thú rừng - mammalia việt nam hình thái và sinh học, sinh thái một số loài. t.1

Thú rừng-mammalia việt nam
Hình thái và sinh học sinh thái
một số loài
Tập I
bộ sách chuyên khảo
TàI NGUYÊN THIÊN NHIÊN Và MÔI TRƯờNG VIệT NAM
Nhà xuất Bản khoa học tự nhiên và công nghệ
Viện khoa học và công nghệ việt nam

Viện khoa học và công nghệ việt nam
bộ sách chuyên khảo
TàI NGUYÊN THIÊN NHIÊN Và MÔI TRƯờNG VIệT NAM

VIệN KHOA HọC Và CÔNG NGHệ VIệT NAM
Bộ SáCH CHUYÊN KHảO

HộI ĐồNG BIÊN TậP

Chủ tịch Hội đồng: GS.TSKH Đặng vũ minh
Phó Chủ tịch Hội đồng: GS.TSKH Nguyễn Khoa Sơn
pgs.tskh Nguyễn Tác An, pgs.ts Lê Trần Bình, pgs.tskh Nguyễn
Văn C, gs.tskh Vũ Quang Côn, ts. Mai H, gs.vs Nguyễn Văn
Hiệu, gs.TSKH H Huy Khoái, gs.tskh Nguyễn Xuân Phúc, gs.ts
Bùi Công Quế, gs.tskh Trần Văn Sung, pgs.ts Phạm Huy Tiến,
gs.ts Trần Mạnh Tuấn, gs.tskh Nguyễn ái Việt
Lời giới thiệu
Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam l cơ quan nghiên cứu
khoa học tự nhiên v công nghệ đa ngnh lớn nhất cả n'ớc, có thế
mạnh trong nghiên cứu cơ bản, nghiên c'ú v phát triển công nghệ,
điều tra ti nguyên thiên nhiên v môi tr'ờng Việt Nam. Viện tập
trung một đội ngũ cán bộ nghiên cứu có trình độ cao, cơ sở vật chất

kỹ thuật hiện đại đáp ứng các yêu cầu về nghiên cứu v thực nghiệm
của nhiều ngnh khoa học tự nhiên v công nghệ.
Trong suốt 30 năm xây dựng v phát triển, nhiều công trình v
kết quả nghiên cứu có giá trị của Viện đD ra đời phục vụ đắc lực cho
sự nghiệp xây dựng v bảo vệ Tổ quốc. Để tổng hợp v giới thiệu có
hệ thống ở trình độ cao, các công trình v kết quả nghiên cứu tới
bạn đọc trong n'ớc v quốc tế, Viện Khoa học v Công nghệ Việt
Nam quyết định xuất bản bộ sách chuyên khảo. Bộ sách tập trung
vo ba lĩnh vực sau:
Nghiên cứu cơ bản;
Phát triển v ứng dụng công nghệ cao;
Ti nguyên thiên nhiên v môi tr'ờng Việt Nam.
Tác giả của các chuyên khảo l những nh khoa học đầu ngnh
của Viện hoặc các cộng tác viên đD từng hợp tác nghiên cứu.
Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam xin trân trọng giới thiệu
tới các quý đọc giả bộ sách ny v hy vọng bộ sách chuyên khảo sẽ
l ti liệu tham khảo bổ ích, có giá trị phục vụ cho công tác nghiên
cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đo tạo đại học v sau đại học.
Hội đồng Biên tập
Viện khoa học và công nghệ việt nam
Thú rừng-mammalia việt nam
Hình thái và sinh học sinh thái
một số loài
Tập I
Đặng Huy Huỳnh ( )
Chủ biên
Hoàng Minh Khiên, Lê Xuân Cảnh,
Nguyễn Xuân Đặng, Vũ Đình Thống, Đặng Huy Ph&ơng

Mc lc

Li nói u ………………………………………………… ….i
Chng I. Tng quan lch s nghiên cu thú (Mammalia) #
Vi%t Nam………………………………………………………….1

1. Thi k trc nm 1954…………………………………… 2
2. Thi k 1954 – 1975……………………………………… 7
3. Thi k 1975 – 2000……………………………………….12

Chng II. Nh'ng (c i)m c b+n c,a khu h% thú Vi%t Nam 1
II.1. c im a d"ng và phong phú v) thành ph*n loài… 21
II.2. c im v) hình thái các nhóm thú……………………23
II.3. c im phân b1 2a lý và phân b1 theo sinh c6nh……25
II.3.1. c im 7ng v8t 2a lý h9c c:a thú trên <t li)n…25
1. Khu ông BAc………………………………………….26
2. Khu Tây BAc………………………………………… 27
3. Khu BAc Trung B7 (hay khu BAc Trng SFn)…………28
4. Khu Nam Trung B7…………………………………….28
5. Khu ông Nam B7 (hay khu Nam B7)…………………29
6. Quan hK c:a khu hK thú ViKt Nam vi các vùng lân c8n…30
II.3.2. c im phân b1 theo sinh c6nh………………… 33
a. Sinh c6nh rNng núi…………………………………… 33
b. Sinh c6nh tr6ng cO và cây bPi………………………… 37
II.4. c im sinh h9c sinh thái và phân hóa Q sinh thái… 38
II.4.1. c im v) thRc n……………………………… 38
II.4.2. c im sinh s6n……………………………… 40
II.4.3. T8p tính ho"t 7ng………………………………….41
II.4.4. ST phân hóa Q sinh thái…………………………….43
Chng III. .(c i)m c,a b/ 0n sâu b2 (Insectivora) B/ nhi4u
r0ng (Scandentia) và b/ cánh da (Dermmoptera)…………… 47
III.1. B7 thú n sâu b9 - Insectivora 47

III.1.1. M7t s1 c im cF b6n c:a các loài thú  n sâu b9 47
III.1.1.1. c im hình thái……………………………….47
III.1.1.2. M7t s1 c im sinh h9c và sinh thái……………48
III.1.1.3. c im phân b1 c:a thú n sâu b9…………… 50
III.1.2. V) khu hK thú n sâu b9 W ViKt Nam………………50
III.1.3. c im c:a m7t s1 loài…………………………57
III.1.4. c trng phân b1 c: a thú n sâu b9 ………………63
III.2. B7 nhi)u rng – Scandentia 65
III.2.1. Khái quát v) b7 thú nhi)u rng 65
III.2.2. c im c:a các loài thu7c b7 thú nhi)u rng -
Scandentia W ViKt Nam 66
III.2.3. Phân b1 c: a thú nhi)u r ng – Scandentia 70
1. Phân b1 2a lý 70
2. Phân b1 theo c6nh quan sinh thái 71
III.2.3. V) mt giá tr2 71
III.3. B7 cánh da - Dermoptera 71
Chng IV. B7 dFi – Chiroptera 75
IV.1. M7t s1 c im c:a b7 dFi 76
IV.1.1. c im hình thái……………………………… 76
IV.1.2. c im sinh h9 c và sinh thái……………………78
IV.2. NhZng loài dFi hiKn bi[t W ViKt Nam………………….79
IV.3. c im c:a m7t s1 loài dFi thng gp W ViKt Nam 85
IV.3.1. H9 DFi qu6 - Pteropodidae 85
IV.3.2. H9 DFi ma – Megadermatidae 112
IV.3.3. H9 DFi lá m^ i – Rhinolophidae 121
IV.3.4. H9 DFi n[p m^i - Hipposideridae 137
IV.3.5. H9 DFi mu`i – Vespertilionidae 147
IV. 4 . Giá tr2 c:a dFi 177
IV.4.1. Giá tr2 b6o tbn ngubn gen 177
IV.4.2.Các giá tr2 khác 178

Tài li%u tham kh+o ti;ng n<c ngoài 201
Tài li%u tham kh+o ti;ng Vi%t 207
Ph lc 1. Danh sách các loài thú (Mâmmlia) ã bi;t theo 5
vùng # Vi%t Nam 219
Ph lc 2. Danh sách các loài di hi%n bi;t # Vi%t Nam 229
Li m u
Thú - Mammalia - là mt ngun tài nguyên thiên nhiên qúy giá ca
các quc gia và các vùng lãnh th, có vai trò quan tr!ng "i v#i
"$i sng con ng'$i và môi tr'$ng sinh thái. T* lâu "$i, con ng'$i
"ã bi-t khai thác s/ d1ng các loài thú "2 ph1c v1 cho "$i sng
hàng ngày. Chúng là ngun cung c5p th6c ph7m, nhi8u s9n ph7n
qúy giá nh': s*ng tê giác, ngà voi, m;t g5u, x'=ng h v.v Thú là
ngun gc ca nhi8u loài gia súc "ang "'>c con ng'$i nuôi
d'?ng.
@ ViBt Nam các s9n v;t ca các loài thú cDng "ã "'>c s/ d1ng
t* lâu, các nhà bác h!c trong các tri8u "Ei phong ki-n cDng "ã
thng kê ngun l>i thú r*ng ph bi-n và giá trF s/ d1ng c a chúng.
Nghiên cGu v8 thú H n'#c ta th6c s6 "'>c bIt "Ju t* cui th-
kK XIX "Ju th- kK XX bHi các nhà khoa h!c t6 nhiên n'#c ngoài,
n/a sau th- kK XX t* 1955 "-n 1975 nghiên cGu thú H mi8n BIc
"'>c th6c hiBn ch y-u bHi các nhà khoa h!c ViBt Nam , H mi8n
Nam "'>c th6c hiBn ch y-u bHi các nhà khoa h!c MS. Sau 1975
"5t n'#c thng nh5t, nghiên cGu thú "'>c th6c hiBn rng khIp trên
c9 n'#c ch y-u bHi các nhà khoa h!c ViBt Nam, có k-t h>p v#i
các nhà khoa h!c các n'#c và các t chGc quc t
Các công trình mang ý nghWa tng k-t tiêu bi2u cho các th$i kX
này "áng k2 là: Osgood W.H. (1932) "ã ghi nh;n 172 loài và phân
loài thú có H `ông D'=ng và ViBt Nam; Van Peenen P. F. D., P .
F. Ryan, R. H. Light (1969) ghi nh;n 151 loài H mi8n Nam ViBt

Nam; `ào Vin Ti-n (1985) "ã công b 129 loài và phân loài, bkng
nhlng v;t mmu thu "'>c trong nhlng ">t "i8u tra kh9o sát "ng
v;t nói chung, thú r*ng nói riêng trong th$i gian t* 1957 "-n 1971
H 12 tnnh mi8n Bic ViBt Nam, tác gi9 "ng th$i cDng phân tích
quan hB "ng v;t - "Fa lý h!c, " phong phú, chn s m;t ", "ánh
giá ái tính ca khu hB thú các "Fa ph'=ng. Ngoài ra còn các công
trình nghiên cGu t*ng nhóm thú riêng lp nh': Lê Hi8n Hào (1973)
chuyên kh9o v8 “Thú kinh t- mi8n BIc ViBt Nam” t;p 1 "ã mô t9
nhi8u loài thú có giá kinh t Cao Vin Sung, `sng Huy HuXnh,
Bùi Kính (1980) nghiên cGu “Nhlng loài g;m nh5m H ViBt Nam”
"ã xác "Fnh "'>c 55 loài; PhEm Tr!ng vnh (1982) nghiên cGu các
loài thú in thFt (Carnivora) mi8n BIc ViBt Nam. `sng Huy HuXnh
(1966) nghiên cGu các loài thú móng guc "ã xác "Fnh b Móng
guc ngón lp (Perissodactyla) có 3 loài, b Móng guc ngón chwn
(Artiodactyla) có 16 loài; Phí MEnh Hng (2001) công b chuyên
kh9o D=i ViBt Nam và vai trò ca chúng trong kinh t- và s9n xu5t
nông nghiBp "ã thng kê "'>c 95 loài d=i. Ngoài ra còn có nhi8u
công trình nghiên cGu v8 thành phJn loài thú H các vùng các "Fa
ph'=ng.
Trên c= sH các tài liBu "ã công b và các t' liBu "i8u tra kh9o
sát trên khIp các vùng ca "5t n'#c, nim 1994 `sng Huy HuXnh,
`ào Vin Ti-n, Cao Vin Sung, PhEm Tr!ng vnh, Hoàng Minh
Khiên "ã công b Danh l1c thú ViBt Nam gn 223 loài thuc 12
b, 37 h!. Nim 2000, Lê VD Khôi công b Danh l1c thú ViBt Nam
gm 14 b, 40 h!, 289 loài và phân loài.
T* nim 1990 "-n nay nhi8u loài thú m#i H ViBt Nam "ã "'>c
phát hiBn, "óng góp nhi8u loài m#i cho th- gi#i và nhi8u loài m#i
b sung cho khu hB thú ViBt Nam. Các công trình nghiên cGu v8
thú "ã "'>c th6c hiBn H hJu khIp các vùng r*ng núi và h9i "9o.
`ng th$i v#i viBc nghiên cGu khu hB là nhlng nghiên cGu các "sc

"i2m sinh h!c, sinh thái ca mt s loài, "ánh giá m;t " và trl
l'>ng, quy trình nhân nuôi ph1c v1 cho công tác b9o tn ph1c hi
và phát tri2n ngun l>i thú hoang dã qúy hi-m H ViBt Nam.
H=n mt th- kK qua, cho "-n nay có th2 nói rkng Khu hB thú
ViBt Nam "ã "'>c các nhà khoa h!c trong n'#c và n'#c ngoài "i
sâu nghiên cGu góp phJn làm c= sH khoa h!c cho viBc hoàn thành
soEn th9o mt s b thú trong b sách `ng v;t chí ViBt Nam.
`'>c s6 giúp "? và tài tr> kinh phí ca Trung tâm Thông tin T'
liBu, ca ViBn sinh thái và Tài nguyên Sinh v;t - ViBn Khoa h!c và
Công nghB ViBt Nam, t;p th2 các cán b nghiên cGu v8 thú ca
ViBn Sinh thái và Tài nguyên Sinh v;t, t;p h>p các tài liBu "ã "'>c
công b H trong n'#c và n'#c ngoài, t' liBu ca các "ng nghiBp,
biên soEn chuyên kh9o: Thú (Mammalia) ViBt Nam - Hình thái và
sinh h!c, sinh thái mt s loài, nhkm cung c5p thêm nhlng t' liBu
góp phJn cho viBc nghiên cGu thú ViBt Nam ngày càng hoàn
chnnh.
Chuyên kh9o "'>c biên soEn thành 3 t;p, do th$i gian có hEn,
tâp 1 chIc chIn sy ch'a th;t "Jy " và còn nhi8u thi-u sót, các tác
gi9 r5t mong nh;n "'>c s6 "óng góp ý ki-n quí báu ca "ng
nghiBp và bEn "!c "2 b sung, s/a chla hoàn chnnh t;p 1 và ti-p
t1c biên soEn t;p 2, 3 trong th$i gian t#i.

Hà Hi, tháng 6 nm 2004
Ch biên
GS.TSKH. `sng Huy HuXnh

Chng I
TNG QUAN LÍCH S NGHIÊN CU THÚ
((MAMMALIA)  VIT NAM

Cng ng 54 dân tc anh em sng trên lãnh th Vit Nam t xa
xa ã bi!t khai thác s$ d%ng các ngun tài nguyên ng v*t hoang
dã trong ó có các loài thú (Mammalia) ph%c v% cho cuc sng c1a
mình t th! h này !n th! h khác.
Kho5ng ba v6n n7m tr8c công nguyên loài ngu:i m8i ch; bi!t
s$ d%ng các th< v= khí thô s? nh cung tên, c6m bAy B s7n bCt
các loài thú nh voi, tê giác, nai, bò rng, trEu rng, lFn rng,
nhiGu dHu tích kh5o c hIc ã ch<ng minh con ng:i ã s7n bCt
nhiGu loài ng v*t trong ó có các loài thú rng B 7n thJt và làm
thuc. ThLc v*y các loài thú không ch; cung cHp cho con ng:i
mt ngun protein áng kB, mà còn cung cHp các s5n phMm có giá
trJ nh: da, lông và nhiGu nguyên liu làm thuc nh: nhung, sng,
ngà, x?ng, m*t, tuy!n x6, d6 dày. NhOng vJ thuc có ngun gc
t các loài thú nh: h?u, nai, h, kh; các lo6i, dê rng, tê tê, gHu,
h?u x6 th*m chí mt s loài thú nuôi nh: bò, lFn, dê.
V8i giá trJ nhiGu mPt c1a các loài thú nên ngay t th! kQ XIII
trong sách "Nam dFc thEn hiu" Danh Y Tu TWnh ã thng kê
480 vJ thuc nam trong ó có nêu 36 loài thú nh: h, báo, mèo
rng, h?u, nai, s?n d?ng, gHu, các loài kh;, tê tê. ]ó là danh
m%c các loài thú mà cng ng Ja ph?ng th:ng khai thác s$
d%ng ph bi!n lúc bHy gi:, ch< cha hG có nghiên c<u gì vG sL
phân b Ja lý c=ng nh các lWnh vLc sinh hIc và sinh thái. Qua ó
c=ng cho chúng ta thHy mi quan h gCn bó c1a ngun lFi thú rng
i v8i cuc sng c1a cng ng ng:i Vit ã có t lâu.
LJch s$ nghiên c<u thú b Vit Nam có thB chia làm ba th:i kc
ch1 y!u nh sau: Tr8c n7m 1954; th:i kc t 1954 - 1975 và t
1975 !n nay.
Đặng Huy Huỳnh và cộng sự
2
1. Th i k# tr&c n(m 1954

Có thB nói rjng giai o6n tr8c th! kQ 18 vic nghiên c<u thú
hoang dã b Vit Nam còn rHt ít, phEn l8n các công trình nghiên
c<u vG thú ch; Fc ghi nh*n r5i rác trong mt s công trình
nghiên c<u Ja lý tL nhiên, Ja lý kinh t!. Chkng h6n trong công
trình c1a Lê Quý ]ôn (1724 - 1784) trong sách "V7n ài lo6i ngO"
và “Ph1 biên t*p l%c" ti!p !n là công trình "]6i Nam nhHt Thng
chí" c1a Nhà bác hIc TriGu Nguynn (1865 - 1882) c=ng có ghi
chép, mô t5 mt s loài thú b các Ja ph?ng. Th:i kc này các
nghiên c<u su tEm th:ng chú ý !n nhOng loài ng v*t cho các
s5n phMm quí có giá trJ s$ d%ng nh: ngà voi, sng tê giác, nhung
h?u, x6 h?ng, m*t gHu B cng hi!n cho các vua chúa trong
n8c và n8c ngoài.
Tuy Hy cha ph5i là các công trình nghiên c<u sâu vG phân
lo6i hIc mà ch; là l*p danh m%c thú Ja ph?ng, nhng nhOng loài
thú ã Fc các danh nhân G c*p !n c=ng cho chúng ta thH y rjng
ngay t nhOng th! kQ tr8c nhân dân Vit Nam c=ng ã quan tâm
tìm hiBu các ngun tài nguyên thiên nhiên c1a Ht n8c, trong ó
có các loài thú rng. Lúc bHy gi: rng núi ph1 dày khCp mIi n?i,
các loài thú l8n nh: voi, h c=ng không hi!m nên vic su tEm
ngà voi, sng tê giác, móng trâu bò rng, vut h B làm  mp
ngh trang trí trong các lâu ài, chùa chiGn. ]Pc bit mt s s5n
phMm c1a thú rng làm thuc chOa bnh khá ph bi!n trong nhân
dân nh: m*t gHu, x?ng và m*t các loài kh;, v5 y tê tê, x6 h?u, x6
cEy, d6 dày nhím, Fc các nhà ông y trIng d%ng B chOa bnh
cho nhân dân. Tuy v* y vic khai thác có m<c  va ph5i phù hFp
v8i sL phát triBn ph%c hi tái t6o l6i các tài nguyên nên không 5nh
hbng !n cân bjng sinh thái tL nhiên.
Vào nhOng n7m Eu th! kQ XIX vic nghiên c<u ng v*t
hoang dã trong ó có các loài thú Fc ti!n hành thu th*p các mAu
thú bbi các nhà khoa hIc n8c ngoài, trong th:i gian này các

ng:i n8c ngoài i du lJch, s7n bCn c=ng thu th*p các mAu v*t thú
l8n, thú nhr và g$i vG các B5o tàng b Pari (Pháp), Lôn ]ôn (Anh)
B phân tích. N7m 1828 George Pinlayson (ng:i Anh) ã !n
kh5o sát vG Thú b Lào, C7mpuchia và Vit Nam (The mission to
Siam and Hue Capital of Cochinchia in the years 1821 - 1822) ã
mô t5 mt s loài thú. Các công trình nghiên c<u lEn lFt Fc
Chương I. Tổng quan lịch sử nghiên cứu thú (Mammalia) ở Việt Nam
3
công b nh: ME. Dustales (1874, 1893, 1898), R. Germain,
(1887) và J.H. Gurney (1889).
]!n nhOng n7m giOa th! kQ XIX các nghiên c<u vG thú bCt Eu
t miGn Nam nh Milne - Edwards (1867-1874), Morice (1875),
ti!n dEn ra phía BCc nh Billet (1896-1898), Boutan (1990 - 1906),
De Pousargues (1904), Ménégaux (1905-1906). Th:i kc này bCt
Eu hình thành các oàn kh5o sát có qui mô nh oàn Pavie (1879-
1895) ho6t ng b Lào, C7mpuchia, Thái Lan và Vit Nam, tiêu
b5n thú c1a oàn Fc Pousargues (1904) phân tích và công b.
C=ng th:i gian này ]oàn khoa hIc th:ng trú b BCc b do Boutan
dAn Eu (1900-1906) c=ng thu th*p các tiêu b5n thú g$i vG Pari
(Pháp) và do Ménégaux (1905-1906) phân tích. Ti!p !n oàn
Delacour (1925-1933) kh5o sát trên din rng và thu nhiGu mAu
v*t trong toàn quc, các tiêu b5n thú Fc Thomas (1925, 1927,
1928) và Osgood (1932) phân tích và công b danh sách các loài
trong ó có tê giác (Rhinoceros), nai (Cervus unicolor), ho•ng
(Muntiacus muntjak), lFn rng (Sus scrofa), vFn, kh;, các loài 7n
thJt và thú g*m nhHm (Rodentia).
MAu g*m nhHm Eu tiên Fc su tEm và mô t5 b Vit Nam là
loài sóc chân vàng Callosciurus flavimanus (Geoffroy, 1831) b ]à
N•ng. Sau ó nhiGu loài sóc Fc phát hin b miGn Nam Vit
Nam ó là các loài Tamiops macclellandi rodolphei, Callosciurus

griseimanus thu Fc gEn Sài Gòn n7m 1867, loài sóc Ratufa
germaini, thu b Côn S?n n7m 1872 và loài Sciurus harmandi thu
b Phú Quc n7m 1876. Cùng th:i gian này nhà ng v*t ng:i
Hungary J. Santus ã thu Fc 7 mAu thú b Sài gòn thuc 6 loài
Dremomys rufigenis, Ratufa bicolor, R. affinis, Callosciurus
notatus. C nigrovittatus và Sundasciurus hippurus, 4 loài sau là
nhOng loài thú thuc din rHt hi!m, cho !n nay cha tìm l6i Fc.
Ti!p theo ó cùng v8i các công trình nghiên c<u tìm hiBu thiên
nhiên b Vit Nam, các nhà ng v*t hIc n8c ngoài ã i sâu
nghiên c<u thu th*p b nhiGu Ja iBm thuc các vùng rng núi,
vùng ng bjng Nam B.
Chính b5n thân Morice (1876) trong công trình nghiên c<u c1a
mình ông ã thng kê khu h thú Nam B trong ó có 13 loài g*m
nhHm bao gm 5 loài chut, 7 loài sóc và 1 loài nhím b Nam b.
Ti!p !n là oàn nghiên c<u vG lJch s$ và ng v*t bán 5o ]ông
D?ng Fc ti!n hành t 1879 !n 1895. ]ây là oàn nghiên c<u
Đặng Huy Huỳnh và cộng sự
4
Fc t ch<c qui mô ti!n hành thu th*p mAu v*t trong nhiGu n7m
và do nhà ng v*t hIc De Pousargues (1904) ã x$ lý phân tích
các t liu c1a oàn này và Jnh lo6i công b 38 loài thú bao gm
các loài d?i, thú móng guc ngón ch•n, các loài thú 7n thJt nhr và
các loài g*m nhHm. ]ây là công trình rHt có giá trJ góp phEn ánh
giá khu h thú b Nam B . C=ng giai o6n này có nhOng công trình
nghiên c<u riêng vG g*m nhHm nh các loài chut ng phá h6i lúa
b Nam B c1a Krempf (1911) và loài sóc en b Phú Quc c1a
Kloss (1921). Cùng v8i các nhà khoa hIc Pháp, Anh, Mp, các nhà
khoa hIc Trung Quc và ti!n sp Poliakov, nhà khoa hIc ng:i
Nga ã !n Sài Gòn và Tây Ninh thu Fc nhiGu mAu lu trO b
B5o tàng ]ng v*t Leningrad (Cao, 1978). N7m 1918 - 1923

Robinson, Klos, Smith nghiên c<u b Côn ]5o và vùng núi cao
Langbian phát hin mt s loài m8i Ratufa bicolor smithii, R. b.
condorensis, Rattus cremoriventer langbianis và R. surifer. Trong
các n7m 1925 - 1932 các nhà khoa hIc Pháp, Mp và Anh:
Delacour, Jabouille, Lowe, Poilane, Stevens, Wilson nghiên c<u
các Ja iBm BCc Tam ]5o, Sa Pa, Ph1 Quì, Hi Xuân và Nam
Vit Nam nh Tây Ninh, Di Linh. K!t qu5 này Fc Thomas
(1927, 1928 và 1929) thông báo bao gm 29 loài gPm nhHm. N7m
1932 Osgood phân tích t liu c1a oàn anh em nhà Roosevelts
Fc b5o qu5n t6i các b5o tàng Paris, Lôn ]ôn và Washington ã
công b mt danh l%c gm 127 loài và phân loài thú b Vit Nam.
Có thB nói ây là công trình mang tính khoa hIc nhHt vG khu h
thú b Vit Nam trong th:i kc bHy gi:.
Vào kho5ng cui th! kQ th< XIX tình hình nghiên c<u Thú b
n8c ta ã phát triBn thêm mt b8c. Lúc bH y gi: ã có nhiGu oàn
nghiên c<u ng v*t Fc t ch< c. N7m 1879 có oàn nghiên c<u
lJch s$ tL nhiên b ]ông D?ng c1a Pavie. ]oàn bCt Eu ho6t ng
t n7m 1879 !n 1898, b n8c ta oàn ho6t ng ch1 y!u b Nam
b. NhOng tiêu b5n thú su tEm Fc ã giao cho De Pousargues
phân tích và k!t qu5 Fc công b trong b sách c1a Pavie xuHt
b5n n7m 1904. Lúc ó b miGn BCc Vit Nam có oàn khoa hIc
th:ng trú ]ông D?ng do Boutan dAn Eu. NhOng tiêu b5n thú
su tEm Fc g$i vG Pháp ã Fc Ménégaux phân tích và thông
báo trong t6p chí Bull. Mus, Hist. Nat. (Ménégaux, 1905).
N7m 1887 Brousmiches ã công b tài liu "Nhìn chung vG lJch
s$ tL nhiên c1a BCc b”. Trong ó có mô t5 mt s loài thú có ý
Chương I. Tổng quan lịch sử nghiên cứu thú (Mammalia) ở Việt Nam
5
nghWa kinh t! nh: h?u sao, h?u x6, h, báo hoa mai, lFn rng,
nai, thr rng, kh;, mèo rng, cáo, rái cá, cEy h?ng, chn.

N7m 1894 Heude công b loài s?n d?ng (Capricornis maritimus)
phân b b miGn bCc Vit Nam.
N7m 1896. A. Billet mô t5 loài h?u sao (Cervus nippon), thr
rng (Lepus sinensis) và tê tê (Manis pentadactyla) thu Fc b t;nh
Cao Bjng. N7m 1898, De Pousargues công b loài voIc en
(Trachipithecus francoisi) có b vùng biên gi8i BCc và Trung b.
Tuy rjng ó là nhOng thông báo khoa hIc mang tính l‚ t‚ nhng
rHt có ý nghWa khoa hIc và là nhOng t liu rHt quý giá B giúp các
nhà nghiên c<u tham kh5o tìm hiBu quá trình lJch s$ nghiên c<u
thú b Vit Nam. ]ng th:i cung cHp nhOng t liu B so sánh,
ánh giá vG sL phong phú c1a khu h thú b các Ja ph?ng.
]!n Eu th! kQ XX, công cuc thng kê thành phEn loài thú bCt
Eu t*p trung vào các Ja ph?ng (Bonhote, 1907; Kloss, 1920-
1926). ]ng th:i bCt Eu có khbi th5o mt s công trình tng hFp
vG ng v*t nói chung và thú rng nói riêng b ]ông D?ng và
Vit Nam (De Monestrol, 1925; Bourret, 1927; Thomas 1925-
1929; Osgood, 1923; Delacour, 1940, 1951; Bouret, 1942, 1944; )
Trong công trình "Tng quan vG lJch s$ tL nhiên b BCc B”,
Brousmiche (1887) ã gi8i thiu nhiGu loài thú 7n thJt nh Vulpes
vulgaris (= Vulpes vulpes), Felis tigris (= Panthera tigris), Felis
pardus (= Panthera pardus), Felis bengalensis, Lutra vulgaris
(=Lutra lutra). Ménégaux (1906) mô t5 thêm 2 loài thú 7n thJt
m8i: Helictis moschata (=Melogale moschata) và Viverricula
indica. Boutan (1906) trong sách "M:i n7m nghiên c<u ng v*t"
ã công b thêm 2 loài thú 7n thJt m8i: Herpestes canchiyora (= H.
urva), Lutra cineria (=Aonyx cinerea), các loài thú móng guc và
kh; hEu: Cervus nippon, Moschus moschiferus, Cervus unicolor,
Sus scrofa, Muntiacus muntfax, Macaca mulatta, M. nemestrima,
M. assamensis, Lepus nigricolis c=ng Fc ghi nh*n.
]áng chú ý trong nhOng n7m 1925-1930 nhà iBu hIc J.

Delacour ã thu Fc nhiGu mAu v*t thú b mt s J a ph?ng:
Tam ]5o, L6ng S?n, BCc C6n, Sapa, H6 Long, Hi Xuân, Ph1
Quì. Herbert Stevens c=ng kh5o sát trong 2 n7m 1923-1924 ch1
y!u t6i Yên Bái. Tiêu b5n thú c1a oàn Delacour và Stevens do
Thomas phân tích và công b trong nhiGu n7m 1909, 1912, 1925 -
1929. N7m 1917, ông công b loài Chrotogale owstoni t Yên Bái;
Đặng Huy Huỳnh và cộng sự
6
1922 công b loài Helictis personata (= Melogale personata) t
Yên Bái. N7m 1925, Thomas thng kê 18 loài thú 7n thJt b Lào và
Vit Nam (Nam b và Trung b); !n n7m 1928, ông thng kê 22
loài thú 7n thJt b BCc b và ã b sung thêm 7 loài m8i: Felis
marmorata, Viverra zibetha, Paguma larvata, Arctictis binturong,
Cuon rutilan (= Cuon alpinus), Nyctereutes procyonoides, Pardictis
pardicolor (= Prionodon pardicolor).
T n7m 1923 !n 1938 áng chú ý có oàn c1a J. Delacour, tuy
J. Delacour là mt nhà nghiên c<u vG chim nhng ông c=ng chú ý
vG thú. Trong nhOng n7m 1925 !n 1930 Delacour ã thu th*p
Fc khá nhiGu mAu v*t vG thú trên nhOng tuy!n công tác c1a
mình b BCc B, Trung B và Nam B. Ngoài ra còn có Herbert Ste
vens (ng:i Mp) ti!n hành su tEm thú b BCc B t n7m 1923 -
1924. Ti!p theo nhOng n7m 1928 - 1929 có oàn nghiên c<u c1a
Kelley - Roosevelt (Mission Kelley - Roosevelt, Field Museum of
Natural History, Chicago) ã nghiên c<u vùng Qu5ng TrJ, Hu!,
Lào Cai.
N7m 1932, H. Osgood ã tng hFp tHt c5 nhOng tài liu vG thú
ã thu th*p do các oàn nghiên c<u thú ]ông Nam á Kelley -
Roosevelis và c1a Delacour, H. Ssteventsi ã ghi nh*n 172 loài và
phân loài thú b Vit Nam. ]ây là mt công trình khoa hIc có ý
nghWa vG mPt nghiên c<u khu h ng v*t có vú b Vit Nam, c=ng

là b8c ngoPt trong lJch s$ nghiên c<u thú b n8c ta và ]ông
D?ng.
Ngoài nhOng oàn nghiên c<u có t ch<c qui mô nói trên còn
có nhOng thông báo nhr, có tính chHt chuyên kh5o nh thông báo
nghiên c<u thú linh trbng c1 a Trouesscut.L.L (1911), Dolman
(1912), c1a E.Blane (1932), Delacont (1934) nghiên c<u vG loài
vFn. ]Pc bit n7m 1942 R. Bourret ã cho xuHt b5n mt công
trình vG vFn b ]ông D?ng (Les mammiferes de L'Indochine,
Les gibbons). N7m 1928 C.B. Kloss ã công b mt phân loài thú
móng guc m8i b Núi Lang Bian (Cao nguyên) loài ho•ng m
ngón (Muntiacus muntjak annamensis) và vào n7m 1937 A. Urbain
công b loài bò xám - bò Kuprey (Bos sauveli) mt loài bò m8i lEn
Eu tiên phát hin b ]ông BCc C7mpuchia, b H6 Lào và trên cánh
ng cr b Tây Nguyên.
T Eu th! kQ th< XX các nhà khoa hIc bCt Eu công vic kiBm
kê các loài thú, t*p trung vào các Ja ph?ng, ng th:i khbi th5o
Chương I. Tổng quan lịch sử nghiên cứu thú (Mammalia) ở Việt Nam
7
vào mt s công trình tng hFp vG thú nh các công trình c1a
Bobhot (1907), Kloss (1920 , 1928), De Monestrol (1925).
Bên c6nh nhOng nhà khoa hIc kB trên còn có nhOng nhà s7n
bCn chuyên nghip hoPc bán chuyên nghip, ó là nhOng viên
ch<c, nhOng sW quan, nhOng ng:i du lJch, nhOng ch1 n iGn
ng:i Pháp. HI ã ti!n hành s7n bCn t6i nhiGu Ja iBm trên cao
nguyên Buôn Ma Thut, Gia Lai M%c ích ch1 y!u c1a hI là gi5i
trí, khai thác thJt và các s5n phMm quí c1a thú rng. ]i tFng s7n
bCn c1a hI th:ng là: voi, tê giác, bò rng, h, báo, nai, gHu, lFn
rng v.v hI ã vi!t hàng ch%c cun sách nói vG kinh nghim,
ph?ng pháp sCn bCn các loài thú dO, trong ó có mô t5 các loài
thú bCn Fc (Monlpensier, 1912; Roussel, 1913; Barthelemy,

1925; Cheminaud, 1939; Cresson, 1943; Chochod, 1950 v.v ).
HI cho rjng Vit Nam là thiên :ng c1a nghG s7n bCn.
N7m 1945 Cách m6ng Tháng Tám thành công và sau ó là cuc
kháng chi!n anh d=ng c1a nhân dân ta chng thLc dân Pháp. T
n7m 1945 - 1954 vì chi!n tranh nên mIi công tác nghiên c<u vG
ng v*t nói chung và thú rng nói riêng bJ gián o6n.
2. Th i k# 1954 - 1975
Sau chi!n thCng ]in Biên Ph1, hòa bình l*p l6i, miGn BCc hoàn
toàn gi5i phóng, do yêu cEu ph%c hi và phát triBn kinh t! cEn ph5i
nCm vOng các ngun tài nguyên c1a Ht n8c trong ó có ngun
tài nguyên sinh v*t vì v*y công tác nghiên c<u iGu tra vG ng v*t
nói chung và thú hoang dã nói riêng bCt Eu ho6t ng trb l6i và
hoàn toàn do cán b Vit Nam 5m nh*n.
Vào nhOng n7m 1955 !n 1960 vic nghiên c<u ngun lFi thú
rng còn l‚ t‚, có tính chHt riêng r‡ tng c? quan nh Khoa Sinh
v*t Tr:ng 6i hIc Tng hFp Hà Ni, nghiên c<u ph%c v% cho
gi5ng d6y và hIc t*p c1a sinh viên. DEn dEn công tác nghiên c<u
Fc mb rng h?n, i ng= cán b ngày càng ông. Vic nghiên
c<u thú Fc My m6nh. Vào nhOng th*p kQ 1960 - 1975 trong giai
o6n này công tác nghiên c<u thú b miGn BCc Vit Nam do ba c?
quan chính 5m nh*n: Ban Sinh v*t Ja hIc - 1y ban Khoa hIc và
Kp thu*t Nhà N8c , Tr:ng ]6i hIc Tng hFp Hà Ni và Tng
c%c Lâm nghip. Ngoài ra còn mt s c? quan có liên quan c=ng
ã ti!n hành nghiên c<u nh: Vin St rét Ký sinh trùng và Côn
Đặng Huy Huỳnh và cộng sự
8
trùng, Vin V sinh DJch tn, Tr:ng ]6i hIc Quân y thuc B Y
t!, Tr:ng ]6i hIc S ph6m Hà Ni. Th:i kc này nghiên c<u ng
v*t b miGn BCc Vit Nam Fc ti!n hành rng rãi trên khCp các
t;nh. NhiGu k!t qu5 ã Fc lEn lFt công b trên các t6p chí trong

và ngoài n8c.
VG thú có nhOng công trình c1a ]ào V7n Ti!n (1960,1963 a-b,
1964, 1965 a-b,1966 a-b-c,1967 a-b-c, 1968, 1969,1970 a-b, 1971,
1972, 1973) ã Fc công b trên t6p chí Sinh v*t - ]Ja hIc, T6p
chí Ho6t ng khoa hIc v.v c1a 1y ban khoa hIc Nhà n8c và
mt s t6p chí n8c ngoài nh: T6p chí Zoologia (]ng v*t hIc)
c1a Liên Xô (c=), Zoologischer Aneiger Mitt Mus. Berlin, zeitr.
Saugetier Kunde, v.v , các nghiên c<u vG khu h, sinh hIc, sinh
thái c1a mt s loài thú có công trình c1a Võ Quý, Mai ]ình Yên,
Lê HiGn Hào, Nguynn Th6nh (1961), Lê HiGn Hào (1962, 1964,
1969, 1973), Lê HiGn Hào và TrEn H5i (1970, 1971), ]Png Huy
Hucnh và V= ]ình Tuân (1964), ]Png Huy Hucnh, ]‹ NgIc
Quang và Sablina (1964), ]Png Huy Hucnh, Cao V7n Sung,
(1965, 1973), Cao V7n Sung, ]ào V7n Ti!n (1966), Lê V= Khôi
(1970), Lê V= Khôi, Nguynn Trác Ti!n (1975).
Trong giai o6n này các công trình khoa hI c vG thú rng b
Vit Nam Fc các nhà khoa hIc Vit Nam: ]Png Huy Hucnh,
Cao V7n Sung, Lê V= Khôi lEn Eu tiên b5o v thành công các
Lu*n án Phó ti!n sp Sinh hI c t6i Vin hàn lâm Khoa hIc Liên
Xô. C=ng trong th:i gian này có công trình c1a Mai Xuân VHn,
Tng c%c Lâm nghip vG B5o v chim thú rng (1964), ti!p
!n Cao V7n Sung (1971), ]Png Huy Hucnh, Ph6m TrIng Anh
(1973 , 1974), ]Png Huy Hucnh, Ph6m TrIng Œnh, Bùi Kính
(1975). Công b k!t qu5 nghiên c<u vG thú b các t; nh phía BCc
Vit Nam 7ng trong t6p chí Sinh v*t ]Ja hIc - 1y ban Khoa
hIc và Kp thu*t Nhà n8c và T6p chí Lâm Nghip - Tng c% c
Lâm nghip.
Trong th:i gian này có nhiGu oàn iGu tra ng v*t ã ti!n
hành nghiên c<u mt s t;nh miGn BCc Vit Nam. ]áng chú ý là
vic iGu tra khu vLc xã Th:ng Ti!n (Kim Bôi, Hòa Bình) ã l*p

thành khu b5o v thiên nhiên do C%c b5o v - Tng c%c Lâm
nghip ti!n hành (Nguynn Thanh S?n, Ph6m Mng Giao, 1973).
T n7m 1962 - 1966 1y ban Khoa hIc và Kp thu*t Nhà N8c
ã thành l*p t ch<c mt oàn nghiên c<u liên hFp ng v*t - ký
Chương I. Tổng quan lịch sử nghiên cứu thú (Mammalia) ở Việt Nam
9
sinh trùng côn trùng gm nhiGu c? quan phi hFp: 1y ban Khoa
hIc và Kp thu*t Nhà N8c, Tr:ng ]6i hIc Tng hFp Hà Ni (B
]6i hIc và Trung hIc chuyên nghip), Vin St rét Ký sinh trùng
và Côn trùng, Tr:ng ]6i hIc Y khoa (B Y t!), Tr:ng ]6i hIc
Nông Nghip I (B Nông Nghip), Tr:ng ]6i hIc S ph6m Hà
Ni (B Giáo d%c) do T ng v*t thuc Ban Sinh v*t Ja - 1y ban
Khoa hIc và kp thu*t Nhà N8c ch1 trì ã ti!n hành iGu tra , kh5o
sát tng hFp vG ng v*t trên 12 t;nh b miGn BCc Vit Nam, trong
ó có nhóm nghiên c<u vG thú. K!t qu5 c1a các Ft kh5o sát Fc
GS. ]ào V7n Ti!n tng k!t và công b n7m 1981 “ K!t qu5 iGu
tra c? b5n ng v*t miGn BCc Vit Nam” do Nhà xuHt b5n Khoa
hIc và Kp thu*t xuHt b5n dày 475 trang, vG thú rng, các tác gi5
]Png Huy Hucnh, Ph6m TrIng Œnh, Cao V7n Sung ã mô t5 85
loài thú hoang dã trong ó có nhiGu loài quý hi!m. ]ây là mt
công trình khoa hIc rHt có giá trJ góp phEn vào vic xây dLng b
]ng v*t chí Vit Nam.
Ti!p ó, tháng 2 - 1968 ]oàn nghiên c<u ng v*t - ký sinh
trùng và côn trùng c1a 1y ban Khoa hIc và Kp thu*t Nhà N8c v8i
sL phi hFp c1a Vin St rét Ký sinh trùng và Côn trùng ã ti!n
hành nghiên c<u b ba huyn S?n ]ng, L%c Nam, L%c ng6n (BCc
Giang) cho !n h!t tháng 12 n7m 1968. T tháng 5 n7m 1969 !n
tháng 5 - 1970 oàn ã ti!n hành nghiên c<u mt cách có h thng
trên toàn t;nh Qu5ng Ninh. K!t qu5 Fc tng k!t d8i d6ng báo
cáo. "K!t qu5 iGu tra khu h ng v*t có x?ng sng trên c6n, ký

sinh trùng và côn trùng t;nh Qu5ng Ninh, 1970", trong ó có công
b 64 loài thú phân b b phEn Ht liGn và các quEn 5o c1a B5n
Sen và Ba Mùn và G xuHt xây dLng 5o Ba Mùn thành Khu b5o
tn thiên nhiên vì có mt s loài thú thuc din quý hi!m c1a Vit
Nam và c1a t;nh Qu5ng Ninh. ]ây là t liu góp phEn làm c? sb
cho vic qui ho6ch các khu b5o tn thiên nhiên c1a Ja ph?ng lúc
bHy gi:.
Tháng 10 n7m 1971 oàn nghiên c<u ng v*t (thú, chim, bò
sát và !ch nhái) c1a 1y ban Khoa hIc và kp thu*t Nhà N8c ti!n
hành nghiên c<u mt cách có h thng vG gi8i ng v*t b ba khu
vLc kinh t! t;nh Hòa Bình (Qucnh Lâm, Tr:ng 19/5 và Tu Lý).
Theo G nghJ c1a Ban Khoa hIc t;nh k!t qu5 ã vi!t thành báo cáo
"K!t qu5 s? b nghiên c<u tài nguyên ng v*t t;nh Hòa Bình,
1972". Sau ó theo yêu cEu c1a t;nh, oàn ã mb rng din nghiên
Đặng Huy Huỳnh và cộng sự
10
c<u ra toàn t;nh t 1972 - 1973. K!t qu5 nghiên c<u ã Fc phép
c1a Vin Khoa hIc tL nhiên thuc 1y ban Khoa hIc và Kp thu*t
Nhà N8c phi hFp v8i Ban Khoa hIc t;nh Hòa Bình xuHt b5n
sách chuyên kh5o "]ng v*t kinh t! t;nh Hòa Bình" do t*p thB các
tác gi5 ]Png Huy Hucnh (ch1 biên), Bùi Kính, Ph6m TrIng Œnh,
Nguynn V7n Sáng, Tr?ng V7n Lã và ]‹ NgIc Quang. Trong
chuyên kh5o G c*p 280 loài ng v*t có x?ng sng trong ó có
74 loài thú phân b trên i6 bàn Hòa Bình. Trong s này có nêu 24
loài thú thuc din quý hi!m cEn u tiên b5o v, t nhOng k!t qu5
nghiên c<u t*p thB các tác gi5 ã G nghJ xây dLng khu rng núi á
xã ThFng Ti!n thành Khu b5o tn thiên nhiên cùng v8i khu sui
n8c nóng Kim Bôi thành Khu an dŽng và h Cao Phong thành
khu b5o v chim di c. ]ó c=ng là công trình mang tính tng hFp
Eu tiên vG tài nguyên ng v*t hoang dã trên Ja bàn Tây BCc lúc

bHy gi:, góp phEn làm c< liu B so sánh khi công trình th1y in
h Hòa Bình xây dLng và a vào khai thác s$ d%ng sau này.
C=ng trong nhOng n7m Eu th*p kQ 70 c1a th! kQ XX Lê HiGn
Hào (1973) ã tng k!t công trình nghiên c<u c1a mình và ng
nghip, tác gi5 ã cho ra mCt b6n Ic cun sách "Thú Kinh t! miGn
BCc Vit Nam, t*p 1" do Nhà xuHt b5n Khoa hIc Kp thu*t Hà Ni
xuHt b5n. Trong ó ã G c*p nhiGu loài, m‹i loài Fc mô t5 Pc
iBm hình thái, phân b và mt s Pc iBm sinh hIc, sinh thái, t*p
tính ho6t ng và ý nghWa kinh t! c1a chúng. ]ây là mt tài liu
khoa hIc rHt có ý nghWa không nhOng góp phEn cung cHp nhOng t
liu quý gía vG các Pc iBm sinh hIc, sinh thái, t*p tính c1a các
loài thú có giá trJ mà còn giúp cho vic biên so6n ]ng v*t chí
Vit Nam giúp ng:i Ic thHy Fc giá trJ thLc tinn c1a các loài
thú ang có trên các t;nh miGn BCc Vit Nam.
T nhOng n7m 1971 !n tháng 6 n7m 1974 mPc dù các cuc
oanh t6c dO di c1a máy bay Mp trên bEu tr:i miGn BCc, chi!n
tr:ng khu bn t Thanh Hoá trb vào VWnh Linh là n?i bom 6n
Mp trút xung hàng ngày. Nhng theo yêu cEu c1a công tác iGu
tra c? b5n c1a các t;nh nói trên, oàn nghiên c<u ng v*t c1a
Vin Khoa hIc tL nhiên - thuc 1y ban Khoa hIc Kp thu*t Nhà
N8c vAn ti!n hành các cuc kh5o sát nghiên c<u vG tài nguyên
ng v*t c1a các t;nh. K!t qu5 ã tng k!t thành báo cáo khoa hIc
công b thành phEn các loài ng v*t có x?ng sng trong ó có
94 loài thú. ]Pc bit có lu ý !n giá trJ ngun gen ng v*t quý
Chương I. Tổng quan lịch sử nghiên cứu thú (Mammalia) ở Việt Nam
11
hi!m nh H?u sao (Cervus nippon) và VoIc Hà TWnh
(Trachypithecus francoisi hatinhensis) là phân loài m8i, Pc hOu
do GS. ]ào V7n Ti!n xác Jnh. Các t liu khoa hIc này c=ng góp
phEn áng kB vào vic b sung t liu cho vic biên so6n ]ng v*t

chí Vit Nam và là nhOng dAn liu thLc t! giúp các t;nh biên so6n
thành sách ]Ja chí tL nhiên c1a Ja ph?ng.
Ti!p theo oàn ã ti!n hành iGu tra khu h ng v*t hoang dã
c1a t;nh VWnh Phúc. Trong phEn báo cáo k!t qu5 t6i Hi nghJ khoa
hIc t ch<c t6i thJ xã Vit Trì (1975) có nêu danh l%c các loài thú
trong t;nh có 64 loài trong ó có 26 loài thuc din quý hi!m ang
phân b b h sinh thái núi á và hang ng khu vLc Xuân S?n
(huyn Thanh S?n). NhOng t liu tuy là b8c Eu nhng iGu
quan trIng là góp phEn vào vic ánh giá xây dLng lu*n ch<ng
kinh t! kp thu*t cho vic t ch<c qui ho6ch xây dLng Khu B5o tn
thiên nhiên Xuân S?n do Vin ]iGu tra quy ho6ch rng (FIPI) - B
Lâm nghip tr8c ây nay là B Nông nghip và Phát triBn Nông
thôn so6n th5o.
C=ng trong nhOng th*p kQ 60 - 70 c1a th! kQ XX t6i miGn Nam
Vit Nam c=ng có mt s công trình nghiên c<u vG thú c1a V?ng
]ình Xâm giáo s d6y b tr:ng Nông - Lâm - Súc Sài Gòn, ông ã
so6n th5o giáo trình gi5ng d6y cho sinh viên c1a tr:ng trong ó
có phEn "Thú l6p" trong giáo trình ông ã mô t5 nhiGu loài loài thú
thuc các b d?i, g*m nhHm, kh; hEu, thú móng guc, thú 7n thJt.
Bên c6nh các Pc iBm phân lo6i hIc tác gi5 c=ng có G c*p mt
cách khái quát mt s Pc iBm sinh hIc sinh thái c1a mt s loài
thú th:ng gPp b các t;nh phía Nam Vit Nam. Tuy rjng tài liu
v8i m%c ích gi5ng d6y là chính nhng ó c=ng là nhOng t liu
khoa hIc có ý nghWa góp phEn vào vic thng kê danh l%c thú b
Vit Nam. ]ây c=ng là nhOng t liu rHt quý B giúp cho các nhà
nghiên c<u thú b n8c ta có thêm c? sb B i chi!u so sánh sL
dinn bi!n c1a ngun tài nguyên thú rng qua các th:i kc khác nhau
nhHt là mt Ht n8c có cuc chi!n tranh kéo dài h? n 30 n7m.
T nhOng th*p kQ 1960 - 1970, nhCm ph%c v% cho vic b5o 5m
an toàn quanh các khu vLc óng quân c1a quân i Mp t6i miGn

Nam Vit Nam, các nhà khoa hIc n8c ngoài ã ti!n hành kh5o
sát nghiên c<u các nhóm thú có liên quan !n dJch tn hIc ch1 y!u
các loài thú thuc b g*m nhHm (Rodentia). NhiGu công trình vG
thú rng ã Fc công b nh: Van Peenen et al, (1967, 1970,
Đặng Huy Huỳnh và cộng sự
12
1971), Olson (1970), Duncan et al (1970, 1971). Công trình c1a
Van Peenen et al (1969) nghiên c<u toàn b khu h thú t Qu5ng
TrJ trb vào Nam , ã tng k!t công b danh l%c thú có 151 loài
trong ó có 41 loài g*m nhHm, 40 loài d?i ( Chiroptera), 12 loài
thuc thú kh; hEu (Primates), 30 loài thú 7n thJt (Carnivora), 2 loài
có guc ngón l‚ (Perissodactyla) là tê giác hai sng (Dicerorhinuss
sumatrensis có b Cam Ranh (Long Khánh) và tê giác mt sng
(Rhinoceros sondaicus) có b Biên Hòa, ]Cc LCc và Tuyên ]<c; 14
loài thú thuc b móng guc ngón ch•n (Artidactyla). ]ây là công
trình khoa hIc rHt có giá trJ vG phân lo6i hIc, c=ng nh phân b Ja
lý c1a tng loài giúp cho các nhà nghiên c<u thú c1a Vit Nam
c=ng nh n8c ngoài hiBu bi!t vG khu h thú b miGn Nam Vit
Nam. Là ngun t liu rHt có ý nghWa óng góp vào vic biên so6n
]ng v*t chí Vit Nam, biên so6n Sách ]rVit Nam trong th:i
gian qua.
Ngoài các công trình kB trên còn có nhOng báo cáo s? b nhOng
Ft thLc t*p hè c1a sinh viên khoa Sinh v*t tr:ng ]HTH; ]HSP
Hà Ni c=ng có G c*p !n các loài thú b các Ja ph?ng. ]ó c=ng
là nhOng t liu b sung cho vic nghiên c<u khu h thú hoang dã
b Vit Nam.
3. Th i k# 1975 - 2000
]Ht n8c hoàn toàn gi5i phóng, Nam BCc mt nhà. ]ây là th:i kc
thu*n lFi nhHt trong vic t ch<c nghiên c<u ]ng v*t hoang dã
nói chung và khu h thú nói riêng Fc ti!n hành trong ph6m vi c5

n8c. ThLc v*y, nh: các ch?ng trình nghiên c<u khoa hIc và
công ngh cHp Nhà n8c nh: Ch?ng trình iGu tra tng hFp Tây
Nguyên I và II, Ch?ng trình cHp Nhà n8c mang mã s 48C do
Vin Khoa hIc Vit Nam ch1 trì, Ch?ng trình cHp Nhà n8c
mang mã s 52D vG b5o v tài nguyên và môi tr:ng do B ]6i
hIc và Trung hIc chuyên nghip ch1 trì, Ch?ng trình nghiên c<u
iGu tra ng v*t vùng ]ng bjng sông C$u Long, các t;nh miGn
]ông Nam b do Vin Khoa hIc Vit Nam ch1 trì, Ch?ng trình
kiBm kê tài nguyên rng do B Lâm nghip ch1 trì. Cùng v8i các
Ch?ng trình c1a Nhà N?c, các ch?ng trình hFp tác nghiên c<u
v8i các t ch<c Quc t! nh : Vin Hàn lâm Khoa hIc Liên Xô
(c=), Vin Hàn lâm khoa hIc Trung Quc, Vin Hàn lâm khoa hIc
Ba Lan, Hunggari, Mp, Canada, Anh, Hàn Quc và các t ch<c phi
Chương I. Tổng quan lịch sử nghiên cứu thú (Mammalia) ở Việt Nam
13
chính ph1 nh : WWF, IUCN, Frontier, FFI, Birdlife ã thu th*p
b sung nhiGu dAn liu không nhOng vG thành phEn các loài thú mà
còn c5 vG sL phân b Ja lý, vG sinh thái hIc cá thB, quEn thB, hin
tr6ng các loài thú.
]ây là th:i kc hng thJnh nhHt trong công tác nghiên c<u khu
h thú , mang tính tng hFp ph%c v% cho sL nghip xây dLng các
khu b5o tn thiên nhiên, các V:n Quc gia b Vit Nam, b5o v
các ngun gen thú quí hi!m.
Các công trình công b trong th:i kc này rHt phong phú a d6ng
Fc 7ng t5i trong các t6p chí Sinh HIc, Lâm Nghip, Nông
Nghip, Ho6t ng khoa hIc, B5o v môi tr:ng, c=ng nh trong
các t6p chí n8c ngoài, các sách chuyên kh5o. Ch?ng trình hFp
tác Vit - Xô nghiên c<u tng hFp h sinh thái rng nhit 8 i Kon
Hà Nng (Gia Lai) n7m 1981-1985 ã em l6i nhiGu k!t qu5 khoa
hIc, trong ó có nhOng k!t qu5 nghiên c<u khu h thú b Kon Hà

Nng.
NhiGu công trình nghiên c<u vG thú rng b Tây Nguyên lEn lFt
?c công b nh: ]Png Huy Hucnh và cng sL (1979, 1980) vG
khu h thú t;nh Gia Lai-Kon Tum, khu h thú t;nh ]Cc LCc, ]Png
Huy Hucnh, Hoàng Minh Khiên, Cao V7n Sung (1982) vG khu h
thú t;nh Lâm ]ng, ]Png Huy Hucnh, Hoàng Minh Khiên và cng
sL (1982) ã s? b xác Jnh khu h thú Tây Nguyên gm 104 loài,
trong ó xác Jnh nhiGu loài có giá trJ kinh t! và b5o tn. Khu h
thú b nhiGu vùng b Tây Nguyên c=ng ã Fc t*p trung nghiên
c<u, hai khu vLc Fc t*p trung nghiên c<u nhiGu h?n c5 là vùng
Kon Hà Nng (Gia Lai) và vùng Sa ThEy (Kon Tum). Các công
trình lEn lFt Fc công b nh: ]Png Huy Hucnh và cng sL
(1984) vG thành phEn loài thú b vùng Kon Hà Nng, TrEn Hng
Vit (1986) vG thú hoang d6i vùng Sa ThEy. Công trình khoa hIc
vG thú vùng Sa ThEy c1a TrEn Hng Vit (1986), công trình vG thú
vùng Kon Hà Nng c1a Hoàng Minh Khiên (1988) ã b5o v
thành công lu*n án Phó tiên sp sinh hI c. Ngoài ra còn có các công
trình khác nh: Thú kinh t! b Tây Nguyên (]Png Huy Hucnh,
Hoàng Minh Khiên, 1982), khu h thú g*m nhHm Tây Nguyên c1 a
Cao V7n Sung và cng sL.
Các tài liu nghiên c<u vG thú t 1975 vG tr8c c=ng ã F c
tng k!t và công b: ]ào V7n Ti!n (1985) cho ra mCt b6n Ic sách
chuyên kh5o v8i nhan G “Kh5o sát thú b miGn BCc Vit Nam.”