tư vấn phòng và điều trị rối loạn chức năng sinh dục tiết niệu sau sinh

1
T VN 


Ri lon chc nng sinh dc tit niu (SD-TN) sau sinh đc bit tiu không kim
soát (TKKS) hay són tiu đc T chc Y t Th gii nhn đnh là mt bnh lý ph
bin có tính cht toàn cu nhng là mt trong nhng lnh vc còn ít đc ngành y t 
nhiu quc gia quan tâm đn. c tính có ti hn 200 triu ngi trên toàn th gii
phi chung sng vi chng TKKS [39]. Bnh gp ch yu  ph n vi t l khong
27, 6% (dao đng t 4, 8 –58, 4%) [18], [37]. Vi ph n  đ tui lao đng, TKKS
chim t l 25 - 40% [ 31], [35].  Vit nam, t l mc són tiu là 25. 4% [4]. Tình
trng tha cân, thai nghén (đ thai to, sinh đ nhiu), tui tác, mãn kinh và bnh lý phi
hp (táo bón, viêm đng tit niu) là các yu t nguy c thng đc nhc ti [31].
Tuy không nguy him đn tính mng nhng tiu không kim soát là mt gánh
nng tâm lý làm gim cht lng sng. Ngi ph n mc chng TKKS thng
cm thy bun bã, kém t tin, xu h, mt mi, ri lon gic ng, không mun hoà
nhp vi xã hi. TKKS cng gây mt kh nng tp trung làm vic, gim nng sut
lao đng, các quan h xã hi, bn bè b hn ch, hnh phúc gia đình b đe do.
TKKS còn gây tn kém cho dch v y t và cá nhân ngi b mc có cuc sng
gim cht lng v nhiu mt do tâm lý lo lng, xu h, bun chán, khó hoà nhp
cng đng. Không ít ph n b đau hay b ra nc tiu trong khi giao hp khin h
mc cm, lng tránh quan h tình dc, mt đi hnh phúc gia đình
Hin nay có 3 phng pháp chính đ điu tr TKKS: ni khoa, tp phc hi
chc nng (TPHCN) và phu thut. Tp phc hi chc nng c đáy chu bng bài
tp Kegel, kích thích xung đin, phn hi sinh hc có th ci thin và điu tr khi
cho khong 70% - 90% các trng hp TKKS nên vn là la chn đu tiên do tính
an toàn, hiu qu cao và ít tn kém. Tp sm trong thi k mang thai và sau sinh có
kh nng phòng TKKS và sa sinh dc.
Mang thai, sinh đ làm tng nguy c són tiu nhng đng nhiên chúng ta
không th khuyên ngi ph n t b thiên chc ca mình là sinh ra nhng ngi

con cho xã hi. Làm sao hn ch nhng yu t nguy c trong sn khoa, áp dng tp

2
phc hi chc nng c đáy chu trc và sau đ s là các bin pháp hu hiu góp
phn phòng nga ri lon chc nng SD-TN sau sinh đc bit là TKKS.
Do vy chuyên đ này đc thc hin nhm mc đích:
- Trình bày nhng kin thc c bn v t l mc bnh, nguyên nhân, biu hin
lâm sàng ca ri lon chc nng sinh dc - tit niu sau sinh.
- Trình bày mt s bin pháp điu tr và phòng ri lon chc nng sinh dc -
tit niu sau sinh.



















Thang Long University Library

3
CHNG I
TNG QUAN

1.1. T L MC RI LON CHC NNG SINH DC - TIT NIU
Ri lon chc nng sinh dc – tit niu (SD - TN) sau sinh là bnh lý có tính cht
ph bin toàn cu, chim t l 25%  ph n mi la tui [31], [35]. Các ri lon
bao gm: tiu không kim soát (TKKS), són phân, bt thng trong quan h tình
dc (gim hng phn, đau, són tiu khi giao hp). Tuy không nguy him đn tính
mng nhng gây nh hng đn tâm sinh lý, công vic, cht lng sng và hnh
phúc gia đình ca ngi b mc.

Biu đ 1. 1 - T l mc bnh theo la tui
(Theo Norton - 2006 - Lancet) [39]

1. 2. SINH LÝ TIU TIN VÀ SINH LÝ BNH CA TIU KHÔNG KIM SOÁT
1. 2. 1. Các yu t tham gia duy trì s t ch trong tiu tin
S t ch hay kim soát tiu tin đc quyt đnh bi mt phc hp bao gm
nhiu yu t: h thng thn kinh, bàng quang, niu đo, c đáy chu và các t chc
liên kt bao quanh. Thay đi ca mt trong các yu t k trên s dn đn s thoát
nc tiu không theo ý mun (són tiu).
S t ch bình thng đc duy trì khi áp lc ca c bàng quang và niu đo
cao hn áp lc trong lòng bàng quang. Áp lc  c bàng quang và niu đo đc
duy trì và điu khin bi s phi hp phc tp ca h thng bàng quang, niu đo,

4
cân, dây chng, c đáy chu và thn kinh. Quá trình cha và lu gi nc tiu đc
kim soát mt cách có ý thc và đc điu chnh thông qua trung tâm tiu tin.
Mi liên quan ca bàng quang, niu đo vi các c quan và thành phn trong

tiu khung đc th hin qua thit đ đng dc qua tiu khung (Hình 1. 1).




Hình 1. 1 - Thit đ ct dc qua h chu [9]
1. 2.1.1. . Bàng quang
Bàng quang có th giãn ra theo lng nc tiu cha trong lòng (th tích lp đy
sinh lý là khong 500 - 600ml) và thay đi đ tng th tích mà không tng áp lc trong
lòng bàng quang. C ch giãn này không gp  bt c c quan nào khác nh chc nng
đc bit ca c trn thành bàng quang và điu chnh thn kinh [10].
1.2.1. 2. Niu đo và các yu t tham gia to áp lc đóng c bàng quang - niu đo
Có nhiu yu t phi hp: chiu dài chc nng niu đo, niêm mc ph, t chc
liên kt chun giãn, c trn, mch máu, c vân quanh niu đo và c đáy chu [5]:
- Chiu dài niu đo: Niu đo ph n bình thng dài 3 - 4 cm, gi áp lc đ
đ chng thoát nc tiu khi áp lc bàng quang tng lên (ho, hot đng th lc).
- Lp niêm mc gm các liên bào ph giúp duy trì hot đng chc nng ca
C th
t ngo
ài
h
u

môn
Âm
đo

Mi
ng
sáo

Xng mu

C bàng
Ni
u đo
áy chu
C tht trong
h
u môn

Tr
c
tràng

T

cung

Xng
cùng
Thang Long University Library

5
niu đo.
- Lp t chc liên kt chun giãn: tp trung nhiu  vùng c bàng quang - niu
đo, gi trng lc niu đo khi ngh.
- Lp c trn: nm trong lòng bàng quang, vùng tam giác trigone và niu đo
duy trì lc gi th đng. C dc ngoài khi co làm đóng c bàng quang. C dc
trong khi co làm m c bàng quang. Các c này chu nh hng ca ni tit nên b

thay đi trong quá trình kinh nguyt hay mãn kinh.
- Lp mch máu: chim 30% vai trò gi trng lc th đng ca niu đo khi ngh.
- Lp c vân gm có 2 phn: phn bao quanh lòng niu đo gi trng lc niu
đo th đng khi ngh và phn ngoi vi, chng són tiu khi gng sc (c tht ngoài).
- Lp c đáy chu đóng vai trò quan trong trong c ch t ch. C nâng hu
môn khi co s ép âm đo v phía xng mu, to nên sc cn phía sau ca dòng tiu.
S cn phía sau này chèn vào hai thành niu đo, chng li són tiu khi gng sc
1. 2. 1. 3. V trí gii phu ca đon bàng quang - niu đo
V trí ca c bàng quang và phn niu đo trên đc duy trì bi h thng nâng
đ ging nh mt chic võng nm  phía sau c bàng quang - niu đo. H thng
này do nhiu cân, c, t chc liên kt hp thành, có vai trò ngn cn s sa niu đo
khi gng sc. Ri lon nâng đ ca c bàng quang và niu đo trên là nguyên nhân
hay gp nht ca són tiu khi gng sc [20].
Tóm li, có rt nhiu yu t tham gia vào vic kim soát tiu tin. Các yu t
quan trng phi k đn là: sc cha bàng quang, v trí gii phu c bàng quang và
niu đo trên, áp lc đóng niu đo, c nâng hu môn và điu khin thn kinh.
1. 2. 2. Sinh lý bnh
1.2. 2.1. nh ngha tiu tin không t ch (són tiu)
Theo Hi quc t t ch đi tiu tin (International Continence Society - ICS)
“Tiu tin không t ch hay són tiu là tình trng thoát nc tiu ra ngoài ming sáo
không theo ý mun, là mt vn đ xã hi và v sinh có th xác đnh mt cách khách
quan” [8].
Tiu không t ch hay són tiu có 3 loi biu hin khác nhau:
- Són tiu khi gng sc (STDGS) xy ra khi có hot đng gng sc nh ho, ht

6
hi, ci to, mang vác vt nng…
- Són tiu do mót tiu khn cp (STDMTKC): cm giác bun tiu đn nhanh
và mnh, không có báo trc, són tiu xy ra trc khi đn đc nhà v sinh.
- Són tiu phi hp: bao gm c hai loi trên.

1.2. 2. 2. Sinh lý bnh
áy chu hay còn gi là sàn chu đc to nên bi mt nhóm các c và dây
chng có vai trò nâng đ các c quan nh bàng quang, t cung, trc tràng, gi các
c quan này  đúng v trí. Các c sàn chu cng kim soát s đóng, m ca niu
đo (đng dn nc tiu t bàng quang ra ngoài) và hu môn, giúp duy trì kh
nng kim soát tiu tin và trung, đi tin.  mt s ph n, vic mang thai và sinh
đ làm tn thng h thng nâng đ k trên, khin cho âm đo rng, các tng trong
tiu khung nh bàng quang, t cung, trc tràng b sa xung thp. Bên cnh đó còn
kèm theo s mt t ch v tiu tin (són tiu) và đi tin (són phân), gim ham
mun hoc đau khi quan h v chng.
Són tiu là do ri lon chc nng ca bàng quang hoc niu đo.
* Són tiu do gng sc
Xy ra khi áp lc trong lòng bàng quang vt quá áp lc niu đo. Nguyên
nhân do thay đi gii phu (mt s nâng đ phía sau c bàng quang, sa bàng quang)
hoc tn thng thn kinh - c ca bn thân các c tht. Mt s nâng đ biu hin
bng tng di đng quá mc c bàng quang - niu đo. iu tr ch yu là c đnh c
bàng quang và tái lp li s nâng đ này bng tp phc hi chc nng hay phu
thut. [27].
Són tiu gng sc phn ln là do sang chn c, thn kinh, t chc liên kt trong
quá trình mang thai và đ. Tn thng mch máu do đu thai đè vào gây nh hng
đn c thn kinh và c, hu qu là c bàng quang và niu đo không đóng đc kín
khi có s tng áp lc  bng nh ho, ht hi, hot đng th lc (Hình 1.2-1.3)

Thang Long University Library

7

Hình 1. 3. Thay đi gii phu trong đ





Hình 1. 2 - Thay đi gii phu trong đ. (Theo Boston Scientific - 2006)

Di đng quá mc c BQ - N Suy yu c tht

Hình 1. 3 - Nguyên nhân són tiu do gng sc [9]
Hai c ch này có th xut hin đc lp hoc phi hp vi nhau [9]
* Són tiu do mót tiu khn cp (STDMTKC)
Nguyên nhân do bàng quang cng hot đng (BQCH) hay bàng quang không
n đnh. Xut phát đim là do 1 cn co tht bàng quang t phát, không b c ch, làm
tng đt ngt áp lc trong lòng bàng quang. Cn co này dn đn són tiu nu h thng
đóng ca c bàng quang – niu đo thay đi v gii phu hoc suy yu.
Suy yu h thn kinh trung ng trong kim soát quá trình tr nc tiu cng
gây són tiu do mót tiu khn cp. Nhiu bnh lý nh tn thng tu sng, sang
THAY I GII PHU
Thay đ
i trong đ

Bình thng
Cng gi
ãn

dây ch
ng

Chèn ép BQ

Bàngquang

Âm đo

Dây chng
Trc tr
àng

C nâng
Vách A-
TT tràng
Mt

Cng c nâng HM


t vách A
-
TT

Tn thng thn
kinh- mch máu
Mch máu và
thn kinh

8
chn hp s hay vùng tu, đt qu cng gây chng BQCH [12].
* Các trng hp phc tp: nhiu nguyên nhân phi hp.
Gim lng Estrogen khi mãn kinh nh hng đn chc nng ca c bàng
quang và niu đo gây són tiu do nhiu nguyên nhân phi hp  ngi cao tui.
1. 3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU TRONG NC
Nghiên cu đu tiên nm 1996 ti Phòng khám Khoa Sn Bnh vin Bch Mai
thy t l TKKS  ph n trên 20 tui đã tng sinh đ là 12, 5% [2]. Són tiu gp 
33, 9% ph n trên 50 tui và 37, 3%  nhng ngi đã mãn kinh. T l TKKS là
25, 4% trong nghiên cu nm 2007  nhân viên n bnh vin Bch Mai, trong đó
11% có phi hp vi són tiu khi giao hp [3]. Cha có thông báo nào v áp dng
tp phc hi trong điu tr TKKS  ph n Vit nam. Ti lp tin sn bt đu t
nm 2004  Bnh vin Bch Mai mt s bài tp c đáy chu đã đc hng dn
cho ph n mang thai thc hành.
Gn đây, mt vài trung tâm ngoi khoa thông báo bc đu áp dng k thut
Burch [1] và k thut vòng đai di niu đo không kéo cng (Tension free vaginal
tape) qua h bt (Trans - obturator - tape - TOT) nhng cha có kt qu theo dõi lâu dài
[2]. Vì các nguyên liu phi nhp t nc ngoài nên giá thành cho mt cuc m còn
khó chp nhn vi mc sng ca ngi Vit nam nói chung (khong 1000 $).
 Vit nam, hin ti cha có mt c s Sn - Ph khoa nào có phòng khám Tit
niu, TKKS  ph n cho ti nay cha thu hút đc s quan tâm ca các nhà hoch đnh
chin lc chính sách Y t cng nh các thy thuc Niu khoa và Sn - Ph khoa.
1. 4. CÁC YU T NGUY C
Nhiu yu t nguy c khác nhau đã đc k đn trong các nghiên cu dch t.
Nhng yu t đc nói đn nhiu nht là tui tác, các yu t sn khoa, tin s m ct
t cung…Tuy nhiên có 3 nhóm nguy c ln đi vi TKKS là:
- Th trng: tui tác và béo phì
- Sn khoa: thai nghén, đ đng di, đ nhiu ln, thai to, són tiu sau sinh.
- Ph khoa: ct t cung
Nhng yu t nguy c khác đc nhc đn ít thng xuyên hn là trình đ vn

hoá, chng tc, hot đng th lc mnh, táo bón, tiu đng, ho kéo dài, viêm đng
tit niu mãn tính, mãn kinh, hút thuc, loi nc và lng nc ung vào
Thang Long University Library

9
1.4.1. Th trng
* Tui:
Các nghiên cu đu thng nht t l són tiu tng lên theo tui [6], [40]. Tui >
40 có nguy c són tiu cao hn (RR=2, 16, CI=1, 86 - 2, 57) [40]. Chính vì ph bin
 ngi cao tui, són tiu b coi là s tin trin bình thng không th tránh đc ca
tui tác. Tuy vy, không nên coi són tiu là bình thng  ngi có tui cho dù s
thay đi  bàng quang và t chc trong tiu khung góp phn làm bnh xut hin [7].
* Béo phì:
Nguy c són tiu tng lên cùng ch s c th (BMI) [13], [35]. Trong nghiên cu
phân tích đa bin ca Song 2005, ngi có ch s BMI > 22 có nguy c són tiu là 1, 8 (CI
= 1, 5 - 2, 2). Theo Doran và Peyrat, mi cân nng tha s to thêm áp lc lên bàng quang
và gây són tiu, gim cân nhiu cng làm gim rõ rt són tiu  ph n béo phì [40].
1.4.2. Yu t sn khoa
- Thai nghén là yu t nguy c [7]: nguy c tng đi b TKKS  ngi có thai
là 2, 22 (CI = 1, 7 - 2, 87) [40], tng t nh kt qu ca McKinnie (OR = 2, 46, CI =
1. 53 - 3, 95) [34]. Són tiu trong thi k mang thai ph bin 31% [36], trên 50% [24].
-  đng âm đo: tng nguy c són tiu lên 2, 47 - 2, 8 ln [38], [42]
- M đ: là yu t bo v [42], là yu t nguy c gây són tiu [40], [35]
- Tng cân quá mc thi k mang thai ( trên 14kg), con to trên 3500g, són
tiu sau đ đc coi là yu t nguy c [3], [6], [7]. S ln đ liên quan đn són tiu:
OR = 2, 2 (đ 1 ln), OR = 3, 9 (2 ln), OR = 4, 5 (sau 3 ln) [38].
1. 4. 3. Ph khoa
Tng hp các tài liu đã công b, Brown (2000) thy có s phi hp gia tin
s m ct t cung và són tiu [14]. Có th do tn thng thn kinh trong phu thut
hay phá v h thng cân c nâng đ bàng quang vi thành tiu khung [16].

1. 4. 4. Các yu t khác
* Hút thuc:
Ngi hút thuc có nguy c són tiu tng do hay ho. Hút thuc gây ho làm thay
đi s dn truyn áp lc vt quá kh nng co tht ca các van niu đo, tác đng đn t
chc liên kt và nh hng đn chc nng bàng quang, niu đo [41].

10

* Mãn kinh:
Gim ni tit n sau mãn kinh gây teo t chc m, da, c, gây són tiu, khô âm
đo và đau khi giao hp. iu tr Estrogen thay th có th ci thin đc tình trang
trên [7].
* Hot đng th lc mnh:
Tp th thao hay làm vic nng gây tng áp lc trong  bng, dn đn TKKS [25].
* Táo bón:
Táo bón là nguy c gây són tiu và sa sinh dc [7]. Ba nghiên cu thun tp ln
tin hành  ph n Úc thy có mi liên quan gia tng áp lc  bng và són tiu nh
táo bón và béo phì [17].
* Chng tc:
Theo Abrams và mt s tác gi: ph n da trng b són tiu nhiu gp 2, 3 ln
ngi da đen [7]. Mt s khác li thông báo t l tng đng gia ph n da trng
và da đen [30].
* Các bnh lý phi hp:
Viêm đng tit niu mn tính, tiu đng phi hp vi són tiu trong mt s
nghiên cu [33]. Tiu đng không kim soát gây tng lng nc tiu, nh hng
đn c ch tiu tin bình thng [35].

Thang Long University Library

11

CHNG II
D PHÒNG- IU TR RI LON
CHC NNG SD-TN SAU SINH

2. 1.CÁC PHNG PHÁP IU TR
Tuy phng pháp phu thut điu tr TKKS bng s dng vòng đai âm đo - mu
đc Giordano áp dng t nm 1907 nhng ngi có công phát trin chuyên ngành
Ph - Tit niu sm là Howard Kelly. Nm 1914, ông công b k thut điu tr
STDGS bng phu thut qua đng âm đo [32]. T cui nhng nm 1970, nhng
phng tin mi (máy kích thích đin c, phn hi sinh hc, ni soi phu thut )
cho phép các thy thuc phát trin nhng k thut tt hn đ điu tr bnh nhân.
2. 1.1. Các phng pháp điu tr
2. 1. 1. 1 Các phng pháp điu tr không phu thut
*iu tr són tiu do mót tiu khn cp:
- iu chnh lng nc ung vào là mt thay đi li sng quan trng.
- Luyn tp c đáy chu: rèn luyn bàng quang, loi b cm giác mót tiu khn
cp, tng cng dung tích và s kim ch ca bàng quang [21].

- iu tr thuc loi b co bóp bàng quang bng thuc ung hoc tiêm vào c
bàng quang [22].
- Kích thích thn kinh: tng kh nng c ch co tht c bàng quang [15].
*iu tr són tiu do gng sc
- Tp phc hi c đáy chu (TPHCC): tp phc hi chc nng các c đáy
chu đc Arnold Kegel, nhà Sn - Ph khoa ngi M đ xut ln đu tiên nm
1949. Trong thi k mang thai, tp c đáy chu giúp bù tr s tng áp lc trong 
bng do thai phát trin, gim áp lc niu đo vì ni tit và s lng lo ca các cân,
dây chng vùng chu. Vic phòng són phân cng đc gii thích tng t [29].
TPHCC ci thin cht lng hot đng tình dc: tng ham mun, do dai, d đt
đc s tho mãn [11].
- S dng thuc: Duloxetine đang đc dùng  giai đon 3 th nghim lâm sàng
*iu tr són tiu phi hp
S dng phng pháp có tác dng đi vi c hai loi són tiu nh: thay đi
thói quen, điu chnh lng nc, tp phc hi c đáy chu và dùng thuc.

12

2. 1. 1. 2. iu tr phu thut
Ch đnh cho STDGS, STDMTKC tht bi vi điu tr bo tn [16].
- C đnh niu đo hoc c bàng quang vào dây chng Cooper hay vào sau
xng mu (k thut Burch và Marchall - Marchetti - Krantz) [14] (Hình 1. 4).

Hình 2. 1 - K thut c đnh sau xng mu
- Vòng đai di niu đo (suburetral sling): K thut nâng đ c bàng quang -
niu đo đc Giordano mô t nm 1907 [23] (Hình 1. 5)









Hình 2. 2 - Vòng đai di niu đo

Vòng đai to thành “võng” nâng đ c bàng quang và sau đó c đnh vào mc
ngang bng hay dây chng Cooper. Ci tin mi v di đai không ép vào niu đo gia
(tension - free vaginal tape). K thut vòng đai gia niu đo đi qua h bt (Trans -
Obturator Vaginal tape - TOT) đang đc nhiu nhà phu thut th nghim [19].
Nhc đim ca phu thut là đt tin và tai bin chy máu, nhim trùng, đau,
bí tiu sau phu thut chim t l khong 2 - 10% -
Dây chng
Copper
Xng mu
Niu đo
Bàng quang
Vòng đai
Thang Long University Library

13

- Tiêm các cht làm cng: collagen, silicone và các ht ph Cac - bon vào t chc
xung quanh niu đo ti c bàng quang. Phng pháp này đt tin và phi tiêm nhc li [28].
Tóm tt
- Nhng ngi b són tiu b gim cht lng sng v nhiu mt. H hay lo
lng, trm cm, không hài lòng vi cuc sng. Són tiu làm “hu hoi” cht lng
sng không ch ca ngi bnh mà còn gia đình và bn bè h. [7].
- Các yu t nguy c:tui tác, béo phì, thai nghén, đ đng di, m ct t
cung. Các yu t đc nói đn ít hn là chng tc, mãn kinh, hot đng th lc
mnh, thai to, hút thuc, táo bón. M đ có là yu t bo v hay không còn có nhiu
tranh cãi. Mt s bnh lý phi hp vi són tiu là: tiu đng, ho kéo dài, viêm
đng tit niu mn.
- iu tr bo tn (không phu thut) ch đnh cho phn ln các trng hp són
tiu, m ch áp dng cho mt s trng hp són tiu do gng sc không đáp ng vi
tp PHCC. Tp phc hi chc nng c đáy chu vn đc khuyn cáo nh là bin
pháp đu tiên và tr ct trong điu tr do tính an toàn, r tin và hiu qu điu tr cao.
2.2 D PHÒNG RI LON CNSD-TN VÀ TP PHCN
Mang thai và sinh đ là thiên chc cao quý ca ngi ph n nhng có th đ
li cho ngi ph n nhiu phin toái.  hn ch và khc phc đc nhng hu
qu không mong mun sau sinh thì vic không tng cân quá mc khi mang thai và
tp phc hi c đáy chu trc và sau sinh là thc s cn thit.
2. 2.1. Tng cân trong thi k mang thai
S cân cn tng trong thi k mang thai là trong khong 7 - 18kg. Tng bao
nhiêu ph thuc vào cân nng ( tình trng dinh dng) ca ngi m trc khi
mang thai. Tình trng dinh dng ca ngi m đc đánh giá theo ch s BMI
(Body Mass Index), đc tính nh sau:
BMI = Cân nng (kg)/[Chiu cao(m)]
2

Phân loi tình trng dinh dng ca c th theo Hi ái tháo đng Châu Á:
+ Thiu nng lng trng din: BMI < 18, 5

+ Bình thng: 18, 5 ≤ BMI < 23
+ Tha cân: 23 ≤ BMI < 25
+ Béo phì đ 1: 25 ≤ BMI < 30, béo phì đ 2: 30 ≤ BMI < 35, đ 3: BMI ≥ 35

14

Mc tng cân ca ngi m trong sut thai k nh sau:
+ Tình trng dinh dng tt (18, 5 ≤ BMI < 23): mc tng cân nên đt 20%
cân nng trc khi có thai.
+ Tình trng dinh dng gy (BMI < 18, 5): mc tng cân nên đt 25% cân
nng trc khi có thai.
+ Tình trng dinh dng tha cân – béo phì (25 ≤ BMI): mc tng cân nên đt
15% cân nng trc khi có thai.
Nh vy, mc tng cân thai k  mi ngi không ging nhau, vi ngi gy
khác ngi béo. Cn đánh giá tình trng dinh dng ca tng ngi đ tính ra mc
tng cân hp lý. Nu ngi ph n cao1, 6m, nng 45 – 55kg (BMI nm trong mc
bình thng), ch nên tng 9 – 11kg.

Hình 2. 3 - Kim soát cân nng trong thi k mang thai
http://www. denthan. com/thamkhao/c35/576494
Mt khuyn ngh ca Vin Y dc Hoa K đa ra 1990 là: Hãy đt cân nng
chun trc khi bt đu có thai [43]. ây là cách đm bo sc khe tt nht cho thai
ph, hn ch đc tình trng huyt áp cao hay tiu đng thai k hay phi sinh m.
Nhng đa tr sinh ra t nhng sn ph tha cân s có nguy c sinh non, b tha
cân cng nh mc tiu đng sau này.
Di đây là nhng khuyn ngh mi: [43]
- Lên cân bình thng trong sut quá trình mang thai là khi ch s BMI nm
trong khong 18, 5 - 24, 5 trc thi đim mang bu.
- Vi ngi có ch s BMI t 25 - 29, 9 (tha cân), ch nên tng t 6 - 11kg
- Vi ngi có ch s BMI t 30 tr lên (béo phì), ch nên tng t 5 - 9kg

- Vi ngi có ch s BMI di 18, 5 thì cn lên 12, 5 - 18kg.
Thang Long University Library

15

Hng dn mi cng kêu gi tng cng dinh dng, kt hp tp luyn trong
quá trình mang thai. Các bác s cn h tr thai ph trong vic xây dng ch đ n
phù hp ngay t đu đ đm bo đ cht mà không gây tng cân quá nhiu.
Theo BS Patrick Catalano, Giám đc Trung tâm Sn ph khoa ca trng H
Case Western Reserve (bang Ohio, M): khi mang thai, ph n thng cho rng
tng cân nhanh là an toàn cho bé nhng thc cht, tng cân hp lý mi là tt nht
cho s phát trin và sc khe ca thai nhi.
Nhu cu nng lng trong khu phn ca ph n có thai là 2. 550 kcal, nhiu
hn khi không có thai 350 kcal. Tùy theo hoàn cnh ca mi gia đình, bà m có th
n thêm cm (ch cn n thêm 2 bát mi ngày là đ đa vào c th thêm 300 kcal),
hoc thêm mt c khoai, bp ngô, qu trng, đu, vng, lc, hoa qu… Nu có điu
kin, n thêm tht, cá, sa…
2. 2.2. Luyn tp c đáy chu khi mang thai và sau đ
Sàn chu là mt vùng c và nhóm dây chng h tr bàng quang, c t cung và
rut. Nhng đng thông ca các c quan này, niu đo t bàng quang, âm đo t
c t cung và hu môn t đng rut đi qua vùng sàn chu. Sàn chu giúp kim
soát s thoát nc, phân và góp phn tng cm giác trong khi giao hp. nh bên
di gii thích sàn chu thc hin chc nng trên nh th nào.

Hình 2. 4 - Hình nh c sàn chu
Thông thng tiu không kim soát là do suy yu h thng nâng đ sàn chu.

Các tác gi đa ra gii thích v nguyên nhân nh sau:
C sàn chu

Niu đo
Âm đo
Hu môn
C sàn c
h
u

ùi

Tr
c

tràng

T cung

ccccung
Xng
mu
Bàng quang
C sàn ch
u

16

- u thai khi lt xung âm đo gây chèn ép, làm cng giãn và chuyn di v
trí các c, làm tn thng thn kinh, mch máu nm trong t chc liên kt do đó
làm yu h thng nâng đ c bàng quang, đáy chu
- Tn thng đáy chu do sang chn vùng tng sinh môn trong quá trình đ
(ct tng sinh môn, đ fóc xép, giác hút, thai to) cng dn đn suy gim h

thng nâng đ các tng trong tiu khung, làm sa tng.
- Không tp phc hi chc nng sau đ càng làm cho nhng thng tn trên
không đc sa cha [24], [36]. Mt s nghiên cu so sánh t l són tiu  nhng
ngi trc và sau đ có tp phc hi chc nng c đáy chu (bài tp Kegel) thy
nhóm có tp b són tiu ít hn có ý ngha thng kê [26]. ây là c s cho nhiu
trung tâm sn khoa trên th gii duy trì các lp hng dn và t vn v tp phc hi
chc nng c đáy chu trc và sau sinh.
Tp PHCN c đáy chu là bin pháp đc T chc T ch Quc t
(International Continence Society - ICS) khuyn cáo là la chn đu tiên do tính
hiu qu cao, an toàn, không gây đau đn, ít tác dng ph. Tp PHCN sm sau sinh
có tác dng d phòng TKKS và sa sinh dc.
Theo các nghiên cu trên th gii, tp phc hi chc nng c đáy chu bng
bài tp Kegel, kích thích xung đin, phn hi sinh hc có th ci thin và điu tr
khi cho khong 70% - 90% các trng hp TKKS. Tp còn làm gim đau, tng đ
khít âm đo, to s tho mãn trong quan h tình dc. Ci thin hoc cha khi
chng tiu không kim soát tr li kh nng hòa nhp cuc sng, tng cht lng
sng cho ngi b bnh.
Ngày nay, các nhà nghiên cu đu thng nht v các li ích ca bài tp Kegel
v phòng, điu tr TKKS, sa sinh dc và ci thin sinh hot tình dc [11], [29], [39].

2. 2. 2.1. Bài tp Kegel trc và sau khi sinh
Bài tp luyn c vùng chu mang tên v bác s đã sáng to ra nó: Kegel
Arnold. Sau nhiu nm nghiên cu v sc khe ph n, bác s Kegel nhn thy các
c  vùng chu gn vi xng chu và hot đng nh mt cái võng, ôm ly c quan
sinh dc ca ngi ph n. Quá trình mang thai, tui tác hay trng lng c th quá
nng s làm cho vùng này suy yu. Bài tp ca ông giúp kích hot các c vùng
chu, khin c quan sinh dc sn chc hn, các c sàn chu mnh s nâng đ tt các
c quan trong khung chu. Bài tp Kegel đc gi ý nên s dng cho tt c các ph
Thang Long University Library

17

n  mi la tui và có th tp hàng ngày. ây là bài tp đn gin làm co giãn và
tng s đàn hi ca c phía “vùng nhy cm” ca mi ngi.
* Li ích ca bài tp Kegel đi vi bà bu
Trong thi gian mang thai, chun b cho các c âm đo sn sàng vi “nhim
v” sinh con sp ti là mt điu nên làm do tp Kegel giúp kim soát tt hn các c
trong thi gian sinh, tránh b tn thng và đau rát.
Nhiu ph n đã tìm đc li ích thc s t vic tp Kegel vì nó có th gim
thiu nhng cn co tht do vic giãn c gây ra. Sau sinh âm đo cng s không
“rng hoác” mà khít li nh hi cha sinh em bé.
.

Hình 2. 5 - Có th tp Kegel  mi lúc mi ni
http://www. denthan. com/thamkhao/c35/576494/bai - tap - kegel - truoc - va - sau - khi - sinh
Bài tp Kegel còn giúp cho nhng ph n mang thai gim b tr. Nó tr giúp
tun hoàn cho khu vc tiêu hóa.
*. Li ích ca tp Kegel sau khi sinh
Trong thi gian 40 tun mang thai, các c b giãn ra rt nhiu, tr nên yu,
kém đàn hi. Tip tc tp Kegel sau khi sinh giúp:
- Kim soát đc bàng quang, gim chng tiu không kim soát.
- Giúp các vt thng (khâu tng sinh môn) mau lành, gim đau do tng
cng máu ti vùng âm đo.

18

- Gim nguy c b sa d con, tr.
- Làm c âm đo sn chc và sm n đnh đ mang li s tha mãn trong sinh
hot tình dc cho c hai v chng. Bình thng phi mt vài nm, âm đo mi sn
chc tr li sau mt ln sinh đ. Nên bt đu tp sm ngay t khi mang thai đ đ

phòng các chng tiu không kim soát, sa t cung. Duy trì tp đ gi cho c âm đo
đc khe mnh khi ngi ph n đã có tui.
Tuy nhiên không nên áp dng bài tp Kegel trong nhng trng hp có h eo
t cung trong khi mang thai, da sinh non, v i non, rau tin đo, nhim trùng tit
niu, viêm âm đo.
2. 2. 2.2. Vy phi tp Kegel nh th nào?
Khi bt đu, hn 90% s ph n không bit co c nh th nào, h thng là
nhn th, gi hi trong bng và co c đùi. Do vy khi bt đu tp bn nên tp có s
hng dn ca DV hoc NHS đ đt đc kt qu tt nht.
T th tp lúc đu nên bt đu  t th nm. Hai tay đ xuôi theo thân ngi.
hai chân chng, đu gi hi m. Co c làm nh đng tác nín tiu.

Hình 2. 6 - Kegel Exercises
(http://www. dulichchuabenh. vn/tieukhongtuchu. html)


Thang Long University Library

19

- Hin nay có ba phng pháp tp: tp bng tay, tp vi dng c đt trong âm
đo và vi h thng kích thích xung
đin, phn hi sinh hc.
*Tp bng tay:
- iu dng viên đi gng sch, bôi
trn bng du paraphin, nh nhàng
đa ngón tay vào trong âm đo.
- ng tác co và gi: yêu cu ngi
tp co mnh vào hai ngón tay ca D
đt trong âm đo, gi trong 6 giây

(Dđm chm t 1-6) th lng. Ngh
trong12 giây (điu dng viên đm chm t 1 – 12)
đm chm t1-12).
Nhc li 6
- ng tác co và th nhanh: yêu cu ngi tp co mnh vào tay ca điu dng
viên và th nhanh. Nhc li 6 ln
Tóm li đây là mt bài tp đn gin, lúc đu nên tp  t th nm và cn có s
hng dn ca NHS ,DV ch cn tp vài phút mi ngày và khi đã nm vng cách
tp thì bn có th tp bt k lúc nào: sáng ng dy, trong lúc cho con bú, trên xe
buýt, trong phòng làm vic, khi xem Tivi hay ngay c lúc ái ân…
* Tp bng dng c Kegel master (USA).

Hình 2. 8 - Dng c Kegel Master.
(http://www. ecstasytoybox. com)
Hình 2.
7

-

Bài t
p
Kegel
(http://www. google.)



20


- t dng c vào âm đo giúp nhn bit chính xác c sàn chu. Ngi tp

cng tp co tht c nh tp vi tay. Dng c đc thit k đ thay đi theo kích c
và tng dn mc đ tp nh h thng lò xo nm  bên trong dng c. D làm sch
sau khi s dng. Có th duy trì t tp ti nhà sau khi có hng dn s dng ca
hng dn viên. Hin có nhiu triu ph n trên khp th gii dùng Kegel Master.
* Kích thích xung đin:


Hình 2. 9 - Máy to xung đin

H thng Urostym bao gm máy to xung đin và phn hi sinh hc. Máy to
xung đin đt trong âm đo đ kích thích làm tng sc mnh và đ sn chc các c sàn
chu. Không gây đau, giúp nhn bit chính xác c sàn chu. Ngi tp có th bit đc
s tin b ca bn thân hin th bng vch đo áp lc trên máy.
2. 2. 2.3. Nhng đim quan trng cn nh
- Trong khi tp vn th bình thng, không nhn th.
- Không co c bng và c đùi.
- Thi gian tp: khi mang thai và sau sinh.
- Không tp khi bàng quang đy nc tiu.
- Bt đu tp nhng bài đn gin vi s ln lp li ít.
- Tp trong 6 tun, mi tun 2 bui vi hng dn viên, sau đó tp ti nhà.
Thang Long University Library

21

- Cn có thi gian đ các c đc phc hi dn. Duy trì tp các c ging nh
hot đng thng ngày ca bn đ tránh c suy yu li. Ging nh các c khác, nu
không vn đng s b teo và yu đi.
- Nghiên cu trên th gii: nhóm ph n duy trì tp b mc chng sa sinh duc,
són tiu ít hn hn so vi nhng ngi không tp [26]. Các c có đ co mnh.
- Bt đu tp lúc nào cng không mun

2. 2.2.4. ánh giá hiu qu bài tp
Nu bn có kinh t vng vàng, có th mua máy chuyên đo c vùng chu đ
kim tra đ chc kho ca âm đo. Nhng còn mt cách ít tn kém hn: hãy hi
chính ngi đàn ông ca mình. Anh y s cm nhn đc nhng tin b ca bn
trong chuyn chn gi. a s các ph n thy có kt qu sau 3 tun tp luyn. Tp
trong không gian yên tnh kt hp vi nghe nhng bán nhc nh nhàng cng đem li
nhng kt qu rõ rt.
Có th t vn ai và tp  đâu?
Liên h lp T vn trc và sau sinh ca Khoa Sn - Ph, Bnh vin Bch
Mai. Lp hc cung cp nhng kin thc hu ích v thai sn cho ch em và gia đình.
in thoi liên h 38686985, máy 3333 đ hi lch và ni dung ca các bui t vn.
Vi đi ng thy thuc, iu dng viên và n h sinh nhiu kinh nghim, nhit
tình, thân thin, ch em gii ta đc nhng lo lng thc mc và bit cách tp đúng.
ây cng là c s duy nht có x dng h thng máy hin đi Urostym to xung
đin đ phc hi chc nng c nhanh chóng  khu vc min Bc.











22

KT LUN

Ri lon chc nng sinh dc - tit niu sau sinh, đc bit tiu không kim soát
rt ph bin, chim t l khong 25%. Tuy không nguy him đn tính mng nhng
làm gim cht lng sng ca ngi ph n. Vic trang b kin thc cho cng đng
v mc đ ph bin ca TKKS, nguyên nhân và t vn điu tr là rt cn thit.
Khuyn khích ph n mang thai tham gia các lp trc sinh, thc hành bài tp
Kegel có kh nng làm gim đc t l mc các ri lon chc nng SD - TN sau
sinh. Tp phc hi chc nng c đáy chu không nhng ngn nga và điu tr đc
các ri lon chc nng SD - TT sau sinh mt cách hiu qu mà còn tng kh nng
lao đng, gim gánh nng tâm lí, ci thin quan h tình dc, giúp cho ngi ph n
có mt cuc sng tt đp hn bên ngi bn đi ca mình.
Li khuyên ca chúng tôi vi các bn:
- Thc hiên bài tp Kegel mi ngày.
- Duy trì cân nng lý tng vi ch s BMI t 2123.
- Xit cht c đáy chu khi ht hi, nâng vt nng, nhy.
- n thc n giàu cht x, tránh táo bón, hn ch các cht kích thích.
- Hãy tham gia lp tp và t vn tin sn. Lp hc này không ch giúp bn
chun b tt cho quá trình sinh n mà còn dy cho bn cách chm sóc và khc phc
các ri lon SD - TN sau sinh.
- Hãy hi ý kin bác s hoc K thut viên vt lý tr liu, NHS hoc DV nu
bn có vn đ ri lon SD - TN sau sinh.

Thang Long University Library

23

KHUYN NGH


- DV, NHS cn nm vng các kin thc c bn v ri lon chc nng SD -
TN, bin pháp đ phòng ( tng cân hp lý, tp PHCNsm…) đ trang bi kin thc
cho thai ph khi đn khám thai ti các c s sn khoa.
- Do li ích ca vic t vn trang b kin thc cho thai ph và tp PHCN có
th phòng đc các ri lon SD - TN sau sinh nên các lp trc sinh nên đc m
ti các c s sn khoa.
- y mnh tuyên truyn giáo dc kin thc trên các phng tin thông tin
đi chúng v t vn phòng và điu tr các ri lon SD - TN sau sinh.



TÀI LIU THAM KHO

Ting Vit:
1. Nguyn T Kha và CS. (2005). "iu tr tiu không kim soát do gng sc bng
phu thut Burch qua ni soi  bng ngoài phúc mc. Kinh nghim ban đu
qua 8 trng hp. " Y hc Vit nam 313: 191 - 197.
2. Lê S Trung (2006). "iu tr són tiu  ph n bng phng pháp T. O. T: kinh
nghim ban đu qua 15 trng hp " Y hc Vit nam 326: 1 - 6.
3. Nguyn Th Tân Sinh and Colette Claude (2005). "Nghiên cu ri lon
niu đng hc  ph n sau m đ. " Công trình nghiên cu. Hi ngh Sn - Ph
khoa Châu Á - Thái Bình Dng: 124 - 130.
4. Nguyn th Tân Sinh (2007) "Nghiên cu thc trng són tiu và mt s yu t

liên quan  n nhân viên BV Bch Mai. Lun vn BS chuyên khoa cp II.
i hc Y khoa Hà Ni nm 2007.

Ting Pháp:
5. Bourcier A. (1989). "Continence urinaire et miction. " Editions Vigot. France:
31 - 37.
6. Sengler J. (1995). "Epidemiologie et consequences psycho - sociales de
l’incontinence urinaire. " La Revue du praticien 45(281 - 285).
Ting Anh
7. Abrams P. (1999). "Incontinence. " United Kingdom: Health Publication Ltd.
8. Abrams P. (2002). "The standardisation of terminology of lower urinary
tract function: Report from the standardisation sub - commitee of the
international Conference Society. " Neurourol Urodyn 21: 167 - 178.
9. Alfred EB. (2003). "Pathophysiology. " Ostergard's Urogynecology and
Pelvic Floor Dysfunction. Fifth Eddition ed. Lippincott William& Wilkins,
Philadelphia: 43 - 50.
10. Andersson K. E. (2004). "Detrusor contraction - focus on muscarinic
receptors. " Scand J Urol Nephrol Suppl 215: 54 - 57.
Thang Long University Library

11. Beji, N. K. (2003). "The effect of pelvic floor training on sexual function of
treated patients. " Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct 14(4): 234 - 238.
12. Brittain K. R., P. S. I., Peet S. M. (2000). "Prevalence and impact of urinary
symptoms among community - dwelling stroke survivors. " Stroke 31: 886 - 91.
13. Brown J. S. (1999). "Prevalence of urinary incontinence and associated risk
factors in postmenopausal women. Heart&amp; Estrogen/Progestin
Replacement Study(HERS) Research Group. " Obstet Gynecol 94: 66 - 70.
14. Brown J. S. (2000). "Hysterectomy and incontinence. " A systematic review
356: 535 - 540.
15. Brubaker L. (1997). "Transvaginal electrical stimulation for female urinary

incontinence. " Am J Obstet Gynecol 177: 536 - 40.
16. Brubaker L. (2004). "Surgical treatment of urinary incontinence in women.
" Gastroenterology 12(1): 71 - 76.
17. Chiarelli P. (1999). "Leaking Urine in Australian Women: Prevalence and
Associated Conditions. " Neuroulogy and urodynamics 18: 567 - 577.
18. Corcos J. (2002). "Quality of life assessment in men and women with
urinary incontinence. " J Urol 168: 896 - 905.
19. Costa P. (2004). "Surgical treatment of female stress urinary incontinence
with a trans - obturator - tape(T. O. T). Uratape: short term results of a
prospective multicentric study. " Eur Urol 46: 102 - 06.
20. DeLancey, J. O. L. (1998). "Anatomy and mechanics of strusture around the
vesical neck: how vesical neck position might affect it's closure. " Neurourol
Urodyn 7(3): 161 - 162.
21. Diokno AC., et al. (2004). "Medical and self - care practices reported by
women with urinary incontinence. " Am J Manag Care 10(2 Pt 1): 69 - 78.
22. Domchowski R. R. (2002). "Efficacy and safety of transdermal oxy butynin
in patients with urge and mixed urinary incontinence. " J Urol 168: 580 - 86.
23. Donald O. (1994). "Urogynecology. " Danforth's Obstetric and Gynecology,
7th ed. Philadelphia:Lippincott Company: 837 - 865.