Bài giảng về đục thủy tinh thể

1
Đ
ụ
c
t
hể
t
hu
ỷ
t
inh
(
TTT
)
: N
g
u
y
ên nhân
g
â
y
Bs-Ts Phạm Trọng Văn
Bộ môn Mắt; Bệnh viện Mắt trung ương
2009
ụ
ỷ
()
gy
gy
mù loà hàng đầu

Dịch tễ học
y Nguyên nhân gây mù hàng đầu trên thế giới
2
Lịch sử
y Đục TTT được mô tả từ thế kỷ 5 trước công nguyên
y Tiếng Hy lạp “Cataract” nghĩa là “thác nước” chỉ
ắ
người bị mờ m
ắ
t như nhìn qua tác nước”
y Đến giữa thế kỷ 17, đục TTT vẫn bị cho là do một
dòng chất đục chảy vào trong mắt, giống như nước từ
thác đổ xuống
Thể thuỷ tinh
y
Là mộtcấ trúc trong
Mốn
g
mắt
y
Là

một

cấ
u
trúc

trong

suốt, nằm sau mống
mắt, do các dây chằng
treo đỡ
y Không có mạch máu
g
Thể thuỷ tinh
3
Cấu trúc
y
Cơ bảnbaogồm: Nhân
y
Cơ

bản

bao

gồm:

Nhân

cứng trung tâm được
chất nhân mềm bao
quanh, ngoài cùng là
bao TTT
Cấu trúc quang học
y
Khi
ánh sáng đi qua
y

Khi

ánh

sáng

đi

qua

đồng tử, thể thuỷ tinh
hội tụ ánh sáng để tạo
ảnh rõ nét trên võng
mạc (được ví như phim
tron
g
má
y
ch
ụp
ảnh
)
gyụp )
4
Cấu trúc quang học bị hỏng
y
TTT không còn trong
y
TTT

không

còn

trong

nữa
y Ánh sáng bị tán xạ,
hay không truyền qua
được
y Các protein trong TTT
bị vón cục làm mất
tính trong suốt và đục
TTT xuất hiện
5
Triệu chứng học
y
Thị lực giảm dần không
đau, không chảy nước
ắ ề
m
ắ
t; Nhi
ề
u người không
nhận thức được vấn đề
y
Khi đục TTT rất nhiều
rồi thì thị giác bị trở
ngại

y
Thị lực nhìn xa giảm
y
Chói mắ
t
y
Trong giai đoạn sớm, ánh sáng tốt và đeo kính có thể
nhìn rõ hơn
y
Nếu thị lực giảm ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống thì
phải phẫu thuật
Lưu ý thử thị lực: Thử từng bên mắt một; Bảng treo cao vừa
phải; Không để ánh nắng mặt trời rọi thẳng vào mặt bệnh nhân
6
y
C
ó ờiôtả h
y
C
ó
ngư
ời
m
ô

tả
n
h
ư
nhìn qua lớp kính mờ

y
Thị lực giảm gây khó
đi lại, đọc sách hay
nhìn các chi tiết đồ vật
y
Khó khăn đi lại vào lúc tối trời
y
Nhìn đèn thấy quần màu
y
Cần ánh sáng mạnh hơn khi đọc sách
y
Nhìn một thành hai ở một bên mắt
y
Nhìn thấy màu sắc nhạt đi hay vàng đi
 Đau nhức, đỏ mắt, ghèn
(rử)mắt không phảilà
(rử)

mắt

không

phải

là

triệu chứng của bệnh đục
thể thuỷ tinh mà là của các
bệnh mắt khác
7

Đục thể thuỷ tinh quá chín
y
Bình thường đục TTT
y
Bình

thường

đục

TTT

không gây nguy hiểm cho
mắt: đôi khi đục TTT
trắng quá gọi là quá chín
y Gây viêm, đau nhức mắt
y
Đục TTT quá chín hiếm
y
Đục

TTT

quá

chín

hiếm

gặp và cần phải mổ gấp

Tuyến xã cần làm gì ?
y Ghi nhớ số lượng bệnh nhân bị mù do đục thể thuỷ
tinh cần tìm ra (0,28%)
Đ hị l đúáh
y
Đ
o t
hị

l
ực
đú
ng quy c
á
c
h
y Khám đồng tử (dùng đèn pin và kính lúp-Orbis cung
cấp)
y Hỏi xem bệnh nhân có mắc bệnh gì khác không
y Lập danh sách (những người có thị lực <1/10) và gửi
lên huyện
8
Tuyến xã cần làm gì ?
Thứ t
ự
H
ọ
tên TuổiGiới Đ
ị
a chỉ Th

ị
l
ự
cB
ệ
nh toàn thân
ự
ọ
ị
ị ự
ệ
1MP:
ĐNT 3m
MT: 3/10
Cao huyết áp
2 Hen xuyễn
3 Đái tháo đường
4Già yếu
Đục thể thuỷ tinh trông như thế
nào? (Tuyến xã cần nắm các hình ảnh
sau khi khám sàng lọc)
Điển hình con n
g
ươi
(
đồn
g

g ( g
tử) có maù trắng hay nâu

vàng; Có khi chỉ thấy một
chấm trắng (Đục khu trú)
9
Tuyến huyện cần làm gì?
y Nhắc nhở và thu thập danh sách gửi lên từ xã
y Hẹn khám sàng lọc lại: Thử lại thị lực, kiểm tra đồng tử, loại
trừ sơ bộ các trường hợp không phải đụcthể thuỷ tinh có
trừ

sơ

bộ

các

trường

hợp

không

phải

đục

thể

thuỷ

tinh

,
có

các bệnh viêm nhiễm ở mắt
y Bơm rửa lệ đạo và cho thuốc kháng sinh tra mắt
y Lập danh sách mổ (theo mẫu) và báo tỉnh
y Chuẩn bị vệ sinh bệnh nhân và phòng mổ (theo quy định)
Tuyến huyện cần làm gì?
Thứ
t
ự
Họ tên TuổiGiới Địa chỉ Thị lực Tình hình
l
ệ
đ
ạ
o
Bệnh mắt khác Bệnh toàn thân
ự
ệ ạ
1MP:
ĐNT 3m
MT: 3/10
MP: Nước
xuống mồm
MT: Nước
không xuống
mồm, trào tại
chỗ và đục
MP: Quặm

MT: Mộng góc
trong
Cao huyết áp
2MP: Mủ trào
ra
MT: Khôn
g

MP: Sẹo giác mạc
MT: Đã mổ đục
TTT
,

g
lôcôm
Hen xuyễn
g
thông được
,g
3 Đái tháo đường
4 Già yếu
10
Đục thể thuỷ tinh hay là cái gì
khác? (Tuyến huyện cần nắm khi
sàng lọc bệnh nhân do tuyến xã chuyển
lên)
Có mắc các bệnh viêm nhiễm tại mắt hay
không? (Bác sỹ tuyến huyện phải nắm được)
y
Để giảmtảicho

y
Để

giảm

tải

cho

ngày khám của bác
sỹ trung tâm
y Để làm giảm bớt
biến chứng nhiễm
trùng khi mổ nếu bỏ
ó
s
ót
y Loại các bệnh nhân
bị đỏ mắt, sưng nề
mắt, ghèn (rử) mắt
11
Có mắc các bệnh viêm nhiễm tại mắt hay
không? (Bác sỹ tuyến huyện phải nắm được)
Có mắc các bệnh viêm nhiễm tại mắt hay
không? (Bác sỹ tuyến huyện phải nắm được)
12
Phần dành cho các bác sỹ chuyên khoa Mắt tỉnh
y
TTT c
óbalớp:

Cấu trúc thể thuỷ tinh
y
TTT

c
ó

ba

lớp:
1/ Ngoài cùng là lớp
màng mỏng trong suốt
2/ Chất nhân mềm và
trong
3/ h
ââứ
3/
N
h
â
n trung t
â
m c
ứ
ng
4/ Đục TTT có thể xảy ra
ở bất kỳ lớp nào
Nguyên nhân đục thể thuỷ tinh
y
Do tuổi tác cao

1/ Các
g
ốc t
ự
do
g
â
y
tổn thươn
g
TTT
g ự gy g
2/ Hút thuốc và tiếp xúc với tia tử ngoại làm giải phóng ra các
gốc tự do
3/ Biến đổi cấu trúc protein TTT
y
Trẻ em cũng có thể bị đục TTT
1/ Có thể do mẹ bị sốt phát ban trong thời kỳ mang thai
ố ố ể
2/ Một s
ố
bệnh r
ố
i loạn chuy
ể
n hoá
13
Các nguy cơ gây đục thể thuỷ tinh
khác
y Tiếp xúc tia tử ngoại

y Hút thuốc lá
y Đái tháo đường
y Chấn thương mắt
y Tiền sử gia đình
y Sử dụng corticosteroid
y Tia x
ạ
ạ
y Điện giật
y Viêm nhiễm trong mắt
Đánh giá hình thái đục thể thuỷ tinh
Đụcthể thuỷ tinh sau điệngiật
Đục

thể

thuỷ

tinh

sau

điện

giật
14
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y Đục chín, sa nhân trung
tâm xuống dưới

y Đục nhân trung tâm
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y Đục dạng nan hoa y Bong bao trước
15
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y Đục vàng nâu y Đục bao sau
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y Đục phối hợp y Đục do viêm màng bồ
đào (dính đồng tử)
16
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y Lệch thể thuỷ tinh
y Teo mống mắt, mắt bị
glôcôm đã điều trị
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y Lắng đọng kim loại y Tân mạch mống mắt
17
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y Đục do dùng cortisone
y Vôi hoá bao sau
Đánh giá các hình thái đục thể
thuỷ tinh
y
Vòng Vossius (cẩnthận dây chằng Zinn yếu)

Vòng

Vossius

(cẩn

thận

dây

chằng

Zinn

yếu)
18
Chỉnh kính
y
Cầnthayđổisố kính ở
y
Cần

thay

đổi

số

kính

ở

người cao tuổi
Khám mắt bằng sinh hiển vi
y
Cho
phép khám mắtvới độ
Cho

phép

khám

mắt

với

độ

phóng đại cao
y Sử dụng khe sáng để xem
giác mạc mống mắt và thể
thuỷ tinh
y Khám và đánh giá từng
phần để phát hiện những
bấ h ờ ókí h h ớ
bấ
t t
h
ư

ờ
ng c
ó

kí
c
h
t
h
ư
ớ
c
nhỏ
19
Khám mắt có giãn đồng tử
y
Tra thu
ốc làm giãn đồng
Tra

thu
ốc

làm

giãn

đồng

tử để xem phía sau

y
Để xem mức độ đục ra
sao
y
Xem có dính sau hay
không
y
Xem đồn
g
tử có
g
iãn tốt
g g
hay không
Lưu ý: Bệnh nhân dễ bị tai nạn sau
khi tra thuốc giãn đồng tử vì
khó nhìn
Các nguyên nhân gây mờ mắt
không đau
y Đục thể thuỷ tinh
y Bon
g
võn
g
m
ạ
c
gg
ạ
y Thoái hoá hoàng điểm

y Đái tháo đường
y Glôcôm
y Tắc mạch máu võng mạc
20
Bệnh tắc mạch
y Tắc động mạch y Tắc tĩnh mạch
Bệnh đáy mắt
y Sẹo võng mạc trung tâm y Bệnh võng mạc đái tháo
đường
21
Bệnh đáy mắt
y Lỗ hoàng điểm y U hắc tố ác tính
Bệnh bong võng mạc
y Nhầm với đục thể thuỷ
tinh
y Bong VM có vết rách
22
Bệnh thị thần kinh
y Phù gai thị y Viêm gai thị
Điều trị
y
Đảm bảo kê đơn kính đầy đủ cho người cao tuổi
y
Đảm bảo chiếu sán
g
tốt tron
g
nhà
g g
y

Khi đi ra ngoài nên đeo kính râm để tránh chói mắt
y
Hạn chế đi đêm
23
y
Trước mổ bác sỹ đo kích thước mắt để chọn kích thước
của TTT nhân tạo cho phù hợp
y
Sử dụng máy siêu âm
y
Ph
ẫuthuật không kéo
Ph
ẫu

thuật

không

kéo

dài quá 1 giờ
y
Chỉ cần gây tê
y
Đôi khi gây mê vì bệnh
nhân quá sợ hay bị
mắc các bệnh toàn thân
khá
khá

c
24
y
C
óhaiđiềuxảy ra khi
y
C
ó

hai

điều

xảy

ra

khi

mổ đục thể thuỷ tinh-
Lấy TTT đục ra và đặt
một TTT nhân tạo
trong vào
Phẫu thuật tán và lấy thể thuỷ tinh
đục bằng siêu âm
y
Còn gọilàphẫuthuật
Còn

gọi

là

phẫu

thuật

phaco, tạo một đường
rạch nhỏ
25
Phẫu thuật lấy thể thuỷ tinh
y Xé bao trước (có nhuộm
Blue trypan)
y Tách nước
Phẫu thuật lấy thể thuỷ tinh
y Tán thể thuỷ tinh
Đặt thể thuỷ tinh nhân tạo