nghiên cứu biện pháp nâng cao khả năng tích lũy chất hữu cơ trong đất trồng chè ở phú hộ, tỉnh phú thọ

Hình





















I HC QUC GIA HÀ NI
TRNGăI HC KHOA HC T NHIÊN




TRN TH TUYT THU

NGHIÊNăCUăBINăPHÁPăNÂNGăCAOăKHăNNGă
TệCHăLYăCHTăHUăC TRONGăTăTRNGăCHỆă
ăPHÚăH,ăTNHăPHÚăTH



LUN ÁN TINăSăKHOAăHCăMỌIăTRNG






HÀ NI - 2014

I HC QUC GIA HÀ NI
TRNGăI HC KHOA HC T NHIÊN



TRN TH TUYT THU




NGHIÊNăCUăBINăPHÁP NÂNGăCAOăKHăNNGă
TệCHăLYăCHTăHUăC TRONGăTăTRNGăCHỆă
ăPHÚăH,ăTNHăPHÚăTH

Chuyên ngành: 
Mã s:
62 85 02 05

LUN ÁN TINăSăKHOAăHCăMỌIăTRNG

Ngi hng dn khoa hc




HÀ NI - 2014




LIăCAMăOAN

 kt qu trong lun án này là công
trình nghiên cu ca riêng tôi, các s liu nghiên c c
trình bày mt cách chính xác và trung thc. Toàn b s liu và
kt qu nghiên cu trình bày trong lun án là do tôi trc tip
thc hin và công b trên các tp chí. Các s liu ca các tác
gi c s dn rõ ràng.
Hà Ni, tháng 6 nm 2014
Nghiên cu sinh


Trn Th Tuyt Thu

LI CMăN
 hoàn  c lun án này, tôi xin bày t lòng bi   c ti
PGS.TS. Nguyn Xuân C - i thn tình tâm huyt, ch ng dn li và
ng ý king trong nghiên cu khoa
h hoàn thành kt qu nghiên cu.
Xin ci hc Khoa
hc T i hc Quc gia Hà Nc tp và làm vin
cho tôi kin thc, lòng yêu ngh và niu khoa hc. Bên cnh
  u này.
Xin trân trng cTrung tâm Nghiên cu và Phát trin Chè, Vin Khoa
hc K Thut Nông lâm nghip min núi phía Bc, TS. Nguy   TS.
Nguyn Th Ngc Bình cùng các cán b ca Vit
 và to mi thun l tôi thc hin nghiên cu trên tha ti Vin.
Xin trân trng cn Th ng Nông hóa, B môn Vi sinh vt
 và tu ki tôi thc hin các thí nghii.
Cc bng nghing viên và h tr
tôi rt nhi c các kt qu trong nghiên cu này.
Cuc bit cng h và
to mu kin thun li cho tôi trong cuc s hoàn thành lun án.
Hà Ni, tháng 6 nm 2014
Nghiên cu sinh


Trn Th Tuyt Thu




1

MC LC
L iii
LI C iv
MC LC 1
DANH MC T VIT TT 5
DANH MC BNG 6
DANH MC HÌNH 8
M U 10
1. Tính cp thit ca lun án 10
2. Mu ca lun án 11
c và thc tin ca lun án 12
4. Nhi ca lun án 12
NG QUAN TÀI LIU 13
1.1. Tng quan v cây chè 13
1.1.1. Ngun gc, phân b và vai trò ca cây chè 13
m hình thái và sinh thái ca cây chè 14
1.m ct trng chè 16
1.1.4. Thành phn hóa hc ca chè 19
1.2. Tình hình sn xut, tiêu th chè trên th gii và Vit Nam 22
1.2.1. Tình hình sn xut, tiêu th chè trên th gii 22
1.2.2. Tình hình sn xut, tiêu th chè  Vit Nam 24
t trt trng chè trên th gii và 
Vit Nam 25
t trt trng chè trên th gii 25
t trt trng chè  Vit Nam 28
1.4. Cht htrình chuyt 33
2

1.4.1. Khái nim và vai trò ca cht ht 33

1.4.2. Thành phn cht ht 35
1.4.3. Quá trình chuyn hóa cht hng hp cht 38
1.4.4. Bin pháp qun lý cht ht trên th gii và Vit Nam 45
1.5. Mt s m ca khu vc nghiên cu 54
1m t nhiên tnh Phú Th 54
m kinh t xã hi tnh Phú Th 55
1.5.3. Tình hình sn xut chè ti tnh Phú Th 56
1.5.4. Tin cung cp vt liu ht trng chè  Phú Th 57
NG, NU . 58
ng và phm vi nghiên cu 58
2.2. Ni dung nghiên cu 61
u 61
p, x lý tài liu th cp 61
u tra tha và ly mu nghiên cu 62
2.3.3. Vt li trí thí nghim 63
m 71
 lý s liu 73
T QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 74
3.1. Mt s tính cht ca t trng chè và chè  Phú H 74
3.1.1. Mt s tính cht ca t trng chè  Phú H 74
3.1.2. Thành các nguyên t khoáng trong chè  Phú H 82
3.2. ng ca vic b sung vt liu ht ht
 thí nghii 83
3.2.1. ng ca bón phân h t ht 
thí nghii 1 83
3

3.2.2. ng ca vùi lc dt ht  thí nghim
i 2 86
3.2.3. ng ca che t lc dt ht  thí nghim

i 3 88
3.2.4. ng ca vùi t gut ht  thí nghim
i 4 90
3.2.5. ng ca che t t gut ht  thí nghim
i 5 92
3.2.6. So sánh hiu qu ca các bin pháp s dng vt liu hn
t ht  thí nghii 93
3.3. ng ca mt s bin pháp s dng vt liu ht hu
t  các thí nghing rung 97
3.3.1. ng ca che t t gut ht  thí
nghing rung 1 97
3.3.2. ng ca che t n và các ch ph
cht ht  thí nghing rung 2 110
3.3.3. ng ca vùi lc di kt hp vt h
tính cht  thí nghing rung 3 125
 xut bin pháp nâng cao kh t ht trng chè 
Phú H, tnh Phú Th 135
KT LUN VÀ KIN NGH 138
KT LUN 138
KIN NGH 139
DANH M     C CÔNG B CA TÁC GI CÓ
N LUN ÁN 140
TÀI LIU THAM KHO 141
PH LC 152
Ph lc 1. Mt s m ca vt liu hu 152
4

Ph lc 2. Tính chn ct trng chè  Phú H 155
Ph l  m ct trong thí nghii 157
Ph lc 4. Thang và tiêu chut, chè, phân bón 159

Ph lc 5. Mt s hình nh trong quá trình nghiên cu 163
Ph lc 6. Kt qu x lý thng kê thí nghing rung 165

5

DANH MC T VIT TT
Ch vit tt
Ting Vit
Ting Anh
CFU
 hình thành khun lc
Colony Forming Unit (CFU)

n

CT
Công thc

CTTN
Công thc thí nghim

dv
Dung trng (g/cm
3
)

KLN
Kim loi nng

PHC

Phân h

ppm
mg/kg
Part per million
OM
Cht hu 
Organic matter
PVS
Phân vi sinh

QCVN
Quy chun Vit Nam

SD
 lch chun
Standard Deviation
TB
Trung bình


T t gut thí nghing rung

TLD
T lc di

TTG
T t gut

TN

Thí nghim

TNNL
Thí nghii

TP
i phun

TPCG
Thành phi

TTG
T t gut

VLD
Vùi lc di

VTG
Vùi t gut


6

DANH MC BNG
Bng 1.1. Thành phn các cht trong búp chè 19
Bng mt s nguyên t hóa hc trong lá chè 21
Bng 1.3. Sng chè ca mt s c trên th gii 23
Bng 1.4. Thành phn hóa hc vt 35
Bng 1.5. Thành phn mt s nguyên t n ca axit mùn theo Kononova 37
Bng 1.6. Kh y và thi gian tn ti ca mt s cht h 39

Bng 2.1. Din bin mt s yu t thi tit và khí hu ti Phú H, Phú Th 60
Bng 2.2. Ký hiu thông tin v mu búp chè nghiên cu  Phú H 63
Bng 2.3. Mt s tính cht ct s dng trong thí nghii 65
Bng 2.4. Các công thc thí nghim bón phân h i 66
Bng 2.5. Các công thc thí nghim vùi lc di  thí nghii 66
Bng 2.6. Các công thc thí nghim che t lc di  thí nghii 67
Bng 2.7. Các công thc thí nghim vùi t gut  thí nghii 67
Bng 2.8. Các công thc thí nghim che t t gut  thí nghii 68
Bng 2.9. Tính cht ct c thí nghim che t t gut  i Gò Mi 69
Bng 2.10. Các công thc thí nghing rung che t t gut 69
Bng 2.11. Tính chc thí nghim che t  i gò Hng 69
Bng 2.12. Các công thc thí nghing rung che t  70
Bng 2.13. Tính cht ct  thí nghim trng và vùi lc di  Gò Dc 71
Bng 2.14. Công thc thí nghing rung vùi lc di 71
Bng 3.1. Thành phn cp ht ct trng chè  Phú H 74
Bng 3.2. Mt s tính cht ct trng chè  Phú H 76
Bng mt s nguyên t t trng chè  Phú
H 80
Bng 3.4. Mt s m sinh hc ct trng chè  Phú H 81

7

Bng 3.5. Thành phn cht khoáng trong chè  Phú H 82
Bng cht ht bón phân h 83
Bng cht hc vùi lc di 86
Bng cht hc t lc di 88
Bng 3.9ng cht hc vùi t gut 90
Bng cht hc t t gut 92
Bng cht hc che t t gut  thí nghing
rung 1 98

Bc che t t gut  thí
nghing rung 1 101
Bng 3.13. Mt s tính cht lý hóa cc che t t gut trong thí nghim
ng rung 1 105
Bng 3.14. ng ca che t t gun vi sinh vt 109
Bng cht hc che t n và các ch
phm vi sinh  thí nghing rung 2 110
Bng axit humic và fulvic c che t n
và các ch phm vi sinh  thí nghing rung 2 114
Bng 3.17. Mt s tính cht lý hóa cc che t n có b sung
ch phm vi sinh  -2 118
Bng 3.18. ng ca che t n vi sinh vt 124
Bng cht hc vùi lc di kt hp vi phun
 thí nghing rung 3 125
Bc vùi lc di kt hp vi phun 
thí nghing rung 3 127
Bng 3.21. Tính cht hóa hc cc vùi lc di kt hp vi phun 129
Bng 3.22. ng ca vùi lc di kt hp vn vi sinh vt . 134

8

DANH MC HÌNH
 cu trúc ca axit humic theo Stevenson 37
Hình 1.2. S ng hình thành cht 40
Hình 2.1. Khu vc nghiên cu Phú H, tnh Phú Th 58
Hình 2.2. V trí ly các mt nghiên cu 62
Hình 3.1. Hàm ng cht hi ng ca bón phân h
sinh 84
ng cht hi ng ca vùi lc di 87
ng cht hi ng ca t lc di 89

ng cht hi ng ca vùi t gut 91
ng cht hi ng ca t t gut 92
Hình 3.6. ng ca bin pháp vùi và t lc dt h
t sau 18 tháng thí nghim 94
Hình 3.7. ng ca bin pháp vùi và t t gut h
t sau 18 tháng thí nghim 95
Hình 3.8. So sánh ng ca vùi loi vt liu h 96
t ht 96
ng cht hi nh ng ca che t t gut  thí
nghing rung 1 98
i ng ca che t t gut  thí
nghing rung 1 102
ng axit fulvic tri ng ca che t t gut  thí
nghing rung 1 103
Hình 3.12. ng ca che t t gu t 105
Hình 3.13. ng ca che t t gun dung trt 106
Hình 3.14. ng ca che t t gun pH
KCl
107

9

Hình 3.15. S bing ca cht hi ng ca che t cành
n có b sung thêm ch phm vi sinh  thí nghing rung 2 112
Hình 3.16. S bing ci ng ca che t cành
n có b sung thêm ch phm vi sinh  thí nghing rung 2 114
Hình 3.17. S bing ca axii ng ca che t cành lá
n có b sung thêm ch phm vi sinh  thí nghing rung 2 116
Hình 3.18. ng ca che t  t 118
Hình 3.19. ng ca che t n dung trt 120

Hình 3.20. ng ca che t n pH
KCl
121
Hình 3.21. S bing ca cht hi ng ca vùi lc di
kt hp vi phun 126
Hình 3.22. S bing ci ng ca vùi lc di
kt hp vi phun 128
Hình 3.23. S bing ci ng ca vùi lc di kt
hp vi phun 128
Hình 3.24. ng ca bin pH
KCl
130





10

M U
1. Tính cp thit ca lun án
Chè là mt trong nhng cây công nghip quan trng ca Vic
trng ch yu  i núi t u th k n nay. Lch s phát trin ca
ngành chè Vi    t nn móng t i vic
thành lp Trm Nghiên cu Nông lâm nghip Phú Th và cây chè là mt trong
nhng nghiên ci tên thành Vin Nghiên
cu chè Phú H, trc thuc tnh Phú Th. K tha nhng kt qu nghiên cu mà
 li, Phú H c coi là mt trong nhng vùng chuyên canh chè có
k thut thâm canh cao  nc ta.
Trong khong mt thp niên gn xut và xut khu chè ca Vit

ng khá tng th 5 v din tích và sng trên
toàn th gi   n tích trng chè trong c c là 129,4 nghìn ha,
  ng din tích chè sn xu         n
ng chè 823,7 nghìn t t xut khu chè 199,9 tri
M. K hoch phát trin c nh din tích trng
chè kho m bo cho xut khu và tiêu dùng na. Tuy nhiên,
sn xut chè còn nhiu hn ch và tim n nhng yu t không bn vng tác
t, chng chè, khin cho sn phc
yêu cu ca các th ng tiêu th c.
 khai thác t i gian
canh tác, quá trình xói mòn, rng khá mng thi các cht dinh
ng b ln phm thu ho  
m bt, c hi dng phân bón
hóa ht dc, cây chè phi chu nhiu ri ro do nh
ng bt li ca thi tit, thiên tai và ngày càng có nhiu sâu bt
chng chè gicàng suy thoái do thic, thiu các cht
ng cn thit. Vi dng phân bón hóa hc, thuc tr sâu, tr
dch hu chc hi trong sn phm chè.
Viu nhii 
t hn ra khá mnh, làm gim kh
p cht ht. Cht hc coi là phn có vai trò quan
trc bit ct, là ngun cung c cht
ng cn thit cho h sinh vt, là yu t chìa khoá  thc hin mi chc

11

t. Vì vy cht ho him cho tính an toàn ca
h t nh nhng vai trò tích cc trong ci thin các tính cht lý, hóa,
sinh hc. Các nghiên cng mt h sinh thái có kh n
xut bn vng cht ht lu nh 

1% thì h nh 
c mt cht ht dn theo các
h qu là cân bng ca h sinh thái b phá v [50, 72].
Tuy nhiên, khi i dân trng chè h dng phân bón hu
n h t ch yu là cànn và lá 
rc che ph trên mt trong
u kin nóng t dc nên phn ln chúng b khoáng hóa, ra
trôi sau khi b phân hy do vy phn hoàn tr t là rdo
gii thích tng cht ht luôn b suy git nhanh
chóng tr nên suy thoái. Nu không có bin pháp ht h
t s t và chng chè theo thi gian canh tác.
Nâng cao cht hc xem là yu t  duy trì và ci thi
phì nhiêu ct trng chè  i núi. Tuy nhiên hin nay v
nghiên cu chuyên sâu v v này. Nhng nghiên cu hin nay ch tp trung
vào ng cn s t, chng sn
phm n v qun lý cht ht.
Vì v lun án 
t ra nh
ng nhng yêu cu cp thi c hin nghiên cu nhng nh
ng c sung vt liu hi vt liu h
ng ca vi sinh vt phân gii vt cht h n s 
cht hvà s i mt s tính chn ca ng thi nghiên cu
tìm ra bin pháp hu hiu qun lý cht ht trng chè, góp phn ci
thi phì và m bo s duy trì chn xut bn vng ct.
2. Mcăđíchănghiênăcu ca lun án
- nh ng ca mt s bin pháp s dng các vt liu h
khác nhau (vùi phân hc di, che t lc di, vùi t gut, che t t
gut, che t n có b sung ch phm vi sinh, vùi lc di kt hp vi
i phun s t ht trng chè  Phú H, tnh Phú Th.
-  xut bing và ci thin chng cht hu

t trng chè  Phú H, tnh Phú Th.

12

3.ăụănghaăkhoaăhc và thc tin ca lun án
- ụănghaăkhoaăhc:
Xây d lý lun v mi quan h gia các ngun cung cp cht hu
n thành phn và chng cht htrong t trng chè  Phú H, tnh
Phú Th. Góp phn vào lý lun v s phân ht ht
i núi phía Bc nói riêng và  t Vit Nam nói chung.
- ụănghaăthc tin:
Kt qu nghiên cu có th c áp dng trong thc tin sn xut chè nhm
ng cht htrong t vi các ngun vt liu hn có ta
i t t và nâng cao hiu qu s dn
y mnh hong sn xut chè bn vng trong vùng nghiên cu.
4. Nhngăđóngăgópămi ca lun án
- c ng ca mt s bin pháp qun lý cht ht
n kh t ht trng chè t  khoa hc
góp phn trin khai nhng ng dng trong thc tin hong thâm canh chè ca
vùng trng chè Phú H, tnh Phú Th nói riêng và  Vit Nam nói chung
 d liu khoa hc cho vic s dng các vt liu hn, góp
phn khép kín chu trình vt cht trong nn nông nghip hn vng.
- Nghiên cc hiu qu ca vic s dng các sn phm hu
i ch  nâng cao kh t ht trng chè  Phú H,
tnh Phú Thã ch c ng ca vic áp dng các bin
pháp b sung vt liu h, vùi lc di và t gut), che t n
kt hp vi b sung ch phn s t hvà ci thin mt
s tính chn ca t.
-  c nhng ng bt li ca vic b sung ch phm vi
sinh vào vt liu che t n s t ht và

nhi trong tính cht thí nghim.
-  c  u ki ng vào khong 30% cho thy
ng và chng cht ht trc ci thin rõ.

13

CHNGă1.ăTNG QUAN TÀI LIU
1.1. Tng quan v cây chè
1.1.1. Ngun gc, phân b và vai trò ca cây chè
Cây chè (Camellia sinensis (L.) O. Kuntze)è (Theaceae), là
Nhiu nghiên cng
cây chè có ngun gc t vùng cao nguyên Vân Nam (Trung Quc) và vùng Assam
(u kin khí hu [20, 39]. Hi
c trng khá rng trong nhu kin t nhiên khác nhau, t 30°  Nam
n 45°  Bc. Nhng thành tu khoa hc ca các nhà chn ging cây trng 
c, Nht Bo ra nhiu ging chè mi có kh
ng vu kin khí hu khác nhau, có trin vng cho phát trin
ngành chè trên th gii [23].
  c liu
c s dng ph bin  nhiu quc gia trên th gii. Trong chè cha khong
t hóa hc ht khoáng và các nguyên t ng cn thit cho
sc khi. Mt s li ích ca vic ui vi sc kht
ng ca các cht ch min dch, kích thích tiêu m, chng
béo phì và chng li mt s bm t l i,
tin lit tuyc bit là bng cholesterol
c tính trung bình mi ngày có khong 20 t c tiêu
th trên toàn cu. Bên cn phc ch bin t 
chè ô long còn phc v rt nhiu li ích trong ngành công nghic liu, m
phi sng sinh hot [23, 39, 78].
t

  tr   
xoá 

 , LDP1 ,
LDP2 , Shan , PH1 
khác [20, 39, 48, 121].

14

m hình thái và sinh thái ca cây chè
1.1.2.1. c đim hình thái ca cây chè
Chè là long tròn, phân nhánh liên tc thành h
thng cành và chi. Tùy theo chi to nh ci ta chia
chè thành 3 dng: cây bi, cây g, cây g va. Hoa chè bu hình thành trên cây
2 - ng tính, tràng có 5 - 9 cánh màu trng hay pht hng. Qu
chè loi nang có 3 - 4 ht, dng hình tròn, tam giác hoc vuông, tùy theo s ht 
bên trong. V qu non có màu xanh, khi chín chuyn thành màu nâu và nt ra.
Lá chè có màu t n vàng, hình d
van, trng gà, gn tròn. Tng din, cht vi
tng sinh khi chè, sinh khi thân cành. B lá càng phát trin thì cây càng hoàn
thit cao.
n non ca mng thu hái
ci trng chè. Búp chè gm có tôm (ph
hoc 3 lá non. Búp chè hong theo mt quy lut nhnh và hình
ng theo th t thi gian, n t nhiên thì m
có 4 - ng [20, 23, 39].
1.1.2.2. c đim ca h r cây chè
R chè là b phn gi cho cây th c và các cht dinh
ng t t lên cây. R chè bao gm r tr (r cc), r hút và r dn. R hút là
các r ng kính < 1 mm, có màu vàng ngà. R dn là các r ng kính >

ng kính r 1 - 2
mm, nhóm 2 t 2 - 3 mm, nhóm 3 t 3 - 4 mm, nhóm 4 t 4 - 5 mm, nhóm 5 t > 5
mm. R dng có màu nâu ho.
i vi cây chè ng t ht thì ngay t lúc bu ra r t
rõ r cc vi các loi r i vi cây chè nhân ging vô tính hoc giâm
cành thì lúc cây con có b r king phát tri
biu hin r cc s rt rõ. Tng sinh khi b r ng có m
thun vng kính thân chè và s phát trin ca b ng kính tán cây chè.
S phát trin và phân b ca b r ca cây chè ph thuc vào ging chè,
tui chè, ch  bón phân m u kin môi ng t. 

15

Giang (1997) - c trích b       c (1998), khi
nghiên cu s phân b b r theo chiu sâu ca các cây chè trng bng giâm cành
 thm 8 tui cho thy ging TRI777, 1A và TH3
n sâu 120 cm. Các giu có khng b r phân b tp trung   sâu
0 - 40 cm (chim khong 83 - 87%)i vi r dn, còn r hút
gim chng 60% tng r hút tp trung ch yu  tt mt (0 - 20
cm). S phân b r chè theo chiu ngang tuân theo quy lut gim dn t v trí gc
chè ra 2 phía hàng chè [48]. c - c trích b
Ti c (1998), kng
s lá chè, sinh khi cây chè và sinh khi r hútc l phân lân,
kali hoc bón phi hm chí còn làm gim
s lá chè và sinh khi r hút so vi không bón [48].
Theo Jianyun Ruan và cng s (2007), pH vùng r và dng tn ti c
NH
4
+
và NO

3
-
t có  n s phát trin ca h r chè, kích
c thân lá và các ch tiêu sinh hóa trong sn phm chè nghiên cu. Khi tin
hành thí nghim b sung ngu
4
+
, NO
3
-
hoc 50% NH
4
+
và
50% NO
3
-
)  pH = 4,0; 5,0; 6,0 sau 4 tun cho thy ti pH = 5 cây chè có kh 
hp thu NH
4
+
nhin 3,4 ln so vi NO
3
-
. Hình thái r và s phát trin
ca h r cây chè có s khác nhau rt rõ gia các giá tr pH vùng r.  pH =
5 cây chè trong thí nghim b sung NH
4
+
, 50% NH

4
+
và 50% NO
3
-
phát trin tt,
u dài r dn và phát trin nhiu r hút màu tri cây trong thí
nghim ch b sung NO
3
-
c li,  pH = 6 s phát trin ca cây chè b kìm
hãm, các r hút có màu nâu.  pH = 4 s phát trin ca r m mnh,
sinh khi cây chè gim rõ nht ti mc pH này  thí nghim b sung NO
3
-
[70].
Vic phát trin sinh khi r i mt còn góp mt ph c bit
quan tri vi s t trng chè. Theo Willson và Clifford
(1992),  n chè  min Bc  có thành phi t cát nh
n sét nng, nhi tng ca cây chè là 19 - 22
0
u
kit thì nhng thành có chiu dài r ng l
15 ó, cây chè s thích nghi tu kin khô hng ti
 ng các chng  các tng th
kh c c [114].


16

1.1.2.3. Yêu cu sinh thái ca cây chè
- Nhităđ: Cây ng, phát trin tt trong khong nhi t 18 -
25
o
C. Các giu kin thích nghi v nhi khác nhau, 
Vit Nam ging chè Shan có kh u kin nhi thp tt
i chè Trung du.
- Ánh sáng: Cây chè vn là loi cây rng, mu kin râm mát, m
t ca vùng khí hu nhii và cn nhii gió mùa. V nhu cu ánh sáng, chè
là cây trung tính,  
Ánh sáng tán x  vùng núi cao có tác dng tn ch
nhiu, t, nhi thp thun li cho sn xut chè có chng cao.
u trng cây che bóng cho chè  nhng vùng
thp, nng nóng. Khi tri chè  n  làm gim 30%
t chè [89].  Ving s dng
các t 
 Tây Nguyên, cây tràm lá nhn  các tnh phía Bc [8, 35].
- Lngăma: trung bình thích hng t
1.500 -  m không khí là 80 - 85%.  các vùng trng chè Vit
 l thun vt chè, trung bình mi tháng c 
100 mm thì s [39].
- Mcănc ngm: Vì chè không chu kin ngc lâu nên
mc ngm phi th m,  c ngm cao chè d b cht
[20, 23, 39].
m ct trng chè
m ct có ng quan trng, phát
trin ca cây chè và quyt, ch dày tng
t, thành phn c chua, kh  cung cc và các cht dinh
ng là nhng yu t t [5, 11, 20, 23, 39, 48].
- Tng canh tác: Chè là cây có th ng  t có tng dày khác

t nht vt có tng dy khá. Trên tt dày (1 - 3m) cây
chè có b r phát trin, có kh ng, hút thu nhiu cht dinh
t cao bn vng. Trên tt mng (0,4 - 0,6m) cây chè có
t thp, chóng tàn.

17

- Kt cuăđt: t có kt cu dng viên, hp thì thm, gi và tiêu
c tt, tu kin thun li cho b r và vi sinh vt phát trin.
- Thành phnăcăgii: t thn tht nu phù hp cho cây
ng. Lot này có ch  u hòa, thun li cho
b r cây chè phát trit.
-  măđt:  c bit quan tri vt và
chng chè, vì búp non có ti 75 - i vi vùng trng chè Phú
H m cây héo c phát tri
còn  t phát trin trên mica khong 17,7 - t trng chè thiu m,
ng b hing vàng rng lá, b r kém phát trit chè
ng gin 50% hoc cây có th b cht.
-  chua caăđt:  chua ct là mt trong nhng ch tiêu quan trng
có ng quyn s phát trin ca cây chè. Cây chè có th phát trin
u kit axit, pH
KCl
= 3 - c coi là thun li
nht cho s phát trim bo vic cung cng t t.  u
king gây nhiu ng bt li i vi s phát trin ca cây chè,
do quá trình nitrit hóa xy ra mnh gây n vic cung c
c nh s hòa tan Al
3+
và các nguyên t kim loc hi, làm cn
tr kh p pht pho d tiêu t t. Tuy nhiên chè là cây có th hút thu

mng ln Al
3+
nên cc cung c  Fe, Al  dng d tiêu. Theo
Liang và cng s (1995),  i thp gây
nên hing hn ch cao hoc c ch s phát trin ca cây chè [74].
- HƠmălng cht huăc: Cht ht tr
quan trng trong vic cung cp ng, các bon và các chng N, P,
giúp nâng cao kh m, gi c,
m b m cho cây và khu h sinh vng phát tring thi làm
m kh  nh lân cng cht h
luôn t l thun vt, chng chè. Theo mt s nghiên c chè có
t, chng cht ht phi l
[89, 106, 113].
- Nhu cu các chtădinhădng khoáng:  các nguyên t
ct, chng chè càng cao. Ngun cung cp các cht dinh
ng khoáng cho cây chè ph thuc       ng và loi
phân bón s dng và ngun cht hu  t.

18

 hóa hc quan trng bc nhi vi s phát trin ca cây
u king s và d tiêu s m bo tt cho các quá
trình tng hng N trong
sn phn vt. Theo Jianyun
Ruan và cng s (2007) thì trong cùng mu kin canh tác và gi
nhau, cây chè có th hp thu NH
4
+
mt nhiu so vi NO
3

-
ng thi cho
t và phm cht t [70].
Mc coi là nguyên t ng quan trng th hai
i v    hu h  t trng chè vùng nhi  u có hàm
ng K  mc rn nghèo. Bên c c nh cht trong
mng li tinh th khoáng sét, luôn gây nên hing thiu kali cho cây.
Thiu hng phc coi là mu 
t trng chè. Theo Lin và cng s (1991), có khong trên 70% dit
trng chè trên th gii b thiu pht pho. Mt trong nhng nguyên nhân ch yu là
do pht pho luôn b c nh cht bu kit axit có pH < 5,
nghèo cht h  [75]. Nghiên cu ca Nguyn T Siêm (1992) cho bit, khi
ng cht ht gim 1% thì kh c t có
th - t. Vì vy vic ci thin pH và cht ht
trc coi là gii pháp hu hi ci thin s thiu ht pht pho.
Nhu cu dinh dinh c i vi các nguyên t  ng và vi
c bit quan tâm. Theo Ogunmoyela và cng s (1994), gii
h thiu ht mt s nguyên t ng n s
phát trin cc nêu c th ng d tiêu c
 1,0 pp2,5 p [85].
Bên ct trng chè b ô nhim các kim loi nc hng
gây  ng trc tip hoc gián ti n kh  ng hp ca các enzim,
protein hô hng thm chng chè
m và to mi nguy tim i tiêu dùng.
i vi núi Vit Nam cu ki m bo cho s phát
trin thun li ct và chng sn ph
duy trì h thng canh tác chè bn vng  dày tt sâu ti thiu khong 60
- 100 cm, pH = 4,0 - ng cht hi l [5].

19

1.1.4. Thành phn hóa hc ca chè
n nay các nghiên cn  trong cây chè có kho
cht khác nhau. Thành phn ca búp  khong 73 - c, tng cht
khô 19 - c li trong chè thành phm các cht khô 92 - 96% và 4 - 8%
c. Tng các chc ca búp chè khong 41 - 58%; axit h
1,02%; tng polyphenol 15,48 - 31,32; các cht khoáng hòa tan 3,25 - 4,3%, cafein
1,61 - 3,5%, amino axit t n 4% (Bng 1.1); ngoài ra còn có các hp cht
o màu, mùi 0,01 - 0,02%. Thành phn và t l các hp cht trong
chè là yu t  ng chè [11, 20, 39, 122, 123].
Bng 1.1. Thành phn các cht trong búp chè (mt tôm + 2 lá)
n v: % cht khô
TT
Hp cht hóa hc
Búp chè
Chè thành phm
1
Tng cht khô
19 - 27
92 - 96
2
Tng các chc
41 - 58
36,2 - 43,7
3
Cafein
1,61 - 3,5
1,61 - 3,5
4

Monoxacarit
1,5 - 2,73
2,6 - 3,69
5
Xaccaro
2,33 - 2,59
0,44 - 0,99
6
Các axit h
1,02
1,02
7
Hemixenlulo
2,96 - 9,53
3,65 - 8,37
8
Xenlulo
4,33 - 8,85
4,22 - 8,37
9
Pectin
2,1 - 2,7
1,5 - 1,74
10

1,15 - 1,89
1,2 - 1,62
11

2,24 - 2,5

2,2 - 2,35
12
Protein
24,92 - 29,06
-
13

0,66 - 0,86
0,22 - 0,31
14
Tng cht khoáng hòa tan
3,25 - 4,3
3,2 - 4,2
15

0,85 3,25
1 - 2
16
Các hp cht phenol hòa tan
14 - 26
7,5 - 15
17
Các hp cht phenol không hòa tan
1,48 - 5,32
7,48 - 9,5
Ghi chú: (-) Không có s liu Ngun: Diemukatze (1981) [11]

20

Tanin, mt hp cht quan tr phôi

ca hn mc bit rt giàu trong lá non phát trin nhanh. S tng hp
tanin luôn t l nghch vi s        
protein trong lá chè. S          c tính
polyphc bit quan trng là cafein - mt hp cht không bn, d
bii ng ca ánh sáng, nhi và oxi không khí.
Các cht chu s bii v chng rõ nht trong quá trình ch bin
chè là dip lc, axit ascobic, protein, tanin và cafein. Cafein d bii trong lá
    ng cao  lá          ng gim
xung ch tiêu quan tr  bii chng chè.

dn theo tui ca lá và thân. Tuy nhiên, các cht hp cht cafein, xenlulo và
 khoáng rt ít b bin
i t m.
Trong cây chè có ti 30 nguyên t ng quan trng liên quan trc
ting và phát trió quan trng nht là N, P, K. Thành phn
ng khoáng tp trung nhing
c tính bng g/kg (hoc %), trong khi Fe, Al, Cr, Co, Cu, Zn, Mo, Bo có hàm
     c tính bng ppm [23  ng tng s ca các
nguyên t trong lá chè ph thuc vào mt s nhân t ng chè, tui ca lá
u ki20, 23, 39].
ng chim t l cao nht trong lá chè và m m
dn t lá chè non sang c trích
b ng quan trng nht
i v   ng chim t 4 - 5%, ti n là kali và ph  ng
chim khong 2% và 0,5% trng khô ca búp chè thu hoch [81]. Theo Chu
ng N, P, K trong lá chè gim dn t n lá chè
non sang lá chè già. Kt qu nghiên c ng s ng
trong búp chè (2,68 - 3,78%) > lá cha cp III (2,42 - 3,55%) > lá cha cp I (1,39
- ng P
2

O
5
ng trong búp chè (0,43 - 0,95%) > lá cha cp III
(0,52 - 0,65%) > lá cha cp I (0,23 - ng K
2
ng trong
búp chè (1,46 - 2,0%) > lá cha cp III (1,10 - 1,38%) > lá cha cp I (0,67 -
0,86%) [1].

21

Các nguyên t ng khoáng có vai trò khác nhau và phân b  nhng
v trí quan trng cng hp dip
lc và các hp cht hóa hc ca cây chè. T l phân b thành phn khoáng gia lá
chè non và lá chè già có s khác nhau rt ln (Bng 1.2).
Bngă1.2.ăHƠmălng mt s nguyên t hóa hc trong lá chè
n v: ppm
Lá chè
Al
Ca
F
K
Mg
Mn
Non
381 ± 80
3560 ± 364
3 ± 1,0
2916 ± 1214
1716 ± 108

113 ± 40
Già
6866 ± 645
18784 ± 2674
277 ± 21
15239 ± 2552
2596 ± 343
1340 ± 189
Ngun: Carr và cng s (2003) [55]
Chè là mt trong s ít loài thc vt có kh u Al, trong lá
chè có th cha trên 1.000 ppm Al. Nhôm có nhiu trong t bào biu bì ca lá chè
non và lá chè già, trong thành t bào nhia t bào biu bì.
ng Al trong không bào ca t bào dip lc không có s i gia lá
chè non và lá chè già. Vai trò sinh lý cc bit rõ, do Al
ch yu có  v trí bên ngoài t bào cht vi vi
i cht trong lá chè. Bên cp trung  thành t
bào có th c liên kt ch c chè [55].
ng lp trung ch yu  thành
t   dng kt tinh trong các t bào mô xc phân
b u trong toàn b lá chè. Kali tp trung nhiu trong lá chè non, còn Ca, Mg
n theo tui ca lá chè. T l Ca/Al gim t 6,7 trong lá chè non xung 1,8
trong lá chè già. Kt qu này cho thy vi mng Al trong lá chè
m s hút thu canxi. Mt khác do Ca là nguyên t ng có kh 
phân b li trong cây chè [55].
Nhóm nguyên t nh
các quá trình sinh lý, sinh hóa trong cây chè, có t và cht
ng chè. Các nghiên c ra rng các nguyên t ng tích
 khác nhau theo tui và ph thuc vào ngun gc
ginu kia lý và tính cht [11, 13, 39, 54, 61, 73].