SKKN Tích hợp tiện ích của các phần mềm tin học thiết kế các sơ đồ động nhằm nâng cao hiệu quả giờ lên lớp

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TAO THANH HOÁ
Tr êng THPT Yªn §Þnh II

Tªn §Ò tµi

TÍCH HỢP TIỆN ÍCH CỦA CÁC PHẦN MỀM TIN HỌC
THIẾT KẾ CÁC SƠ ĐỒ ĐỘNG
NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIỜ LÊN LỚP



Người thực hiện : TrÞnh De
Chức vụ: TTCM
§¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THPT Yªn §Þnh II
SKKN thuộc lĩnh vực : Sinh học




Thanh Hóa năm 2013

A. §Æt vÊn ®Ò
Định hướng chung của đổi mới phương pháp là phát huy tính tích cực, tự giác, chủ
động, sáng tạo, tự học, kỹ năng vận dụng vào thực tiễn… đem lại niềm vui, tạo hứng thú
học tập cho học sinh, tận dụng được công nghệ mới nhất; khắc phục lối dạy truyền thống
truyền thụ một chiều các kiến thức có sẵn. Phát huy cao năng lực tự học, học suốt đời trong
thời đại bùng nỗ thông tin. Định hướng vào người học là quan điểm định hướng chung của
đổi mới phương pháp.
Trên nền tảng của yếu tố tích cực từ phương pháp dạy truyền thống, chúng ta đã tiếp
thu và sử dụng có hiệu quả các phương pháp dạy học tiên tiến, hiện đại với việc khai thác,
sử dụng các phương tiện dạy học, thiết bị dạy học. Tuy nhiên công nghệ thông tin- phương

tiện dạy học mà chúng ta sử dụng mới chỉ dừng lại ở việc minh họa nội dung bài học, nên
chưa thực sự trở thành công cụ nhận thức, chưa trở thành bộ phận hữu cơ của cả phương
pháp lẫn nội dung. Công nghệ thông tin được sử dụng khi dạy một số bài bằng giáo án điện
tử đơn thuần chỉ gồm các slide trình chiếu văn bản, các sơ đồ, hình vẽ tĩnh chứa đựng rất ít
thông tin. Vì vậy bài học chỉ thu hút học sinh chỉ vài phút ban đầu, càng về sau số lượng
học sinh làm việc riêng càng nhiều, mức độ hứng thú học tập giảm dần
Để khắc phục hiện trạng đó, các sơ đồ động được thiết kế sẵn trên cơ sở sử dụng tiện
ích của các phần mềm tin học có thể được xem là nguồn tư liệu phục vụ cho công tác soạn
và giảng khi cần minh họa để hình thành một khái niệm hay một quá trình sinh học phức
tạp cũng như đổi mới cách soạn bài theo hướng tích cực
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I- Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài :
a- Cơ sở lý luận
Định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được xác định trong Nghị quyêt Trung
ương 4 khóa VII, Nghị quyết Trung ương II khóa VIII, được thể chế hóa trong Luật
giáo dục, được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ giáo dục và đào tạo : “Phương pháp
giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học,
rèn luyện kỷ năng vận dụng vào thực tiễn, đem lại niềm vui, hững thú học tập cho học
sinh”.
Trong giáo dục đào tạo, công nghệ thông tin đã góp phần hiện đại hóa phương tiện,
thiết bị dạy học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học.
Theo quan điểm thông tin, học là một quá trình thu nhận thông tin có định hướng, có
sự tái tạo và phát triển thông tin, dạy là phát thông tin và giúp người học thực hiện được
quá trình trên một cách hiệu quả. Thông tín càng có giá trị nếu nó gậy được bất ngờ càng
lớn . Nếu nội dung bài học chỉ được truyền tới học sinh dưới dạng trình chiếu văn bản với
những hiệu ứng lạ mắt thì học sinh có thể sẽ kém hứng thú, tiếp thu không đầy đủ hoặc bị
phiến diện, có khi hiểu sai nội dung
Trên quan điểm đó, đổi mới phương pháp dạy học là tìm ra những phương pháp làm
tăng giá trị thông tin, trao đổi thông tin nhanh hơn, nhiều hơn và hiệu quả hơn. Sử dụng

tiện ích của các phần mềm tin học biến các sơ đồ tĩnh trong sách giáo khoa thành các sơ đồ
động sẽ làm cho kênh hình trong các bài học có hồn, tự bộc lộ bản chất của các quá trình
sinh học mà tác giả SGK muốn truyền tải và giá trị thông tin được nhân lên gấp bội.
b-C¨n cø ph¸p lý:
Căn cứ vào NQ số 40/2000 QH10, ngày 09 tháng 12 năm 2000 của Quốc hội khóa X
về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã khẳng định mục tiêu của đỏi mới chương
trình là “ Xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ
thông mới nhằm nang cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát
triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phù hợp với thực tế
và truyên thống Việt nam, tiếp cận trình độ phổ thông ở các nước phát triển trong khu vực.
c . Cơ sở thực tiễn
Với nhiều ưu thế vượt trội, dạy học với phương tiện hiện đại cho phép người thầy có
thể thực hiện được các thí nghiệm ảo, làm rõ được bản chất của các quá trình sinh học, các
khái niệm phức tạp theo trật tự lo gic, khoa học và dễ hiểu hơn
Sử dụng tiện ích của các phần mềm làm phương tiện hỗ trợ dạy học một cách hợp lý
sẽ làm cho bài giảng sinh động hơn, làm tăng tính năng động cho người học, đồng thời
khắc phục được tính đơn điệu của bài giảng ; việc viết hay không viết bảng khi dạy bằng
giáo án điện tử không còn phải bàn luận nữa !
S dng tin ớch ca cỏc phn mm to ra cỏc s ng s giỳp cho ngi dy dy
c nhng bi khú, nhng khỏi nim phc tp, trỏnh c hin tng hc tp th ng,
cú nhiu thi gian o sõu suy ngh v iu quan trng hn l hc sinh t khỏm phỏ cỏc
quỏ trỡnh sinh hc phc tp qua h thng kờnh hỡnh trong SGK v thit lp c s tng
tỏc hai chiu, hc sinh c gii phúng khi nhng cụng vic th cụng vn vt, tn thi
gian, d nhm ln, cú thi gian i sõu vo bn cht ca bi hc
Cỏc s ng c thit k nh cỏc phn mốm ng dng cú th xem l ngun t
liu b sung cho nhng t liu cú sn trờn internet, m khi cn cú th em ra phc v cho
ging dy. Nh vy vi vai trũ l phng tin h tr, cụng ngh thụng tin s giỳp cỏc s
ng c thit k sn tr thnh thit b dy hc, gúp thờm sc mnh tng hp cho h
thng cỏc phng phỏp day hc.
Qua thực tế giảng dạy, tồn tại d nhận thấy là các hoạt động dạy và học vẫn cha thực

sự khơi dậy tính chủ động học tập của học sinh . Học sinh cha đợc đặt vào những tình
huống của đời sống thực tế. Một số không ít học sinh vẫn cha hứng thú học tập, vẫn ỷ lại,
thói quen học tập thụ động vẫn bộc lộ rõ rệt.
Quỏn trit mc tiờu i mi giỏo dc ph thụng vi trng tõm l i mi phng
phỏp ging dy, ngi thy tr thnh ngi thit k, t chc, hng dn cỏc hot ng hc
tp ca hc sinh, giỳp hc sinh t chim lnh ni dung hc tp, t c mc tiờu kin
thc, k nng, thỏi m bi hc t ra. Gúp nht nhng ý tng hay ny sinh qua cỏc bi
hc v s giỳp ca cỏc ng nghip, tụi xin tp hp cỏc s ng m bn thõn ó t
thit lp cho c 3 khi b sung vo ngun t liu tham kho ( cú th s dng khi son v
ging bi ) m theo tụi nhng bi khú cú s giỳp ca cỏc s ng ny chc chn hiu
qu ca bi hc s cao hn.
II. Th c trng ca vn nghiờn cu
Cụng ngh thụng tin- phng tin dy hc m chỳng ta ó v ang s dng mi ch
dng li vic minh ha ni dung bi hc, nờn cha thc s tr thnh cụng c nhn thc,
cha tr thnh b phn hu c ca c phng phỏp ln ni dung. Cụng ngh thụng tin
c s dng khi dy n thun ch l trỡnh chiu cỏc slide vn bn, cỏc s , hỡnh v tnh
cha ng rt ớt thụng tin. Thờm vo ú cỏc hiu ng khi to cho tng slide rt d lm
phõn tỏn t tng ca hc sinh. Vỡ th bi hc ch thu hỳt hc sinh ch vi phỳt ban u,
càng về sau số lượng học sinh làm việc riêng càng nhiều, mức độ hứng thú học tập giảm
dần
Để khai thác những yếu tố tích cực của phương pháp dạy học truyền thống, tiếp thu,
sử dụng có hiệu quả các phương pháp dạy học tiên tiến, hiện đại một mặt cần tăng cường
sử dụng các phương tiện dạy học, thiết bị dạy học, một mặt cần sử dụng công nghệ hiện đại
một các hợp lý và có chọn lọc
III. Giải pháp thực hiện
Sử dụng tiện ích của các phần mềm tin học ( Paint và Power point) thiết kế nên các
sơ đồ động (có thể thay đổi tùy theo yêu cầu của người sử dụng). Các sơ đồ động được
thiết kế cho từng khối lớp có thể được xem là nguồn tư liệu tham khảo dùng để minh họa
hoặc soạn giáo án điện tử, hoặc giảng dạy cần có minh họa
1- Qui trình thiết kế một sơ đồ động

- Hình thành ý tưởng
- Tải hoặc vẽ một hình theo SGK ở Paint
- Dùng chức năng của Paint cắt hình lớn thành các hình con theo các ý cần tạo
- Nhúng vào Power point và tạo hiệu ứng theo trật tự của các quá trình sinh học
- Bảo quản vào kho tư liệu, sử dụng
2- 40 sơ đồ, hình động đã thiết kế được

Các thành phần cấu trúc của tế bào ĐV và TV

IV. Kiểm nghịệm :
C- KÕt qu¶ ki ỂM nghiÖm
TT Lớp
TN/ĐC

Sĩ số
Giỏi Khá TB CYếu
SL % SL % SL % SL %
1 A1* 46 17 36,9 19 41,3 9 19,5 1 2,1
2 A2 46 9 19,5 12 26,1 20 43,4 3 6,5
3 A3 45 7 15,5 14 31,1 23 51,1 1 2,2
4 A4* 44 12 27,2 20 45,4 10 22,7 2 4,5
( A1,A4 là lớp TN ; A2,A3, là lớp ĐC)
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
Dạy và học theo hướng tích cực không có nghĩa là gạt bỏ các phương pháp truyền
thống. Đổi mới phương pháp dạy học cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực của hệ
thống dạy học quen thuộc đồng thời cần tăng cường sử dụng có hiệu quả các phương pháp
dạy học tiên tiến, hiện đại với việc khai thác các tiện ích của các phần mềm tin học để tạo
nên các thiết bị thân thiện, dễ sử dụng hơn, hiệu quả giờ lên lớp tố hơn
Do trình độ tin học còn nhiều hạn chế, rất mong nhËn ®îc sù gãp ý cña ®«ng ®¶o b¹n
bÌ trong Ngµnh, gióp cho ®Ò tµi cã nh÷ng giải pháp hiệu quả hơn. Từ những ý tëng hay, ý
kiến đóng góp của đồng nghiệp xa gần có thể tạo nên các sơ đồ động thiÕt thùc, khoa học