SKKN Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh lớp 4 qua phân môn tập đọc

 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN QUỐC OAI
TRƯỜNG TIỂU HỌC YÊN SƠN-QUỐC OAI-HÀ NỘI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI
Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh lớp 4 qua phân
môn Tập đọc.

Người thực hiện: Nguyễn Thị Lập
Chức vụ :Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Yên Sơn.
Năm học : 2013-2014
1
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc.
SƠ YẾU LÝ LỊCH

Họ và tên: Nguyễn Thị Lập

Năm sinh: 1-9-1973

Chức vụ :Giáo viên.

Đơn vị công tác :Trường Tiểu học Yên Sơn.

Trình độ chuyên môn:Cao đẳng sư phạm

Hệ đào tạo :Chuyên tu

Bộ môn giảng dạy: Lớp 4
2
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỌC HIỂU CHO HỌC SINH LỚP 4
QUA PHÂN MÔN TẬP ĐỌC ”
1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong cuộc sống của con người, văn học đã có từ rất lâu và trở thành nhu
cầu không thể thiếu. Nó là tấm gương phản ánh cuộc sống của con người ở
nhiều phương diện khác nhau. Qua các tác phẩm văn học, con người tìm thấy
chính mình, thấy mọi người xung quanh và thấy cả thế giới đang sống trong đó.
Văn học là nguồn sức mạnh vô tận, nó lay động trái tim, khối óc và lý trí của
con người giúp con người ngày càng hoàn thiện hơn về tâm hồn và nhân cách.
Đến với văn học là con người đến với kho tàng tri thức đồ sộ của nhân loại,
chúng ta thấy mình càng nhỏ bé trong biển tri thức mênh mông ấy.
Mỗi cá nhân chúng ta khi sinh ra không phải là ai cũng có thể hoàn thiện
được mình về cả thể chất lẫn tinh thần. Bác Hồ vĩ đại của chúng ta khi nhận định
về nhân cách con người có nói: “Hiền dữ đâu phải là tính sẵn, phần nhiều do
giáo dục mà nên”. Chính vì vậy việc hình thành và phát triển tâm hồn cho con
người và nhất là trẻ thơ phải được coi trọng ngay từ khi còn bé.
Văn học có tác dụng rất lớn trong trường học nhưng khả năng đọc hiểu
cũng như cảm thụ văn học của học sinh và nhất là học sinh Tiểu học còn nhiều
hạn chế. Các em còn bị chi phối bởi tình cảm chủ quan nhưng các em cũng rất
dễ rung động trước cái đẹp, có cảm xúc trong sáng, có sức tưởng tượng phong
phú và tâm hồn rất nhạy cảm trước những vấn đề ảnh hưởng đến đời sống của
trẻ thơ… Chính vì vậy: Nếu chúng ta biết bồi dưỡng và phát triển năng lực đọc
và cảm nhận các bài tập đọc (tác phẩm văn học) cho các em một cách đúng đắn,
chúng ta sẽ giúp các em cảm nhận được hiệu quả, đầy đủ nhất những giá trị nội
dung cũng như nghệ thuật của tác phẩm văn học.

3
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Việc bồi dưỡng và phát triển năng lực đọc hiểu tác phẩm văn học cho
học sinh Tiểu học là một việc làm hết sức cần thiết mà mỗi giáo viên chúng ta
cần phải lưu tâm.
Muốn hiểu được bài học tốt, người học phải đọc tốt và đọc tốt ở đây là
đọc hay, đọc diễn cảm. Muốn đọc hay và đọc diễn cảm được. Thì người đọc
phải hiểu nội dung bài tập đọc.
Từ khi chương trình cải cách giáo dục thay đổi (chương trình cải cách
2000), môn Tiếng Việt cũng có sự thay đổi về cả nội dung và phương pháp dạy
học. Nhận rõ hơn tầm quan trọng giữa việc dạy văn và dạy tiếng nên trong giờ
học giáo viên đã biết kết hợp chặt chẽ hai vấn đề trên nhằm phát huy tối đa hiệu
quả giờ dạy Tập đọc.
Ở Tiểu học, việc tiếp xúc với các tác phẩm văn học chủ yếu được tiến hành
trong giờ Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Tập làm văn nhưng chủ yếu là trong
giờ Tập đọc. Qua những bài Tập đọc, học sinh không chỉ hiểu nội dung sự việc
mà còn nắm được thái độ tình cảm, sự đánh giá sự việc của tác giả và sự cảm
nhận của người đọc qua bài đọc đó. Nếu giáo viên không giúp học sinh khám
phá ra những cảm xúc, thái độ tình cảm trong tác phẩm đó có nghĩa là giáo viên
chúng ta chỉ đem đến cho học sinh một văn bản để đọc như một cái máy nhập
dữ liệu mà không cần biết đến cái đẹp , cái nhân văn chứa đựng trong đó. Chính
vì thế việc bồi dưỡng năng lực đọc hiểu văn học cho học sinh là vô cùng quan
trọng.
Trên thực tế: Việc dạy bồi dưỡng khả năng đọc hiểu văn học cho học sinh
chưa thực sự chú trọng. Với các bài tập đọc giáo viên còn nặng về thực hiện các
bước lên lớp, quy trình bài dạy và chỉ dừng lại ở mức độ tìm hiểu nội dung mà
chưa khai thác đến cái hay, cái đẹp cũng như nghệ thuật của văn chương. Học
sinh chỉ được tìm hiểu văn bản trên khía cạnh tái hiện thực mà không biết rằng
đọc hiểu văn học không phải là hoạt động phản ánh hiện thực thông thường.
- Ở hầu hết các lứa tuổi, chúng ta đều ham đọc sách, truyện (hay còn gọi

là tác phẩm văn học) và đặc biệt là học sinh Tiểu học. Qua việc đọc đó các em
4
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
đều thấy được tác dụng và những ảnh hưởng to lớn từ nội dung, nhân vật trong
mỗi tác phẩm đối với chính mình.
- Ở lớp 4, hầu hết các em đều yêu thích học môn Tập đọc. Các bài tập đọc
trong SGK đều là các tác phẩm hay được chắt lọc và đưa vào chương trình vì thế
giúp các em hiểu biết về thế giới xung quanh, biết sống, học tập và vui chơi một
cách hợp lý. Các em học tập những điều hay, lẽ phải và các vấn đề về đạo đức
con người trong các chủ điểm của môn Tiếng Việt.
Đọc hiểu văn học là quá trình cảm nhận cái đẹp, cái tinh tế của tác phẩm
văn học trong mỗi con người. Một số người trong số chúng ta còn dạy theo lối
dập khuân máy móc, chỉ chú trọng vào hoạt động của thầy, giảng giải quá nhiều.
Vô hình chung chúng ta đã đọc hiểu hộ học sinh từ lúc nào không hay. Học sinh
chỉ biết đọc hiểu theo lối chép lại cảm xúc của thầy cô mà không có sự rung
động của chính mình. Các em có thể đọc rất hay, nói rất hay nhưng cái hay đó
không phải từ trái tim cũng như tấm lòng của các em. Từ đó các em mất dần
khả năng đọc hiểu văn học, mất đi sự tự chủ của chính mình. Như vậy các em sẽ
viết văn ngày càng yếu đi, lười suy nghĩ, không có khả năng khẳng định mình.
Điều đó có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình học tập, nhận thức của trẻ cũng như
trong việc hình thành và phát triển nhân cách sau này.
Chính vì vậy việc xác định lại vị trí và tìm ra biện pháp nâng cao khả
năng đọc hiểu văn học cho học sinh lớp 4 là việc làm hết sức cần thiết và quan
trọng.
Tôi được sự phân công của nhà trường giảng dạy lớp 4 năm học 2013-2014
tôi đã áp dụng các biện pháp trên và thấy kết quả khá khả quan chính vì vậy tôi
đã mạnh dạn chọn nghiên cứu đề tài:
“ Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc”.
Áp dụng vào năm học 2013-2014.
5

 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
1.2. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ
* Mục đích:
Giáo viên: Nâng cao nhận thức của bản thân về việc giảng dạy và bồi
dưỡng học sinh khả năng đọc hiểu. Tìm ra các biện pháp khắc phục các tồn tại,
khó khăn trong quá trình giảng dạy từ đó điều chỉnh phương pháp dạy học cho
phù hợp với đối tượng học sinh.
Học sinh : - Hình thành kĩ năng đọc hiểu văn học cho học sinh.
- Phát triển tư duy sáng tạo.
- Rèn các phẩm chất cần thiết như: chăm chỉ, yêu con người, có lòng
nhân ái, giúp đỡ mọi người…
- Có phương pháp học tập sáng tạo, làm việc khoa học phù hợp với
mục đích học tập của mình.
- Yêu con người, thiên nhiên, quê hương, đất nước qua các hình ảnh gần
gũi trong các bài Tập đọc.
1.3. ĐỐI TƯỢNG PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về việc dạy đọc hiểu văn học ở phân môn
Tập đọc lớp 4.
- Nghiên cứu kĩ các bài Tập đọc Lớp 4 chương trình SGK .
- Đề xuất các biện pháp trong dạy Tập đọc để nâng cao khả năng đọc hiểu cho
học sinh lớp 4.
- Xác định tính thực thi và hiệu quả của việc dạy đọc hiểu văn học qua các bài
Tập đọc.
1.4. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Qua phân môn Tập đọc lớp 4. Trường Tiểu học Yên Sơn-huyện Quốc Oai-Hà
Nội.
- Sử dụng các giờ học ngoại khoá trong suốt năm học.
- Kết hợp với Thư viện trường, Tổng phụ trách,…
- Thời gian: Năm học 2013 – 2014
6

 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Sử dụng phương pháp tìm tòi, nghiên cứu, thu thập, phân tích; phương pháp
phân tích tổng hợp với các nội dung kiến thức của hoạt động dạy học; phương
pháp kiểm tra, rút kinh nghiệm.
2. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
2.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Văn học phản ánh cuộc sống của con người. Trong tác phẩm văn học
thường phản ánh chân thực cuộc sống và khái quát giá trị cuộc sống. Văn học
giúp con người sống có ý thức hơn, hiểu nhau hơn và mạnh mẽ hơn. Văn học
phản ánh cuộc sống đa dạng và phong phú của con người. Văn học hướng dẫn
các em đến chân trời mới lạ, giúp các em khám phá được thế giới và tự hoàn
thiện chính mình về tâm hồn, trí tuệ và nhân cách. Chính vì vậy mà khi nói về
văn học một nhà văn có nói: “Văn học là nhân học”.
- Đọc hiểu là một quá trình nhận biết những gì tinh tế nhất bằng những
rung động, cảm nhận sâu sắc, tinh tế của bản thân mình. Đọc hiểu là quá trình
cảm nhận riêng rất riêng của mỗi con người.
Đọc hiểu cần đến sự nhạy cảm tinh tế của tâm hồn để cảm nhận hết tư tưởng,
tình cảm mà tác giả gửi gắm qua tác phẩm. Qua đó người đọc thấy được cái hay,
hiểu được tác phẩm và cảm nhận được vẻ đẹp của nó.
- Quá trình đọc hiểu văn học gồm các cấp độ khác nhau sau:
+ Cấp độ ngôn ngữ và đọc hiểu ngôn từ:
Văn bản ngôn từ gồm các phương diện ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp. Người
đọc cần chú ý đến tả cảnh tả tình của tác giả, sắp xếp các âm thanh khác nhau
thành vần, thành điệu, thành tiết tấu
Đọc hiểu phương diện từ vựng của tác phẩm cần chú ý đến nghĩa của từ,
cái hay, cái đẹp của từ trong so sánh, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa
Đọc hiểu trên phương diện cấu trúc câu: Cần chú ý đến các kiểu câu, nhấn
mạnh ý, các từ ngữ gợi tả hình ảnh, nghĩa chuyển của từ có trong câu
+ Cấp độ hình tượng và đọc hiểu hình tượng:

7
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Hình tượng là lớp đời sống toả sáng sau ngôn từ. Con người đọc hiểu tác
phẩm văn học qua các chi tiết xây dựng trên hình tượng bởi vì hình tượng là sự
đan kết của các chi tiết tạo hình, tình tiết và sự kiện. Muốn các chi tiết, tình tiết
trở thành hình tượng, người đọc phải có trí tưởng tượng , khả năng liên tưởng
để tái tạo trong tâm trí và hình tượng và đặc biệt cần đến vốn sống để giúp khả
năng liên tưởng , tưởng tượng có hiệu quả hơn.
+ Cấp độ ý nghĩa của hình tượng và sự đọc hiểu ý nghĩa của hình tượng (ý
nghĩa của tác phẩm)
Đọc hiểu chỉ sâu sắc khi đạt đến độ hiểu ý nghĩa hình tượng của tác phẩm.
Ý nghĩa của tác phẩm có thể hiện trực tiếp qua ngôn ngữ của tác phẩm đồng
thời còn có những ý nghĩa mà người đọc phải nghiên cứu kĩ tác phẩm mới phát
hiện ra.
+ Cấp độ tư tưởng của tác phẩm và sự đọc hiểu ý nghĩa của tư tưởng
Tư tưởng của tác phẩm là cấp độ cao hơn ý nghĩa, chính tư tưởng tác phẩm
là một nội lực mãnh liệt, là nhu cầu bức bách khiến nhà văn cầm bút. Muốn đọc
hiểu được tư tưởng của tác phẩm cần dựa vào những lời nói trực tiếp của nhà
văn và nhân vật, có thể dựa vào lôgic của sự miêu tả và cảm hứng của tác giả
trong tác phẩm. Đó chính là chân lí, cái thiện hay sự phê phán cái ác cái xấu xa
2.2. THỰC TRẠNG DẠY TẬP ĐỌC
* Thuận lợi
Được sự quan tâm giúp đỡ của Ban giám hiệu, giáo viên thường xuyên
được bồi dưỡng, trau dồi chuyên môn qua công tác dự giờ, kiểm tra, chuyên đề,
tạo mọi điều kiện hỗ trợ giúp giáo viên giảng dạy tốt…
Bản thân giáo viên luôn phấn đấu, có lòng yêu nghề mến trẻ, tận tụy với
học sinh, tích cực thực hiện mục tiêu nhà trường đề ra. Nắm bắt phương pháp
giảng dạy và vận dụng sáng tạo.
Nhà trường luôn khuyến khích giáo viên giảng dạy bằng phương tiện
công nghệ thông tin để giúp học sinh hứng thú học tập trước phương pháp mới.

8
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Có rất nhiều tài liệu, tư liệu phục vụ cho việc soạn giảng như: Sách giáo
khoa, tư liệu tham khảo, máy tính, máy chiếu, hình ảnh, thông tin, bài giảng
tham khảo…từ mạng Internet.
Trẻ em ngay từ tuổi thơ đã sớm tiếp xúc với văn chương qua tiếng mẹ đẻ.
Thực tế những câu hát ru, những câu chuyện cổ tích hấp dẫn, những bài đồng
dao, những câu chuyện thần thoại mà các em được nghe kể đã tạo tiền đề tự
nhiên để giúp trẻ cảm nhận được cái hay cái đẹp, cái nhân văn của từng tác
phẩm. Đó chính là tiền đề để giúp trẻ cảm nhận tốt hơn các tác phẩm văn
chương sau này.
* Khó khăn:
Do khả năng đọc hiểu văn học của giáo viên chưa đồng đều, khả năng tiếp
thu và vận dụng các phương pháp dạy học mới chưa triệt để nên trong tiết dạy
Tập đọc đa số giáo viên chỉ chú trọng đến việc đọc, thực hiện theo các bước lên
lớp, đúng quy trình mà chưa đi sâu vào phần tìm hiểu nội dung, khai thác ý đồ
nghệ thuật của tác giả (mặc dù chỉ là đơn giản). Một số giáo viên lại giảng quá
kĩ các từ khó, xem nhẹ phần luyện đọc nên giờ Tập đọc lại trở thành giờ Luyện
từ. Trong các giờ Tập đọc giáo viên thường hay gọi những học sinh đọc tốt tham
gia đọc bài mà ít chú trọng đến những học sinh trung bình, nhút nhát nên giờ
học đôi khi trở thành hình thức.
Một số học sinh chưa thích đọc các tác phẩm văn học. Lí do có thể là do tác
phẩm văn học đó chưa hấp dẫn, chưa phù hợp với lứa tuổi hay không có thời
gian để đọc. Cũng có thể là các em đó chưa hiểu những điều tác giả viết hoặc có
thể những tác phẩm đó viết những điều không có thật mà em nhận thấy là không
tưởng…
9
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
2.2.1. THÀNH CÔNG, HẠN CHẾ
a.Thành công:

- Học sinh lớp 4 rất say mê nghệ thuật và đặc biệt là văn học. Có tới 90 %
các em thích đọc truyện trong đó có các tác phẩm văn học.
- Các tác phẩm các em thích đều rất phù hợp với lứa tuổi, với đặc điểm tâm, sinh
lí: như bài “Dế Mèn bênh vực kẻ yếu” - trích trong tác phẩm “Dế Mèn phiêu lưu
kí” của nhà văn Tô Hoài; “Góc sân và khoảng trời” - của nhà thơ Trần Đăng
Khoa,…Các câu chuyện trong phân môn Kể chuyện như “Búp bê của ai?”; “Sự
tích hồ Ba Bể”…
Văn học đã để lại cho các em những ấn tượng mạnh mẽ và sâu sắc. Văn
học đã có những ảnh hưởng rất lớn đối với đời sống tâm hồn các em. Hầu hết
các em đều khẳng định: Văn học giúp các em hiểu biết nhiều điều trong cuộc
sống xã hội, giúp các em hiểu biết thêm về mọi sự vật hiện tượng và thế giới
quan xung quanh ta.
Hầu hết học sinh có hứng thú khi đọc các tác phẩm có trong sách giáo khoa
Tiếng Việt 4, Số ít học sinh không thích đọc là do khả năng đọc của học sinh
còn hạn chế.
Sách giáo khoa Tiếng Việt 4 đã có nhiều cố gắng trong việc biên soạn đó là
phổ cập kiến thức Tiếng Việt qua các phân môn để rèn luyện 4 kĩ năng: nghe,
đọc, nói, viết cho học sinh. Phân môn Tập đọc tích hợp việc dạy văn với việc
dạy tiếng có nhiều ưu điểm nổi bật :
- Đưa văn bản có giá trị nghệ thuật và giá trị nội dung với nhiều thể loại khác
nhau: văn, thơ, truyện, kịch…. Như: “ Truyện cổ nước mình”( thể loại thơ-
TV4/1), “Đôi giày ba ta màu xanh”(văn) TV4/1, “ Ở vương quốc tương lai”
( kịch)- TV4/1, “Một người chính trực” ( Truỵên lịch sử)- TV4/1, “ Thư thăm
bạn” -TV4/T1- thể loại văn viết thư …
- Sách đề cập đến nhiều mặt phong phú của cuộc sống con người phù hợp với
lứa tuổi học sinh, có tác dụng giáo dục nhân cách, đạo đức và thẩm mĩ… cho
trẻ.
10
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
b. Hạn chế: Hiệu quả đọc hiểu bài đọc của học sinh phụ thuộc rất nhiều

vào sự hướng dẫn, gợi mở của người thầy. Các tác phẩm văn học ấy sẽ càng có
tác dụng cao hơn nếu người đọc đọc hiểu được các bài đọc tốt nhất. Vì vậy,
người giáo viên cần trau dồi khả năng đọc hiểu văn của chính mình để đưa ra
những biện pháp hữu hiệu giúp học sinh đọc hiểu tốt nhất tác phẩm văn học.
Ngoài ra giáo viên cũng cần chú ý đến những đối tượng học sinh chưa hứng thú
với môn học này, bằng cách gợi mở nhẹ nhàng, hướng dẫn các em từng bước từ
thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp để các em không căng thẳng mà dần dần
say mê với môn học. Đó là một trong những yếu tố quan trọng giúp các em học
tốt môn học này.
2.2.2. NGUYÊN NHÂN, CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG
Việc áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy của một số giáo viên còn
ít, có giáo viên còn ngại dạy thiết kế bài dạy và dạy trên máy chiếu. Cơ sở vật
chất chưa đáp ứng được nhu cầu, số máy chiếu ít, máy tính cá nhân còn ít do đó
nhiều giáo viên chỉ ứng dụng công nghệ thông tin cho thao giảng, dự giờ còn
thường ngày vẫn dạy theo kiểu truyền thống. Điều này chưa thật sự phát huy hết
khả năng của việc đưa công nghệ thông tin vào giảng dạy.
Đa phần học sinh tiếp thu chưa đầy đủ những nội dung giáo viên truyền
đạt, chưa biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống. Một số học sinh
rất tích cực học tập còn một số em chưa chú ý, còn làm việc riêng, khả năng tiếp
thu bài học không đồng đều và nắm nội dung bài chưa sâu. Các câu trả lời của
học sinh còn phụ thuộc nhiều vào nội dung câu văn trong bài mà chưa biết cách
chọn ý trả lời hoặc chưa biết biến câu của tác giả thành câu nói của mình. Những
điều nêu trên làm cho học sinh chưa cảm nhận được hết cái hay, cái đẹp của bài
học.
11
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
* Khảo sát thực tế
Vào đầu năm học, tôi đã khảo sát chất lượng đọc của học sinh lớp 4A và
lớp 4B kết quả cụ thể như sau:
Điểm

Lớp thực nghiệm( 4A) Lớp đối chứng (4B)
TS % TS %
1-2 0 0 0 0
3-4 0 0 0 0
5-6 8 29,6 8 32
7-8 10 37 9 36
9-10 9 33,4 8 32
TS HS 27 25
2.3. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
2.3.1. MỤC TIÊU CỦA GIẢI PHÁP, BIỆN PHÁP
Mục tiêu hàng đầu của môn Tiếng Việt ở Tiểu học là hình thành và phát
triển ở học sinh các kĩ năng: nghe, đọc, nói, viết để học tập và giao tiếp. Cụ thể
đối với lớp 4 ngoài kĩ năng đọc còn có yêu cầu về tìm hiểu nội dung bài đó là:
Bước đầu cảm nhận được vẻ đẹp của một số bài văn, bài thơ, đoạn kịch của Việt
Nam và thế giới. Nhận biết được các câu văn, hình ảnh, chi tiết có giá trị nghệ
thuật trong các bài văn, bài thơ, màn kịch đã học”.
Đọc thành tiếng để củng cố kĩ năng đọc đúng: giáo viên nghe học sinh
đọc sau đó nhận xét, gợi ý và hướng dẫn về cách phát âm, cách ngắt nghỉ, tốc độ
đọc giúp học sinh có khả năng đọc tốt hơn. Đọc thành tiếng để luyện học sinh
đọc hay (đọc diễn cảm): Giáo viên căn cứ vào nội dung, phong cách văn bản để
dẫn dắt, gợi ý học sinh tìm ra cách đọc, tập thể hiện bằng giọng đọc, bước đầu ý
thức được cách đọc nhằm diễn tả nội dung một cách tốt nhất.
Việc yêu cầu đọc diễn cảm ở mức độ nào và việc hướng dẫn luyện đọc
diễn cảm như thế nào để phát huy tính tính tích cực và sáng tạo cuả học sinh là
một vấn đề mà tôi rất quan tâm trong giờ Tập đọc. Một trong những biện pháp
hiệu quả là để bồi dưỡng đọc hiểu là đọc diễn cảm có sáng tạo. Giúp trẻ nâng
12
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
cao khả năng cảm xúc thẩm mĩ và kích thích các em khám phá cái hay, cái đẹp
của văn chương.

Muốn dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động học tập của người học
giáo viên cần phải tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh nhằm
mục đích:
- Huy động khả năng của từng học sinh để khám phá, tìm tòi ra nội dung
của bài Tập đọc.
- Tạo điều kiện và có phương tiện để học sinh phát hiện ra các tình huống
và có cách giải quyết các tình huống đó theo hướng tích cực.
- Phát triển năng lực của mỗi cá nhân, tạo cho các em có niềm tin, hứng
thú và sự say mê trong học tập.
Mục đích của việc dạy Tập đọc ở Tiểu học là dạy Tiếng Việt kết hợp với
dạy văn. Trong chương trình dạy Tiếng Việt ở bậc Tiểu học, phân môn Tập đọc
có vị trí quan trọng hàng đầu. Dạy tốt phân môn này là đáp ứng một trong 4 kĩ
năng sử dụng Tiếng Việt là kĩ năng đọc. Trước tiên Tập đọc là rèn kĩ năng đọc
đúng sau đó là đọc nhanh và đọc diễn cảm. Nhờ đó học sinh sẽ có những hiểu
biết về văn học, ngôn ngữ và ngược lại khi hiểu những văn bản học sinh sẽ đọc
đúng và diễn cảm.
- Với mục đích của phân môn Tập đọc: dạy đọc hiểu, giúp học sinh đọc
hiểu tốt văn học và hiểu ngôn ngữ của văn chương. Đọc hiểu được bài văn có
tác dụng giáo dục tình cảm, đạo đức cao đẹp cho học sinh, đồng thời phát huy
tính sáng tạo và khả năng tư duy, khả năng phân tích, tổng hợp, khái quát hoá
và trừu tượng hoá cho học sinh.
Chương trình Tập đọc ở Tiểu học và nhất là ở lớp 4, các bài văn đưa vào
trong chương trình đều được lựa chọn, có nội dung hay cả về nội dung và nghệ
thuật và có tính giáo dục sâu sắc đối với học sinh. Đặc biệt, đối với những bài
văn miêu tả có rất nhiều những hình ảnh đẹp, âm thanh sinh động và cả màu sắc
tươi sáng giúp học sinh cảm nhận. Trên nền ngôn ngữ ấy , học sinh có thể tưởng
13
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
tượng ra một bức tranh thiên nhiên vô cùng tươi đẹp, từ đó giáo dục học sinh
yêu đất nước, yêu quê hương và yêu con người.

2.3.2. NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN
Biện pháp 1: Nắm vững mức độ, yêu cầu về kĩ năng đọc hiểu lớp 4
a. Hiểu nghĩa các từ ngữ trong bài:
Hiểu nghĩa của các từ ngữ trong bài là yêu cầu đầu tiên với người đọc.
Sách Tiếng Việt 4 bước đầu hướng dẫn học sinh hiểu cách cảm nhận nghĩa cuả
các từ ngữ trong văn cảnh cụ thể của bài.
Ví dụ: Câu hỏi: Vì sao chú bé Hiền được gọi là “ông Trạng thả diều”? - Trong
bài “Ông Trạng thả diều”- TV4/1. Học sinh cần dựa vào những điều đã được nói
đến trong bài để nêu được vì cậu bé Hiền là một cậu bé thông minh, ham học
hỏi, có ý chí vượt khó, đỗ Trạng nguyên khi mới 13 tuổi, cái tuổi mà trẻ em vẫn
ham thả diều, đá bóng. Nguyễn Hiền đỗ Trạng nguyên nhưng vẫn thích thả diều
vì thế mà được gọi là “Ông Trạng thả diều”.
Ở những bài Tập đọc thuộc văn bản nghệ thuật, việc hiểu ý nghĩa một số
từ ngữ có giá trị nghệ thuật là yêu cầu rất quan trọng. Ở nhiều bài, nhà văn, nhà
thơ đã rất tinh tế trong cách sáng tác. Vì vậy giáo viên phải có biện pháp giúp
học sinh huy động vốn hiểu biết của mình để phát hiện và chiếm lĩnh kiến thức
đó một cách sáng tạo.
Ví dụ: Trong bài “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”, ( TV4/1)
nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm có viết:
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Hình ảnh “mặt trời” được diễn tả trong hai câu cuối của đoạn thơ với hai ý
nghĩa khác nhau.
14
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
- Trong câu “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi”, hình ảnh “mặt trời” gợi
cho ta nghĩ đến nguồn ánh sáng và những tia nắng ấm áp giúp cho cây bắp lớn
lên. hạt bắp thêm chắc mẩy. Vì vậy, có thể nói là “mặt trời của bắp”

- Trong câu “Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”, hình ảnh “mặt trời” gợi
cho ta liên tưởng đến em bé (người con) đang nằm trên lưng mẹ. Em bé được
mẹ che chở bằng tình yêu thương. Em bé là niềm hi vọng lớn lao và đẹp đẽ của
người mẹ. Vì vậy, có thể nói: em là “mặt trời của mẹ”
Trong câu thơ cuối, “mặt trời” được dùng với phép ẩn dụ (so sánh ngầm).
Những yêu cầu như bài học này sẽ để lại trong học sinh ấn tượng về nghệ
thuật dùng từ độc đáo của nhà văn, từ đó biết chú ý tìm hiểu và thưởng thức vẻ
đẹp của ngôn từ cùng như sự sáng tạo của nhà văn.
* Trong một số tác phẩm văn học vốn hàm xúc và có nhiều tầng ý nghĩa.
Việc đọc hiểu văn bản nghệ thuật thực chất là công việc khai thác hàm ý ẩn sâu
trong câu, chữ, hình ảnh, hình tượng của tác phẩm. Đối với học sinh Tiểu học,
yêu cầu này là tương đối khó đối với các em. Tuy nhiên một bài Tập đọc, trong
ngữ cảnh thuận lợi sách giáo khoa vẫn đưa ra những câu hỏi yêu cầu tìm hàm ý
của câu văn, câu thơ.
Ví dụ: Trong bài Tre Việt Nam của nhà thơ Nguyễn Duy (TV4/1) có đoạn
Bão bùng thân bọc lấy thân
Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm.
Thương nhau tre chẳng ở riêng
Luỹ thành từ đó mà nên hỡi người.
-Trong đoạn thơ này, tác giả sử dụng cách nói nhân hoá để nói về những
phẩm chất tốt đẹp của tre: sự đùm bọc, đoàn kết. Nhân hoá ở đây nghĩa là gán
cho tre những đặc tính của người: những thân tre bao bọc, che chở cho nhau; tay
tre ôm níu nhau quấn quýt; họ hàng nhà tre sống quây quần, ấm cúng bên
nhau…
- Cách nói nhân hoá làm cho cảnh vật trở nên sinh động. Những cây tre như
những sinh thể mang hồn người.
15
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Cách nói này giúp tác giả thể hiện được hai tầng nghĩa: vừa nói được những
phẩm chất tốt đẹp của cây tre Việt Nam, vừa nói được những phẩm chất tốt đẹp,

những truyền thống cao đẹp của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam.
Như vậy việc hướng dẫn học sinh khai thác hàm ý của lời nói một cách
hợp lí đảm bảo tính vừa sức của sách Tiếng Việt 4 và giúp học sinh làm quen
với kĩ năng đọc hiểu , khám phá những tầng nghĩa sâu xa của tác phẩm văn học
làm tiền đề cho học sinh học tiếp lên các lớp học trên.
b. Cảm nhận hình ảnh, tái hiện hình ảnh
Một trong những đặc điểm của văn bản nghệ thuật là giàu hình ảnh. Sách
Tiếng Việt 4 dạy cho các em biết cảm nhận hình ảnh trong các tác phẩm văn học
nhưng không yêu cầu các em phải nêu rõ thế nào là hình ảnh? Các câu hỏi đưa
ra cho học sinh thường đã hàm chứa gợi ý để các em có thể tự cảm nhận được
các hình ảnh trong bài học.
Ví dụ: Trong bài “ Bè xuôi sông La”, TV4/2 nhà thơ Vũ Duy Thông có viết:
Sông La ơi sông La
Trong veo như ánh mắt
Bờ tre xanh im mát
Mươn mướt đôi hàng mi
Hãy cho biết: Đoạn thơ miêu tả những nét đẹp gì của dòng sông La. Qua
đoạn thơ, em thấy dược tình cảm của tác giả với dòng sông quê hương như thế
nào?
Giáo viên hướng dẫn để học sinh thấy: Nước sông La “Trong veo như ánh
mắt”: ý nói nước sông rất trong như ánh mắt trong trẻo và chứa chan tình cảm
của con người.
- Bờ tre xanh mát bên sông “Mươn mướt đôi hàng mi”: ý nói bờ tre rất đẹp,
đẹp như hàng mi “mươn mướt” (bóng láng và mỡ màng, nhìn thấy thích mắt)
trên đôi mắt của con người.
Qua đoạn thơ ta thấy được tình cảm yêu thương tha thiết và gắn bó sâu
nặng của tác giả đối với dòng sông quê hương.
16
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Với các câu hỏi dạng như trên, qua nhiều bài Tập đọc, học sinh dần dần tự

nhận biết được những hình ảnh gợi ra trong đoạn văn, đoạn thơ. Từ đó trí tưởng
tượng của các em sẽ được phát huy, khả năng hiểu hình tượng văn học dần hình
thành và phát triển.
- Để hướng dẫn học sinh cảm nhận được những hình ảnh nghệ thuật, TV4
đã đưa ra nhiều câu hỏi khác nhau tạo hứng thú, tìm tòi và khám phá của học sinh.
Ví dụ: * Trong bài tập đọc “ Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận TV4- tập 2,
câu hỏi 3 như sau: Tìm những hình ảnh nói lên vẻ đẹp huy hoàng của biển.
* Trong bài tập đọc “ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ” của
Nguyễn Khoa Điềm- TV4 - tập 2 có các câu hỏi:
- Em hiểu thế nào là: “ Những em bé lớn trên lưng mẹ”
- Tìm những hình ảnh đẹp nói lên tình yêu thương và niềm hi vọng của
người mẹ đối với con.
- Theo em cái đẹp thể hiện trong bài thơ này là gì?
Giáo viên cần gợi ý hoặc tách nhỏ yêu cầu của câu hỏi để học sinh dễ trả lời. Có
thể tổ chức cho học sinh thảo luận theo nhóm bàn hoặc nhóm lớn, sau đó đại
diện các nhóm trả lời, các nhóm khác bổ sung thêm. Học sinh cần đưa ra được
các ý:
- Câu nói “ những em bé lớn trên lưng mẹ” : Nói đến những người phụ
nữ miền núi đi đâu, làm gì cũng địu con trên lưng. Những em bé ấy cả những lúc
ngủ hay lúc thức chơi cũng nằm trên lưng mẹ. Người mẹ lấy bờ vai gầy làm gối,
vừa làm việc lưng vừa đung đưa như đưa nôi, hát thành lời bằng trái tim yêu
thương của người mẹ những bài hát để ru con ngủ hết ngày này sang ngày khác
và em đã lớn lên trên lưng của mẹ.
- Những hình ảnh đẹp nói lên tình yêu thương của người mẹ đối với con:
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời, mẹ thương A-kay, mặt trời của mẹ em nằm
trên lưng. Hình ảnh nói lên niềm hi vọng của người mẹ đối với con: Mai sau con
lớn vung chày lún sân.
17
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
- Cái đẹp thể hiện trong bài thơ là thể hiện được lòng yêu nước thiết tha

và tình thương con của mẹ.
Thực tế trong quá trình dạy học, giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo trong
việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu, cảm nhận các hình ảnh trong bài văn, bài thơ,
trong các tác phẩm mà các em được học.
* Một số bài tập yêu cầu học sinh tái hiện hình ảnh, cảnh vật mà các em hình
dung và cảm nhận được. Với yêu cầu này học sinh trở thành người “ Đồng sáng
tạo”. Các em chỉ có thể thực hiện tốt yêu cầu này khi khi hiểu được hình ảnh
nghệ thuật. Các em phải miêu tả lại bằng lời của chính mình. Lời miêu tả của
các em có bóng dáng của hình ảnh, cảnh vật được miêu tả trong bài học.
Ví dụ: Trong bài “ Mẹ ốm” của nhà thơ Trần Đăng Khoa - TV 4/1
Em hiểu những câu thơ sau muốn nói điều gì?
Lá trần khô giữa cơi trầu
Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy nay
Cánh màn khép lỏng cả ngày
Ruộng vườn vắng mẹ cuốc cày sớm hôm.
Với câu hỏi này có thể học sinh không trả lời được ngay. Tôi sẽ gợi ý : Em
hãy hình dung khi mẹ không bị ốm thì lá trầu, Truyện Kiều, ruộng vườn sẽ như
thế nào? (lá trầu tươi để mẹ ăn trầu, Truyện kiều sẽ mở để mẹ đọc, mẹ sẽ ra
ruộng vườn đề làm việc,…) từ đó học sinh sẽ có tìm được nội dung của đoạn thơ.
- Những câu thơ trên gợi lên hình ảnh không bình thường của lá trầu, Truyện
Kiều, ruộng vườn, cánh màn khi mẹ ốm. Lá trầu xanh mọi khi giờ để khô vì mẹ
ốm không ăn được. Lúc khỏe mẹ hay đọc Truyện Kiều nhưng nay những trang
sách đã gấp lại, rồi việc đồng áng cũng chẳng có người chăm nom. Cánh màn
khép lỏng cả ngày làm cho mọi vật thêm buồn hơn khi mẹ ốm.
Tái hiện lại hình ảnh, cảnh vật mà các em hình dung và cảm nhận được
khi đọc bài là cách thức kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu của học sinh,
đánh giá khả năng diễn đạt của học sinh đồng thời cũng là một cách để rèn cho
học sinh kĩ năng sắp xếp dàn ý cho bài văn.
18
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc

c. Nhận xét về nhân vật, về chi tiết nhân vật, biện pháp nghệ thuật.
Việc luyện cho học sinh biết nhận xét nhân vật, chi tiết, biện pháp nghệ
thuật… là rất cần thiết bởi nó phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của người học trong quá trình đọc hiểu và học tập. Thông qua đó học sinh biết
bộc lộ cảm xúc, cách nghĩ của mình trước những vấn đề của cuộc sống. Trong
nhiều bài tập đọc: học sinh được khuyến khích phát biểu nhận xét riêng của
mình về nhân vật (cử chỉ, lời nói, hành động, phẩm chất…), về các biện pháp
nghệ thuật làm nên cái hay, cái đẹp của tác phẩm.
Ví dụ:
- Theo em, nhờ đâu mà Bạch Thái Bưởi thành công? (Vua tàu thủy Bạch
Thái Bưởi - TV4/1)
- Theo em, học sinh phải rèn luyện những phẩm chất gì? Lấy ví dụ về
những biểu hiện của một học sinh không có ý chí ? (Có chí thì nên- TV4/1).
- Nêu cảm nghĩ của em về nhân vật Ga- vrốt. (Ga- vrốt ngoài chiến lũy-
TV4- Tập 2).
Với những câu hỏi nêu trên , học sinh luôn đặt mình trong tình huống có
vấn đề để các em bộc lộ cách hiểu, cách nghĩ cách đánh giá của riêng mình về
một nhân vật hoặc một vấn đề phù hợp với lứa tuổi.
d. Nhận biết về tư tưởng, tình cảm của tác giả
Mỗi tác phẩm văn học là một thông điệp của nhà văn gửi tới bạn đọc.
Người đọc cần phải cảm nhận được thông điệp đó mới thực sự thấu hiểu tác
phẩm. Sách Tiếng Việt 4 đã chú ý tới việc luyện cho hoc sinh biết chia sẻ cảm
xúc, tâm tình với tác giả và ý thức tìm hiểu khám phá những điều tác giả gửi
gắm trong tác phẩm. Nhiều câu hỏi của bài Tập đọc yêu cầu học sinh bộc lộ cảm
nhận của mình về tâm trạng, cảm xúc, thái độ, nỗi lòng của nhà văn, nhà thơ.
Ví dụ:
+ Theo em tác giả viết bài thơ này để làm gì?
a. Kể chuyện Cáo gian ác mắc mưu Gà Trống.
b. Kể chuyện gà Trống đã làm Cáo sợ mất vía.
19

 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
c. Khuyên người ta đừng vội tin những lời nói ngọt ngào.
( Gà Trống và Cáo- TV4- Tập 1)
+ Tác giả của bài văn đã làm gì để động viên cậu bé Lái trong ngày đầu
đến lớp? Tại sao tác giả lại chọn cách như vậy? (Đôi giày ba ta màu xanh-
TV4/1).
+ Bài thơ thể hiện tình cảm của tác giả đối với quê hương đất nước như
thế nào? (Trăng ơi từ đâu đến- TV4/2).
+ Bài văn thể hiện tình cảm của tác giả đối với cảnh đẹp Sa Pa như thế
nào? (Đường đi Sa Pa - TV4/2).
Qua những câu hỏi như trên, sách giáo khoa đã bước đầu hình thành ở
học sinh năng lực đồng cảm, chia sẻ với những nỗi niềm, những tâm sự của tác
giả nói riêng và của mọi người xung quanh các em nói chung.
e. Hiểu ý nghĩa, giá trị của tác phẩm
Sự tồn tại cuả mỗi tác phẩm trong cuộc đời bao giờ cũng mang một ý
nghĩa riêng, giá trị riêng. Yêu cầu học sinh tìm hiểu được ý nghĩa, giá trị của tác
phẩm được học là muốn từng bước rèn cho các em khả năng khái quát hoá văn
bản học tập, đây là một thao tác tư duy rất cần thiết với mỗi người trong quá
trình học tập và trong cuộc sống. Với học sinh lớp 4, chương trình sách giáo
khoa đưa ra những câu hỏi phù hợp với lứa tuổi và trình độ nhận thức của trẻ,
chỉ yêu cầu học sinh trả lời ở mức đơn giản, phù hợp với nội dung bài học.
Ví dụ:
- Nêu ý nghĩa của bài thơ ? (Bài thơ về Tiểu đội xe không kính- TV4/2).
- Câu chuyện giúp em hiểu những gì về các nhà thám hiểm?( Hơn một
nghìn ngày vòng quanh trái đất- TV 4- tập 2)
Với những câu hỏi tìm hiểu như trên, Sánh giáo khoa TV4 đã chuẩn bị
cho học sinh một kiến thức vững vàng, tự tin để học tiếp lên các lớp trên. Nhiều
bài đọc có giá trị thẩm mĩ cao sẽ theo các em suốt tuổi học đường, góp phần
hình thành cho các em hứng thú học tập, lòng say mê tìm hiểu thế giới xung
quanh qua các tác phẩm văn học.

20
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Biện pháp 2: Hướng dẫn học sinh luyện đọc trong giờ Tập đọc
(Học sinh tiếp xúc trực tiếp với tác phẩm)
a. Đọc thành tiếng:
- Đối với văn bản nghệ thuật: Giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc diễn
cảm thông qua việc dẫn dắt, gợi mở học sinh thể hiện tình cảm, thái độ qua
giọng đọc phù hợp với hình ảnh, cảm xúc trong bài trong bài văn, đoạn kịch hay
bài thơ. Đọc diễn cảm còn phụ thuộc vào sự cảm nhận riêng của từng cá nhân
học sinh. Chính vì vậy giáo viên cần khuyến khích học sinh đọc sáng tạo, không
nên áp đặt một cách đọc khuôn mẫu.
Giáo viên tổ chức luyện đọc thành tiếng qua nhiều hình thức: Đọc cá
nhân( đọc riêng lẻ, đọc nối tiếp từng câu, đoạn,…); đọc đồng thanh khi cần thiết
trong trường hợp cần khắc sâu ấn tượng về nhịp điệu đọc của đoạn văn, bài thơ;
giúp học sinh dễ dàng ghi nhớ đoạn văn, bài thơ cần đọc thuộc. Thay đổi hoạt
động trong giờ học, tạo không khí hào hứng cho lớp học. Tổ chức cho học sinh
đọc phân vai( phối hợp nhiều học sinh đọc và mỗi học sinh diễn tả được một
trạng thái tâm lí của một nhân vật…).
b. Đọc thầm
Đọc thầm với tốc độ nhanh và hiệu quả cao: nắm bắt đúng, đủ thông tin
cơ bản, đọc hiểu tốt nghệ thuật trong thời gian ngắn. Đây là mục đích yêu cầu cơ
bản của hoạt động đọc nói đúng. Đọc thầm để tìm hiểu bài theo yêu cầu đề ra
(trả lời câu hỏi hoặc thực hiện bài tập ngắn). Giáo viên cần giao nhiệm vụ cụ thể
cho học sinh nhằm định hướng trong việc đọc hiểu( đọc đoạn văn hay khổ thơ
nào), đọc để biết hay để hiểu họăc là để trả lời trước lớp). Từng bước hình thành
thói quen đọc thầm cho học sinh, tập trung chú ý khi đọc thầm để thu hút thông
tin một cách đầy đủ và cảm nhận được văn bản.
Đọc thầm (đọc lướt) để nắm nội dung, tóm tắt nội dung, ý chính, chọn ý
cho phù hợp… Giáo viên cần từng bước đề ra nhiệm vụ hay yêu cầu từ dễ đến
khó cho học sinh làm quen dần với cách đọc thầm nhanh( để phát hiện những

từ ngữ được lặp lại, gợi tả, nhân hoá,…). Đọc thầm để tìn hiểu nội dung của
21
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
từng đoạn, để biết cảm xúc của tác giả hay tình cảm mà tác giả muốn gửi gắm
trong bài văn, bài thơ, kịch bản,… Đọc lướt toàn bài để tìm ra hành động hay
tính cách của nhân vật…
Giáo viên cần luyện đọc cho học sinh đọc thầm nhanh có hiệu quả cao nhất
để học sinh nắm được nội dung bài.
Luyện đọc tốt trong giờ Tập đọc sẽ góp phần giúp học sinh đọc hiểu
được tác phẩm.
Biện pháp 3: Hướng dẫn tìm hiểu bài có hiệu quả.
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhằm mục đích trau dồi kĩ năng
đọc - hiểu nắm bắt thông tin, góp phần nâng cao năng lực đọc hiểu và tạo cơ sở
cho học sinh luyện đọc diễn cảm.
Để hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài đạt kết quả tốt, ngay khi học sinh tiếp
cận văn bản chúng ta đã nêu yêu cầu nhằm giúp học sinh nắm được mục đích
đọc đúng (luyện đọc), giáo viên cần giúp các em hiểu nghĩa một số từ ngữ có tác
dụng góp phần nâng cao kĩ năng đọc - hiểu từ ngữ được chú giải ở sách giáo
khoa, từ ngữ phổ thông mà học sinh chưa quen, các từ ngữ quan trọng giúp hiểu
nôị dung bài hoặc các từ ngữ gợi tả hình ảnh, âm thanh nổi bật trong bài… Dựa
vào các câu hỏi, bài tập trong sách giáo khoa, giáo viên hướng dẫn học sinh tìm
hiểu bài theo một số yêu cầu sau:
- Nêu rõ câu hỏi, định hướng cho học sinh đọc thầm( đoạn, cả bài); trả lời
đúng nội dung yêu cầu của câu hỏi. Có thể kết hợp cho một học sinh đọc thành
tiếng, những học sinh khác đọc thầm sau đó trao đổi, thảo luận theo
nhóm( nhóm đôi, nhóm bàn…) vấn đề giáo viên nêu ra.
Ví dụ: Trong bài: “ Điều ước của vua Mi - đát” (TV4/1), giáo viên gọi
một học sinh đọc thành tiếng, cả lớp đọc thầm đoạn cuối của bài và cho cô biết :
Vua Mi - đát đã hiểu ra điều gì? (Câu hỏi4). (Hạnh phúc không thể xây dựng
bằng ước muốn tham lam).

22
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
- Tuỳ theo trình độ của học sinh, giáo viên có thể cho học sinh trả lời hết
câu hỏi hoặc tách câu hỏi ra làm nhiều câu hỏi nhỏ hoặc gợi mở, dẫn dắt thêm
cho học sinh.
Ví dụ: Trong bài Chú Đất Nung - TV4/1 câu hỏi: Theo em câu nói “cộc
tuếch” của Đất Nung có ý nghĩa gì? (Câu hỏi 3)
Trên thực tế câu hỏi này rất khó đối với học sinh. Tôi phải cho học sinh
nhắc lại câu nói “cộc tuếch” của Đất Nung: “ Vì các đằng ấy ở trong lọ thủy tinh
mà.” Sau khi học sinh nhắc lại rồi tôi hỏi tiếp: Vậy khi ở trong lọ thủy tinh thì có
được tiếp xúc với không khí và ánh sáng, nhiệt độ hoặc mọi va chạm bên ngoài
không?
Từ đó các em thấy câu nói của Đất Nung có ý nghĩa đó là: Muốn trở thành
người khỏe mạnh, làm được nhiều việc có ích thì phải có can đảm, dám nung
mình qua lửa hay chính là phải trải qua các gian nan, thử thách.
+ Quá trình tìm hiểu bài, giáo viên cần yêu cầu học sinh giải nghĩa từ ngữ
để hiểu nội dung bài, ý nghĩa bài học. Khi tiếp xúc với văn bản từ bước luyện
đọc , để tìm hiểu nội dung bài học học sinh cần hiểu nghĩa các từ khó. Việc tìm
hiểu từ ngữ được thực hiện nhẹ nhàng, kết hợp với luyện đọc vừa giúp cho học
sinh đọc tốt và chuẩn bị cho việc tìm hiểu bài được thuận lợi. Khi hướng dẫn
học sinh tìm hiểu bài theo các câu hỏi, bài tập trong sách giáo khoa, giáo viên
cần giúp học sinh nắm vững được ý chính và hiểu nội dung bài, bước đầu phát
hiện giá trị của một số biện pháp nghệ thuật trong các văn bản. Giai đoạn luyện
đọc đã giải nghĩa từ ngữ khó nên ở phần tìm hiểu bài chúng ta không nên giải
nghĩa nữa để tránh mất thời gian và giờ tập đọc lại thiên về dạy từ ngữ. Tuy vậy,
vẫn có những bài mà có những từ ngữ được sử dụng có tính nghệ thuật cao hoặc
sử dụng đúng lúc, đúng chỗ thì giáo viên vẫn cần giúp đỡ học sinh hiểu sâu hơn
nội dung của từ ngữ đó và giá trị nội dung, nghệ thuật của nó.
Ví dụ: Bài “ Dế Mèn bênh vực kẻ yếu” của Tô Hoài - TV4/1
Câu hỏi 4: Nêu hình ảnh nhân hóa mà em thích? Cho biết vì sao em thích.

23
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Học sinh nêu ra các hình ảnh so sánh trong bài như: người bự những phấn
như mới lột, hai cánh mỏng như cánh bướm non, Từ hình ảnh so sánh trên để
làm nổi bật được một bên là chị Nhà Trò yếu đuối với một bên là bọn nhện độc
ác, hung hăng.
Ví dụ: Trong bài “ Dòng sông mặc áo” của Nguyễn Trọng Tạo - TV4/2 .
Câu hỏi 3: Cách nói “dòng sông mặc áo” có gì hay? Đây chính là biện pháp
nghệ thuật nhân hóa trong bài đã nhân hóa dòng sông như một con người với
cách thay đổi màu sắc theo dòng thời gian và cũng có tâm trạng vui vẻ, phấn
khởi như người được mặc lên mình những bộ áo mới đẹp nhằm ca ngợi vẻ đẹp
của dòng sông quê hương. Giảng từ “ hây hây”- màu đỏ phơn phớt nhưng chứa
đựng sự vui vẻ, tươi tắn xen lẫn sự tự tin
Biện pháp 4: Khuyến khích đọc diễn cảm có sáng tạo
Ở lớp 4, học sinh thực hành đọc diễn cảm nhiều hơn. Kĩ năng đọc diễn
cảm các văn bản nghệ thuật được luyện tập sau khi học sinh đã đạt được yêu
cầu tối thiểu về trình độ đọc (đọc đúng, rõ ràng, rành mạch). Sau khi học sinh
tìm hiểu bài và nắm được nội dung, ý nghĩa của bài, tôi mới hướng dẫn đọc diễn
cảm và diễn cảm có sáng tạo. Trước hết học sinh tìm giọng đọc, giọng điệu, ngữ
điệu phù hợp với tình huống, thể hiện tình cảm, thái độ của tác giả đối với nhân
vật và nội dung miêu tả trong văn bản. Hướng dẫn học sinh luyện tập để từng
bước đạt yêu cầu theo các mức độ từ thấp đến cao như sau:
- Biết nhấn giọng ở các từ ngữ quan trọng (từ ngữ gợi tả , gợi cảm, từ làm
nổi bật ý chính, )
- Biết thể hiện ngữ điệu (sự thay đổi về tốc độ, cao độ, trường độ, cường
độ,.) phù hợp với từng loại câu: câu kể, câu hỏi, câu cầu khiến, câu cảm.
- Biết đọc phân biệt lời kể của tác giả với lời nhân vật.
- Biết đọc phân biệt lời nhân vật phù hợp với lứa tuổi, tính cách (già, trẻ,
người tốt, người xấu, )
- Biết sử dụng ngữ điệu phù hợp với tình huống miêu tả trong văn bản hay

thái độ cảm xúc cuả tác giả (vui, buồn, giận dữ, )
24
 Nâng cao chất lượng đọc hiểu cho học sinh Lớp 4 qua phân môn Tập đọc
Tôi thường hướng dẫn học sinh luyện đọc qua các biện pháp: đọc mẫu-
phát hiện cách đọc- thực hành luyện đọc- thi đua đọc diễn cảm (tránh phân tích
quá sâu và chi tiết về cách đọc). Sau khi học sinh hiểu bài đọc, gợi ý để học sinh
phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế và có cách đọc phù hợp.
Ví dụ: Bài “Khuất phục tên cướp biển” - TV4/2
Chủ tàu trừng mắt /nhìn bác sĩ quát://
- Có câm mồm không ?//
Cơn tức giận của tên cướp biển thật dữ dội.// Hắn đứng phắt dậy,/ rút soạt
dao ra,/ lăm lăm chực đâm.// Bác sĩ Ly vẫn dõng dạc /và quả quyết: //
- Nếu anh không cất dao, tôi quyết làm cho anh bị treo cổ/ trong phiên tòa
sắp tới.//
- Đoạn văn vừa rồi đọc với giọng như thế nào? Các em cần nhấn giọng ở
những từ ngữ nào? Lời nói nhân vật cần đọc với giọng ra sao?
- Giọng đoạn đầu hống hách, sau đó bực tức, hằn học, đoạn sau dứt khoát, rõ
ràng, dõng dạc. Giọng tên chúa tàu hống hách, kiêu căng, giọng của bác sĩ điềm
đạm nhưng kiên nghị. Câu nói của bác sĩ cần đọc rõ ràng, quả quyết đầy sức
thuyết phục. Cần chú ý và nhấn giọng ở các động từ có trong đoạn văn: đứng
phắt dậy, rút soạt dao ra, chực đâm, dõng dạc, quả quyết, cất dao, bị treo cổ
Đây là những từ ngữ bộc lộ hai tính cách khác biệt, hoàn toàn đối nghịch nhau
và điều đó đã làm lên sự chiến thắng của bác sĩ Ly và sự thất bại của tên chúa tàu.
Biện pháp 5: Bồi dưỡng vốn sống và trang bị kiến thức về văn học cho học sinh
Đọc hiểu tác phẩm văn học phụ thuộc rất nhiều vào vốn sống của học
sinh nên muốn bồi dưỡng năng lực trước tiên phải bồi dưỡng vốn sống cho các
em. Khi có vốn sống các em mới có khả năng liên tưởng để tiếp nhận tác
phẩm .
Trước hết là vốn trực tiếp của các em thông qua cuộc sống hàng ngày.
Giáo viên cần tổ chức quá trình quan sát, tham quan thực tế để qua đó học sinh

sẽ viết những gì mà học sinh thấy.
25