SKKN Một số cách tạo hứng thú cho học sinh trong tiết luyện nói phân môn tập làm văn

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
Đề tài:
MỘT SỐ CÁCH TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG
TIẾT LUYỆN NÓI PHÂN MÔN TẬP LÀM VĂN.
A. MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề:
1. Thực trạng của vấn đề:
a. Dân gian đã từng nói rằng: “ Học ăn, học nói, học gói,
học mở.” thế nhưng tâm lí học sinh lại sợ và chán học giờ luyện
nói. Còn tâm lí chung của giáo viên là ngại dạy giờ luyện nói và
đặt biệt không bao giờ chọn giờ luyện nói để thao giảng hay dự
giờ. Bởi vì khi dạy gặp nhiều khó khăn như: HS chưa chủ động
và tự tin khi nói trước đông người. Lớp học quá đông, thời gian
một tiết học quá ngắn, khó tạo điều kiện cho tất cả các HS đều
được nói. Hệ thống bài tập rèn luyện và phát triển kĩ năng nói
trong chương trình chưa phong phú, đa dạng. SGV chưa có
định hướng giúp GV chú trọng rèn luyện và phát triển kĩ năng
nói qua từng tiết luyện nói .
b. Và như thế nên phần đông giáo viên Ngữ văn và HS
THCS vẫn thực hiện tiết luyện nói như sau :
-GV dặn HS về nhà tự chuẩn bị bài theo gợi ý ở SGK.
- Đến tiết học trên lớp, từng HS được GV mời lên trình bày
kỹ năng nói trước tập thể ( nhóm/ lớp ).
Nếu dạy tiết luyện nói theo trình tự như thế sẽ giúp cho giáo
viên và học sinh đỡ vất vả, đỡ phải bỏ công sức, tâm huyết, đỡ
lo “cháy giáo án”, và nếu vậy khi đối chiếu với lý luận dạy-học,
với mục tiêu môn học và lý thuyết giao tiếp, những tiết luyện nói
Năm học: 2013-2014 Trang 1

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
như trên đã gặp phải nhiều hạn chế.

c. Hạn chế:
- Chưa tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh
- Chưa tạo được cho HS hoàn cảnh giao tiếp thuận lợi
trong giờ luyện nói như: không khí hào hứng của lớp học, thái
độ dễ hợp tác của những người cùng tham gia giao tiếp, sự
động viên khuyến khích kịp thời của GV và bạn bè…
- Chưa tạo cho HS nhu cầu muốn nói, muốn được bộc lộ
…
- Chưa thể hiện được vai trò quan trọng của giáo viên
trong việc hướng dẫn, tổ chức tiết học …
- Làm giảm giá trị và sức hấp dẫn của môn học.
2. Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới:
Với những thực trạng trên nên tôi đã mạnh dạn áp dụng một
số cách dạy khác nhằm đổi mới tiết luyện nói để tạo hứng thú
cho học sinh trong giờ học và rèn các kỹ năng giao tiếp cho học
sinh.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
Đầu tiên, tôi đã nghiên cứu và giới thiệu đề tài với phạm vi
nhỏ hẹp ở lớp 8 nhưng rồi xét thấy ở các khối lớp đều có tiết
luyện nói và đặt biệt khối lớp 6 tiết luyện nói nhiều nhất ( 5 tiết)
nên tôi đã tiến hành với phạm vi rộng hơn ở các khối lớp
6,7,8,9.
II. Phương pháp tiến hành:
1. Cơ sở lí luận và thực tiễn:
Đất nước đang trên đà đổi mới. Cả dân tộc bừng bừng khí
Năm học: 2013-2014 Trang 2

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
thế vững bước trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa
hướng tới mục tiêu cao đẹp “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công

bằng, dân chủ, văn minh”. Một Việt Nam quyết tâm chuyển
mình! Một Việt Nam quyết chí chạy đua cùng thế giới trong thời
đại kinh tế, kỹ thuật phát triển ào ào như vũ bão!
Để hội nhập thành công, Việt Nam phải có nguồn nhân lực
hiện đại – hiện đại từ tư duy, ý tưởng đến cách nói năng, hành
xử… Đối với con người hiện đại, kỹ năng nói phải thật sự là
một trong những kỹ năng rất quan trọng trong giao tiếp hàng
ngày cũng như khi thực thi công việc.
Và đương nhiên, thay đổi tiết luyện nói trong chương trình
Ngữ Văn THCS sẽ góp phần trong quá trình đào tạo nên những
thế hệ học sinh khi ra trường không chỉ biết suy nghĩ, sáng tạo
ý tưởng mà còn phải biết nói ra mạch lạc những điều mình
nghĩ, biết truyền đạt chính xác thông tin, biết thuyết phục hiệu
quả … để năng động nắm bắt mọi cơ hội thành công cho bản
thân, cho đất nước. Muốn vậy trước tiên phải tạo cho học sinh
tâm lí thích thú, hứng khởi trong giờ học này thì mới đạt được
những mục đích đề ra.
Trong mục tiêu dạy học môn Ngữ văn THCS, về kỹ năng,
chương trình môn Ngữ văn nhấn mạnh trọng tâm của việc rèn
luyện kỹ năng Ngữ văn cho HS là làm cho HS có kỹ năng nghe,
nói, đọc, viết tiếng Việt khá thành thạo theo các kiểu văn bản và
có kỹ năng sơ giản về phân tích tác phẩm văn học, bước đầu
có năng lực cảm nhận và bình giá văn học. Chính vì thế, SGK
Ngữ văn THCS đã chú trọng hơn tới việc hình thành và phát
Năm học: 2013-2014 Trang 3

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
triển kỹ năng nói . Đây là một trong những điểm mới về quan
điểm dạy học của môn học. Cụ thể là bố trí một số giờ luyện nói
độc lập theo từng kiểu văn bản cần tạo lập.

Thế nhưng một thực trạng hiện nay là học sinh không
hứng thú trong tiết luyện nói bởi nó quá đơn điệu, nhàm chán
và cũng không có gì hấp dẫn, mới mẻ và cả giáo viên cũng ngại
dạy những tiết học này bởi không áp dụng được các kỹ thuật
dạy học mới và cũng không sử dụng công nghệ thông tin
được… Bản thân là giáo viên dạy văn mỗi lúc tới tiết luyện nói
tôi rất băn khoăn, trăn trở làm thế nào để tạo được hứng thú
cho học sinh trong tiết học này và rèn cho học sinh được một
số kỹ năng trong giao tiếp. Sau một thời gian nghiên cứu và áp
dụng những đổi mới tiết luyện nói và thấy được tác dụng của
nó đối với HS nên tôi quyết định đúc kết thành kinh nghiệm và
chia sẻ cùng với đồng nghiệp để phần nào bớt đi tâm lí nặng nề
khi dạy tiết luyện nói.
2. Các biện pháp tiến hành, thời gian tạo ra giải pháp:
a/Các biện pháp tiến hành
- Nghiên cứu thực tiễn từ các đồng nghiệp ở trường THCS
Hoài Hương.
- Đúc kết từ những trải nghiệm bản thân qua quá trình giảng
dạy.
- Dùng phương pháp hệ thống.
- Dùng phương pháp đối sánh giữa thực tiễn dạy- học với lý
luận dạy-học.
- Dùng phương pháp phân tích- tổng hợp.
Năm học: 2013-2014 Trang 4

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
b/ Thời gian tạo ra giải pháp:
Trãi nghiệm trong 2 năm học: 2011-2012; 2012-2013, nhất là
từ cuối năm học 2012- 2013 đến nay.
B. NỘI DUNG

I. Mục tiêu:
Nhìn nhận thực trạng dạy-học tiết luyện nói để từ đó thấy
rõ những nhược điểm cần khắc phục.
Trao đổi với đồng nghiệp về mục tiêu, nguyên tắc, nội
dung, trang thiết bị và CSVC … khi thực hiện tiết luyện nói theo
một số cách mới để kích thích gây hứng thú cho học sinh. Đây
là những vấn đề có ý nghĩa cơ sở làm tiền đề cho sự thăng hoa
sáng tạo ở tiết luyện nói nhưng tránh khuynh hướng thái quá.
Mô tả một số hình thức tổ chức tiết luyện nói theo một số
cách mới, đây chỉ là những gợi ý để đồng nghiệp tham khảo,
vận dụng một cách linh hoạt .
Giới thiệu một số tiết luyện nói đã thực hiện theo hướng
đổi mới nhằm trao đổi kinh nghiệm và làm cơ sở đánh giá tính
khả thi của đề tài.
Sơ bộ đánh giá bước đầu những ưu, nhược điểm của đề
tài qua phiếu thăm dò ý kiến của học sinh về tiết luyện nói theo
một số cách thức mới.
Tóm lại, đây là một số kinh nghiệm của bản thân trong quá
trình dạy dọc tiết luyện nói để nhằm mục đích kích thích gây
hứng thú cho học sinh trong giờ học, tôi muốn chia sẻ với đồng
Năm học: 2013-2014 Trang 5

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
nghiệp để cùng tham khảo và từ đó tìm ra những cách thức dạy
học tốt hơn cho tiết luyện nói trong phân môn tập làm văn.
II. Mô tả giải pháp của đề tài:
1. Thuyết minh tính mới:
a/ Nội dung giải pháp:
Môn Ngữ văn có những đặc thù riêng, dạy văn vừa dạy
người vừa truyền tải vào thế hệ trẻ tình cảm gia đình, tình yêu

quê hương đất nước, dạy cho các em những kỹ năng giao tiếp,
kĩ năng sống. Đặc biệt dạy cho các em kĩ năng : nghe- nói- đọc-
viết. Sau bao lần thử nghiệm, bao lần thực hiện các tiết dạy
bản thân tôi đã mạnh dạn thiết kế giáo án đăng kí thao giảng,
hội giảng, đăng kí tiết dạy tốt ở tổ và được sự đóng góp ý kiến
nhiệt tình của đồng nghiệp và rồi tôi nhận thấy cách đổi mới
trong tiết luyện nói đã kích thích hứng thú của học sinh từ đó
đem lại hiệu quả cho cả học sinh và giáo viên trong tiết học.
Học sinh yêu thích học các tiết luyện nói, từ đó yêu thích cả
môn học, nhiệt tình tham gia trong tiết học và nhiều kỹ năng
giao tiếp được học sinh đúc kết rút kinh nghiệm cho bản thân
qua tiết luyện nói, cũng từ đó góp phần nâng cao chất lượng
môn học. Đồng thời giải tỏa được tâm lí nhàm chán trong việc
chuẩn bị, hoạt động của giáo viên mỗi khi tới tiết luyện nói.
Cách đổi mới này đòi hỏi giáo viên và học sinh phải có sự
chuẩn bị bài thật kỹ lưỡng trước khi thực hiện tiết học.
Có thể nói việc thay đổi cách dạy trong tiết luyện nói có
những đểm mới, điểm sáng tạo riêng:
- Phát huy tối đa tính tích cực của chủ thể HS.
Năm học: 2013-2014 Trang 6

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
- Phát huy thế mạnh của hoạt động nhóm/tổ.
- Ưu tiên hàng đầu cho việc luyện kỹ năng nói nhưng
không tách rời với các kỹ năng khác trong bộ tứ NGHE-NÓI-
ĐỌC-VIẾT.
- Chú trọng quan tâm cả ba đối tượng học sinh (giỏi, khá –
trung bình – yếu).
- Tạo được không khí tự nhiên, thoải mái, nhẹ nhàng và
lựa chọn nội dung hấp dẫn để lôi cuốn các em vào hoạt động

luyện nói.
- Thể hiện thái độ khích lệ, động viên, nâng đỡ để tránh
cho em cảm giác tự ti, xấu hổ.
- Đầu tư thật kỹ cho khâu chuẩn bị ở nhà của HS.
Như vậy, việc đổi mới cách dạy trong tiết luyện nói và đặc
biệt trong việc đổi mới cách tổ chức dạy học của giáo viên và
học sinh đã kích thích được hứng thú học tập, đồng thời góp
phần bồi dưỡng năng lực tự học, rèn kỹ năng giao tiếp cho học
sinh trung học cơ sở phù hợp với các mục tiêu đổi mới phương
pháp dạy học: dạy học theo hướng chủ động, tích cực, chống
lại thói quen học tập thụ động.
b/ Minh họa cụ thể những điểm mới, điểm sáng tạo của giải
pháp:
b.1 Mục tiêu cụ thể của giải pháp :
Cần phải cụ thể hóa mục tiêu chung của tiết học sao cho
phù hợp với đối tượng học sinh. Bởi học sinh ở mỗi lớp,
trường, vùng, miền lại có những đặc điểm riêng biệt.
Không có loại sách vở nào hay bất cứ ai khác có thể làm
Năm học: 2013-2014 Trang 7

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
thay cho giáo viên đứng lớp trong việc vạch ra mục tiêu cụ thể.
Chỉ có sự nhạy cảm, năng lực sư phạm, tinh thần trách nhiệm
và tình yêu trẻ mới giúp chúng ta cụ thể hóa mục tiêu chung
một cách sáng tạo, sát hợp.
b.2 Lựa chọn nội dung trong tiết luyện nói :
- Cần lựa chọn nội dung luyện tập một cách linh hoạt, đạt
hiệu quả.
-Vừa bám sát vào các bài tập ở SGK vừa vận dụng tình
hình, đặc điểm cụ thể để có thể thay đổi, thêm bớt bài tập cho

phù hợp.
b.3 Vai trò của giáo viên và học sinh trong tiết luyện nói :
- Học sinh:
Trong tiết luyện nói, người hoạt động chủ yếu là học
sinh.Học sinh phải là những chủ nhân thực sự, chiếm lĩnh hầu
hết các hoạt động trong tiết học. Các em tựa như những diễn
viên hoàn toàn làm chủ sân khấu với những hình thức phong
phú, đa dạng : độc thoại, đối thoại, diễn trò, đóng vai
- Giáo viên:
Nói chung, đối với tiết luyện nói, giáo viên nên tránh hai
khuynh hướng sau :
+ Cho rằng giờ luyện nói là của học sinh, dành cho học
sinh thực hành là chính; từ đó giáo viên không làm gì cả, khoán
trắng, phó mặc cho các em muốn nói thế nào cũng được; tất cả
đổ cho năng lực của các em dẫn đến tiết học đơn điệu, buồn
tẻ, mất tác dụng.
+ Quá lo sợ rằng học sinh không nói được, không trình
Năm học: 2013-2014 Trang 8

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
bày được vấn đề trước tập thể nên làm thay, nói hộ hết cho học
sinh; hoặc tiến hành tiết dạy một cách qua loa, chiếu lệ cho
xong.
Trong tiết luyện nói, giáo viên hoạt động rất ít để trao
quyền ưu tiên cho học sinh hoạt động với thời lượng tối đa có
thể được; thậm chí hầu như giáo viên không làm gì cả. Nhưng
ở đây, không làm gì cả không có nghĩa là khoán trắng, phó mặc
kiểu như đã nói ở trên; mà giáo viên vẫn là người bao quát, chỉ
đạo linh hoạt để đảm bảo cho hoạt động của các em đúng
hướng và đạt hiệu quả cao.

b.4 Thực hiện khâu chuẩn bị trước khi tiến hành tiết luyện
nói :
Khâu chuẩn bị trước khi luyện nói trên lớp có tầm quan
trọng rất lớn tới việc quyết định thành công của tiết học, vì thế
nên giáo viên cần định hướng cho các em trong việc chuẩn bị
thật cụ thể, rõ ràng cả nội dung và cách thức ( Chuẩn bị cái gì ?
Chuẩn bị như thế nào, bằng cách nào ?)
Cũng cần phân công cụ thể cho các đối tượng học sinh,
nhưng chủ yếu là chỉ đạo thông qua đội ngũ tổ trưởng, nhóm
trưởng, cán sự bộ môn.
6- Một số hình thức tổ chức hoạt động dạy- học trong tiết
luyện nói :
GV nên linh hoạt, thiên biến vạn hóa trong việc thiết kế các
hoạt động dạy và học. Sau đây là một số minh họa cho cách
dạy nhằm kích thích hứng thú của học sinh trong tiết luyện nói.
Một số cách dạy gây hứng thú cho học sinh trong tiết
Năm học: 2013-2014 Trang 9

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
luyện nói:
1/ HÁI HOA TÌM Ý.
-Có thể dùng hình thức này đối với lớp dạy có nhiều HS
yếu kém, chưa thành thạo kĩ năng tạo lập kiểu văn bản đang
học, chưa quen nói trước tập thể; lại ít có( hay không có ) nhân
tố tích cực ( HS khá, giỏi, lanh lợi, hoạt bát) làm nòng cốt.
-Hình thức này giáo viên có thể kết hợp với việc ứng
dụng công nghệ thông tin tạo ra sự mới lạ và hứng thú cho học
sinh.
* Cách thực hiện :
a- Chuẩn bị :

- Lựa chọn một bài tập sao cho phù hợp với thời lượng và
yêu cầu tiết học.
- Thông báo bài tập đã chọn cho HS biết trước để chuẩn bị
.
-Định hướng cho HS bằng một số câu hỏi ( để giải quyết
bài tập ). Những câu hỏi này được cung cấp từ trước tiết học
để HS suy nghĩ, chuẩn bị lời.
- Dàn ý phù hợp với bài tập .
-Màn hình trình chiếu để cho học sinh chọn câu hỏi( hình
thức trình chiếu một cây hoa với nhiều bông hoa, mỗi bông hoa
là một câu hỏi.
- HS tự trình bày dàn ý vào vở soạn theo gợi ý từ các câu
hỏi cho trước và tập chuẩn bị ngôn ngữ nói trước khi đến lớp.
b- Trình tự tiến hành trong tiết học :
- Phân lớp học thành các nhóm (Tùy thuộc vào số lượng
Năm học: 2013-2014 Trang 10

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
học sinh mỗi lớp mà chia nhóm và số lượng thành viên của
nhóm.)
- Lần lượt mời từng đối tượng HS trong các nhóm lên hái
hoa và trình bày các ý trước lớp theo hình thức tiếp sức ( để
tạo không khí sôi nổi, kích thích sự mạnh dạn, tự tin… )
- Lớp và GV lần lượt nhận xét ( theo chiều hướng nhắc
nhở nhưng vẫn khích lệ, nâng đỡ để tránh cho các em cảm
giác xấu hổ, tự ti… )về việc trình bày đối với từng câu hỏi của
từng nhóm và cùng trao đổi để gắn hoa vào mô hình dàn ý.
- GV nhận xét, giảng giải ngắn gọn về dàn ý và cách trình
bày kiểu văn bản cần tạo lập.
- Sau khi có dàn ý giáo viên cho học sinh khá, giỏi trình

bày trước lớp cả bài ( theo dàn ý ) để khắc sâu cách tạo lập
kiểu văn bản đang học.
- Nếu còn thời gian, tiếp tục tổ chức cho các em trình bày
theo dàn ý trước nhóm ( nói từng phần để tạo điều kiện cho
nhiều HS được trình bày ).
Ví dụ: khi dạy tiết luyện nói: LUYỆN NÓI VĂN MIÊU TẢ ( Ngữ
văn 6 )
GV kết hợp hai hình thức “ Hái hoa tìm ý và thi nói
hay” :
Giáo viên thực hiện tiết luyện nói như sau:
1- Chuẩn bị :
- Lựa chọn nội dung :
+ Đưa BT 1/ SGK trang 71 vào phần kiểm tra đầu giờ .
+ Chú trọng BT 2, BT 3 / SGK trang 71.
Năm học: 2013-2014 Trang 11

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
- Phân công các tổ thực hiện đề bài
ĐỀ 1: Miêu tả hình ảnh thầy giáo Ha-men.
-GV chuẩn bị những mảnh giấy lớn để HS ghi nội dung chi
tiết của dàn ý.
2-Trình tự thực hiện trong tiết học :
- GV nêu yêu cầu và cách thức .
- GV hướng dẫn lớp vừa luyện nói trong tổ vừa trình bày
dàn ý theo hình thức Hái hoa tìm ý ( 20 phút ).
+ GV chia bảng lớn thành 4 ô/ 4 tổ.
+ GV phát cho các tổ những mảnh giấy và yêu cầu sau đó
sẽ dán và trình bày sao cho vừa trên khung bảng được chia .
+ Các thành viên trong tổ thi nhau nói và bổ sung cho
nhau theo đề bài được phân công. Đồng thời sẽ ghi tóm tắt

những điều đã thống nhất lên mảnh giấy và dán lên bảng
( Hoàn thành dàn ý)
- GV điều khiển cho đại diện các tổ thi trình bày trước lớp
theo hình thức Thi nói hay ( 15 phút ).
- GV nhận xét cả dàn ý và phần trình bày trước lớp của
các tổ để tổng kết tiết học và giúp các em rút kinh nghiệm( 5
phút ).
3- Kết quả tiết học:
- Tiết học vận dụng kết hợp hai hình thức : HÁI HOA TÌM
Ý ; THI NÓI HAY.
- HS rất thích tham gia và tỏ ra rất khéo léo khi trình bày
dàn ý trên bảng.
- HS có thể tiếp sức cho nhau khi trình bày trong tổ cũng
Năm học: 2013-2014 Trang 12

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
như khi thi nói trước lớp nên đã bình tĩnh, mạnh dạn hơn.
- Đảm bảo được kiến thức, kỹ năng cần luyện trong thời
gian cho phép .
-Đặt biệt học sinh rất hứng thú trong giờ học kể cả học
sinh yếu.
2/ TRÒ CHƠI THÔNG THÁI
Hình thức này dành cho đối tượng HS nhút nhát, tuy có
khả năng viết bài nhưng chưa mạnh dạn, tự tin nói trước tập
thể. Mục tiêu của tiết luyện nói là cần luyện kỹ năng giao tiếp
như: ứng đáp mau lẹ, nói năng rõ ràng, mạch lạc cho HS thì
hình thức Trò chơi thông thái sẽ phát huy tác dụng.
a- Chuẩn bị :
- GV phải chuẩn bị thật công phu
+ Nhiều câu hỏi, bài tập ngắn gọn, bổ ích.

+ Tranh ảnh, vật dụng phong phú, giàu ý nghĩa.
+ Cách dẫn chương trình hấp dẫn, sáng tạo.
- Có thể vận động HS cùng chuẩn bị như sưu tầm tranh
ảnh, vật dụng, soạn thảo câu hỏi- đáp án…
- Có thể chuẩn bị vài phần quà nho nhỏ giúp trò chơi thêm
hào hứng.
- HS được thông báo giới hạn một số đề tài chính để
nghiên cứu, suy nghĩ trước.
b. Trình tự thực hiện trong tiết học :
- Chia cuộc chơi thành 2-3 chặng. Lượng câu hỏi, bài tập
được sắp xếp vào từng chặng cho phù hợp.
-Sau mỗi chặng, có nhận xét và đổi người tham gia chơi.
Năm học: 2013-2014 Trang 13

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
-GV trực tiếp làm giám khảo và cho điểm theo một thang
điểm đã được thống nhất và công bố; cử HS làm thư ký theo
dõi và tổng kết điểm ở từng chặng, cả đợt.
- Cuối cùng GV tổng kết, củng cố phương pháp tạo lập
văn bản. Nhận xét các đội chơi, khen thưởng và trao quà.
Khi đã thuần thục với cách làm trên thì lớp có thể “tự biên
tự diễn” mà GV chỉ là người định hướng từ xa chứ không cần
tham gia trực tiếp vào quá trình hoạt động của HS.
Ví dụ: khi dạy tiết luyện nói:
LUYỆN NÓI : NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐỌAN THƠ, BÀI THƠ
( Ngữ văn 9)
Tiết học này kết hợp hai hình thức: Trò chơi thông thái và
thi nói hay.
1- Chuẩn bị :
- Lựa chọn nội dung : Dựa vào BT ở SGK/112 ( Đề bài :

Bếp lửa sưởi ấm một đời - Bàn về bài thơ “Bếp lửa” của Bằng
Việt ) để cụ thể thành một số câu hỏi nhằm tổ chức cho 4 tổ
tham gia Cuộc thi :
CHÚNG EM BÌNH THƠ
-Yêu cầu các tổ chuẩn bị những câu hỏi sau để tham gia
chương trình luyện nói :
+ Trong buổi tham gia sinh hoạt câu lạc bộ : “Em yêu thơ”
ở trường, em được mời lên ngâm( đọc diễn cảm ) một bài thơ
minh hoạ. Vậy, em có chọn bài Bếp lửa của Bằng Việt không ?
Vì sao ?
+ Bác Hồ đã tặng cho phụ nữ Việt Nam tám chữ vàng :
Năm học: 2013-2014 Trang 14

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
ANH HÙNG, BẤT KHUẤT, TRUNG HẬU, ĐẢM ĐANG .
Theo em, người bà trong bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt có
xứng đáng với lời khen tặng đó không ? Vì sao?
+ Trong một buổi bàn lụân về bài thơ Bếp lửa của Bằng
Việt, bạn A và bạn B tranh luận rất sôi nổi. Bạn A bảo: Bếp lửa
sưởi ấm một đời; bạn B lại cho rằng: Bếp lửa sưởi ấm muôn
đời. Hai bạn không ai chịu ai, ai cũng cho là chỉ có mình nói
đúng.
Em sẽ phân giải như thế nào để hai bạn hiểu rõ hơn về bài
thơ Bếp lửa ?
+ Em có biết hình ảnh bếp lửa, ngọn lửa đã từng xuất hiện
trong những tập quán, phong tục và trong những tác phẩm văn
chương nào ?
Hãy đối chiếu, so sánh trong sự cảm nhận về bài thơ Bếp
lửa của Bằng Việt .
+ Nguyễn Duy có bài Tre Việt Nam, Thép Mới có bài Cây

tre Việt Nam, chương trình truyền hình VT3 có Bếp Việt. Tương
tự như vậy, em có thể đổi nhan đề giúp Bằng Việt là: Bếp lửa
Việt Nam được hay không? Vì sao ?
+ So sánh hai bài thơ: Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh và
Bếp lửa của Bằng Việt .
+ Em có nghĩ rằng đến một lúc nào đó, cuộc sống hiện đại
sẽ làm biến mất hình ảnh bếp lửa trong đời sống Việt Nam
không ?
+ Phân tích câu thơ : Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa !
+ Hình ảnh người bà được viết trong những tác phẩm
Năm học: 2013-2014 Trang 15

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
nào ? Hãy liên hệ với Bếp lửa của Bằng Việt .
-GV giới thiệu tư liệu tham khảo cho HS: Tư liệu Ngữ văn
9, Tre Việt Nam của Nguyễn Duy, Thơ hiện đại- những lời bình
của Mã Giang Lân, những bài phê bình văn học của Hoài
Thanh, Xuân Diệu, Lê Trí Viễn …một số bài hát như Bà tôi của
Nguyễn Vĩnh Tiến …
- GV chuẩn bị một bảng phụ ghi một số cách thức bình
thơ- nghị lụân thơ cho học sinh tham khảo:
+ Tranh biện.
+ Bình về hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ, nhan đề … .
+ Chọn phân tích câu thơ hay( danh cú ), từ ngữ đặc sắc (
nhãn tự ).
+ Khái quát ý nghĩa biểu tượng.
+ Đối sánh, liên hệ với những văn bản nghệ thuật khác.
+ Đánh giá, vận dụng bài thơ vào thực tiễn cuộc sống hiện
tại …
- Chỉ dẫn HS tìm hiểu vận dụng phần thi hùng biện trong

các cuộc thi, các chương trình trên truyền hình …
- GV chuẩn bị lời để dẫn chương trình .
2- Trình tự thực hiện trong tiết học :
- GV giới thiệu nội dung, hình thức cuộc thi .
- GV lần lượt điều khiển cuộc thi với 3 vòng thi :
+ Cơ cấu lượng câu hỏi đã chuẩn bị vào 3 vòng thi, các tổ
lần lượt cử 3 HS tham gia trong mỗi vòng thi.
+ Thời gian quy định khi bình thơ theo từng câu hỏi
khoảng 3-5 phút.
Năm học: 2013-2014 Trang 16

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
+ Xen kẽ với lời nhận xét của GV và các bạn khác .
- GV chốt lại một số kỹ năng bình thơ ( bảng phụ ).
3- Kết quả tiết học
- Tiết học vận dụng hình thức: Trò chơi thông thái và thi
nói hay ( hùng biện ).
- Kích thích HS tìm tòi, vận dụng sáng tạo .
- HS tích cực tham gia hùng biện( nghị luận thơ ). Có tổ đã
áp dụng lối thi hùng biện đôi khá linh hoạt và thành công, lớp
học hào hứng, hấp dẫn.
-Trong quá trình dẫn chương trình, GV khéo léo lồng
những kỹ năng nghị luận thơ vào lời dẫn dắt, nhận xét, đánh
giá để giúp HS vững hơn khi tạo lập văn bản nghị luận thơ .
- Việc thi đua và trao những phần quà nho nhỏ đã làm
“nóng” không khí lớp học khiến rất nhiều HS tham gia tích cực,
kể cả HS yếu.
3/ DÀN HỢP XƯỚNG
- Đây là một hình thức có thể giúp cho các đối tượng HS
cùng bổ trợ cho nhau trong quá trình thực hành kỹ năng nói về

một vấn đề nào đó.
- Tạo cho HS khả năng làm việc tập thể, biết phối hợp nhịp
nhàng, ăn ý, biết đoàn kết, hợp tác để hoàn thành nhiệm vụ.
- Hoạt động diễn ra chủ yếu dựa trên cơ sở đơn vị nhóm.
Nhóm trưởng giữ vai trò đặc biệt quan trọng ( tựa như người
nhạc trưởng một dàn nhạc) trong việc điều hành nhóm.
* Cách thực hiện :
a- Chuẩn bị :
Năm học: 2013-2014 Trang 17

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
- Phân nhóm, lựa chọn nhóm trưởng.
- Thông báo về số lượng nội dung bài tập thực hành; cho
các nhóm nhận bài tập cụ thể.
- Hướng dẫn các nhóm chuẩn bị bài tập (chủ yếu thông
qua nhóm trưởng )
- Các nhóm HS lên chương trình tập luyện và chuẩn bị:
làm dàn ý, sưu tầm tranh ảnh, vật dụng, phân công việc cụ thể
cho các thành viên trong nhóm…
b- Trình tự tiến hành trong tiết học :
- Mỗi nhóm trình bày trước lớp về vấn đề đã chuẩn bị dưới
sự điều hành của nhóm trưởng. Có thể theo trình tự sau :
+ Lời chào và lời tự giới thiệu về nhóm và nội dung sẽ
trình bày
+ Giới thiệu dàn ý
+ Lần lượt trình bày từng phần theo dàn ý ( theo nhiều
hình thức sáng tạo khác nhau).
+ Lời chào kết thúc, lời cảm ơn.
- Lớp và GV lần lượt nhận xét về phần trình bày của từng
nhóm.

- GV nhấn mạnh lại cách tạo lập của kiểu VB đang học.
-HS khá, giỏi trình bày lại trước lớp cả bài để khắc sâu
kiểu VB và kỹ năng nói về kiểu VB ấy.
Hình thức Dàn hợp xướng có tác dụng rất tốt nhưng khó
thực hiện vì nếu chuẩn bị không kỹ hoặc “Nhạc trưởng” kém
năng lực thì chương trình của nhóm dễ bị rời rạc, thậm chí thất
bại. Do đó, khâu chuẩn bị phải được đầu tư chu đáo.
Năm học: 2013-2014 Trang 18

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
Nếu HS đã chuẩn bị kỹ nhưng khi thực hành vẫn gặp khó
khăn thì GV nên nhẹ nhàng gỡ bí và dẫn dắt, giúp các em hoàn
thành chương trình của nhóm.
Mặt khác cũng không nên yêu cầu quá cao, nhất là khi
thực hiện hình thức này lần đầu.
Ví dụ: Khi dạy tiết:
LUYỆN NÓI : BÀI VĂN GIẢI THÍCH MỘT VẤN ĐỀ ( Ngữ văn
7 )
1- Chuẩn bị :
- Lựa chọn nội dung: kết hợp bài tập trong SGK trang 98
với Chương trình địa phương phần văn để chọn một số nội
dung như sau:
ĐỀ 1: Giải thích câu tục ngữ: Nước mắm Gò Bồi, trã nồi
An Thái.
ĐỀ 2: Giải thích câu tục ngữ: Trẻ khôn qua già lú lại.
ĐỀ 3: Vì sao những tấn trò mà Va-ren bày ra với Phan Bội
Châu lại được Nguyễn Ái Quốc gọi là những trò lố ?
ĐỀ 4: Vì sao nhà văn Phạm Duy Tốn lại đặt nhan đề
Sống chết mặc bay cho truyện ngắn của mình ?
ĐỀ 5 : Em thường đọc những sách gì ? Hãy giải thích vì

sao em thích đọc loại sách ấy.
Đề 6: Giải thích câu tục ngữ: Tốt gỡ hơn tốt nước sơn
- Gợi ý HS tham khảo tư liệu: Văn nghệ dân gian Nghĩa
Bình, Bình Định- danh thắng và di tích, Bàn về đọc sách – NV
lớp 9, Thuế máu- NV lớp 8…
- Phân công 6 đề / 6 nhóm và hướng dẫn các em chuẩn bị
Năm học: 2013-2014 Trang 19

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
bài theo đơn vị nhóm:
+ Lên chương trình của nhóm. Phân công cụ thể cho các
thành viên và phối hợp thực hiện.
+ Làm dàn ý và ghi bảng phụ .
+ Chuẩn bị các vật dụng, tranh ảnh…
- GV chuẩn bị lời để dẫn chương trình và trình chiếu
những hình ảnh có liên quan trong các đề bài để học sinh quan
sát và hoàn thành nhiệm vụ được giao, và để chốt kiến thức về
văn giải thích.
2- Trình tự thực hiện trong tiết học :
- GV nêu yêu cầu và cách thức .
- GV điều khiển chương trình, lần lượt mời các nhóm lên
trình bày theo trình tự :
+ Lời chào và tự giới thiệu về nhóm.
+ Một HS giới thiệu dàn ý ( bảng phụ )
+ 3-5 HS lần lượt trình bày từng phần ( MB, TB, KB ), từng
ý – Xen kẽ giao lưu với những HS nhóm khác ở dưới lớp .
+ Lời kết thúc.
- Lớp và GV nhận xét chương trình của các nhóm.
- GV chốt kiến thức về văn giải thích ( phân biệt với văn
chứng minh ) trên màn hình.

3- Kết quả tiết học:
- Tiết học vận dụng hình thức DÀN HỢP XƯỚNG kết hợp
ứng dụng công nghệ thông tin.
- GV và HS chuẩn bị rất công phu: đồ dùng học tập phong
phú, hiệu quả
Năm học: 2013-2014 Trang 20

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
( những dàn ý có nội dung rõ ràng được trình bày cẩn thận trên
giấy roki; những bức ảnh chân dung của Phan Bội Châu,
Nguyễn Ái Quốc; những cái trã đất HS tìm mua ở chợ quê … );
chương trình được dàn dựng một cách sáng tạo và tập luyện từ
trước … kể cả tập hát ( bài Bình Định quê em ), tập dựng tiểu
phẩm hài kiểu mẫu truyện cười nhỏ để minh họa cho đề.
-Tiết học khá thành công: đảm bảo thời lượng, kiến thức,
kỹ năng. Nổi bật là GV làm chủ được trong quá trình điều hành
để đảm bảo thời gian cho phép, HS tham gia tích cực trong
không khí thân mật, vui vẻ, hưng phấn với những chương trình
sinh động , giàu ý nghĩa.
4/ THI NÓI HAY ( Thi hùng biện, thi kể chuyện,…)
Hoạt động thực hành này vẫn dựa trên cơ sở gợi ý của
SGV. Nghĩa là HS luyện nói ở tổ, nhóm; sau đó nói trước lớp
trên cơ sở đã chuẩn bị dàn ý và tập nói ở nhà.
Nhưng có thể thay đổi ở chỗ là cơ cấu việc luyện nói ấy
thành một cuộc thi để tạo không khí sôi nổi, lôi cuốn HS.
Mục tiêu cụ thể của tiết dạy khi dùng hình thức này là
luyện cho HS khả năng nói đúng, nói hay, nói truyền cảm trước
tập thể về một vấn đề, đồng thời qua hình thức này tạo được
sự gần gũi cho học sinh.
* Cách thực hiện :

a- Chuẩn bị :
- Bảng phụ ( tính điểm )
- Thông báo số lượng bài tập, nội dung bài tập
- Thông báo hình thức hoạt động để HS tập luyện .
Năm học: 2013-2014 Trang 21

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
- Các nhóm chuẩn bị dàn ý, phiếu học tập của nhóm
- HS chuẩn bị thêm tranh ảnh, vật dụng liên quan ( nếu
cần )
- Chuẩn bị vài mòn quà nho nhỏ .
- Có thể chọn HS dẫn chương trình.
b- Trình tự thực hiện trong tiết học :
- GV nêu tiêu chí, yêu cầu, thang điểm
-Thi vòng 1: HS nói trong nhóm nghe ( vừa rèn kỹ năng nói
vừa tạo sự tự tin cho HS) , sau đó nhóm chọn ra người Nói hay
để dự thi vòng 2.
-Thi vòng 2: Tranh tài Nói hay giữa các nhóm
- Sau mỗi phần tranh tài của một nhóm là có phần nhận
xét và bình điểm của lớp, GV.
-Kết thúc cuộc thi: Công bố điểm, chọn giải nhất, nhì và
trao quà.
- Tổng kết tiết học, rút kinh nghiệm.
Ví dụ: Khi dạy bài
LUYỆN NÓI KỂ CHUYỆN ( Ngữ văn 6) –Tuần 8
1- Chuẩn bị : Yêu cầu HS chuẩn bị chương trình luyện nói:
Giao lưu và chia sẻ
- Nội dung chương trình: Kể về bản thân, gia đình, bè bạn,
công việc
( theo các đề bài ở SGK )

- Cách thức chuẩn bị :
+ Cá nhân HS dựa vào đề bài và dàn bài tham khảo ở
SGK để lập dàn bài chi tiết vào vở soạn ( 4 đề bài trong SGK ).
Năm học: 2013-2014 Trang 22

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
ĐỀ 1: Tự giới thiệu về bản thân.
ĐỀ 2: Giới thiệu người bạn mà em quý mến.
ĐỀ 3: Kể về gia đình mình.
ĐỀ 4: Kể về một ngày hoạt động của mình.
+ Mỗi HS tự lựa chọn những phần muốn giãi bày, giới
thiệu trước tập thể để tập nói thật kỹ trước khi đến lớp.
+HS tham khảo tư liệu( Gợi ý: Học tốt Ngữ văn 6, Hướng
dẫn tự học Ngữ văn 6, SGK …), tham khảo kỹ năng nói của các
thành viên tham gia các chương trình trên truyền hình như:
Đường lên đỉnh Olympya, Ở nhà chủ nhật, Chiếc nón kỳ diệu,
các chương trình Giao lưu…
+ Ghi lên bảng phụ 4 dàn bài chi tiết ( 4 tổ chuẩn bị trước
khi tiến hành tiết học).
- GV cũng chuẩn bị một số nội dung để giao lưu cùng
HS.
Lưu ý: GV hướng dẫn cho HS hoặc ít nhất là đội ngũ nòng
cốt gồm cán sự bộ môn, lớp phó học tập, tổ trưởng, nhóm
trưởng về một số kỹ năng nói ( để số HS này hướng dẫn lại cho
những HS khác ).
+ Dùng ngôi kể , cách xưng hô cho thích hợp.
+ Đối thoại với người nghe trong quá trình nói.
+ Kết hợp yếu tố ngôn ngữ với yếu tố phi ngôn ngữ
( giọng điệu, cử chỉ, ánh mắt, …).
+ Khả năng ứng biến linh hoạt tuỳ theo sự tiếp nhận của

người nghe.
2- Trình tự tiến hành trong tiết học :
Năm học: 2013-2014 Trang 23

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
a/ GV giới thiệu bài :
Nêu nội dung và mục đích của chương trình luyện nói :
GIAO LƯU – CHIA SẺ
Cô trò chúng ta đã gắn bó với nhau được hai tháng rồi .
Hai tháng trôi qua đã xóa dần những bỡ ngỡ ban đầu, nhưng
có lẽ chúng ta vẫn muốn có cơ hội hiểu nhau nhiều hơn, phải
không các em. Vậy cơ hội ấy đến rồi! Tiết học hôm nay sẽ thực
sự là một dịp tốt để chúng ta Giao lưu –Chia sẻ với nhau về
bản thân, gia đình, bè bạn, công việc…
Và thể loại kể chuyện đời thường sẽ giúp chúng ta xích
lại gần nhau hơn qua những lời kể chân thành, tự nhiên mà
không kém phần mạch lạc, hấp dẫn …
b/ GV nêu yêu cầu và thể lệ cuộc giao lưu :
* Yêu cầu:
Nội dung: đảm bảo được một số ý chính ( yêu cầu học
sinh Khá ,G, TB treo bảng phụ và giới thiệu dàn bài chi tiết )
*- Cách thức :
- Thời gian giao lưu: khoảng 35 phút; chia làm 3 vòng
+ Giao lưu trong tổ: 10 phút
+ Giao lưu trước lớp: 20 phút
+ Giao lưu với cô giáo: 5 phút
- Hình thức:
+ Các thành viên trong tổ trò chuyện với nhau về 4 nội
dung – trao đổi về việc thi đua giao lưu với các tổ khác.
+ Thành viên các tổ thi đua nhau lên giao lưu với cả lớp

( tuần tự được mời khi đến lượt, nếu tổ nào chậm trễ thì mất
Năm học: 2013-2014 Trang 24

Trường THCS Hoài Hương Sáng kiến kinh nghiệm
lượt ).
Có bốn nội dung giao lưu để chia sẻ cùng mọi người
nhưng mỗi người được phép tự chọn phần nào mình thích chia
sẻ cùng mọi người để nói trước lớp. Mỗi người chỉ được phép
nói tối đa trong vòng 3 phút.
Nhận xét và tính điểm theo bảng điểm sau:
Người
thứ nhất
Người
thứ hai
Người
thứ ba
Người
thứ tư
Tổng
cộng
điểm
Tổ 1
Tổ 2
Tổ 3
Tổ 4
Mỗi người được ghi 10 điểm nếu đảm bảo yêu cầu về nội
dung
( nói đúng chủ đề )và hình thức trình bày( giọng điệu, phong
thái…). Nếu không đạt yêu cầu thì tuỳ mức độ sẽ bị trừ bớt
điểm. GV là giám khảo, thư ký lớp sẽ ghi điểm và tổng kết bảng

điểm.
+Tổ nào đạt số điểm cao nhất sẽ được quyền ưu tiên giao
lưu với cô giáo
( phỏng vấn GV về 4 nội dung trên ) trong vòng 3-5 phút.
* / GV điều hành , tổ chức cho HS giao lưu :
- Phân công các tổ thực hiện vòng 1 – GV bao quát, chỉ
đạo.
- GV dẫn chương trình cho vòng 2
+Mở đầu bằng bài hát tập thể : Lớp chúng mình để gây
tâm thế hào hứng.
Năm học: 2013-2014 Trang 25