chăm sóc bệnh nhân nhồi máu não giai đoạn sớm full

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC THNG LONG
Khoa iu dng

LÊ TH THU HUYN
Mã sinh viên: B00079


CHM SÓC BNH NHÂN NHI MÁU NÃO
GIAI ON SM


CHUYÊN  TT NGHIP C NHÂN H VLVH



Ngi hng dn khoa hc:
ThS.BS. VÕ HNG KHÔI




HÀ NI – Tháng 2 nm 2012


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC THNG LONG
Khoa iu dng

LÊ TH THU HUYN
Mã sinh viên: B00079


CHM SÓC BNH NHÂN NHI MÁU NÃO
GIAI ON SM




CHUYÊN  TT NGHIP C NHÂN H VLVH






HÀ NI – Tháng 2 nm 2012
Thang Long University Library

LI CM N

Vi lòng kính trng và bit n sâu sc, tôi xin bày t li cm n chân thành ti:
ng u, Ban giám hiu, Khoa điu dng trng i hc Thng Long đã to
nhng điu kin thun li nht cho tôi trong sut quá trình hc tp và hoàn thành
chuyên đ.
c bit tôi xin chân thành cm n và bày t lòng bit n sâu sc đn Th.s Bs Võ
Hng Khôi là ngi thy hng dn, mc dù rt bn rn vi công vic nhng thy đã
dành nhiu thi gian tn tình hng dn, ch bo, cung cp tài liu và nhng kin thc

quý báu, giúp tôi thc hin chuyên đ này.
Vi tt c lòng thành kính tôi xin chân thành cm t và bit n sâu sc đn các
giáo s, phó giáo s, tin s trong hi đng đã thông qua chuyên đ và hi đng chm
khóa lun tt nghip đã đóng góp cho tôi nhng ý kin quý báu giúp tôi hoàn thành
chuyên đ này.
Tôi cng xin chân thành cm n các bác s và nhân viên ca khoa Thn kinh
Bnh Vin Bch Mai, khoa PHCN Bnh vin Bch Mai đã to điu kin giúp đ tôi
trong quá trình nghiên cu đ vit chuyên đ này
Tôi cng chân thành cm n các anh ch, các bn đng nghip và bè bn ca tôi
đã ng h, c v, đng viên tôi trong quá trình thc hin chuyên đ.
Cui cùng tôi xin bày t lòng kính yêu đn cha m, chng và nhng ngi thân
trong gia đình đã dành cho tôi tình thng vô b đ tôi có điu kin hc tp và trng
thành nh ngày hôm nay.

Hà Ni, ng ày 24 tháng 02 nm 2012


Lê Th Thu Huyn

DANH MC CÁC T VIT TT

Ký hiu vit tt Tên đy đ
BN Bnh nhân
BS Bác s
CT Chp ct lp vi tính
DHST Du hiu sinh tn
D iu dng
M ng mch
HA Huyt áp
HSBA H s bnh án

KHCS K hoch chm sóc
LQ Liên quan đn
M Mch
MM Mch máu
NB Ngi bnh
NMN Nhi máu não
PHCN Phc hi chc nng
TBMMN Tai bin mch máu não
XH Xut huyt











Thang Long University Library

MC LC

T VN  1
CHNG I: TNG QUAN 2
1.1. NH NGHA VÀ PHÂN LOI NHI MÁU NÃO 2
1.1.1. nh ngha nhi máu não 2
1.1.2. Phân loi nhi máu não 2
1.1.3. T l các th TBMMN 2

1.1.4. c đim gii phu tun hoàn não 3
1.2. C IM LÂM SÀNG CHUNG CA TBMMN 8
1.2.1. Khi phát 8
1.2.2. Các triu chng lâm sàng 8
1.3. CHN OÁN T QU NÃO 9

CHNG II: CHM SÓC BNH NHÂN NHI MÁU NÃO
GIAI ON SM 10
2.1. VAI TRÒ CA CÔNG TÁC CHM SÓC NGI BNH TRONG GIAI ON SM. 10
2.2. QUI TRÌNH IU DNG 10
2.2.1. Nhn đnh: 10
2.2.2. Chn đoán điu dng 12
2.2.3. Lp k hoch chm sóc 12
2.2.4. Thc hin k hoch 13
2.2.5. ánh giá 23
2.2.6. Bnh án chm sóc mt ca bnh c th 23
KT LUN 27
TÀI LIU THAM KHO 29


DANH MC HÌNH

Hình 1.1: Hình nh phân b ti máu ca các đng mch não 7
Hình 1.2: Các đng mch ca não 7
Hình 1.3: Hình nh nhi máu não 9
Hình 2.1.Hình nh v rung cho ngi bnh 14
Hình 2.2. Hình nh hút đm qua ng ni khí qun 15
Hình 2.3. Hình nh ph bác s làm th thut 15
Hình 2.4. Hình nh chm sóc rng ming 16

Thang Long University Library

1

T VN 

Tai bin mch máu não (TBMMN) là mt vn đ thi s cp bách ca nn y
hc trên th gii cng nh  Vit Nam. TBMMN là nguyên nhân gây t vong đng
hàng th 2, ch sau nhi máu c tim. TBMMN còn đ li di chng nng n, gây gánh
nng cho gia đình và xã hi. Nhi máu não là mt th ca TBMMN chim khong 70
đn 80%.
iu tr ngi bnh nhi máu não trong giai đon sm cn phi có s kt hp
cht ch, tích cc ca c bác s và điu dng. Vì vy bên cnh vic điu tr theo quy
trình chun ca bác s, vai trò ca ngi điu dng trong chm sóc ngi bnh nhi
máu não ca điu dng  chuyên khoa thn kinh là vn đ ht sc quan trng. Nu
ngi bnh đc chm sóc đúng và có ch đ tp luyn ngay t giai đon sm thì
ngi bnh s gim ti đa các di chng, bin chng nguy him , gim thi gian nm
vin, tit kim chi phí và ngi bnh sm tr li cuc sng thng nht ca h.
Trong mt nghiên cu tng kt mi đây ca Bo Norrving, MD, PhD đã khng
đnh s gim đáng k t l t vong (gim 3% t l tuyt đi), t l sng ph thuc
(tng 5% t l ngi bnh sng sót có th sng đc lp) và nhu cu phi chm sóc
trong bnh vin (gim 2%) đi vi nhng ngi bnh đc điu tr trong đn v
TBMMN so vi nhng ngi bnh đc điu tr trong các khoa khác ca bnh vin đa
khoa. Tt c ngi bnh, bt k tui, gii, th TBMMN hoc mc đ trm trng ca
bnh khác nhau, đu thu đc li ích khi điu tr trong đn v TBMMN. Kt qu này
đã đc khng đnh t nhng nghiên cu quan sát trên mt s lng ln ngi bnh
trong thc hành hàng ngày. n v TBMMN có th ci thin cht lng cuc sng ca
ngi bnh, và s ci thin vn tip tc kéo dài trong vài nm.
Y hc ngày càng tin b không ngng, các phng tin chn đoán và điu tr
hin đi giúp cho vic chn đoán chính xác, điu tr hiu qu, chm sóc tt hn. Hin

nay công tác chm sóc ngi bnh nhi máu não ca điu dng đã đc các trung
tâm TBMMN trên th gii áp dng rng rãi.  Vit Nam cng đã áp dng t lâu công
tác chm sóc ngi bnh nhi máu não tuy nhiên cha thc s theo qui chun.Vì vy
chúng tôi vit chuyên đ này vi nhng ni dung sau:
1. Khái quát v bnh nhi máu não
2. Chm sóc ngi bnh nhi máu não theo quy trình điu dng

2


CHNG I
TNG QUAN

1.1. nh ngha và phân loi nhi máu não
1.1.1. nh ngha nhi máu não:
Nhi máu não xy ra khi mt mch máu não b tc. Khu vc ti bi mch máu
đó không đc nuôi dng s b hy hoi, nhn ra (trc đây gi là tai bin mch máu
não). Nhng triu chng thn kinh khu trú phù hp vi vùng não do đng mch b tn
thng phân b, không do nguyên nhân chn thng s não.
1.1.2. Phân loi nhi máu não:
- Nhi máu huyt khi: do cc huyt khi gây tc mch dn đn gim cung cp máu 
mt khu vc.
- Co tht mch: MM co tht gây cn tr lu thông dòng máu, hay gp trong XH di
nhn
- Nhi máu tc mch: Tc mch do mt mnh t do b bung ra ti v trí đu trung tâm
ca mch hoc t tim (Mnh va x, huyt khi, m, khí, dch i)
- Nhi máu  khuyt: Cc huyt khi gy tc các nhánh đng mch nh (ng mch
xuyên) các M này thng có đng kính nh hn 1,5cm và th tích máu nh t 0,2-
3,4cm3
1.1.3. T l các th TBMMN:

Các s liu thng kê trên th gii cho thy:
- Nhi máu não chim t l cao nht (77%). Theo Nguyn Vn Chng và CS
(2003); t l nhi máu não là 75,94%. t qu chy máu chim 15-20% trong đó
Chy máu não: 10-15%; Chy máu di nhn vào khong 5%.
Theo Nguyn Vn Chng và CS, các t l này là: t qu chy máu 24,0%;
chy máu não 13,3%; chy máu di nhn 9,4% và chy máu não tht 1,3%.
- Tính theo thi gian: T l b nhi máu có xu hng tng dn lên, còn t l chy
máu não li gim xung đáng k.
- T l đt qu  Northern Mahattan (1993 – 1997): Nhi máu 77%; Chy máu
não 17%; Chy máu di nhn là 6% (Merritts Textbook of Neurology – 2005).
Thang Long University Library

3

1.1.4. c đim gii phu tun hoàn não
Não đc ti máu bi hai h đng mch: H đng mch cnh trong  phía
trc và h đng mch thân nn  phía sau. Hai h ni vi nhau  nn s bi đa giác
Willis.
1.1.3.1. H tun hoàn phía trc (h đng mch cnh trong)
* on ngoài s
ng mch cnh trong bt đu t ch chia ca đng mch cnh chung đi lên nn
s, dc theo b trc c c đòn chm. ng mch cnh trong đon c ngoài s không
có ngành bên.
* on trong s
ng mch cnh trong đi vào s, qua xng đá ti xoang hang, vào khoang di nhn
tách ra đng mch mt ti máu cho nhãn cu và tn cùng bi bn nhánh: ng mch não
trc, đng mch não gia, đng mch mc mch trc và đng mch thông sau.
ng mch cnh trong đon trong s chia ra 3 đon (C1, C2, C3) đon C3 đi
trong xoang hang, đon C2 sau khi đi ra khi xoang hang đn ch tách ra đng mch
mt, đon C1 t sau ch tách ra đng mch mt đn tn cùng đng mch não trc và

đng mch não gia.
* ng mch não trc
ng mch não trc đi ra phía trc - trong, ti mt trong ca thùy trán. Hai
đng mch não trc lúc đó rt gn nhau và đc ni bng mt ng ngang, đó là đng
mch thông trc. Sau đó đng mch não trc đi lên mt trong ca bán cu to thành
mt đng cong lõm ra sau, ln theo th trai, ti 1/3 sau ca th trai thì đng mch đi
vào rãnh trai - vin và ti b trên ca não
- ng mch não trc đc chia ra hai đon A1 và A2: on A1 tính t ch
xut phát ca đng mch não trc đn ch xut phát ca đng mch thông trc,
đon A2 tính t sau ch ni ca đng mch thông trc.
- ng mch não trc ti máu cho mt khu vc v - di v gm:
+ Mt trong ca thùy trán và thùy đnh.
+ B trên và mt di mng ca mt ngoài các bán cu.
+ Phn trong ca mt di thùy trán.

4

+ 4/5 trc ca th trai, vách trong sut, mép trng trc.
- ng mch não trc ti máu cho mt khu vc sâu qua đng mch Heubner
chi phi các vùng:
+ u ca nhân đuôi.
+ Phn trc ca nhân bèo.
+ Na di cánh tay trc ca bao trong.
+ Vùng di đi phía trc.
* ng mch não gia
on đu chy ngang ra phía ngoài cho các đng mch xiên, ti np chuyn tip
trán- thái dng, ti cc ngoài ca thùy đo. Tip sau đó đng mch đi lên, vùi sâu
vào rãnh Sylvius.
ng mch não gia đc chia ra hai đon M1 và M2: đon M1 tính t ch xut
phát ca đng mch não gia đn ch tách ra ngành bên đu tiên, đon M2 tính t sau

ch xut phát ca ngành bên đu tiên ra xa.
ng mch não gia ti máu cho khu vc v- di v, gm:
+ Phn ln mt ngoài ca bán cu, tr cc trc và b trên (thuc đng mch não
trc), cc sau hi thái dng và các hi tip sau.
+ Phn ngoài ca mt di thùy trán, thùy đo.
+ Cht trng lân cn nht là mt phn ca tia th giác.
ng mch não trc ti máu cho khu vc sâu bao gm: phn ln các nhân th
vân (bèo sm, phn ngoài ca bèo nht, đu và thân ca nhân đuôi), bao trong (phn
trên ca cánh tay trc và sau ca bao trong), bao ngoài và vách trong tng.
* ng mch mc mch trc:
ng mch mc mch trc là mt đng mch dài và nh, nó đi ra phía sau, vòng
quanh cung não đi theo di th giác ti th gi ngoài. ng mch này ti máu cho:
+ Di th giác, th gi ngoài.
+ Phn trong ca bèo nht, đuôi ca nhân đuôi và nhân hnh nhân.
+ Cánh tay sau và đon sau bèo ca bao trong.
+ Mt s nhánh ti đám ri mch mc, mt s nhánh (không thng xuyên) ti
Thang Long University Library

5

cung não.
* ng mch thông sau:
ng mch thông sau rt ngn, nó ni đng mch cnh trong vi đng mch não
sau. ng mch thông sau cho các nhánh ti:
+ i não, vùng di đi.
+ ùi sau ca bao trong và chân cung não.
1.1.3.2. H tun hoàn phía sau (h đng mch đt sng thân nn)
Bao gm hai đng mch đt sng hp thành thân đng mch sng nn và t đó
cho ra các đng mch não sau.
* ng mch đt sng

Là ngành ln nht đu tiên tách ra t đng mch di đòn nhng không có s cân
đi gia bên phi và bên trái, ni tách ra ca đng mch đt sng bên trái thng thp
hn, sau hn bên phi.
ng mch đt sng đc chia làm 4 đon:
- on V1: t ch tách ra ca đng mch di đòn ti ch chui vào l ngang ca
đt sng c C6. on này rt ít khi phân ngành bên.
- on V2: đi trong l ngang ca các đt sng t C6 đn C3.
- on V3: bt đu t đt C2 đn l chm di, vòng qua xng chm. on này
chu nh hng ln ca khp bn l chm c.
- on V4: đi trong s  mt trc ca thân não,  đây hai đng mch đt sng
hp thành thân đng mch sng nn.
* ng mch thân nn
- Trong s, hai đng mch đt sng hp thành thân đng mch sng nn, đng
mch thân nn tip tc chia thành hai đng mch não sau cp máu cho thùy chm, đc
bit trung khu th giác. ng mch thân nn cho ra nhiu ngành bên nh đng mch
tiu não trên, đng mch tiu não gia và đng mch tiu não di cp máu cho tiu
não. Các ngành khác thuc đng mch thân nn là đng mch tai trong, đng mch
mc mch sau.
- ng mch não sau là hai ngành tn ca đng mch thân nn to nên thành phn
ca đa giác Willis - vòng ni gia h tun hoàn phía trc và phía sau ca não.

6

- ng mch não sau chia hai đon P1 và P2. on P1 tính t ch tách ra ca
đng mch thân nn ti ch tip giáp vi đng mch thông sau, đon P2 tính t ch
ni ca đng mch thông sau ra ngoi vi.
1.1.3.3. Các vòng ni ca tun hoàn não
- Ti máu cho não đc đm bo an toàn nh tun hoàn bàng h. Trong nhu mô
não, gia các khu vc trung tâm và ngoi vi có rt ít hoc không có nhng nhánh mch
ni có tm quan trng v mt lâm sàng. Ngc li gia ngoài s và trong s, mng ni

các mch máu rt quan trng và phát trin ti mc khi có s tc mch, k c các mch
ln vùng c có th vn không gây các triu chng lâm sàng. Mng ni này chia làm 3
vòng khác nhau:
+ Vòng th nht: S ni thông gia hai đng mch cnh trong và cnh ngoài qua
đng mch võng mc trung tâm.
+ Vòng th hai: Gia h đng mch cnh trong và h đng mch đt sng thân
nn qua đa giác Willis. Vòng ni ca đa giác Willis đc coi là vòng ni quan trng
nht b sung máu trong trng hp có tc mt đng mch não ln trong s.
+ Vòng th ba:  lp nông ca b mt v não. Các đng mch tn thuc h đng
mch cnh trong và h đng mch thân nn đn vùng v hình thành mt mng ni
chng cht trên b mt v não. Mng li này đc coi là ngun ti máu bù quan
trng gia khu vc đng mch não trc vi đng mch não gia, đng mch não gia
vi đng mch não sau, đng mch não trc vi đng mch não sau.
Nh vy, trong nhi máu não:
- Ch tc mch càng xa não, càng gn quai đng mch ch thì kh nng ti máu
bù càng ln (có khi tc c hai đng mch cnh trong đon ngoài s mà vn không có
biu hin lâm sàng)
- S tc mch xy ra càng chm thì h thng ti bù càng hiu qu.
Thang Long University Library

7


Hình 1.1: Hình nh phân b ti máu ca các đng mch não

Hình 1.2: Các đng mch ca não

8

1.2. c đim lâm sàng chung ca TBMMN

1.2.1. Khi phát
- Bnh khi phát đt ngt: Ngi bnh (NB) đang hoàn toàn bình thng đt
nhiên xut hin các triu chng thn kinh khu trú (Vn đng, cm giác, giác quan, thc
vt và tâm thn), các triu chng có th đt ngay mc đ nng n nht không có tin
trin nng thêm hoc lan rng hn.
- Tuy nhiên cng có nhng trng hp triu chng ban đu xut hin đt ngt nhng
nh, sau đó tin trin nng lên theo kiu t t hoc tin trin nng lên theo tng v trí.
1.2.2. Các triu chng lâm sàng
1.2.2.1. Các triu chng cnh báo đt qu
Nu t nhiên đang trong tình trng sc khe bình thng mà thy các triu chng
sau thì phi cnh giác v kh nng b đt qu:
t ngt thy yu, lit, tê mt tay chân mt hoc c hai bên c th.
Mt nói, nói khó hoc không hiu li nói.
Mt th lc hoc nhìn m (đc bit là ch b mt mt).
Chóng mt không rõ nguyên nhân (đc bit là khi kt hp vi các triu chng
thn kinh khác), đi không vng hoc ngã đt ngt.
au đu đt ngt và / hoc mt ý thc.
1.2.2.2. Các triu chng thn kinh khu trú
- Các triu chng vn đng
+ Lit hoc biu hin vng v na ngi hoc mt phn c th.
+ Lit đi xng.
+ Nut khó (cn có thêm triu chng khác kt hp).
- Ri lon thng bng.
- Ri lon ngôn ng:
Khó khn trong vic hiu hoc din đt bng li nói. Khó khn khi đc, vit. Khó
khn trong tính toán. Nói khó (cn có thêm triu chng khác kt hp).
- Các triu chng cm giác, giác quan:
Cm giác thân th (ri lon cm giác tng phn hoc toàn b na ngi).
Th giác (mt th lc mt hoc c hai bên mt, bán manh nhìn đôi kt hp vi
Thang Long University Library

9

triu chng khác).
- Các triu chng tin đình: Cm giác chóng mt quay cung, nôn hoc bun nôn
(cn kt hp vi các triu chng khác).
- Các triu chng t th hoc nhn thc: Khó khn trong vic mc qun áo, chi
tóc, đánh rng, ri lon đnh hng không gian, gp khó khn trong vic mô phng li
hình v nh: V đng h, bông hoa hoc hay quên.
- Các triu chng thn kinh khác: Ri lon ý thc, ri lon c vòng, ri lon tâm
thn, hi chng màng não.
1.2.2.3. Các biu hin kt hp khác
- Bnh xy ra  tui trên 50 tr lên.
- Ngi bnh có biu hin x va đng mch, cao huyt áp, tiu đng, có bnh
tim mch.
- Tm lnh, cng thng tâm lý, hoc th xác, sau ung bia-ru.
1.3. Chn đoán nhi máu não:
Chn đoán quyt đnh nhi máu não
- Chn đoán lâm sàng: Cn c vào đnh ngha đt qu não ca T chc Y t Th
gii (1989)
- Chn đoán cn lâm sàng và chn đoán nguyên nhân:
Cn c vào chp cng hng t, chp CT ct lp vi tính, chp đng mch não,
các phng pháp chn đoán đng v phóng x, siêu âm Doppler, xét nghim dch não
ty…

Hình 1.3: Hình nh nhi máu não

10

CHNG II

CHM SÓC BNH NHÂN NHI MÁU NÃO GIAI ON SM

2.1. Vai trò ca công tác chm sóc ngi bnh trong giai đon sm.
Công tác chm sóc ngi bnh nhi máu não cn toàn din, sm tu thuc vào
tng giai đon tin trin ca bnh.  giai đon sm vic chm sóc chim v trí quan
trng giúp phòng nga và làm gim các bin chng cho bnh nhân trong c thi k
cp tính cng nh v lâu dài.
2.2. Qui trình điu dng
2.2.1. Nhn đnh:
Bnh nhân b NMN thng din bin kéo dài, có th ngày càng nng dn tùy
theo tng nguyên nhân và mc đ tn thng, nhiu bin chng rt nguy him có th
đe da tính mng ngi bnh nu chúng ta không điu tr và chm sóc chu đáo.
Nhn đnh ngi bnh da vào các k nng giao tip, hi bnh, khám lâm sàng
(nhìn, s, gõ, nghe).
- Các thông tin chung: h và tên, tui, gii, ngh nghip, đa ch, ngày gi vào vin
- Hi bnh.
- Lý do vào vin.
- Tin s bnh.
- Khai thác tìm nguyên nhân, yu t nguy c.
- Khám lâm sàng.
- Cn lâm sàng: xét nghim sinh hóa, huyt hc, vi sinh….
- Chp CT- scanner.
- Toàn trng:
+ Tri giác (đim Glasgow): bình thng 15 đim (mt 4 đim, li nói 5 đim,
vn đng 6 đim)
+ Du hiu sinh tn (mch, nhit đ, huyt áp)
+ Th trng (béo, gy, trung bình)
- Tình trng v thn kinh, tâm thn
+ Có lit thn kinh s hay các dây thn kinh khác?
+ Yu hoc lit na ngi mt bên

Thang Long University Library

11

+ Mt hoc ri lon cm giác ca mt bên na ngi
+ C na ngi co cng hoc mm nho
+ Ri lon ngôn ng do hiu kém hoc din đt kém
+ Mt các c đng quen thuc: chi đu, mc áo vng v, khó khn
+ Ri lon v nói: nói khó, nói lp hoc nói quá to, nhanh quá
+ Ri lon v nut: nut nghn, nut sc
- Tim mch:
+ Huyt áp cao hay thp?
+ Nhp tim? Tn s, có ri lon nhp?
- Tình trng hô hp:
+ Tn s th/phút (14-25 ln/phút, di 15 ln/phút hay trên 25 ln/phút)
+ Kiu th (th ngc, th bng)
+ Rì rào ph nang (rõ hay gim)
+ Xut tit đm dãi (có hay không)
+ Kh nng ho khc hiu qu: bình thng, yu hay không ho đc
+ Bnh nhân t th, th có s tr giúp ca máy th hay qua ng ni khí qun,
m khí qun.
- Tình trng bài tit, tiêu hoá:
+ Tiêu hoá: tình trng cng chng bng, kh nng nut, ngi bnh t n
hay nuôi dng qua sonde d dày hoc đng tnh mch
+ Bài tit: Có phù không? Quan sát xem bnh nhân có đái a t ch hay
không, ngi bnh đc đóng bm hay đt sonde tiu. Theo dõi lng nc
tiu tng gi hay 24h
- Sinh dc, ni tit: Có gì đc bit? Có đái tháo đng?
- C xng khp: au mi c, khp?
- H da: Có mn nga, có mn nht, có loét?

- V sinh: Qun áo, đu tóc, móng tay, móng chân…?
- Nhn đnh nhng bin chng:
+ Bi nhim phi, tit niu
+ Bnh nhân có b loét không? loét  v trí (vùng xng cùng, mu chuyn
ln, vùng  ngi, xng gót chân, mt cá chân… ?), mc đ loét?

12

- Tham kho h s bnh án
+ Chn đoán chuyên khoa: Nhi máu não?
+ Chp cng hng t, CT ct lp vi tính.
+ Các xét nghim cn lâm sàng, huyt hc, sinh hoá (nm trong gii hn
bình thng hay bt thng)
2.2.2. Chn đoán điu dng
Mt s chn đoán có th gp 
bnh nhân NMN:
- Kh nng nut b tn thng liên quan đn tn thng các dây thn kinh s não.
Kt qu mong đi :- Bênh nhân nut tt, không sc.
- Nguy c tn thng tính toàn vn ca da liên quan đn ch đ dinh dng cha
đm bo và nm bt đng lâu ngày.
Kt qu mong đi : - Ngi bnh đc cung cp đ dinh dng.
- V sinh cá nhân đc sch s, không b loét
- Nguy c táo bón liên quan đn nm bt đng kéo dài
.Kt qu mong đi: Bnh nhân đi đi tin đu (1 ln/ngày)
- Gia đình lo lng liên quan đn nguyên nhân cha bit v bnh
Kt qu mong đi: Ngi nhà bt lo lng, yên tâm chm sóc ngi bnh trong
quá trình điu tr.
Ngi nhà bnh nhân có thêm kin thc v bnh thông qua nhân viên y t và
bit cách phòng bnh, chm sóc, bit tp các bài tp vn đng th đng đ tp luyn
cho ngi bnh.

2.2.3. Lp k hoch chm sóc:
Qua nhn đnh ngi điu dng cn phân tích, tng hp các d kin đ xác
đnh nhu cu cn thit ca bnh nhân, t đó lp ra k hoch chm sóc c th, đ xut
vn đ u tiên, vn đ nào thc hin trc và vn đ nào thc hin sau tùy tng
trng hp c th.
- Theo dõi
+ Du hiu sinh tn: mch, nhit đ, huyt áp, nhp th 30 phút/ln, 1h/ln,
3h/ln, 2 ln/ ngày… tùy thuc vào tình trng ca ngi bnh.
+ ánh giá tình trng ý thc (Glasgow).
+ Tình trng thông khí.
Thang Long University Library

13

+ Tình trng lit.
+ Tình trng loét ép do nm lâu.
+ Các bin chng, tác dng ph ca thuc, các du hiu bt thng có th xy ra.
- Không có du hiu tn thng da  vùng t đè trong quá trình nm vin.
- Can thip y lnh.
+ Thuc: Thuc tiêm, thuc ung…
+ Thc hin các th thut: t sonde d dày, sonde tiu, ph bác s làm các th
thut m khí qun, đt ng ni khí qun
+ Các xét nghim: sinh hoá, huyt hc, vi sinh
- Chm sóc c bn
+ m bo cách chm sóc đng hô hp, tránh nhim trùng.
+ m bo dinh dng.
+ Chm sóc v tit niu.
+ Chm sóc v tiêu hoá.
+ Chm sóc da.
+Chm sóc mt.

+ Phòng chng loét.
- PHCN hn ch di chng.
+ B trí ging nm
+ Các v th nm đúng theo mu phc hi.
+Tp vn đng th đng na ngi bên li
- Giáo dc sc khe.
Ngi bnh và gia đình ngi bnh bit đc các nguyên nhân, các yu t thun
li gây NMN, cách phòng, chm sóc và theo dõi ngi bnh NMN
Hng dn gia đình ngi bnh bit cách tp th đng cho ngi bnh
2.2.4. Thc hin k hoch
Cn ghi rõ gi thc hin các hot đng chm sóc. Các hot đng chm sóc cn
đc tin hành theo th t u tiên trong k hoch chm sóc.
Các hot đng theo dõi
Cn đc thc hin đúng khong cách thi gian trong k hoch, các thông s cn
đc ghi chép đy đ, chính xác và báo cáo kp thi

14

2.2.4.1. Theo dõi
- Theo dõi sát các du hiu sinh tn, báo bác s ngay khi huyt áp lên hoc xung
quá gii hn cho phép (h áp khi huyt áp tâm thu ≥ 170mmHg, huyt áp tâm trng ≥
100mmHg). Theo dõi nhp tim nu có bt thng báo bác s ngay.
- Ngi điu dng phi nhn đnh v nhn thc ca ngi bnh theo thang đim
Glasgow, đng t, kích thc và phn x vi ánh sáng. Tình trng lit và ri lon cm
giác.
- Trong trng hp có phù não, tng áp lc ni s thì đ ngi bnh nm đu cao
30
0
nhm làm tng dn lu mch não, gim áp lc ni s.
- Trong chm sóc, tránh tt c các hot đng có th gây tng áp lc ni s cho

ngi bnh (gi phòng yên tnh, hn ch ho, tránh ngi bnh b cong gp nht là
đon hông, c).
- Bnh nhân b tai bin thng không vn đng, lit c hô hp, tng tit đm dãi.
Vì vy ngi điu dng phi cho bnh nhân th oxy theo y lnh, nu có tt li đt
canyl ming, v rung, thay đi t th 2h/1 ln.




Hình 2.1.Hình nh v rung cho ngi bnh

Hút đm dãi nu có tng tit hút nh nhàng tránh gây thng tích cho khí ph
qun.
Nu có đt ng ni khí qun: Phi chm sóc ng ni khí qun đm bo vô khun
phòng chng nhim khun
Thang Long University Library

15


Hình 2.2. Hình nh hút đm qua ng ni khí qun
2.2.4.2. Can thip y lnh
- Khi có y lnh ngi điu dng cn thc hin nhanh chóng, chính xác, kp thi,
đúng thi gian, đúng ch đnh. Thc hin các thuc tiêm, truyn dch, thuc ung va
thc hin va theo dõi tác dng ph ca thuc đi vi ngi bnh.
- Thc hin các th thut: t sonde d dày cho bnh nhân n, đt sonde tiu
(Theo y lnh).
- Ph bác s làm các th thut: t ng ni khí qun, m khí qun, đt catherter
tnh mch trung tâm
- Thc hin các xét nghim cn lâm sàng: Xét nghim sinh hoá, công thc máu,

vi sinh

Hình 2.3. Hình nh ph bác s làm th thut
2.2.4.3. Chm sóc c bn
m bo v sinh và phòng chng nhim khun. m bo vô khun tuyt đi khi
chm sóc ng ni khí qun, canyl m khí qun. Hút đm nh nhàng tránh gây thng

16

tích cho khí qun
- Chm sóc da: Thay đ, lau chùi c th, b phn sinh dc, thay ga tri ging ít
nht 1 ln/ngày
- Chm sóc mt: Thng xuyên ra mt bng nc mui, bng mt và dán mi
nu bnh nhân không nhm mt đc
- V sinh rng ming: Ít nht 2 ln/ ngày đánh rng hoc lau ming bng gc
hoc vi t sch (đi vi bnh nhân không t v sinh đc).


Hình 2.4. Hình nh chm sóc rng ming

i vi bnh nhân n qua sonde mi ln n xong phi v sinh sch s sonde bng
cách tráng nc qua sonde.Vn phi v sinh rng ming bình thng sau mi ln n,
sáng ng dy và trc khi đi ng
- Chm sóc v tit niu
Nhng ngày đu khi bnh nhân có ri lon c tròn đái a không t ch phi chú ý
chm sóc phòng nga nhim trùng tit niu
+ Bnh nhân có đt sonde tiu phi đm bo nguyên tc vô khun, túi đng nc
tiu phi kín, đt túi nc tiu phi thp hn ging nm ca ngi bnh. Kim tra
thng xuyên đ đm bo sonde không b tc, b tut.
i vi trng hp lu sonde, kp sonde 4h tháo kp 1 ln tránh hi chng bàng

quang bé, mt phn x đi tiu tin sau này.
+  túi đng nc tiu và ra sch hàng ngày
+ Theo dõi lng nc tiu tng gi hoc 24h (Theo y lnh)
+ Bnh nhân đóng bm : Chú ý thay bm và v sinh sch s sau mi ln bnh
Thang Long University Library

17

nhân đi tiu tin, ít nht thay bm và v sinh 3 ln/ngày
- Chm sóc v tiêu hoá
+ Theo dõi tính cht phân: Táo bón, tiêu chy hay phân bình thng
+ Nu táo bón thì chm sóc: xoa bng, ung nhiu nc. Nu không hiu qu
báo bác s s dng thuc tht tháo cho bnh nhân
+ Nu tiêu chy, báo bác s, bù đ nc, n đ dinh dng, v sinh sch s sau
tiêu chy
- m bo dinh dng.
+ Ch đ n:  lng calo phù hp vi tng ngi bnh nh gy, béo, các bnh
mn tính đã có t trc khi b NMN (nh tiu đng, tim mch, thn ).
Nhng mi bnh nhân cn đm bo 2500-3500 kcalo/ngày chia thành 6-8
ln/ngày.
+ Nuôi dng bng đng tnh mch nu bnh nhân có có chng bng, lit rut
theo y lnh.
+ i vi bnh nhân n qua sonde cn n nhiu ba mt ngày mi ln n không
quá 300ml và cách nhau 3- 4h. Bm t t tránh nôn, sc, thc n d tiêu hoá, d hp
thu nhiu cht dinh dng, trc khi n cn hút dch d dày kim tra tình trng tiêu
hóa ca ngi bnh.
+ Tng cng thêm các loi vitamin nhóm A,B,C bng bm nc hoa qu.
+ n nht nu tng huyt áp, suy tim, suy thn
+ m bo đ nc: lng nc đa vào c th (ung, truyn) c tính bng s
lng nc tiu ca ngi bnh có trong 24h + (300-500ml). Nu ngi bnh có st,

ra nhiu m hôi, th máy cn cho thêm 500ml.
+ Nu ngi bnh nh, không ri lon chc nng nut thì đng viên bênh nhân
n t t, n ít mt, va n va theo dõi nu có du hiu sc báo ngay bác s.
- Phòng chng loét
+ Thay đi t th cho ngi bnh ít nht 2h/1 ln
+ Ngi bnh b NMN phi nm đm chng loét (đm hi, đm nc , phao
chng loét ) tuyt đi không đ da b xây xc mt s toàn vn ca da.
+ Chm sóc da tht cn thn, sch s nht là vùng t đè đ ngn nga loét, nhim
khun. Hàng ngày ra da tht sch, nh nhàng bng xà phòng, lau da tht khô bng
khn mm và cht ngn nga nhim khun

18

+ Xoa bóp, xoa bt tal vào các đim t đè đ máu đn nuôi dng các t chc đ
phòng loét. Bôi thuc nc Sanyrene xt ngày 1 ln vào ch da t đè phng rp nhng
không đc bôi thuc vào vt loét sau khi xt cn xoa nh
+ Nu ngi bnh đã có vt loét: Cn ct lc t chc hoi t, ra sch, thay bng
vt loét khi thm dch. Có th đp đng, đp mui 10% vào vt loét.
+ Dinh dng tht đy đ (đc bit không th thiu Protid), n nhiu đm,
Vitamin giúp cho vic phc hi làm lành vt thng nu đã b loét hoc phòng loét do
thiu dinh dng.
2.2.4.4. Phc hi chc nng
Khi nào thì có th PHCN sau khi xy ra NMN? Ngày nay nhiu nhà lâm sàng
cho rng nên bt đu càng sm càng tt, thm chí ngay t nhng ngày th nht th hai
sau khi tai bin n đnh. Vy cn xác đnh các du hiu n đnh ca NMN: mt s thy
thuc cho rng 48 gi sau tai bin, nu các thiu sót thn kinh không tin trin tip, có
th coi là n đnh.  giai đon này bnh nhân có th ri lon tri giác (chm chp, lú ln,
hôn mê ), lit hoàn toàn hoc yu na ngi và mt bên đi din vi bán cu tn thng.
Bên cnh các ri lon v sc khe nh: tng huyt áp, tng đng máu… ngi bnh còn
đi din vi các thng tt th cp.

Do vy công tác điu dng PHCN trong giai đon này bao gm các hot đng: gi
t th tt và đúng đ tránh cng khp và bin dng khp, tp luyn đ duy trì và tng
cng sc mnh ca c giúp ngi bnh đc lp ti đa trong sinh hot.
Bt đu bng các k thut v th: B trí ging nm, các v th đúng theo mu
phc hi, tp vn đng th đng na ngi bên lit:
Các k thut v th
- B trí ging nm cho ngi bnh lit na ngi
Không đ ngi bnh nm v phía bên lit sát tng. Tt c đ dùng ca bnh
nhân đ v phía bên lit. Không kê đu ging lên cao quá.
m ging chc, luôn phng đ đ phòng loét do đè ép, tt nht là dùng loi
đm mút cao su xp.
- Các v th nm đúng ca ngi bnh theo mu phc hi
Ngày nay nhiu chuyên gia v PHCN cho rng v th nm đúng ca ngi bnh
còn quan trng hn c tp th đng đc bit đi vi ngi bnh lit na ngi trong
giai đon đu sau khi đt qu.
Thang Long University Library

19

Có ba t th đt bnh nhân nm: Nm nghiêng v phía bên lit, nm nghiêng v
phía bên lành và nm nga.
+ Nm nghiêng sang bên lit:
u bnh nhân có gi đ, hi gp các đt sng c phía trên.
Thân mình  t th na nga, có gi đ phía lng
Vai bên lit đc đa ra trc, tay dui 90
0
vi thân, khp khuu dui, cng tay
xoay nga,c tay, các ngón tay dui, dng
Khp háng chân lit dui, khp gi hi gp
Tay lành  trên thân hoc trên gi đ phía lng

Chân lành có gi đ  phía trc, ngang mc vi thân , khp háng và gi gp.
+ Nm nghiêng v phía bên lành:
u bnh nhân có gi đ chc chn nh nm nghiêng v phía bên lit.
Thân mình vuông góc vi mt ging, có gi đ  phía lng.
Tay bên lit có gi đ phía trc ngang mc vi thân, khp vai và khp khuu gp.
Chân lit có gi đ  phía trc, khp háng và khp gi gp, hoc ngang ngc.
Chân lành  t th khp háng dui, khp gi hi gp.
+ Nm nga:
u bnh nhân có gi đ, mt nhìn thng hoc quay sang bên lit, không gp các
đt sng c và ngc
Vai bên lit có gi đ mng đ di xng b vai, có gi mng đ tay lit xoay
nga dui dc theo thân, lên trên đu hoc dng ngang, các ngón tay dui dng
Hông bên lit có gi mng đ di hông gi khp háng dui
Chân bên lit có gi đ di kheo gi khp gi gp, gi đ phía mt cá ngoài
gi cho chân không đ. Chân và tay lành  v th mà bnh nhân cm thy thoái mái
và d chu.
- Cách ln tr ngi bnh
Nên hng dn đ ngi bnh t ln tr nu khó khn trong giai đon đu ngi
nhà có th h tr ngi bnh ln tr
+ Ln sang bên lit:
Nâng tay và chân bên lành lên.
a chân và tay lành v phía bên lit.