các hợp chất thiên nhiên từ một số cây cỏ việt nam

VIệN KHOA HọC Và CÔNG NGHệ VIệT NAM
Bộ SáCH CHUYÊN KHảO
TàI NGUYÊN THIÊN NHIÊN Và MÔI TRờng việt nam

HộI ĐồNG BIÊN TậP

Chủ tịch Hội đồng:
GS.TS. CHU VĂN minh

Các ủy viên:
pgs.ts. Lê Xuân Cảnh, pgs.ts. Phạm Quốc Long,
gs.ts. Đặng Đình Kim, Pgs.tskh. Trần Trọng Hòa,
ts. Nguyễn Đình Kỳ.
Lời giới thiệu

Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam l cơ quan nghiên cứu
khoa học tự nhiên v công nghệ đa ngnh lớn nhất cả n(ớc, có thế
mạnh trong nghiên cứu cơ bản, nghiên cu v phát triển công nghệ,
điều tra ti nguyên thiên nhiên v môi tr(ờng Việt Nam. Viện tập
trung một đội ngũ cán bộ nghiên cứu có trình độ cao, cơ sở vật chất
kỹ thuật hiện đại đáp ứng các yêu cầu về nghiên cứu v thực nghiệm
của nhiều ngnh khoa học tự nhiên v công nghệ.
Trong suốt 35 năm xây dựng v phát triển, nhiều công trình v
kết quả nghiên cứu có giá trị của Viện đC ra đời phục vụ đắc lực cho
sự nghiệp xây dựng v bảo vệ Tổ quốc. Để tổng hợp v giới thiệu có
hệ thống ở trình độ cao, các công trình v kết quả nghiên cứu tới
bạn đọc trong n(ớc v quốc tế, Viện Khoa học v Công nghệ Việt
Nam quyết định xuất bản bộ sách chuyên khảo. Bộ sách tập trung
vo bốn lĩnh vực sau:
ứng dụng v phát triển công nghệ cao,

Ti nguyên thiên nhiên v môi tr(ờng Việt Nam,
Biển v công nghệ biển,
Giáo trình đại học v sau đại học.
Tác giả của các chuyên khảo l những nh khoa học đầu ngnh
của Viện hoặc các cộng tác viên đC từng hợp tác nghiên cứu.
Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam xin trân trọng giới thiệu
tới các quý độc giả bộ sách ny v hy vọng bộ sách chuyên khảo sẽ
l ti liệu tham khảo bổ ích, có giá trị phục vụ cho công tác nghiên
cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đo tạo đại học v sau đại học.
Hội đồng Biên tập
i
KÍ HIU MT S CH VIT TT
1
H-NMR Ph cng hng t ht
nhân proton
13
C-NMR Ph cng hng t ht
nhân cacbon 13
APT Attached Proton Test Ph APT
HMBC Heteronuclear Multiple
Bond Correlation
Ph t%ng quan 'a liên
k*t d+ ht nhân
NOESY Nuclear Overhauser
Effect Spectroscopy
Hi3u 4ng NOE
1
H-
1
H-

COSY
1
H-
1
H Correlation
Spectroscopy
Ph t%ng quan
proton-proton
s Singlet
br s Broad singlet
d Doublet
t Triplet
q Quartet
m Multiplet
dd Doublet of doublet
dt Doublet of triplet
dq Doublet of quartet
J Coupling constant H7ng s8 t%ng tác (Hz)

= chuy>n d+ch hoá
h?c, thang  (ppm)
TMS Tetramethylsilan
Si(CH
3
)
4
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
ii
IR Infrared Spectroscopy Ph hDng ngoi
EI-MS Electron Impact-Mass

Spectroscopy
Ph kh8i ion hoá va
chm 'i3n tE
ESI-MS Electron Spray Ionisation
Mass- Spectroscopy
Ph kh8i ion hoá bFi
'i3n tE
HR-MS High Resolution Mass
Spectroscopy
Ph kh8i phân giGi cao
HPLC High Performance Liquid
Chromatography
SIc kí lKng hi3u nLng
cao
CD Circular Dichroism Ph nh+ sIc tròn
ORD Optical Rotation
Dispersion
Ph tán sIc quay cNc
UV Ultraviolet Spectroscopy Ph tE ngoi
SKC SIc kí ct
SKLM=C SIc kí lRp mKng 'iSu
ch*
p' Phân 'on
HS Hi3u suTt
'.n.c =i>m nóng chGy
T.B Trung bình
Py Pyridin
MeOH Methanol
EtOH Ethanol
BuOH Butanol

CHCl
3
Chloroform
hl Hàm lYng
IC
50
Inhibition Concentration
for 50%
NDng ' 4c ch* 50%
EC
50
Effective Concentration
for 50%
NDng ' có hi3u lNc
vRi 50%
iii
iii
MC LC
Trang
Li gii thiu
Ký hiu ch vit tt
i
Mc lc
iii
Phn A. TNG QUAN
I.
Tình hình nghiên c%u hoá th(c v)t *
Vit Nam
1
II.

Xu h/ng trong nghiên c%u và phát tri3n các
h4p ch5t thiên nhiên trên th gii
3
II.1. V cách tip cn trong thu thp mu
nghiên cu
4
II.2. Các phng pháp phân tích
4
II.3. Xác nh cu trúc các hp cht thiên nhiên.
6
II.4. K" thut th# ho$t tính sinh h&c
7
II.5. T(ng hp h)u c
8
II.6. Các hp cht t* vi sinh vt
9
III.
T<ng quan v> hóa h@ c và hoAt tính sinh h@c
mDt sE lp ch5t thiên nhiên
10
III.1. Các hp cht flavonoid
10
III.1.1. Khái nim chung v các hp cht flavonoid 10
III.1.2. M%t s' nhóm thu%c l)p cht flavonoid 11
III.1.3.
M%t s' nét v s+ phân b' c.a l)p cht
flavonoid trong thiên nhiên
12
III.1.4. Ho1t tính sinh h3c c.a flavonoid 13
III.1.4.1. Hot tính chng oxy hóa 13

Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
iv
III.1.4.2. Hot tính kháng vi sinh vt 15
III.1.4.3.
Vai trò ca flavonoid trong s tng tác Thc
vt - "#ng vt
15
III.1.4.4. Hot tính $c ch% enzym 15
III.1.4.5. Hot tính kháng viêm 16
III.1.4.6. Hot tính *i v+i mch máu 17
III.1.4.7. Hot tính oestrogen 17
III.1.4.8. Hot tính kháng khi u và gây *#c t% bào 18
III.2. Các hp cht triterpen
19
III.2.1. Khái nim chung v các hp cht triterpen 19
III.2.2. M%t s' khung triterpen chính 19
III.2.2.1. Triterpen mch th1ng 19
III.2.2.2. Triterpen khung dammaran 20
III.2.2.3. Triterpen khung oleanan 21
III.2.2.4. Triterpen khung hopan 22
III.2.2.5. Khung lupan 24
III.2.2.6. Các h4p ch5t limonoid 25
III.2.3. Ho1t tính sinh h3c c.a các hp cht triterpen 25
III.2.3.1. Hot tính chng ung th 26
III.2.3.2. Hot tính chng HIV-AIDS 28
III.2.3.3. Hot tính kháng viêm 32
III.2.4. Ho1t tính kháng m%t s' vi sinh v7t và
ký sinh trùng
32
Tài liu tham kh;o 33

Phn B. KGT QUH NGHIÊN CKU CÁC HMP
CHNT THIÊN NHIÊN TO MPT SR CÂY CU
VIVT NAM
41
Mc lc
v
Ch/Wng I. HX BÚI LZA
41
I.1.

Song ình (Diplopanax stachyanthus Hand,-
Mazz)

41
I.1.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b'
41
I.1.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn
41
I.1.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c
41
Tài liu tham kh;o
55
Ch/Wng II. HX CAM QUÝT - Rutaceae
57
II.1. Du d=u - Euodia sutchuensis Dode
57
II.1.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 57
II.1.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 57
II.1.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 57
II.2.

Hoàng m@c dài - Zanthoxylum avicennae
(Lamk.) DC.
64
II.2.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b'
64
II.2.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn
64
II.2.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c
65
II.3. HDng bì d$i - Clausena excavata Burm.f.).
74
II.3.1.
<=c >i?m th+c v7t và phân b' 74
II.3.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn
75
II.3.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 75
II.4. Kim sng - Micromelum falcatum
(Forst.f.) Wight & Arn.
98
II.4.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 98
II.4.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 98
II.4.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 99
II.5. MKt trâu - Micromelum hirsutum Oliv.
104
II.5.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b'
104
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
vi
II.5.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn

105
II.5.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c
105
II.6. Thân x$ trMn - Luvunga sarmentosa
(Blume) Kurz.
108
II.6.1.
<=c >i?m th+c v7t và phân b' 108
II.6.2.
@ng dAng trong y h3c cC truyn 109
II.6.3.
KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 109
Tài liu tham kh;o
119
Ch/Wng III. HX HOA MÕM CHÓ - Scrophulariaceae
121
III.1. BD bD - Adenosma indiana (Lour.) Merr.
121
III.1.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 121
III.1.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 122
III.1.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hóa h3c 122
III.2. Cam thNo t - Scoparia dulcis L.
124
III.2.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 124
III.2.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 125
III.2.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hóa h3c 125
III.3. Nhân tr=n - Adenosma caeruleum R. Br.
127
III.3.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 127
III.3.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 128

III.3.3 KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hóa h3c 128
III.4. Sinh a - Rehmannia glutinosa (Gaertn.)
Libosch. ex Steud.
129
III.4.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 129
III.4.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 130
III.4.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hóa h3c 130
Tài liu tham kh;o 151
Ch/Wng IV. HX LONG NÃO - Lauraceae
155
Mc lc
vii
IV.1. Cà lD bKc b@ - Caryodaphnopsis tonkinensis
(Lecomte) Airy-Shaw.
155
IV.1.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 155
IV.1.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 156
IV.1.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hóa h3c 156
IV.2. Cà lD ba vì - Caryodaphnopsis baviensis
(Lecomte) Airy-Shaw.
175
IV.2.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 175
IV.2.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 176
IV.2.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hóa h3c 176
IV.2.4. M%t vài nh7n xét 186
Tài liu tham kh;o 187
Ch/Wng V. HX NA – Annonaceae
191
V.1. Cách th lá hoa - Fissistigma bracteolatum
Chatt.

191
V.1.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 191
V.1.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 191
V.1.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 192
V.2. Gin S - Xylopia vielana Pierre
204
V.2.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 204
V.2.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 205
V.2.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 205
V.3. Lãnh công rt - Fissistigma pallens (Fin &
Gagn.) Merr.
212
V.3.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 212
V.3.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 212
V.3.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 213
V.4. M$i liWu - Miliusa balansae Fin. & Gagnep
217
V.4.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 218
V.4.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 218
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
viii
V.4.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 219
V.4.4. Ho1t tính >%c tD bào c.a các hp cht phân
l7p >Jc
230
Tài liu tham kh;o 231
Ch/Wng VI. HX NGd GIA BÌ - Araliaceae
233
VI.1. NgX gia bì chân chim - Schefflera
heptaphylla L. Frodin.

233
VI.1.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 233
VI.1.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 233
VI.1.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 234
VI.2. NgX gia bì gai - Acanthopanax trifoliatus
(L.) Voss.
275
VI.2.1. <=c >i?m th+c v7t và phân b' 275
VI.2.2. @ng dAng trong y h3c cC truyn 275
VI.2.3. KDt qu; nghiên cFu v thành phGn hoá h3c 275
Tài liu tham kh;o 284
1
Phn A. TNG QUAN

I. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU HÓA THC VT  VIT NAM
Trong giai on 1960 - 1980 ca th k XX, các nhà khoa hc
Vit Nam ch yu t#p trung vào nghiên c'u i(u tra, sàng lc các
cây thu,c, cây tinh d.u nh/m phát hin các ngu0n nguyên liu cho
công nghip d23c và th4c ph5m, vì lúc này l4c l23ng cán b9 và
ti(m l4c c: s; v#t ch<t trang thit b= còn thiu và ch2a 0ng b9. Tuy
v#y bên cnh các hot 9ng i(u tra, sàng lc các ch<t có hot tính
sinh hc, các nhà khoa hc cBng i sâu nghiên c'u m9t s, quy trình
công ngh chit tách m9t s, h3p ch<t thiên nhiên có hàm l23ng cao,
có thD sE dFng làm thu,c. GiDn hình là Quy trình chit xu<t berberin
tK cây Hoàng liên gai (Berberis wallichiana DC.) thu9c h Hoàng
liên gai (Berberidaceae) D làm thu,c kháng sinh 2Rng tiêu hoá và
m9t s, bnh khác. Hàm l23ng berberin trong cây này chim tSi 3 -
4% [1a]; Quy trình chit xu<t vinblastin và vincristin tK cây dKa cn
[Vinca rosea L.; Catharanthus roseus (L.) G. Don; Lochnera rosea
Reich.] thu9c h Trúc ào (Apocynaceae) [1b]; Quy trình chit xu<t

strychnin tK ht mã ti(n (Strychnos nux vomica L.) thu9c h Mã ti(n
(Loganiaceae) D làm thu,c ch^a th.n kinh, tim, au khSp, tê
th<p và các quy trình công ngh chit xu<t tinh d.u phFc vF xu<t
kh5u và sE dFng trong n2Sc nh2 tinh d.u s_ (Cymbopogon nardus
Rendl.) thu9c h Lúa (Poaceae, Gramineae), tinh d.u h0i (Illicium
verum Hook.f.) thu9c h H0i (Illiciaceae), tinh d.u màng tang
(Litsea cubeba) thu9c h Long não (Lauraceae) D làm d23c ph5m,
h2:ng liu cho th4c ph5m, và mc ph5m. ThRi kd này vic chit
tách, tinh ch và chuyDn hoá m9t s, thành ph.n chính ca tinh d.u
nh2 anethol tK tinh d.u h0i thành anisaldehyd làm h2:ng liu;
eugenol tK tinh d.u h2:ng nhu thành methyl eugenol làm thu,c den
dF ru0i vàng hi cam, hofc thành vanilin làm h2:ng liu; hydroxy
citronellal tK citronellal và các ester ca geraniol tách tK tinh d.u s_
D làm h2:ng mc ph5m, h2:ng th4c ph5m; safrol tK tinh d.u xá x=
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
2
D làm heliotropin, m9t ch<t =nh h2:ng quý trong h2:ng liu;
terpineol và terpinyl acetat tK tinh d.u thông D làm h2:ng xà
phòng, mc ph5m, d23c liu ã 23c 5y mnh.
Gfc iDm ca thRi kd này là tính ch<t bao c<p trong nghiên c'u
khoa hc còn khá phi bin, s4 gjn kt gi^a nghiên c'u và s_n xu<t
ch2a mnh. Ngành công nghip d23c ph5m, mc ph5m, h2:ng liu
ch2a phát triDn. Tuy v#y, các kt qu_ nghiên c'u cBng ã óng góp
tích c4c vào vic xác =nh ngu0n tài nguyên sinh hc phong phú ca
n2Sc ta, =nh h2Sng cho s4 phát triDn trong các nk m tSi.
ThRi kd tip theo là tK cu,i nh^ng nkm 1980 n nay. Gây là
thRi kd <t n2Sc ta ang tin hành công cu9c “Gii MSi”. N(n kinh
t ã d.n khjc phFc 23c khó khkn và có nh^ng b2Sc phát triDn i
lên. Nhà n2Sc  ã d.n d.n tkng c2Rng kinh phí cho nghiên c'u khoa
hc. Nhi(u trang thit b= quan trng và hin i ã 23c mua sjm,

nhi(u phòng thí nghim trng iDm qu,c gia 23c .u t2 hin i,
ngang t.m khu v4c và qu,c t. Các nghiên c'u sâu v( chit tách,
xác =nh c<u trúc, thE hot tính sinh hc và chuyDn hoá các h3p ch<t
thiên nhiên giàu ti(m nkng ã 23c triDn khai ti nhi(u phòng thí
nghim. Hàng trkm h3p ch<t thiên nhiên mSi, có c<u trúc lý thú và
hot tính sinh hc quan trng ã 23c các nhà khoa hc Vit Nam
phát hin và kng t_i trên các tp chí khoa hc có uy tín qu,c t và
trong n2Sc.
Gáng chú ý là tK nkm 2001, B9 Khoa hc và Công ngh ã triDn
khai m9t cách bài b_n 10 Ch2:ng trình KH & CN trng iDm (KC
01 n KC 10) và m9t s, Ch2:ng trình mFc tiêu qu,c gia, tK nkm
2007 có thêm ch2:ng trình Hoá D23c. Bên cnh các công trình
nghiên c'u v( chit tách, xác =nh c<u trúc, thE hot tính sinh hc
thì các công trình nghiên c'u v( ting h3p h^u c: các ch<t có hot
tính sinh hc (bao g0m ting h3p toàn ph.n và bán ting h3p) ã
23c 5y mnh. Nii b#t là các công trình nghiên c'u v( artemisinin
tK cây thanh cao hoa vàng (Artemisia annua L.) thu9c h Cúc
(Asteraceae, Compositae) D làm thu,c ch^a s,t rét. Vic phát hin
ra và s_n xu<t hàng t<n hot ch<t artemisinin và bào ch thành thu,c
s,t rét ã góp ph.n 5y lùi d=ch s,t rét ác tính bùng phát ti Vit
Nam vào cu,i nh^ng nkm 1980 .u nh^ng nkm 1990. GD khjc phFc
nh23c iDm ca artemisinin là không tan trong n2Sc, có 9c tính
cao vSi th.n kinh, thRi gian bán hu ngjn, ds b= kháng thu,c, các
nhà khoa hc ã t#p trung nghiên c'u, s_n xu<t các den xu<t ca
Phn A. Tng quan
3
artemisinin nh2 artesunat, arteether và artemether Artemisinin là
m9t trong nh^ng ví dF thành công nh<t ca vic hin i hoá các bài
thu,c ci truy(n.
Gã có nhi(u công trình nghiên c'u ting h3p hàng lot den xu<t

(synthone) ca các h3p ch<t thiên nhiên có hàm l23ng lSn và có
hot tính (scaffold) D thkm dò hot tính sinh hc theo =nh h2Sng.
Gây là m9t trong nh^ng con 2Rng hiu qu_, có ý nghta kinh t D
tìm ra các thu,c mSi mà các nhà khoa hc qu,c t ang theo uii.
Các h3p ch<t thiên nhiên có ti(m nkng ã 23c chit tách và chuyDn
hoá thành các nguyên liu làm thu,c quý him. GiDn hình là vic
chit xu<t ch<t diterpen 10-desacetyl-baccatin III (10-DAB III) tK lá
cây thông u Lâm G0ng (Taxus wallichiana Zucc.) thu9c h Thanh
tùng (Taxaceae). Gây là ngu0n tài nguyên sinh v#t quý ca n2Sc ta.
TK ch<t 10-DAB III, thông qua h:n 10 b2Sc ph_n 'ng hoá hc vSi
yêu c.u v( 9 chn lc l#p thD cao, các nhà khoa hc ã ting h3p
thành công taxol và taxoter, hai loi thu,c ch^a ung th2, có hiu
qu_ nh<t và ang bán chy nh<t hin nay vSi tên th2:ng mi là
paclitaxel

và docetaxel

. Taxol ã ht hn b_o h9 b_n quy(n s;
h^u trí tu và tr; thành thu,c generic, còn taxoter thì sw ht hn b_o
h9 vào nkm 2012, nu không 23c gia hn thêm. Gi(u ó có nghta
là: nu chu5n b= t,t, Vit Nam hoàn toàn có thD s_n xu<t taxoter vào
nkm 2012.
TK qu_ h0i Lng S:n các nhà khoa hc ã chit xu<t 23c axit
shikimic vSi hiu su<t cao 7% so vSi trng l23ng nguyên liu khô)
và chuyDn hoá acid shikimic thành oseltamivir phosphat, hot ch<t
D bào ch thu,c Tamiflu

i(u tr= bnh cúm gà do virus H5N1 gây
ra. Có thD nh#n th<y r/ng xu h2Sng sE dFng m9t cách toàn din và
trit D các h3p ch<t thiên nhiên nh2 m9t ngu0n phong phú D to ra

các ch<t có hot tính sinh hc mSi phFc vF ngành y d23c, nông
nghip và th4c ph5m ang 23c 5y mnh ; Vit Nam hin nay.
Gi(u này phù h3p vSi =nh h2Sng nghiên c'u v( hoá th4c v#t và
hoá d23c ca th giSi.
II. XU HNG TRONG NGHIÊN CU VÀ PHÁT TRI"N
CÁC H#P CH$T THIÊN NHIÊN TRÊN TH% GII [2, 3, 4, 7]
Trong h:n 10 nkm tr; li ây ã có nh^ng thay ii áng kD trong
vic nghiên c'u và phát triDn các h3 p ch<t thiên nhiên.
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
4
II.1. V, cách ti1p c3n trong thu th3p m9u nghiên c;u [5]
Nhìn chung, cho n nay có 6 cách tip c#n khi thu th#p meu
nghiên c'u. Gó là: chn = iDm m9t cách ngeu nhiên, d4a vào
phân loi hc, d4 a vào y hc dân t9c, d4 a vào hoá th4c v#t, d4a vào
c: s; thông tin d^ liu và d4a vào s4 c.u may. G.n ây, cách tip
c#n d4a vào hoá th4c v#t và c: s; thông tin ã có nh^ng thay ii do
s4 phát triDn mnh ca hai ltnh v4c này. Ví dF khi c.n thu th#p các
meu có m9t hot tính nào ó thì c: s; d^ liu có thD cho ta:
- Danh sách ca nh^ng cây có hot tính này theo kinh nghim
ca y hc dân t9c.
- Danh sách các cây ã có s, liu v( hot tính này qua phép thE
in vitro, in vivo hofc trên ng2Ri.
- Danh sách các ngu0n h3p ch<t thiên nhiên có hot tính này
hofc có hot tính ca m9t trong các phép thE trên.
Tr2Rng h3p danh sách này quá dài thì ng2Ri ta kt h3p vSi các
yu t, khác nh2: Meu ds kim hay khó kim, s4 9c áo v( mft
th4c v#t hofc hoá th4c v#t, tính fc h^u D l4a chn m9t danh sách
ngjn h:n. Quan trng là ph_i thu t<t c_ các b9 ph#n ca cây. M9t
trong nh^ng con 2Rng D tìm kim nhanh các h3p ch<t thiên nhiên
có hot tính sinh hc là d4a vào Th4c v#t dân t9c hc

(Ethnobotany) vSi tp chí den .u là Journal of Ethno -
pharmacology.
II.2. Các ph=>ng pháp phân tích
Nhi(u kc thu#t mSi ã 23c sE dFng D tách ch<t nh2: Sjc ký
git ng23c dòng (droplet counter-current chromatography
DCCC), sjc ký ng23c dòng quay (rotation locular counter-
current chromatogaraphy RL CC), sjc ký phân chia ly tâm
(centrifugal partition chromatography CPC). Vic sE dFng pha
_o trong sjc ký tách ch< t (sjc ký lSp mu ng và sjc ký lung hiu
nk ng cao) ã góp ph.n gi_i quyt nh^ng khó khkn lSn trong ltnh
v4c các h3p ch<t thiên nhiên. Nh^ng nkm g.n ây kc thu#t chit
cfp ion (ion-pair extraction) và sjc ký lung hiu nkng cao cfp ion
(ion-pair high performance liquid chromatography) ã 23c sE
dFng D tách i(u ch các alkaloid quinolin và isoquinolin b#c
b,n [5, 6].
Phn A. Tng quan
5
Kc thu#t sE dFng các ch<t 0ng phân quang hc (chiral
substance) làm pha ttnh trong sjc ký khí và sjc ký lung D tách
các h3 p ch<t thiên nhiên có hot tính quang hc cB ng em l i k t
qu_ t,t.
G.n ây ng2Ri ta phát triDn kc thu#t “Quan sát toàn c9t” (whole-
column imaging-detection) 'ng dFng cho sjc ký lung hiu nkng cao
(HPLC) và in di mao qu_n (capillary electrophoresis) [7]. }
ph2:ng pháp “Quan sát toàn c9t” ng2Ri ta sE dFng nhi(u b9 diod
trên m9t on c9t dài 1 cm D kiDm soát 9 r9ng pic trong quá trình
tách ch<t.
Nh^ng nkm g.n ây ã xu<t hin khái nim “Metabolomic”
trong phân tích. Gó là m9t ltnh v4c khoa hc nghiên c'u các ch<t
trao ii ca t bào s,ng (metabolom, metabolit). Metabolom 23c

=nh nghta là m9t t#p h3p =nh l23ng và =nh tính t<t c_ nh^ng ch<t
phân tE l23ng th<p (metabolit) có mft trong t bào. Nh^ng ch<t này
tham gia vào ph_n 'ng trao ii ch<t và c.n thit cho vic duy trì,
sinh tr2;ng cBng nh2 ch'c nkng bình th2Rng ca m9t t bào [8].
Chin l23c phân tích metabolomic bao g0m 5 thành ph.n nh2 sau:
- Metabolomic: Là phép phân tích =nh tính và =nh l23ng t<t c_
các ch<t trao ii (metabolit) trong m9t h sinh hc. G9 chn lc và
9 nhy ca ph2:ng pháp phân tích òi hui ; ây r<t cao.
- Metabolite profiling: Là phân tích =nh tính và =nh l23ng m9t
s, ch<t trao ii (metabolit) chn lc theo =nh h2Sng, th2Rng là
theo con 2Rng trao ii ch<t fc thù. Trong công nghip d23c
ph2:ng pháp này 23c sE dFng r9ng rãi D nghiên c'u thu,c, s_n
ph5m bin ii ca thu,c và hiu qu_ ca quá trình i(u tr=.
- Metabolic fingerprinting: Phân tích nhanh meu D có thD phân
loi 23c meu. Vì không phân tích =nh tính và =nh l23ng nên thRi
gian phân tích meu ngjn, th2Rng ch~ m9t phút (hofc ngjn h:n).
Gây là m9t công cF sàng lc D phân bit meu ca nh^ng trng thái
hofc ngu0n g,c sinh hc khác nhau.
- Metabolite target analysis: G=nh l23ng và =nh tính m9t hofc
m9t vài ch<t trao ii (metabolit) liên quan n m9t ph_n 'ng trao
ii fc thù.
- Metabonomic: Gánh giá s4 thay ii ca các mô và d=ch sinh
hc trong h ch<t trao ii n9i sinh, hình thành do quá trình bnh
sinh hofc quá trình i(u tr=.
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
6
II.3. Xác ABnh cCu trúc các hEp chCt thiên nhiên
Ng2Ri ta ã có thD xác =nh c<u trúc các h3p ch<t thiên nhiên ã
23c tách và tinh ch hofc các ch<t trong phân  on hay trong d=ch
chit. Các kc thu#t 23c sE dFng ven là phi h0ng ngoi, phi tE

ngoi, phi kh,i l23ng, phi tán sjc quang c4c (optical rotation
dispersion ORD), phi nh= sjc tròn (circular dichroism CD) và phi
c9ng h2;ng tK ht nhân (NMR). Tuy nhiên, cu9c cách mng ph.n
m(m máy tính ã 23c sE dFng trong các thit b= phân tích ã giúp
cho các thit b= có m'c 9 t4 9ng hoá cao và thRi gian tích luc s,
liu r<t ngjn, t'c là thRi gian D phân tích m9t meu 23c rút ngjn
r<t nhi(u.
Ng2Ri ta ã có thD 'ng dFng các ch2:ng trình ph.n m(m D tính
toán 9 chuyDn d=ch hoá hc ca proton và carbon-13 cho các phân
tE. Gi(u này giúp cho vic gán các s, liu ca phi c9ng h2;ng tK
ht nhân 23c chính xác h:n khi kt h3p gi^a giá tr= 9 chuyDn d=ch
hoá hc (

) o 23c và giá tr= tính toán.
Tin xa h:n trong vic xác =nh c<u trúc hoá hc ng2Ri ta còn
xác =nh 23c c<u trúc ca ph.n liên kt gi^a m9t hot ch<t và
enzym liên quan. Gi(u này giúp ích to lSn cho vic nghiên c'u c:
ch tác dFng ca hot ch<t, nghiên c'u nâng cao hot tính và thit
k các phân tE thu,c mSi (drug design). VSi s4 phát triDn ca
ph2:ng pháp NMR ng2Ri ta ã xác =nh chính xác 23c c<u trúc
ca m9t i phân tE ph'c tp nh2 maitotoxin [9].
M9t ph2:ng pháp g.n ây hay 23c sE dFng là ph2:ng pháp
Mosher ester c_i tin [10]. Ph2:ng pháp này dùng D xác =nh
c<u hình tuyt ,i c a các carbinol b#c 2. Kc thu# t Mosher ester
d4 a vào s4 khác nhau ca 9 chuyDn d=ch hoá hc trong phi
1
H-NMR ca den xu<t S- và R-methoxy-(trifluoromethyl)-
phenylacetat ; c_ hai phía ca trung tâm b<t ,i. Nu 
H
(

S
- 
R
)
là d2:ng thì trung tâm này có c<u hình R, nu là âm thì có c<u
hình S. Nh2 v#y ph2:ng pháp này òi hui s4 phân tích và ghán
m9t cách chính xác các tín hiu trong phi
1
H-NMR ca c_ hai
phía ca trung tâm b<t ,i.
V<n ( tiêu chu5n hoá d23c liu là m,i quan tâm ca ngành
d23c ca nhi(u qu,c gia trên th giSi. Các nhà khoa hc ã nghiên
c'u kt h3p ph2:ng pháp sjc ký lung hiu nkng cao (HPLC) vSi
phi
1
H-NMR D phân tích =nh l23ng hot ch<t chính (marker)
Phn A. Tng quan
7
trong m9t s, d23c liu. M9t ví dF là vic =nh l23ng ch<t paeoniflorin
trong cây Paeonia lactiflora và P. veitchii [11]. Ph2:ng pháp xác
=nh trình t4 các acid amin trong protein ã có b2Sc tin mnh mw.
Ng2Ri ta ã áp dFng thành t4u này trong vic xác =nh các loài th4c
v#t trong m9t chi (taxonomy). VSi vic gi_i mã 23c genom ca
ng2Ri ã bùng ni nh^ng kin th'c v( nh^ng protein có liên quan
n các gien c<u to cBng nh2 vic phát hin ra các ích phân tE
(molecular target) có liên quan n bnh t#t nh2 bnh tiDu 2Rng,
béo phì và ung th2. Kt qu_ này giúp ích nhi(u cho ltnh v4c thit k
phân tE thu,c mSi. Ví dF nii b#t là vic xác =nh 23c trình t4 ca
genom ca ký sinh trùng s,t rét Plasmodium falciparum và ca m9t
trong nh^ng vector mu•i ch yu Anopheles gambia ã cung c<p

cho con ng2Ri công cF mSi D kiDm soát ckn bnh nguy hiDm này.
II.4. KG thu3t thH hoIt tính sinh hKc
Kc thu#t thE hot tính sinh hc là ltnh v4c phát triDn nhi(u nh<t
trong nh^ng nkm qua, fc bit v( m'c 9 t4 9ng hoá và s, l23ng
meu 23c thE theo m9t :n v= thRi gian (automated and high-
throughput screening HTS). Do có hiDu bit t,t v( các quá trình sinh
hc ca nh^ng ckn bnh ch yu cùng vSi vic có 23c nhi(u thF
thD (receptor), enzym, gien và h t bào nên kc thu#t thE hot tính
sinh hc ã có nh^ng thay ii c: b_n. Ng2Ri ta bSt ph_i sE dFng
9ng v#t thí nghim hofc các c: quan n9i tng ca chúng cho các
phép thE hot tính sinh hc.
NhR có các kc thu#t thE hot tính mSi mà nhi(u ch<t  ã bit và
có l23ng lSn trong thiên nhiên ã 23c phát hin là có hot tính,
th#m chí hot tính m9t cách chn lc ,i vSi m9t s, enzym và
receptor. Trong s, các lSp ch<t 23c phát hin nhi(u hot tính mSi
trong thRi gian qua có flavonoid và triterpenoid. Các flavonoid có
hot tính 'c ch r<t nhi(u loi enzym. R<t nhi(u flavonoid có hot
tính estrogen cao, ch,ng 9t bin và ch,ng ung th2. M9t s,
flavonoid ang 23c nghiên c'u lâm sàng.
M9t khi c: ch tác dFng ca m9t ch<t cùng vSi enzym liên quan
n hot ch<t này 23c làm sáng tu thì ý nghta ca h3p ch<t sw tkng
9t bin. Ví dF: Taxol t* Taxus brevifolia và camptothecin tK
Camptotheca acuminata. Hai h3p ch<t này 23c phân l#p nhR quá
trình sàng lc theo h2Sng hot tính kháng t bào ung th2 KB. Taxol
ã 23c bán trên th= tr2Rng, còn camptothecin ang 23c thE lâm
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
8
sàng ti Trung Qu,c. C: ch tác dFng ca hai hot ch<t này thu9c
loi 9c nh<t hin nay. Camptothecin 'c ch men topoisomerase I
và taxol kích thích quá trình polyme hoá tubulin.

II.5. TLng hEp hMu c>
Nhi(u h3p ch<t thiên nhiên 23c sE dFng tr4c tip trong lâm
sàng. Ví dF: vinblastin (Velban), vincristin (Oncovin), epotosid
(VP-16), taxol (Paclitaxel), 23c sE dFng trong i(u tr= ung th2;
artemisinin, quinin D i(u tr= s,t rét Song, ph.n lSn các h3p ch<t
thiên nhiên 23c sE dFng làm mô hình cho vic ting h3p các hot
ch<t làm thu,c mSi. Thông qua ting h3p h^u c: các nhà khoa hc
sw c_i tin và khjc phFc nh^ng nh23c iDm v,n có ca các h3p ch<t
thiên nhiên nh2: C<u trúc ph'c tp, kém b(n, hiu l4c ch2a cao,
kém tan trong n2Sc, tác dFng không mong mu,n
M9t s, den xu<t bán ting h3p tK h3p ch<t thiên nhiên 23c sE
dFng trong lâm sàng nh2: Vinorelbin (Navelbin), taxotere
(Docetaxel), topotecan (Hycamtin) và irinotecan (Campostar) là các
den xu<t ca vinblastin, paclitaxel và camptothecin vSi s4 2u vit
h:n v( hot tính và 9 tan trong n2Sc cBng nh2 phi tác dFng trong
lâm sàng. Curcumin là ch<t màu chính ca c ngh vàng, curcumin
có r<t nhi(u hot tính sinh hc kD c_ hot tính ch,ng ung th2 [12].
Hai den xu<t bán ting h3p ca curcumin có hot tính kháng
androgen r<t mnh ,i vSi hai dòng t bào ung th2 tuyn ti(n lit là
PC-3 và DU-145. Hot tính này cao h:n c_ thu,c hydroxyflutamid
hin ang 23c dùng D ch^a ung th2 tuyn ti(n lit [13].
Nh^ng ví dF khác v( s4 thay ii hot tính kháng HIV ca các
h3p ch<t triterpen và den xu<t ca nó có thD nêu ra nh2 sau:
* Acid betulinic và acid oleanolic là các triterpen tách tK th4c v#t có
khung lupan và oleanan, chúng có hot tính kháng HIV vSi EC
50
là 1,4
và 1,7 µg/ml t2:ng 'ng. Den xu<t ester ; v= trí 3-OH ca acid betulinic
là acid 3-O-(3,3
’

-dimethylsuccinyl) betulinic có EC
50
< 3,5x10
-4
µM
t'c là mnh h:n thu,c AZT trong cùng m9t phép thE [14]. Ch<t này
hin ang 23c nghiên c'u ti(n lâm sàng, còn den xu<t t2:ng 'ng ca
acid oleanolic có EC
50
= 0,0039 µg/ml. Trong s, các triterpen thiên
nhiên có acid moronic có hot tính kháng HIV khá mnh (EC
50
<
0,1µg/ml) [15]. Nh^ng phát triDn mSi v( hoá tr= liu HIV ã 23c
Jacquelyn Gervay – Hague ting kt trong m9t bài ting quan [16].
Phn A. Tng quan
9
M9t trong nh^ng h3p ch<t thiên nhiên quan trng ã 23c phát
hin và phát triDn thành thu,c ch,ng s,t rét là artemisinin.
Artemisinin là m9t ch<t thu9c nhóm sesquiterpen lacton có c.u
endoperoxid 23c chit xu<t tK cây Thanh hao hoa vàng (Artemisia
annua L.) h cúc (Asteraceae), m9t cây thu,c dân gian 23c sE
dFng trong y hc ci truy(n Trung Qu,c. TK nh^ng nkm 1970 ca
th k XX, khi d=ch s,t rét ác tính bùng phát thì artemisinin và m9t
s, den xu<t ca nó nh2 artemether, arteether và artesunat ã góp
ph.n tích c4c vào vic phòng, ch,ng bnh d=ch này ti Vit Nam và
m9t s, n2Sc khác trên th giSi.
Các nghiên c'u v( c: ch tác dFng cho th<y artemisinin và các
den xu<t ca nó khi vào trong c: thD (u 23c chuyDn hoá thành
dihydroartemisinin (DHA). DHA chính là ch<t có tác dFng ,i vSi

ký sinh trùng s,t rét. Do v#y DHA cBng 23c sE dFng tr4c tip làm
thu,c s,t rét khi kt h3p vSi piperaquin, primaquin và trimethoprim.
Tuy nhiên, vì DHA là ch<t 9c vSi th.n kinh cho nên n nay chúng
ch~ 23c sE dFng ; Vit Nam, Thái Lan, Trung Qu,c, Lào và
Campuchia. Trong s, các den xu<t ca artemisinin có artemison,
m9t s_n ph5m bán ting h3p tK artemisinin qua hai b2Sc vSi hiu
su<t cao, do các nhà khoa hc H0ng Kông và hãng Bayer, CHLB
G'c công b,. ThE nghim ti(n lâm sàng và lâm sàng cho th<y
artemison có hiu qu_ cao h:n artesunat tK 2-10 l.n và không quan
sát th<y 9c tính vSi th.n kinh. Các nghiên c'u ; quy mô r9ng h:n
ang 23c tip tFc. V<n ( artemisinin ã 23c Ying Li và c9ng s4
ting quát trong m9t cu,n sách vSi 310 tài liu tham kh_o [17].
II.6. Các hEp chCt tO vi sinh v3t [18]
Trong s, nh^ng thành t4u mSi ây v( các h3p ch<t thiên nhiên
có hot tính sinh hc tK vi sinh v#t áng chú ý ph_i kD n ch<t
pseudotetrasaccharid do vi khu5n Actionoplanes utahensis s_n xu<t
(acarbose). Ch<t này ã 23c phát triDn thành th2:ng ph5m vSi tên
Glucobay

do hãng Bayer AG, G'c s_n xu<t D ch^a bnh tiDu
2Rng typ II. Acarbose làm ch#m quá trình tiêu hoá carbohydrat
trong ru9t non, 'c ch men

-D-glycosidase và saccharidase. Nó có
tác dFng h 2Rng huyt cho nh^ng ng2Ri ph_i kn kiêng [19].
Tip n là nhóm ch<t epothilon 23c xem là nh^ng ch<t ch,ng
ung th2 có triDn vng. Nhóm ch<t này 23c phân l#p và xác =nh
c<u trúc cách ây kho_ng 15 nkm tK m9t loi vi khu5n phân hy
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
10

xenlulo là Sorangium cellulosum [20, 21]. Chúng là các ch<t lacton
vòng lSn có 16 nguyên tE trong vòng. Epothilon là ch<t làm b(n hoá
microtubule và nó 'c ch t bào ung th2 thông qua c: ch gi,ng
nh2 ca taxol và taxoter [22, 23]. Nh2ng epothilon có 2u iDm là 'c
ch 23c nhi(u dòng t bào ung th2 ã nhRn các thu,c khác. S,
l23ng các công trình nghiên c'u v( epothilon ã bùng phát nhanh
chóng t2:ng t4 nh2 vSi taxol và ã có m9t s, den xu<t ang 23c
nghiên c'u lâm sàng [21, 22].
K1t lu3n
Hoá hc các h3p ch<t thiên nhiên trong phát triDn thu,c ã tr_i
qua thRi kd vàng son vào nh^ng nkm 1940 n nh^ng nkm 1960.
Ngày nay, vSi nh^ng kc thu#t sàng lc hot tính sinh hc mSi, hin
i, vSi t,c 9 nhanh, l23ng meu nhu, vic phát hin các h3p ch<t
thiên nhiên có hot tính sinh hc mSi là r<t có triDn vng. Sau khi
phát hin ra các ch<t có hot tính mSi thì vic nghiên c'u chuyDn
hoá chúng thành các den xu<t b/ng nhi(u con 2Rng trong ó có
hoá ti h3p (combinatorial chemistry) D thE hot tính sinh hc ven
là m9t ltnh v4c h<p den.
‹ng dFng công ngh thông tin trong vic thit k các phân tE
thu,c mSi, cBng nh2 trong nghiên c'u m,i t2:ng quan C<u trúc -
Hot tính ang ngày càng phát triDn. Mfc dù a s, các công ty d23c
lSn trên th giSi trong thRi gian vKa qua ch2a .u t2 tích c4c ljm
cho vic nghiên c'u hoá hc các h3p ch<t thiên nhiên. Song, vic
nghiên c'u hoá hc các h3p ch<t thiên nhiên ven 23c 5y mnh
trong các th#p niên vKa qua [24] và chjc chjn sw phát triDn mnh
trong thRi gian tSi.
III. TNG QUAN VS HÓA HTC VÀ HOUT TÍNH SINH HTC
MXT SY H#P CH$T THIÊN NHIÊN
III.1. Các hEp chCt flavonoid
III.1.1. Khái nim chung v các hp cht flavonoid

Flavonoid là nh^ng h3p ch<t C
15
23c sjp xp b;i hai nhân
phenol gjn vSi nhau qua m9t :n v= C
3
. Chúng là m9t lSp ch<t
lSn nh<t ca các h3p ch<t phenolic thiên nhiên, t0n ti r<t phi
bin trong thiên nhiên, dng t4 do và liên kt glycosid. Trong
Phn A. Tng quan
11
hàng lot các ch<t flavonoid thì các h3p ch<t chalcon
anthocyanidin và auronon 23c bi t là các ch<t màu ; trong cây.
H th,ng ánh s, khung carbon ca flavonoid 23c 2a ; d2Si
ây, và i(u  áng chú ý là khung chalcon 23c ánh s, theo cách
khác h•n.

O
O
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1'
3'
5

'
6'
2' 4'
A
C
B
1: Flavonoid
2
5
1'
4'
O


1
3
4
6
2'
3'
5'
6'

2: Chalcon
Flavonoid và các den ch<t polyphenol óng vai trò quan trng
trong vic b_o v cây ch,ng li s4 xâm nh#p ca vi khu5n.
III.1.2. Mt s nhóm thuc l p cht flavonoid
D2Si ây chúng tôi xin giSi thiu m9t s, nhóm ch<t chính thu9c
khung flavonoid, và m9t s, ch<t tiêu biDu.
Flavanon khác flavon là thiu n,i ôi ; v= trí C2 và C3. Ch<t

flavanon phi bin nh<t trong thiên nhiên là 4
’
,5,7-
trihydroxyflavanon (naringenin) [25]. Các flavanon hình thành
trong quá trình sinh ting h3p ti(n ch<t chalcon qua ph_n 'ng 23c
xúc tác b;i enzym izomerase. Chúng có m9t trung tâm b<t ,i x'ng
; C-2 và c<u hình th2Rng là 2S. Chalcon là các ch<t kiDu C6-C3-C6
b= m; vòng, và là ch<t trung gian .u tiên ca quá trình sinh ting
h3p flavonoid. Có kho_ng hai trkm c<u trúc dng này ã 23c phân
l#p. Ga ph.n các chalcon có nhóm th hydroxy hofc methoxy ; v=
trí 2
’
, 4, 4
’
, 6
’
và m9t s, den xu<t prenyl ã 23c bit, ví dF nh2
morachalcon A [26]. Dihydrochalcon là các h3p ch<t chalcon mà
liên kt ôi ; v= trí

và

b= khE hoá và chúng là các h3p ch<t
không màu.
Trn Vn Sung, Trnh Th Thy, Nguyn Th Hoàng Anh
12
O
O
2
4

5
1'
4
'
3: Flavon

O
O
3
1'
4
'
O
H
4: Flavonol
O
O
5: Flavanon
O
O
O
H
6: Flavanonol
O
7: Flavan
O
OH
8: Catechin
O
O

9: Auron
O
10: Dihydrochalcon
O
O
11: Isoflavon
O
OH
+
O
OH
OH
Anthocyanidin 12
Leucoanthocyanidin
O
13: Isoflavan
O
O
3
1'
4'
2
HO
OH
OH
14: Naringenin
O
HO
OH
H

O
OH
15: Morachalcon A
III.1.3. Mt s nét v s# phân b c&a l p cht flavonoid trong
thiên nhiên
Flavonoid là m9t trong nh^ng nhóm ch<t phân b, r9ng nh<t
trong thiên nhiên, có mft không nh^ng ; th4c v#t b#c cao mà còn ;
m9t s, th4c v#t b#c th<p và các loài t_o. Có kho_ng trên 11.000 h3p
ch<t flavonoid ã 23c phân l#p và xác =nh c<u trúc. Chúng có mft
trong h.u ht các b9 ph#n ca cây: hoa, qu_, lá, rs, g• và khu trú
; thành t bào. Chúng tham gia to màu sjc cho cây, nh<t là hoa.
Gó chính là m9t trong nh^ng ch'c nkng sinh lý quan trng ca
flavonoid ,i vSi cây cu. Theo quá trình tin hoá th4c v#t, bjt .u
Phn A. Tng quan
13
xu<t hin flavonoid ; hai loài t_o vòng (Charrophyceae). S4 tin
hoá ca flavonoid trong th4c v#t ht kín (Angiospermae) den n s4
hình thành các nhóm flavonoid mSi nh2 neoflavonoid, auron và
chromanocoumaran. Các flavonoid t0n ti trong thiên nhiên vSi m9t
s, l23ng lSn và ; nhi(u h th4c v#t khác nhau nh2 Leguminosae,
Rutaceae, Moraceae, Ericaceae và Anacardiaceae. Các isoflavonoid
d4a trên khung c<u trúc 3-phenylchroman có ngu0n g,c sinh hc tK
ti(n ch<t flavanon, chúng xu<t hin không nhi(u trong th giSi th4c
v#t và h.u ht ch~ giSi hn trong phân h Papillionoideae ca h
Leguminosae.
III.1.4. Ho+t tính sinh h-c c&a flavonoid
Các flavonoid có phi hot tính r<t r9ng và 23c sE dFng r9ng rãi
trong cu9c s,ng, nh<t là trong d23c ph5m và th4c ph5m ch'c nkng.
D2Si ây là m9t s, hot tính ch yu ca nhóm ch<t flavonoid.
III.1.4.1. Ho.t tính ch0ng oxy hoá

Flavonoid 23c bit là có kh_ nkng tiêu dit hàng lot các tác
nhân oxy hoá nh2 anion superoxid (O
2
-
), g,c hydroxyl hofc là g,c
peroxy. Nói chung hiu 'ng ch,ng oxy hoá có thD o 23c. Kh_
nkng ch,ng oxy hoá ca flavonoid ã 23c nghiên c'u nhi(u ; dng
in vitro trong nh^ng nkm qua và m,i t2:ng quan c<u trúc - hot tính
ch,ng oxy hoá ã 23c thit l#p [27]. Các nghiên c'u ã ch~ ra r/ng
nhóm carbonyl ; C-4 và n,i ôi gi^a C-2 và C-3 là các yu t, quan
trng cho hot tính ch,ng oxy hoá ca flavonoid t2:ng t4. Các
isoflavon th2Rng có hot tính cao h:n các flavon. Rios và c9ng s4
ã phát hin ra r/ng 8-hydroxyluteolin 8-glucosid là c<u tE 'c ch
mnh nh<t s4 oxy hoá lipid trong s, các flavon glycosid tìm th<y
trong cây Sideritis jacalambrensis (Labiatae). Trong s, ba flavonoid
chính tK d=ch chit ca các loài Sideritis thì ch<t baicalin (5,6,7-
trihydroxyflavon-7-glucuronid) 23c xác =nh là có hot tính cao
nh<t. Vì v#y, s4 có mft ca ph.n glucuronid ; C-7 d2Rng nh2 làm
tkng hot tính ch,ng oxy hoá ca flavonoid. Các h3p ch<t
licochalcon A (4
’
,4-dihydroxy-2-methoxy-5-C-prenylchalcon) và
licochalcon B (4
’
,3,4-trihydroxy-2-methoxychalcon) phân l#p tK cây
cam th_o (Glycyrrhiza glabra) có hot tính ch,ng oxy hoá ch~
t2:ng 2:ng vSi vitamin E, trong khi ó isoflav-3-en, glabren có
hot tính mnh g<p 3 l.n. Tuy v#y, hiu qu_ ch,ng oxy hoá ca