NÂNG CAO NHẬN THỨC VÀ KĨ NĂNG TỰ BẢO VỆ CỦA HỌC SINH THCS ĐỐI VỚI BẠO LỰC GIỚI TRONG TRƯỜNG HỌC

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
TRƯỜNG THCS LÊ QUÍ ĐÔN
**************
ĐỀ TÀI DỰ THI KHOA HỌC, KỸ THUẬT
DÀNH CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CẤP THÀNH PHỐ
LẦN THỨ TƯ(NĂM HỌC 2014 - 2015).
Tên đề tài: NÂNG CAO NHẬN THỨC VÀ KĨ NĂNG TỰ BẢO VỆ
CỦA HỌC SINH THCS ĐỐI VỚI BẠO LỰC GIỚI TRONG
TRƯỜNG HỌC
Lĩnh vực: LĨNH VỰC: KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ HÀNH VI
NGƯỜI HƯỚNG DẪN
- Ths : Đoàn Thị Thanh Thủy
- Đơn vị công tác THCS Lê Quí Đôn
TÁC GIẢ
- Đào Ngọc Tùng Chi
- Lớp:8E Trường: THCS Lê Quí Đôn
Hà Nội, tháng 12 năm 2014
1
MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
4. Phạm vi nghiên cứu
3. Mục tiêu nghiên cứu
5. Phương pháp nghiên cứu
6. Điểm mới của đề tài
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. VẤN ĐỀ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
1.1. Đặt vấn đề
1.2. Thực trạng bạo lực học đường ở tuổi vị thành niên

1.2.1. Thực trạng vi phạm pháp luật trong cả nước ở tuổi vị thành niên
1.2.2. Thực trạng bạo lực học đường của học sinh ở các trường THCS trên
địa bàn Hà Nội
1.3. Nguyên nhân bạo lực giới ở tuổi vị thành niên
1.3.1. Nguyên nhân chủ quan
1.3.2. Nguyên nhân khách quan
1.4. Hậu quả bạo lực học đường ở tuổi vị thành niên
1.4.1. Ảnh hưởng đến bản thân học sinh
1.4.2. Ảnh hưởng đến gia đình
1.4.3. Ảnh hưởng đến nhà trường
1.4.4. Ảnh hưởng đến xã hội
1.5. Giải pháp bạo lực học đường ở tuổi vị thành niên
1.5.1. Với tự bản thân học sinh
1.5.2. Sự phối hợp giữa ngành giáo dục với các cơ quan ban ngành, sự kết
hợp giữa gia đình - nhà trường và xã hội trong giáo dục tuổi vị thành niên
1.5.3. Cải thiện môi trường văn hóa xã hội
CHƯƠNG 2. CÁC GIÁ TRỊ KĨ NĂNG SỐNG CẦN HOÀN THIỆN CHO
TUỔI VỊ THÀNH NIÊN ĐỂ BẢO VỆ BẢN THÂN TRƯỚC CÁC VẤN ĐỀ
2
XÃ HÔỊ
2.1. Kĩ năng chung
2.2. Một số kĩ năng tự bảo vệ bản thân trước các vấn đề xã hội
2.2.1. Kĩ năng về giải quyết bạo lực học đường
2.2.2. Kĩ năng về giải quyết các tình huống tệ nạn xã hội
2.3. Các kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông (trích trong
tập sách Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ thông _ nxb Giáo dục).
2.4. Giáo dục rèn luyện nhân cách của học sinh, kĩ năng tự bảo vệ thông qua
các hoạt động của nhà trường, qua các hình thức tôn giáo, qua các lớp do
quân đội tổ chức.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHẦN I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
3
Vấn đề bạo lực học đường hiện nay vẫn đang ở mức báo động cấp thiết, đang là
mối lo ngại, trăn trở của ngành giáo dục, cha mẹ học sinh và toàn xã hội. Bạo lực học
đường ở Việt Nam diễn ra không chỉ ở các thành phố lớn mà còn có ở các vùng nông
thôn, không chỉ xảy ra với các bạn học sinh nam mà còn cả với học sinh nữ và dường
như xảy ra ở các cấp học. Trên các phương tiện thông tin đại chúng chúng ta không
khó khăn để tìm thấy những thông tin về học sinh đánh nhau, thậm chí có không ít các
vụ học sinh dùng hung khí đánh nhau trong trường học, trước cổng trường, học sinh nữ
đánh nhau hội đồng gây hậu quả nghiêm trọng và bức xúc trong dư luận xã hội. Và
sẽ càng nguy hiểm hơn nếu các bạn học sinh tìm cách tự trả thù theo kiểu “xã hội đen”
mà không cần đến sự giúp đỡ của thầy cô, nhà trường.
Bạo lực học đường diễn ra với nhiều hình thức, nhiều mức độ, xuất phát do nhiều
nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân dẫn tới bạo lực học đường hiện nay là
xuất phát từ những định kiến về giới hoặc những lí do liên quan đến giới tính của các
bạn học sinh- bạo lực giới trong trường học.
Với vấn đề bạo lực giới trong trường học, chính các bạn học sinh có thể đã là nạn
nhân, người chứng kiến và thậm chí là người gây ra bạo lực. Tuy vậy, có thể chính các
bạn cũng chưa có được những hiểu biết sâu sắc: thế nào là bạo lực giới trong trường
học? những hành vi nào được xem là bạo lực giới? và làm thể nào để bản thân
mỗi học sinh chúng ta có thể tự bảo vệ bản thân và tham gia hạn chế, đẩy lùi bạo
lực giới trong trường học nhằm góp phần xây dựng trường học an toàn, thân
thiện, bình đẳng ?.
Với thuận lợi là trong năm học 2014- 2015, trường THCS Lê Quý Đôn- Cầu Giấy
là một trong 20 trường trên địa bàn Thành phố Hà Nội tham gia dự án “Trường học an
toàn, thân thiện, bình đẳng” do Tổ chức Plan tại Việt Nam và Sở GD-ĐT Hà Nội, với
sự hỗ trợ tài chính từ Quỹ Niềm tin của Liên hợp quốc để chấm dứt bạo lực đối với
phụ nữ cùng phối hợp thực hiện. Và trên cơ sở nhận thấy được những vấn đề liên quan

tới bạo lực giới trong trường học mà chính bản thân học sinh chúng ta đang quan tâm
mà chúng tôi đã nêu ở trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Nâng cao nhận thức và kĩ
năng tự bảo vệ của học sinh THCS đối với bạo lực giới trong trường học”.
PHẦN II. TỔNG QUAN VẤ ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ ĐIỂM MỚI,
4
SÁNG TẠO CỦA ĐỀ TÀI.
1. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
a. Ý nghĩa khoa học:
- Đề tài đã đánh giá, phân tích và tổng hợp các vấn đề liên quan đến bạo lực
giới trong trường học.
b. Ý nghĩa thực tiễn
- Đề tài đã tiến hành khảo sát học sinh khối 8,9 trường THCS Lê Quí Đôn về sự
hiểu biết, tự tin và cách bảo vệ bản thân trước vấn đề bạo lực giới thông qua hệ thống
câu hỏi.
- Thống kê được số liệu bạo lực giới của học sinh ở trường THCS trên địa bàn Hà
nội năm 2013.
- Đề xuất hệ thống các giải pháp và khuyến nghị đến các cơ quan chức năng, gia
đình, nhà trường và toàn xã hội giúp tuổi vị thành niên phát triển nhân cách lành mạnh;
đồng thời hướng các bạn học sinh đến các giá trị kĩ năng sống cần hoàn thiện và là
hành trang bước vào ngưỡng cửa cuộc đời, có khả năng tự bảo vệ bản thân trước các
vấn đề xã hội.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Nghiên cứu vấn đề xã hôi: bạo lực giới ở lứa tuổi vị thành niên nhằm giúp các
bạn học sinh hiểu rõ mối nguy hiểm của bạo lực giới, cách bảo vệ bản thân trước
những mối nguy đó, để không có những vấn đề đáng tiếc xảy ra và xã hội có những
mầm non mạnh mẽ và có ích cho đất nước.
3. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu bạo lực giới ở lứa tuổi vị thành niên; đồng thời nghiên cứu các giá
trị kĩ năng sống cho học sinh THCS
- Khảo sát, đánh giá, tổng hợp khái quát dựa trên các số liệu thống kê từ: học sinh

khối 8,9 về khả năng tự nhận thức bảo vệ bản thân; tình hình bạo lực giới trường
THCS Lê Quí Đôn.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp khảo sát, thống kê.
5
- Phương pháp phân tich, tổng hợp, khái quát qua các con số, số liệu đã thống kê.
- Phương pháp gặp gỡ, trao đổi, xin ý kiến giáo viên hướng dẫn về nhận định thực
trạng, chỉ ra nguyên nhân, hậu quả và đưa ra giải pháp với từng vấn đề.
5. Điểm mới của đề tài
- Khảo sát được từ học sinh khối 8,9 về sự hiểu biết, tự tin và về vấn đề bảo vệ
bản thân trước vấn đề bạo lực giới.
- Ở đúng vị trí của tuổi vị thành niên, chúng tôi lên tiếng đề xuất các giải pháp và
khuyến nghị đến các cơ quan chức năng, gia đình, nhà trường và toàn xã hội giúp tuổi
vị thành niên phát triển nhân cách lành mạnh; đồng thời trực tiếp kêu gọi và hướng các
bạn học sinh đến các giá trị kĩ năng sống cần hoàn thiện và là hành trang bước vào
ngưỡng cửa cuộc đời, có khả năng tự bảo vệ bản thân mình trước các vấn đề xã hội.
PHẦN III. QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU VÀ KẾT QUẢ
6
CHƯƠNG 1. VẤN ĐỀ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG,
BẠO LỰC GIỚI Ở TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
1.1. Đặt vấn đề
Tại cuộc họp báo chất vấn Bộ trưởng ngày 13/6/2013: Bộ trưởng Bộ Giáo dục
và đào tạo Phạm Vũ Luận cho rằng: "Tình trạng bạo lực học đường có những diễn
biến phức tạp, vấn đề đạo đức học sinh cũng có những diễn biến mới", đồng thời Bộ
trưởng khẳng định" sẽ đẩy lùi tình trạng bạo lực học đường". Cụm từ "bạo lực học
đường" được hiểu như thế nào?
- Thế nào là bạo lực học đường?
Theo tự điển Tiếng Việt, bạo lực là dùng sức mạnh để cưỡng bức, trấn áp.
Bất kể hành động nào dẫn đến (hoặc có khả năng dẫn đến) những tổn hại về thể xác,
tinh thần đối với người khác kể cả việc đe dọa thực hiện những hành động này cũng

như việc cưỡng bức, tước đoạt quyền tự do chính đáng của người khác đều được xem
là bạo lực. Bạo lực học đường đều có đề cập đến các yếu tố như xâm hại, người gây
hại, người bị hại, mội trường học đường, môi trường giáo dục… là các yếu tố quan
trọng hình thành khái niệm.
Một cách tổng quát, chúng ta có thể hiểu bạo lực học đường là những hành
vi xâm hại đến tính mạng, tài sản, sức khoẻ, tinh thần, uy tín, danh dự của người bị hại
trong môi trường học đường. Trong đề tài nghiên cứu chủ yếu đề cập tới chủ thể và đối
tượng là học sinh, những hành vi bạo lực xảy ra giữa các học sinh.
Bạo lực học đường bao gồm:
+ Bạo lực thân thể: đấm, đá, đánh đập, xô đẩy, quăng ném thứ gì đó vào
người xảy ra với học sinh
+ Bạo lực tinh thần: dọa dẫm, đe dọa, chọc ghẹo, lăng mạ, làm nhục, nói
xấu, tẩy chay xảy ra với học sinh, giữa các học sinh
+ Bạo lực tình dục: sờ mó, tốc váy, dùng lời lẽ gợi dục, khiếm nhã, hãm
hiếp, cưỡng dâm đối với học sinh, thanh thiếu niên
- Thế nào là bạo lực giới trong trường học (BLGTTH)
Theo định nghĩa do Quĩ dân số Liên hiệp quốc đưa ra, Bạo lực giới là:“ Dạng
bạo lực liên quan đến nam và nữ, trong đó, phụ nữ thường là những nạn nhân phát sinh
từ những mối quan hệ không bình quyền giữa nam và nữ; nhằm cụ thể vào một người
7
phụ nữ vì cô ấy là đàn bà, hoặc ảnh hưởng lớn đến phụ nữ; thường thể hiện sự tổn hại
về thể chất và tâm sinh lí( hăm dọa, đau khổ, ép buộc hoặc bị tước đi sự tự do trong gia
đình hoặc xã hội)… ”
Bạo lực giới trong trường học là những hành động gây tổn hại hoặc có khả năng
gây tổn hại đối với cá nhân về phương diện thể xác , tình dục hay tinh thần, xuất phát
từ những định kiến về giới hoặc những lý do liên quan đến giới tính của các em học
sinh.
Bạo lực giới trong trường học gồm các hình thức bạo lực hoặc lạm dụng đối với
học sinh xuất phát từ những định kiến giới hoặc giới tính của các em. Các hành vi có
thể bao gồm; cưỡng hiếp, đụng chạm mang tính gợi dục, lời lẽ thô tục kích dục, những

hình phạt về cơ thể, bắt nạt hoặc những lời lẽ quấy rối…
Bạo lực giới gồm:
+ Bạo lực thể xác :
+ Bạo lực tinh thần:
+ Bạo lực tình dục:
1.2. Thực trạng bạo lực học giới ở tuổi vị thành niên
1.2.1. Thực trạng vi phạm pháp luật trong cả nước ở tuổi vị thành niên
a/ Năm 2012
Theo số liệu thống kê từ đường dây nóng được Cục Bảo vệ chăm sóc trẻ em (Bộ
Lao động, Thương binh và Xã hội) công bố trong những ngày cuối năm 2012, so với
10 năm trở về trước, số vụ bạo hành tại trường học tăng gấp 13 lần (trong khi bạo hành
tại cộng đồng tăng bảy lần, bạo hành với trẻ tại gia đình tăng gấp ba lần).
b/ Năm 2013
Bạo lực học giới gia tăng, bùng phát về số lượng cũng như tính chất nghiêm
trọng của vụ việc không chỉ dừng lại ở những vụ xích mích, bắt nạt đơn thuần giữa học
trò với nhau. Hiện vấn đề này đang biến tướng với muôn hình vạn trạng, với cách hành
xử nhuốm màu bạo lực, đậm chất giang hồ.
- Đó là những vụ học sinh xích mích, căng thẳng với nhau đã bắt nạt, hại bạn
đơn thuần với nhau.
8
- Học sinh kết bè, kéo cánh thành băng nhóm, sẵn sàng đánh nhau, gây trọng
thương, thậm chí sát thương nhau chỉ vì những lý do không đâu, chỉ nhằm mục đích ra
oai, “dằn mặt”.
- Học sinh "Thanh toán" nhau như xã hội đen.
- Đau lòng hơn khi trên mạng cũng cập nhật thông tin: có vụ học sinh bị đánh
thương tích là do chính thầy giáo dạy mình hay những người thầy bị chính học sinh
của mình đánh.
- Ngoài những trường hợp như kể trên còn có những vụ: nữ sinh vùng dân tộc
đánh nhau; thầy cô giáo đánh học sinh mầm non, đánh học sinh chưa vị thành niên; rất
nhiều vụ học sinh đánh trọng thương hoặc gây ra tử vong với thầy cô giáo năm 2012;

v.v…
1.2.2. Thực trạng bạo lực giới của học sinh ở các trường THCS và THPT trên địa
bàn thành phố Hà Nội - năm 2013
a/ Số liệu khảo sát:
- Trong khoảng 6 tháng (10/2013 đến 3/2014) theo khảo sát của tổ chức Plan
Việt Nam phối hợp cùng Sở GD & ĐT Hà Nội trên quy mô khoảng 3000 học sinh tại
30 trường ở Hà Nội, tại trường học hoặc trên đường đến trường, có khoảng:
 31% học sinh bị bạo lực về thân thể
 65% học sinh bị bạo lực về tinh thần
 11% học sinh bị bạo lực về tình dục.
 Chỉ có 18,2% số HS được hỏi cho rằng trường học của các
em là tuyệt đối an toàn. Lý do chính là bởi có đến 40,6% HS đánh nhau, trêu đùa,
chọc ghẹo; 38,6% mọi người lăng mạ xúc phạm nhau trong trường; 37,8% do bị
các bạn trêu chọc’’.
Và theo khảo sát cho thấy:
 42% các em bị bạo lực thân thể, 68% bị bạo lực tinh thần và
36% hs bị bạo lực tình dục thường tự mình giải quyết mà không dám nói với bố
mẹ, thầy cô
b/ Kết luận :
9
- Như vậy, thực trạng bạo lực học đường nói chung và bạo lực giới trong trường
học nói riêng ở các trường THCS, THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội cũng trở lên
báo động.
- Điều đáng lưu ý là một tỉ lệ không nhỏ các bạn học sinh khi bị bạo lực đều
không dám nói với bố mẹ, thầy cô đều tự mình giải quyết hoặc chịu đựng từ đó ảnh
hưởng trực tiếp tới sức khỏe, tinh thần và kết quả học tập của các bạn.
1.2.3. Kết luận chung về thực trạng bạo lực giới ở tuổi vị thành niên
Thực trạng bạo lực giới gia tăng, bùng phát về số lượng cũng như tính chất
nghiêm trọng của vụ việc. Một lần nữa, nó được phản ánh rất rõ qua một câu hỏi được
đưa ra trên một diễn đàn của học sinh là: “Khi bị bắt nạt bạn thường làm gì? “ thì có

đến 50,3% các bạn học sinh chọn là đánh nhau, chỉ có 22,6% các bạn chọn nói chuyện
giảng hòa, 5,8% chọn bỏ chạy và 21,3% chọn báo cho thầy cô cha mẹ. Điều này cho
thấy đa số các bạn học sinh chọn bạo lực để giải quyết vấn đề, để bảo vệ bản thân,
giống như những chú nhím chỉ biết xù gai lên khi gặp nguy hiểm.
1.3. Nguyên nhân bạo lực giới ở tuổi vị thành niên
1.3.1. Nguyên nhân chủ quan
Thiếu kĩ năng mềm trong cuộc sống do đó khi bị các bạn trêu chọc không có
được các biện pháp xử lí thông minh kết quả dẫn đến hậu quả là bạo lực xảy ra.
Sự bất bình đẳng về quyền lực giữa người lớn và trẻ em, giữa nam với nữ trong
quan hệ là những yếu tố làm tăng cường nguy cơ bạo lực giới.
Một số học sinh muốn thoát khỏi sự trói buộc của những vai trò giới mang tính
truyền thống là nguyên nhân bị hứng chịu cả 3 hình thức bạo lực trên.
1.3.2. Nguyên nhân khách quan
Nguyên nhân từ giáo dục của gia đình: Đây là nguồn nguyên nhân chính của
bạo lực học đường. Gia đình, có tư tưởng khoán mọi trách nhiệm đều giao phó cho nhà
trường, hoặc bao bọc quá kĩ không để cho học sinh cơ hội va chạm do đó các kĩ năng
xử lý tình huống của mỗi học sinh chúng em là không có.
Một số gia đình không quan tâm đến con cái khiến cho bạn bè tụ tập với nhau và
xem những bộ phim vượt quá lứa tuổi cho phép, khi xem phim xong sẽ dẫn đến “nhu
cầu sinh lí” ở một số đối tượng. Đối tượng còn lại không đồng ý sẽ dẫn đến bạo lực
giới.
10
Nguyên nhân từ giáo dục của nhà trường: Đây cũng là nguyên nhân quan trọng
do nhà trường chỉ chú trọng dạy chữ không chăm lo đầy đủ cho việc dạy người.
Nguyên nhân từ phía giáo dục xã hội: Do tác động của mặt trái kinh tế kinh tế
thị trường, các mối quan hệ tiêu cực xã hội và truyền thông gây ra.
Nguyên nhân tâm lý từ chính bản thân người chưa thành niên: Do đặc điểm
tâm lý lứa tuổi, do người chưa thành niên không làm chủ bản thân mà ra.
Cùng với sự phát triển của kinh tế và xã hội, thanh niên ngày nay đang bị đầu độc bởi
ma lực của những trò chơi chém giết trong game, đồng thời cũng bị "nhiễm ” từ chính

những cảnh bạo hành trong gia đình và ngoài xã hội.
1.4. Hậu quả bạo lực giới ở tuổi vị thành niên
1.4.1. Ảnh hưởng đến bản thân học sinh
Bạo lực giới trong trường học gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe ( thể chất và tinh
thần) của học sinh, đẩy học sinh đến những nguy cơ như học kém, chán học hay bỏ
học, đặc biệt là những nguy cơ gây chấn thương về thể xác tinh thần, mang thai ngoài
ý muốn, hoặc mắc các bệnh truyền nhiễm.
1.4.2. Ảnh hưởng đến gia đình
Bạo lực giới trong trường học làm ảnh hưởngđến bản thân học sinh cũng như
gia đình của học sinh nhất là các trường hợp mang thương tích nặng, mang thai ngoài
ý muốn…
1.4.3. Ảnh hưởng đến nhà trường
Một số giáo viên hay sử dụng các hình phạt cơ thể đối với học sinh nam nặng
hơn so với học sinh nữ và cho rắng đó là giáo dục nam tính đối với những học sinh
nam.
Một số giáo viên khác còn có những hành vi hạ thấp, nhạo báng, châm biếm, đe
dọa, nhục mạ học sinh gây ảnh hưởng đến uy tín của nhà trường cũng như uy tín của
ngành giáo dục.
1.4.4. Ảnh hưởng đến xã hội
Hậu quả của bạo lực giới sẽ đẩy học sinh đến nguy cơ học kém, chán học, bỏ
học và đi vào các con đường tệ nạn xã hội như nghiện hút, chém giết…làm gia tăng tệ
nạn xã hội.
1.5. Giải pháp bạo lực giới ở tuổi vị thành niên
11
1.5.1. Với tự bản thân học sinh
Là học sinh, mỗi chúng ta cần trang bị cho mình những kiến thức ứng xử, những
kĩ năng sống cần thiết để tránh dẫn tới ẩu đả, giải quyết sự việc, xích mích bằng biện
pháp ôn hòa. Cần đối mặt với tẩy chay và bắt nạt, đừng để nó hạ gục bạn. Đừng để cái
tôi quá lớn lấn át lí trí mà phải biết bình tâm suy nghĩ trước mọi sự việc.
1.5.2. Sự phối hợp giữa ngành giáo dục với các cơ quan ban ngành, sự kết hợp giữa

gia đình - nhà trường và xã hội trong giáo dục tuổi vị thành niên
- Cấp độ xã hội: Hướng tới làm thay đổi, giảm thiểu những tiêu cực của bạo lực giới
thông qua công tác tuyền thông. Công tác ngăn ngừa bạo lực băng nhóm của thanh
thiếu niên được đặt ra nên hàng đầu.
- Cấp độ nhà trường: Đưa vào nhà trường những chương trình giáo dục mang tính
nhân văn xã hội, các hoạt động thân thiện, xây dựng văn hoá học đường, gia tăng yếu
tố dạy người trong giáo dục. Tích cực ngăn ngừa bạo lực qua các dấu hiệu tiền bạo lực.
- Cấp độ gia đình: Hướng tới cải thiện các mối quan hệ gia đình lành mạnh. Đối với
các học sinh có nghịch cảnh gia đình … cần được tư vấn để vượt qua khó khăn tâm lý.
- Cấp độ cá nhân: Cần có các chương trình hướng tới các nhóm học sinh cón dấu hiệu
hành vi bạo lực nguy cơ cao, có các chương trình giáo dục kỹ năng xã hội cho học
sinh. Tổ chức tư vấn, tham vấn tâm lý học đường trong các trường học để hỗ trợ học
sinh vượt qua các khó khăn tâm lý, định hướng các ứng xử lành mạnh, thân thiện.
1.5.3. Cải thiện môi trường văn hóa xã hội
Phải tạo ra môi trường giáo dục thân thiện. Một khi không tạo ra được môi
trường giáo dục, sinh sống lành mạnh thì bạo lực giới vẫn còn chỗ bám víu sinh sôi
diễn ra không với hình thức này thì hình thức khác, không lúc này thì lúc khác. Do vậy
cần có sự quan tâm đúng mức của các ngành, các giới với các cấp độ khác nhau,
nhưng những người gần gũi với học sinh là những nhân tố quan trọng nhất, cần có một
môi trường giáo dục lành mạnh ngay chính tại mỗi gia đinh, tại trường học để học sinh
có được niềm tin hơn trong sự chia sẻ về các vấn đề về giới tính.
Tóm lại: Trong việc phát hiện, ngăn chặn và giải quyết hành vi bạo lực giới thì
giáo dục nhà trường đóng vai trò chủ đạo, giáo dục gia đình đóng vai trò then chốt và
sự cộng hưởng của xã hội giữ vai trò quan trọng. Phải tăng cường sự phối hợp giữa gia
đình, nhà trường và xã hội. Trong đó, mỗi nhân tố cần làm tốt vai trò và trách nhiệm
12
của mình, đặc biệt là giáo dục gia đình, vì mỗi gia đình là một đơn vị độc lập trong khi
các nhà trường là một tập hợp có hệ thống, có chế tài quản lý và giám sát của các cơ
quan chức năng, gia đình cũng chính là tế bào của xã hội.
CHƯƠNG 2. CÁC GIÁ TRỊ KĨ NĂNG SỐNG CẦN TRANG BỊ ĐỂ TỰ BẢO VỆ

VÀ THAM GIA PHÒNG CHỐNG BẠO LỰC GIỚI TRONG TRƯỜNG HỌC
2.1. Kĩ năng chung
Ở tuổi vị thành niên, các bạn học sinh còn biết bao điều cần trau dồi để hoàn
thiện mình, đặc biệt là các kĩ năng sống cần thiết đẻ tự bảo vệ bản thân trước những
hiểm nguy ngoài xã hội. Quan trọng nhất trong số đó là kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tự
nhận thức bản thân và kĩ năng kiên định. Về kĩ năng giao tiếp, khi đứng trước sự lôi
kéo của bạn bè phải biết bảo vệ những giá trị và niềm tin của bản thân Dù có bị đả
kích như thế nào hay có những lời dụ dỗ thú vị ngon ngọt ra sao thì cũng phải là chính
mình, sáng suốt nhận định đúng sai, biết thương lượng và từ chối đúng cách, vừa
không phật lòng người khác,vừa tốt cho mình. Học cách giải quyết xung đột không
dùng bạo lực, rèn luyện khả năng giao tiếp có hiệu quả. Về kĩ năng tự nhận thức bản
thân, các bạn cần hiểu rõ bản thân, có lòng tự trọng,tự tin, biết cách đương đầu với
cảm xúc. Nhận biết được cảm xúc và những nguyên nhân của nó sẽ giúp ta quản lí
được hành động và cảm xúc của mình. Học cách đương đầu với căng thẳng, xác định
đúng giá trị bản thân. Những điều chúng ta tin và xác định đúng về bản thân sẽ giúp ta
luôn đi đúng hướng và phấn đáu đạt tới những điều tốt đẹp. Các bạn học sinh cần phải
có suy nghĩ phê phán,sáng tạo trong mọi tình huống, vấn đề gặp phải và tìm cách tốt
nhất để giải quyết. Mặc dù bạn phải kiên định trong những suy nghĩ và hành động
đúng của mình nhưng cũng cần tiếp thu những ý kiến tốt để hoàn thiện bản thân. Ngoài
13
ra học sinh chúng ta nên tự trang bị cho mình những khả năng về bơi lội, võ thuật và
sơ cứu để phòng những trường hợp bất trắc xảy ra.
2.2. Một số kĩ năng tự bảo vệ bản thân trước vấn đề bạo lực giới
2.2.1. Kĩ năng về giải quyết bạo lực giới
Trong vấn đề bạo lưc giới học sinh chúng ta cần những kĩ năng sống như thương
lượng, giải quyết xung đột không dùng bạo lực, khả năng giao tiếp hiệu quả, biết
đương đầu với cảm xúc và căng thẳng để bảo vệ bản thân trước bạo lực học đường.
Một lời nói có thể hại ta nhưng cũng có thể giúp ta nếu ta biết lựa lời,lựa tình huống.
Một thái độ đúng lúc có thể giải nguy cho ta kịp thời. “Thêm bạn, bớt thù ”, ông cha ta
đã dạy thế và nó không bao giờ là sai. Không xúc phạm bạn, giải thích hợp lí, nhẹ

nhàng giúp đối phương hiểu ra và cùng hòa giải, vấn đè sẽ được giải quyết mà không cần
phải dùng đến nắm đấm.
Trong nhiều tình huống có thể có nhiều cách lựa chọn nhưng nên chon sao cho
đúng cách để không thiệt mình, thiệt người. Đừng vì một phút nóng vội, thiếu suy nghĩ
mà để lại hậu quả về sau.
Khi đối mặt với những cảm xúc tiêu cực hay những căng thẳng của bản thân, ta
hãy hít thở sâu bình tâm suy nghĩ và tìm ra nguyên nhân để giải quyết. Lúc này, bạn có
thể nghe nhạc thật to, chạy bộ, hát, chơi với em nhỏ hay làm việc mình thích sẽ giúp
giảm stress rất hiệu quả đấy.
2.3. Các kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường
1. Kĩ năng tự nhận thức
2. Kĩ năng xác định giá trị
3. Kĩ năng kiểm soát cảm xúc
4. Kĩ năng ứng phó với căng thẳng.
5. Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ.
6. Kĩ năng thể hiện sự tự tin
7. Kĩ năng giao tiếp
8. Kĩ năng lắng nghe tích cực
9. Kĩ năng thể hiện sự cảm thông
10. Kĩ năng thương lượng.
11. Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn
12. Kĩ năng hợp tác
13. Kĩ năng tư duy phê phán
14. Kĩ năng tư duy sáng tạo.
15. Kĩ năng ra quyết định
16. Kĩ năng giải quyết vấn đề
17. Kĩ năng kiên định.
18. Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm.
19. Kĩ năng đạt mục tiêu.
20. Kĩ năng quản lý thời gian.

21. Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin.
14
Trong các buổi sinh hoạt lớp hay chào cờ đầu tuần BGH nhà trường hay giáo
viên chủ nhiệm cần có đưa những nội dung lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh. Đặc biệt là các giờ sinh hoạt giáo viên không nên dành quá nhiều thời gian kiểm
điểm hay mắng mỏ học sinh. Chúng em muốn trong giờ này chúng em được tự tổ chức
các sân chơi riêng cho chính mình bằng các câu chuyện, các trò chơi, các cuộc thi
được thiết kế theo các hình thức khác nhau. Mỗi nội dung đó chúng em sẽ tự mình rút
ra được kinh nghiệm sống cho chính mình.
2.4. Giáo dục rèn luyện nhân cách của học sinh, kĩ năng tự bảo vệ thông qua các
hoạt động của nhà trường, qua các hình thức tôn giáo, qua các lớp do quân đội tổ
chức
2.4.1. Qua các hoạt động của nhà trường
- Giáo dục học sinh kĩ năng bảo vệ.
- Hướng dẫn học sinh tự mình hiểu kiến thức về bạo lực giới, phòng chống về bạo lực giới.
- Tổ chức các hoạt động tập thể để học sinh được tham gia:
+ Đóng kịch: Theo đơn vị các lớp để dự thi trong buổi chào cờ đầu tuần.
+ Seminar: Giáo viên tổ chức nói chuyên riêng đối với các khối lớp theo chuyên đề.
+ Vẽ tranh: Có kèm theo trong phụ lục.
+ Gửi thông điệp: Qua thư, qua một số sản phẩm tự làm…
- Tổ chức học một số môn võ thuật, các câu lạc bộ TDTT khuyến khích học sinh nữ
tham gia để nâng cao sức khỏe, bảo vệ bản thân.
- Mở phòng tham vấn cho học sinh, chọn những người có kiến thức vững vàng để sẵn
sàng tư vấn cho học sinh hàng ngày. Hoạt động này có theo dõi thống kê để nắm được
tình hình
2.4.2. Các hình thức tôn giáo, đặc biệt là Đạo Phật góp phần giáo dục nhân cách
sâu sắc trên bình diện khoa học về tâm linh.
Giá trị nhân văn sâu sắc của Đạo Phật, một nhà vật lý học, cha đẻ của vật lý hiện
đại, được coi là một trong những nhà khoa học có ảnh hưởng nhất của mọi thời đại đã
từng có câu nói thế này "Tôn giáo của tương lai sẽ là một tôn giáo toàn cầu, vượt lên

trên mọi thần linh, giáo điều và thần học. Tôn giáo ấy phải bao quát cả phương diện
tự nhiên lẫn siêu nhiên, đặt trên căn bản của ý thức đạo lý, phát xuất từ kinh nghiệm
tổng thể gồm mọi lĩnh vực trên trong cái nhất thể đầy đủ ý nghĩa. Phật giáo sẽ đáp
15
ứng được các điều kiện đó. Nếu có một tôn giáo nào đương đầu với các nhu cầu của
khoa học hiện đại thì đó là Phật giáo. Phật giáo không cần xét lại quan điểm của mình
để cập nhật hóa với những khám phá mới của khoa học. Phật giáo không cần phải từ
bỏ quan điểm của mình để xu hướng theo khoa học, vì Phật giáo bao hàm cả khoa học
cũng như vượt qua khoa học " - Albert Einstein
Hiện nay, một số gia đình mải mê làm ăn mà quên đi việc chăm sóc những đứa con
của mình, kết quả khi chúng lớn lên rồi và vi phạm một số vấn đề liên quan đến pháp
luật. Một số gia đình đã bó tay trong các tình huống và không đưa ra được phương
pháp khả thi. Cuối cùng con đường mà họ lựa chọn ngắn nhất và hiệu quả nhất là rèn
luyện trong quân đội và rèn luyện và giáo dục nhân cách bằng Phật Giáo.
2.4.3. Tham gia các lớp rèn luyện của quân sự
Theo mô hình của người Hàn Quốc mỗi một người công dân đều tham gia nghĩa
vụ quân sự trước khi vào trường đời. Chính vì vậy càng được đạo tạo trong quân đội
sớm sẽ làm cho chúng em sớm có một lối sống tự lập hơn đặc biệt khi rèn luyện trong
quân đội trong 1 tháng hè ngoài việc học được một môn võ thuật để phòng thân thì
chúng em đã cứng cáp rắn rỏi hơn nhiều. Bạn đã được bố mẹ cho tham gia khóa học
trong quân đội và bạn từ một người nhút nhát, lười trong các công việc gia đình, các
công việc ở trường thì nay bạn là một người hết sức nhanh nhẹn, sẵn sàng giúp đỡ các
bạn gái trong lớp khi gặp phải việc khó, đặc biệt bạn không còn bị mọi người trêu
chọc.
CHƯƠNG III KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Khảo sát và đánh giá thực trạng bạo lực giới tại trường THCS Lê Quí Đôn;
3.1.1. Khảo sát thực trạng
Sau khi nhận được kế hoạch cuộc thi khoa học Kỹ thuật thành phố Hà Nội lần
thứ 4 (15/04/2014) kết hợp cùng dự án trường học an toàn thân thiện và bình đẳng của
các giáo viên chủ nhiệm triển khai đến các lớp, chúng em ngoài việc lắng nghe sự

tuyên truyền của giáo viên chúng em còn là những thành viên tích cực trong việc tham
gia tuyên truyền, những công việc chúng em làm được như khảo sát hiểu biết kiến thức
của các bạn về giới và giới tính, kiến thức về bạo lực giới, kiến thức về cách phòng
chống bạo lực giới.
16
Tham gia khảo sát là toàn bộ các bạn học sinh lớp 8,9 của trường được chúng em phát
các phiếu điều tra theo mẫu ( Phần phụ lục)………………
3.1.2. Đánh giá nguyên nhân thực trạng
Sau khi thu về các phiếu điều tra chúng em cho thống kê số bạn tương ứng với tỷ lệ …
……………
3.2. Tổ chức các đợt tuyên truyền về kiến thức bạo lực giới.
- Tháng 9/ 2014 phối hợp cùng với BCH Đoàn trường chúng em tổ chức phong trào thi
vẽ tranh tuyên truyền về kiến thức bạo lực giới. Phong trào này có qui mô rộng lớn
được các thầy cô chủ nhiệm ủng hộ và động viên nên hầu hết các lớp đều có học sinh
tham gia. Kết quả đã lựa chọn được …. Bức tranh đẹp, có ý nghĩa đem trưng bày. Sản
phẩm của chúng em được các bạn rất thích, qua những hình ảnh này giúp cho các bạn
một lần nữa hiểu hơn về bạo lực giới.
(Các bức tranh trưng bày được chúng em lựa chọn trong phần phụ luc.)
- Hằng tuần đội thanh niên xung kích của chúng em chia thành 5 nhóm:
Nhóm 1: Tham gia cùng phòng tham vấn của nhà trường, chúng em làm nhiệm vụ ghi
chép lại các tính huống gặp phải của các bạn, cách thức giải quyết của thầy cô, từ đó
đem nội dung này thảo luận trong giờ sinh hoạt lại đối với tất cả các bạn còn lại trong
lớp.
(Phòng tham vấn làm việc …….)
Nhóm 2: Chuyên viết kịch bản về những tiểu phẩm xung quanh vấn đề bạo lực giới, từ
những kịch bản chúng em viết được gửi đi các lớp để các lớp tham gia đóng thi giữa
các lớp.
Nhóm 3: Chuyên thiết kế những câu hỏi dưới dạng 100 câu hỏi vì sao? Hoặc dưới
dạng cuộc thi Rung chuông vàng…
Nhóm 4: Chuyên sưu tầm các đoạn phim trong quà tặng cuộc sống để đem cung cấp

trong giờ sinh hoạt để thảo luận về kĩ năng sống .
- Ngày 20/10 nhân dịp kỉ niệm ngày quốc tê phụ nữ , BGH nhà trường kết hợp với
Đòan trường tổ chức trưng bày sản phẩm và tổ chức cuộc thi tìm hiểu về giới
17
tính. Đây là dịp chúng em được thể hiện những hiểu biết của mình sau 3 tháng tìm
hiểu, và trực tiếp tuyên truyền.
3.3. Tổng kết quá trình tuyên truyền , khảo sát nhận thức của học sinh thông qua
các đợt tuyên truyền.
3.4. Các giải pháp cụ thể trong trường học
3.4.1. Đối với giáo viên
- Hướng dẫn học sinh kiến thức về giới, giới tính, bạo lực giới.
- Không để định kiến về giới xảy ra trong lớp học.
- Lắng nghe tâm sự của các em học sinh, phụ huynh học sinh trong các tình huống.
- Nâng cao khả năng nhận biết những biểu hiện lệch lạc về giới.
- Rèn luyện các em học sinh có các kĩ năng về ngăn chặn bạo lực giới.
- Khuyến khích học sinh chia sẻ những thông tin về dấu hiệu bạo lực giới trong trường,
lớp.
3.4.2. Đối với học sinh
- Thông báo kịp thời cho giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh về những vấn đề nhạy
cảm liên quan đến giới tính.
- Chia sẻ cho nhau những kinh nghiệm hiểu biết về giới thông qua các buổi tuyên
truyền, qua các giờ học…
+ Trường hợp có nguy cơ xảy ra bạo lực:
- Tránh tạo thêm mâu thuẫn với đối phương, tìm cơ hội để giải thích mọi hiêủ lầm
với đối phương nếu có.
- Thể hiện thiện chí và sự tôn trọng của mình đối với đối phương.
- Nói chuyện với bạn hay thầy cô, bố mẹ để được giúp đỡ.
+ Trường hợp bạo lực đã xảy ra:
- Bản thân cần giữ bình tĩnh.
- Cần tránh tạo thêm mâu thuẫn.

- Không được im lặng, nhẫn nhịn hay tự mình giải quyết. Cần mạnh dạn nói với
thầy cô, bố mẹ và cơ quan công an biết.
- Hô to để kêu gọi sự giúp đơẽ của mọi người.
- Gọi điện cho người thân để được giúp đỡ.
18
PHẦN IV. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. KẾT LUẬN
- Đề tài đã đánh giá, phân tích và tổng hợp các vấn đề liên quan đến bạo lực học
đường, bạo lực giới.
- Đề tài đã tiến hành khảo sát học sinh khối 8,9 ở THCS Lê Quí Đôn thuộc quận Cầu
Giấy về sự hiểu biết, tự tin và về vấn đề bảo vệ bản thân trước vấn đề bạo lực giới.
- Đề xuất hệ thống các giải pháp và khuyến nghị đến các cơ quan chức năng, gia đình,
nhà trường và toàn xã hội giúp tuổi vị thành niên phát triển nhân cách lành mạnh; đồng
thời hướng các bạn học sinh đến các giá trị kĩ năng sống cần hoàn thiện và là hành
19
trang bước vào ngưỡng cửa cuộc đời, có khả năng tự bảo vệ bản thân trước các vấn đề
xã hội.
- Đề tài đã xây dựng và hệ thống các kĩ năng sống cần thiết cho vị thành niên.
- Đưa ra được một số kết quả làm được giúp học sinh có những hiểu biết nhất định
phòng chống bạo lực giới.
2.KHUYẾN NGHỊ
Đây là lần đầu tiên học sinh THCS chúng em được tham gia vào viết các đề tài NCKH,
mặc dù được sự hướng dẫn tận tình của các thầy, các cô nhưng chúng em nhiều chỗ
cũng vẫn chưa hiểu hết. Trong khả năng hiểu biết của mình em xin mạnh dạn có một
số khuyến nghị như sau:
2. 1. Đối với nhà trường, thầy cô
- Cần thường xuyên tổ chức các buổi ngoại khóa dưới nhiều hình thức khác nhau để
học sinh chúng em được tham gia, tuyên truyền về bạo lực giới từ đây giúp chúng em
nâng cao nhận thức về vấn đề này.
- Chúng em mong muốn thầy cô gần gũi , thân thiện, lắng nghe ý kiến của chúng em

và chia sẻ với chúng em những điều thầm kín nhất.
- Các thầy cô triển khai và sử dụng hiệu quả hoạt động của phòng tham vấn học đường
để học sinh chúng em có nhiều cơ hội chia sẻ những vấn đề Bạo lực giới.
- Nhà trường cần có số điện thoại đường dây nóng để chúng em có thể cung cấp ngay
những trường hợp có thể sắp, hoặc đang xảy ra về bạo lực giới để mong có sự hỗ trợ
kịp thời của các thầy cô giáo và các bậc phụ huynh.
2. 2. Đối với cha mẹ
- Mong muốn các thầy cô truyền đạt ý kiến của chúng em đếncác bậc phụ huynh: cần
giành nhiều thời gian hơn để nói chuyện chia sẻ với chúng em các câu chuyện thầm
kín, nhạy cảm.
- Trong các câu chuyện mà con cái chia sẻ cần cởi mở hơn, đừng áp đặt chúng em phải
làm thế này, phải thế kia, sẽ làm hạn chế mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái.
- Trong gia đình chính những người cha người mẹ không được đối xử phân biệt con
trai con gái tránh để cho chúng em những suy nghĩ lệch lạc về giới.
2.3. Đối với các cấp lãnh đạo
- Đặc biệt qua đề tài này, chúng em muốn đề xuất với Bộ Giáo dục có thể triển khai
giáo dục nhân cách, văn hoá đạo đức, lối sống và rèn các giá trị kĩ năng sống cho học
sinh thành chương trình trong sách giáo khoa chính thống chứ không còn là trong các
chương trình ngoại khóa của trường.
20
- Trong thời gian nghỉ hè cần có những lớp dạy quân sự để chúng em được rèn luyện
sức khỏe và chugs em có khả năng tự bảo vệ được bản thân mình.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ thông. Nxb Giáo dục.
2. Giáo dục sức khỏe sinh sản vị thành niên . NXB Giáo dục
3. http://www. Tiengiang.edu.vn
4. Trần Thị Thúy Ninh- Trần Thị Ngân “ Hướng dẫn nhận biết một số tệ nạn và cách
phòng chống bạo lực trong nhà trường”. Nxb Hà Nội,2012
5 Th.s Nguyễn Văn Lượt “ Bạo lực học đường: Nguyên nhân và một số biện pháp hạn
chế”. Tạp chí thế giới số 864, ngày 14/12/2009.

6. />Quang-Ninh
7
8 />9 Phòng bệnh học đường
1
0
/>11 />12 />chong
13 />sinh-phan-ii.html
PHỤ LỤC
1. Một số hình ảnh trong bộ ảnh triển lãm của các bạn trong buổi tuyên
truyền phòng chống bạo lực giới.
21
22
23
2. Một số kịch bản đã tham gia tuyên truyền về phòng chống bạo lực
giới của học sinh THCS Lê Quí Đôn.
Tiểu phẩm 1:
1. Nhân vật
- Nguyên Phương: nhân vật chính (chọn HS nam trông trắng trẻo, xinh xắn) tính
cách yếu mềm, dễ khóc và thích chơi với con gái.
- Loan, Ly: (là HS nữ bình thường, ngoan ngoãn)
24
- Quang, Dũng, Hải: Nghịch ngợm, hay đi chọc ghẹo các bạn khác, nhất là nhóm
Nguyên Phương, Loan, Ly.
- Hường (hơi nam tính): Thân với nhóm Quang, Dũng, Hải.
2. Bối cảnh:
Lớp học giờ ra chơi, Nguyên Phương chạy lại chỗ Loan, Ly nhờ hoàn thiện bức tranh
tham gia dự án Trường Học an toàn, thân thiện, bình đẳng của trường. Trong lúc đang
bàn bạc, nhóm của Quang, Dung, Hải vào và lên kế hoạch chọc ghẹo Nguyên Phương.
Cuộc xung đột xảy ra khi Loan Ly đứng lên bênh vực Nguyên Phương. Họ cãi vã một
lúc, dẫn tới một cuộc xô xát nhỏ. Nguyên Phương khóc lóc, chạy bỏ đi trong sự ngỡ

ngàng của mọi người.
3. Kịch bản
Loan, Ly đang ngồi xem mấy bài học. Nguyên Phương chạy vào.
- Phương: Này các cậu ơi, giúp mình xem lại cái tranh này, xem cần tô màu và chỉnh
sửa gì không ? Tranh tham gia dự thi triển lãm tranh Trường học an toàn, bình
đẳng, thân thiện đấy (ngại ngùng)
- Loan cầm tranh giơ lên: uhm, cũng được, này, bà xem cái này phải thêm bớt gì cho
Phương đi.
- Ly: Cầm tranh, uh, Phương khéo tay nhỉ. Xem nào, chỗ này chưa được, chỗ này màu
xanh đậm hơn, chỗ này…
- Quang, Dũng, Hải và Hường đi vào
- Quang: Chào ba tiểu thư, đang làm gì mà chăm chú thế.
- Dũng, Hải, Hường: Chào các tiểu thư (nhìn Nguyễn Phương)
- Loan, Ly: nhìn chào lại khó chịu: chào các cậu.
- Nguyên Phương: Im lặng, cúi đầu, có ý định về chỗ.
\- Hường (cầm con sâu xanh- hoặc con vật nào bằng nhựa giống thật trêu Phương): tớ
cho cậu cái này này.
- Phương: sợ hãi, thét lên, chạy lùi về phía sau lưng Loan và Ly.
- Hường: cười: ôi, đúng là đồ con gái, buồn cười quá
Các bạn còn lại chỉ chỏ, cười nhạo: Đúng là cái đồ đàn bà mít ướt, Có mỗi con sâu
xanh (hoặc con vật nào khác) đã thét lên.
- Dũng: tao còn tưởng nó ngất ra đấy cơ.
25