khêu gợi lòng yêu nước, lòng tự hào
dân tộc, độngviên giáo dục nhân dân xây dựng và bảo vệ quê hương
đất nước.
Thứ hai : Hình thành ở học sinh khả năng xác định điều kiện,
hoàn cảnh lịch sử, mối quan hệ tác động qua lại giữa kinh tế với văn
hoá và văn hoá với các lĩnh vực hoạt động khác nhau của đời sống
con người trong xã hội. Qua đó, rèn luyện năng lực đánh giá, nhẫnét
về vai trò của kinh tế, văn hoá đối với sự vận động và phát triển của
xã hội.
Thứ ba : Góp phần rèn luyện cho học sinh các thao tác tư duy

như quan sát, phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hoá… Con
đường hình thành tri thức Lịch sử cho học sinh trong dạy học Lịch
sử nói chung, dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá nói riêng đi từ
24
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
biểu tượng đến hình thành khái niệm, nắm bản chất mối liên hệ của
sự kiện để rút ra qui luật, bài học Lịch sử. Đối với học sinh THCS,
nhận thức của các em mới dừng lại ở mức độ cảm tính ham học hỏi,
quan sát… việc tạo các biểu tượng lịch sử cụ thể, sinh động trực
quan để các em quan sát, so sánh, phân tích đóng vai trò quan trọng,
trên cơ sở đó bước đầu hướng dẫn các em tổng hợp, khái quát để rút
ra qui luật, bài học Lịch sử.
Thứ tư : Bên cạnh việc rèn luyện và phát triển tư duy, dạy học
các nội dung kinh tế, văn hoá còn góp phần phát triển các năng lực
hoạt động thực hành thể hiện qua các mặt say đây :
-Khả năng tham gia, thiết kế, làm các đồ dùng trực quan phục
vụ cho việc dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá như vẽ bản đồ
kinh tế, các di sản văn hoá, phục chế một hiện vật kinh tế, văn hoá.
-Khả năng miêu tả một công trình kiến trúc, giải thích một
hiện tượng văn hoá, hiểu và phân tích được một nền kinh tế và ý
nghĩa giá trị của các thành tựu kinh tế, văn hoá.
-Tham gia vào quá trình lao động sản xuất trực tiếp hướng
nghiệp cho các em vào đời và các hoạt động công ích xã hội góp
phần phát hiện, sưu tầm các tác phẩm văn hoá, có hành động thiết
thực bảo vệ các di sản lịch sử văn hoá.
Tóm lại, dạy học các nội dung kinh tế, văn hoá trong khoá
trình Lịch sử dân tộc ở trường THCS có ý nghĩa nhiều mặt : hình
thành tri thức Lịch sử toàn diện cho học sinh, giáo dục tư tưởng đạo
đức, tình cảm, thái độ và phát triển các em năng lực tư duy, năng
lực thực hành. Để xác định cách thức, con đường thực hiện các

nhiệm vụ cơ bản trên có hiệu quả, qua đó góp phần nâng cao chất
25