Về Sự Phân Đới Địa Tầng Khu Vực Đông Á

ĐỊA CHẤT NƯỚC NGOÀI
Về Sự Phân Đới Địa Tầng Khu Vực Đông Á

LỜI GIỚI THIỆU
Tháng 10/2005, đoàn đại biểu CCOP Việt Nam do Phó Cục trưởng Cục Địa chất và
Khoáng sản Việt Nam, TS. Nguyễn Thành Vạn, dẫn đầu đã tham dự Hội nghị thường
niên lần thứ 42 và kỳ họp Ban lãnh đạo lần thứ 46 của Ủy ban Điều phối Chương trình
Khoa học địa chất Đông và Đông Nam Á (CCOP) tại Bắc Kinh. Tại Hội nghị, Ban Tổ
chức đã phân phát một tài liệu chính thức mang tên “Sự phân đới sinh địa tầng ở Đông
Á” (East Asian biostratigraphic zonations) do Nhóm công tác về đối sánh địa chất
thuộc CCOP/CPGDP biên soạn, nhằm thống nhất các tiêu chuẩn cổ sinh để định tuổi
trầm tích trong khu vực, làm cho việc đối sánh địa tầng trong khu vực được thuận tiện
và nhất quán. Việc biên soạn tài liệu này có sự đỡ đầu của 3 tổ chức là Hội đồng Tài
nguyên Năng lượng và Khoáng sản Vành đai Thái Bình Dương, CCOP và Sở Địa chất
Hoa Kỳ, do TS. J.T. Dutro là tác giả chính
*
. Là một nước trong khu vực Đông Á và
tham gia các hoạt động của CCOP, đồng thời có sự đầu tư của nước ngoài trong thăm
dò và khai thác dầu khí cùng một số tài nguyên khoáng sản, chúng ta cần phải làm quen
và áp dụng các tiêu chuẩn sinh địa tầng này trong nghiên cứu cũng như trong thực tiễn
công tác địa chất ở Việt Nam, để việc đối sánh địa chất ở trong nước và trong khu vực
có một cơ sở thống nhất.
Bảng tài liệu này gồm hai phần: 1) Thang địa tầng quốc tế được Sở Địa chất Hoa Kỳ
chấp nhận năm 2005, kèm theo có thang tuổi của Australia; 2) Các thang phân đới sinh
địa tầng của từng khoảng niên đại dựa theo các nhóm hóa thạch chỉ đạo đặc trưng cho
từng thời kỳ. Sau đây, chúng tôi xin giới thiệu nội dung cụ thể của từng phần.
I. THANG ĐỊA TẦNG QUỐC TẾ
Thang địa tầng này chỉ trình bày sự phân chia của Phanerozoi, tức là khoảng thời
gian có thể dùng sinh vật để định tuổi trầm tích.
Về Thang địa tầng quốc tế, sự phân chia các hệ đến thống và bậc không có gì khác so
với bản do Ủy ban Địa tầng quốc tế công bố tại Đại hội Địa chất quốc tế lần thứ 31 họp

ở Rio de Janeiro năm 2000 và được Tạp chí Địa chất giới thiệu ở số A/262 [1]. Tuy
nhiên, điều đáng lưu ý nhất ở đây là hệ Đệ tứ vẫn được tổ chức CCOP chấp nhận là một
phân vị độc lập, chứ không bị nhập vào Neogen như phương án đưa ra ở Episodes số
tháng 6/2004 và được Tạp chí Địa chất giới thiệu ở số A/289 [2].
Về thang tuổi (tính theo triệu năm) đi kèm Thang địa tầng quốc tế, ta thấy thang của
Australia được áp dụng ở đây có các mốc tuổi ranh giới dưới của phân vị đôi khi có xê
dịch chút ít so với thang được phổ biến tại ĐHĐCQT năm 2000. Các sai khác đó có thể
thấy trong bản thống kê sau đây:








Các hệ Thang quốc tế (Tr.n.) Thang Australia (Tr.n.)
Neogen 23,5 23
Paleogen 65 65
Creta 135 142
Jura 203 205
Trias 250 251
Permi 295 298
Carbon 355 355,5
Đevon 410 410
Silur 435 446
Orđovic 500 490
Cambri 540 545
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
* Bảng phân đới sinh địa tầng này chưa có điều kiện cập nhật hết các tài liệu sinh địa tầng tương ứng

của một số nước Đông Á, trong đó có Việt Nam (BBT).
Ta thấy ở đây chỉ có ranh giới dưới của các hệ thuộc Paleozoi hạ là có sự khác nhau
đáng kể, còn các khác biệt khác đối với quy mô địa chất là nhỏ. Tuy nhiên, trong tài liệu
đang xem xét không có lời giải thích tại sao ở Đông Á nên sử dụng thang tuổi của
Australia, và tại sao có khác biệt lớn giữa hai thang ở các ranh giới dưới của các hệ kể
trên.
II. CÁC THANG PHÂN ĐỚI SINH ĐỊA TẦNG PHANEROZOI Ở ĐÔNG Á
Trong phần này, ta thấy tài liệu đang xem xét đưa ra các thang phân đới của một số
nước ở Đông Á cùng với các thang phân đới quốc tế và Australia để làm chuẩn. Đối với
các nước Đông Á, ta thấy có thang phân đới sinh địa tầng của Trung Quốc lập cho các
hệ từ Cambri đến Trias, thang phân đới Trùng lỗ của Nhật Bản và Đông Nam Á cho
Paleozoi thượng, thang phân đới Trùng tia của Thái Lan cho Permi-Trias, thang phân
đới Cúc đá của Trung Quốc - Nhật Bản cho Jura-Creta, thang phân đới Bào tử phấn hoa,
Vỏ cứng (Ostracoda) nước ngọt và các hóa thạch khác của Trung Quốc cho Trias
thượng - Paleogen và thang phân đới Trùng lỗ bám đáy của Inđonesia cho Neogen. Đối
với các thang quốc tế và Australia, ta thấy có thang phân đới Bọ ba thùy và Bút đá của
Australia cho Cambri và Orđovic-Silur, thang phân đới Răng nón quốc tế cho Cambri
muộn - Trias, thang phân đới Tay cuộn của Australia cho Đevon-Permi và các thang
phân đới Trùng lỗ trôi nổi và Nannoplankton quốc tế cho Jura-Neogen. Ta có thể thấy
các thang phân đới đó như sau.




1. Cambri
Thang quốc tế

Thang phân đới Bọ ba th
ùy
Cambri ở Trung Quốc

Thang phân đới Bọ ba
thùy Cambri ở Australia

Thang phân đới

Răng nón quốc tế

M. perplexa
N. quasibilobus
Calvinella-
Quadraticephalus-
Dictyella-Ptychaspis-
Tsinania
S. impages

C. lindstromi

R.c. maximus Kaolishania
R. bifax
R.c. prolatus

C. intermedius

R.c. patulus

Changshania
P. tertia
P. secunda
C. proavus

Chuangia
W. iota
I. tropica
S. diloma

Eoconodontus


Drepanura
E. sentem
P. cryptica






Cambri
thượng

G. reticulatus
P. muelleri
Damesella G. stolidotus
C. quasivespa Amphoton-Taitzuia
E. eretes

D. torosa
H. arepo Crepicephalus
P. agra
Acidusus? cassis Bailiella

G. nathorsti
D. notalibrae Poriagraulos abrota
P. puncluosus
E. opimus







Cambri trung
Sunaspis
A. atavus

Kochaspis T. gibbus
Shantungaspis X. templetonensis /
R. chinensis
Hoffetella - Redlichia
murakamii

Palaeolenus P. janeae
Drepanuroides P. bunyerooensis
Yiliangella-Yunnanaspis P. tatei
Eoredlichia A. huoi




Cambri hạ

Allatheca-Yunnanotheca /
Anabarites-Cirocotheca

2. Orđovic-Silur
Thang địa
tầng
Thang phân đới Bút đá
Orđovic-Silur ở Trung
Quốc
Thang phân đới Bút đá

O-S ở Australia
Thang phân đới Răng
nón O-S quốc tế
M. transgredient
M. bouceki
Monograptus
transgredient
M. lochkovensis
O. s. crispa
M. ultimus
M. parultimus
Priđoli
(S
4
)
Pristiograptus tumescens
M. formosus
O. snajdri snajdri
B. kozlowskii P. siluricus
B. inexpectatus

B. auriculatus
A.ploeckensis
B. cornutus
B. bohemicus
M. scanicus
S. leintwardinensis
A. bohemica bohemica
P. tumescens O. sagitta sag.
L. scanicus



Luđlow
(S
3
)
P. nilssoni
L. progenitor
O. sagitta rhenana

N. nilssoni
P. amorpho-gnathoides
M. ludensis M. flexilis
G. nassa
P. celloni
C. lundgreni C. rigidus
C. ellesae
C. linnarssoni M. riccartonensis
C. rigidus

D. stauro-gnathoides
M. riccartonensis M. firmus
C. murchisoni
C. centrifugus


Wenlock
(S
2
)
C. centrifugus
M. crenulata
D. kentuckyensis
S. grandis M. exiguus
M. turriculatus M. griestoniensis
M. sedgwickii
M. convolutus M. sedgwickii
M. argenteus
D. magnus D. convolutus
M. triangulatus
P. leei C. cyphus


Lanđovery
(S
1
)
P. cyphus L. acinaces
O.? nathani
G. persculptus A. atavus

Diplograptus bohemicus P. acuminata
X. ensifer
Paraorthograptus
uniformis
G. presculptus
Diceratograptus mirus N. extraordinarius
Paraorthograptus typicus P. pacificus
A. ordovicicus
Dicellograptus
szechuanensis
Amplexograptus disjunctus
yangtzensis -
Pleurograptus lui
C. uncinatus A. superbus
Dicellograptus johnstrupi
Orthograptus
quadrimucronatus
D. gravis

Dicranograptus clingani -
Climacograptus bicornis
D. kirki
Pseudozygograptus
chongyiensis -
Climacograptus wilsoni
D. spiniferus
A. tvaerenis
Dicranograptus sinensis -
Climacograptus bicornis
Dicranograptus nicholsoni

diapason / Nemagraptus
gracilis
D. lanceolatus








Orđovic
thượng
Glossograptus hincksii /
Glyptograptus
teretiusculus
O. calcaratus
B. gerdae
N. gracilis
Pterograptus elegans /
Dydimograptus murchisoni

P. riddellensis
Amplexograptus confetus P. decoratus
P. anserinus
Glyptograptus
austrodentatus
U. intersitus P. serra
Cardiograptus / Dydim.
nexus

U. austrodentatus E. suecicus


Orđovic
trung
Oncograptus magnus C. morsus E. variabilis
Dydimograptus abnormis /
Azygograptus suecicus
O. upsilon
I.v.maximodivergensis
M. parva - P. originalis
Dydimograptus
protobifidus / Dydim.
deflexus
I.v. maximus
I.v. victoriae
O. evae (= O.
smithensis)
Tetragraptus fruticosus /
Dydimograptus filiformis
I.v. lunatus
I. primulus
P. elegans
T. (Etagraptus)
approximatus
D. protobifidus
P. proetus
Adelograptus -
Clonograptus
P. fruticosus

P. deltifer
Adelograptus -
Triograptus
T. approximatus
C. angulatus




Orđovic
hạ
Staurograptus -
Anisograptus
A. victoriae
I. fluctivagus
3. Đevon
Thang
địa tầng
Thang phân đới Răng nón
và Bút đá Đevon ở Trung
Quốc
Thang phân đới Tay cuộn D
ở Australia
Thang phân đới Răng
nón D quốc tế
Bispathodus costatus S. praesulcata
Polygnathus styriacus
N. proteus
Pa. g. expansa
Pa. g. postera

Scaphignathus velifera
Pa. r. trachytera
Palmatolepis
quadrantinodosa
N. scopimus
Pa. m. marginifera
P. rhomboidea P. rhomboidea
P. crepida
Cyrtospirifer
Pa. crepida
Đevon
thượng
P. triangularis C. apena Pa. triangularis
Pa. linguiformis
P. gigas
Pa. rhenana
Pa. jamieae
P. proversa
Pa. hassi
Polygnathus
asymmetricus
E. torrida
Pa. punctata
Pa. transitans
Schmidtognathus hermani
- Polygnathus cristatus
M. falsiovalis
K. disparilis
P. varcus
L. saltica

S.hermani-P.cristatus
P. pseudofoliatus P. varcus
P. c. costatus P. x. ensensis
P. c. patulus T. k. kockelianus

Đevon
trung
P. serotinus
Stringocephalus
T. k. australis
P. c. costatus
P. inversus Megastrophia-Zdimir
P. c. patulus
P. serotinus
P. perbois
P. inversus
P. gronbergi
P. dehiscens

P. dehiscens
Eognathodus sulcatus Mal Taem Howittia E. s. kindlei
Graptolites Spinella-Buchanathyris
E. s. sulcatus
P. p. pesavis
Nemonograptus
hercynicus
B. loyolensis-Nadiastrophia O. delta
Monograptus uniformis B. australis O. eurekaensis

Đevon hạ

B. janaea
I.w. hespenus
O. eosteinhomensis
4. Carbon-Permi
Thang
địa
tầng
Thang phân đới Tay cuộn
và Trùng lỗ C-P ở Trung
Quốc
Thang phân đới Trùng lỗ
C-P ở Nhật Bản và ĐN Á
Thang phân đới Răng
nón C-P quốc tế
Permi


Clark. changxingensis
C. subcarinata
C. wangi
Palaeofusulina
C. orientalis
C. transcaucasica
C. guangyuanensis
C.leveni
C. asymmetrica
thượng
Codonofusiella

C. dukouensis
Yabeina shiraiensis Jinogond. altudaensis Yabeina-Neomisellina
Neosch. douvillei J. postserrata
Verbeekina verbeeki J. aserrata
Permi
trung
Neoschwagerina
Neosch. craticulifera J. nankingensis
Neostrept. sulcoplicatus
Ne. prayi

Parafusulina-Cancellina
Ne. “exsculptus”
Paraf. kaerimizensis
Ne. pequopensis
Sweetogn. postwhitei

Misellina claditae
Streptogn. florensis
St. trimulus
Schwagerina
tschernyschewi

Pseudof. ambigua
St. barskovi
St. fusus
St. nevaensis


Permi

hạ
Robustoschwagerina
Pseudof. vulgaris
St. isolatus
S. conjunctus
S. flexuosus
S. alius
S. bellus
S. brownvillensis

Pseudoschwagerina
Protriticites tethydis
S. pawhuskaensis




Carbon
thượng


I. simulator
I. magnificus
S. elegantulus
S. cancellosus
Triticites Fusulina pulchella
I. eccentricus
I. concinnus
N. dilatus
N. roundyi

N. medexultimus

Fusulina-Fusulinella
B. paradistenta - H.
thaiensis
N. medadultimus
N. bothrops
Pr. prisca timanica
N. atokaensis
Id. ouachitensis
Id. convexus

Profusulinella
Profusulinella parva
I. klapperi
I. sinuosus
N. bassleri
N. symmetricus
Id. sinuatus

Pseudostaffella
Millerella sp.
D. noduliferus
G. postbilineatus
C. monocerus

Eostaffella
C. naviculus
G.bilineatus-Cav. th.
Gigantoproductus

edelburgensis
Cavusgnathus hạ
G.homop G.texanus. th.

Kueichouph.
heishikuanensis
P.mehli-G.texanus hạ
S. anchoralis - D.latus Kueichouphyllum sinensis
G. typicus thượng
G. typicus hạ
Carbon
hạ
Thysanophyllum
shaoyangensis
Fusulinidae
S. crenulata thượng
S. crenulata hạ Pseudouralinia gigantea
S. sandbergeri
S. duplicata Cystophrentis kolaohoensis
S. sulcata
5. Trias
Thang
địa tầng
Thang phân đới Cúc đá T ở
Trung Quốc
Thang phân đới
Trùng tia T Thái Lan
Thang phân đới
Răng nón T quốc tế
Misik. posthemsteini

Himavavites columbianus
Epigondolella mosheri
E. bidentata
Cyrtopleurites socius
E. serrulata
E. postera
Indojuvavites angulatus
E. elongata
Griesbachites-Gonionotites E. spiculata
E. multidentata
Nodotibetites nodosus
E. triangularis
Parahauerites acutus E. quadrata
Metapolygn. Primitus
Hoplotropites
M. communisti
Indonesites dieneri
Sirenites
M. nodosus
Austrotrachyceras




Trias
thượng

Trachyceras aonoides

M. polygnathiformis

Protrachyceras deprati
Budurovignathus
mungoensis
P. primum

B. hungaricus
B. trumpyi
Paraceratites trinodosus
Neogondolella aldae
P. binodosus
Đ Triassocampoe
coronata
N. constricta
Nicomedites yohi N. shoshonensis
Trias
trung
Parachrocordiceras-Japonites-
Đ Eptingium
nakasekoi
Nicoraella germanica
Lenotropites
Chiosella timorensis
Procarnites-Ziyunites-
Japonites
Neosp. symmetricus
Columbites asymmetricus Ns. triangularis
Anasibirites kingianus Icriosp. collinsoni
Owenites costatus

Đ Parentactinia

nakatsugawaensis
Ns. crassatus
Koninckites lingyunensis Ns. waageni
Proptychites kwangsiensis Ns. pakistanensis
Gyronites psilogyrus Ns. dieneri
Ophiceras (Lyt.) sakuntala Clarkina carinata
Trias hạ
Otoceras latilobatum

Hindeodus parvus
6. Jura-Creta
Thang
địa tầng
Thang phân đới Cúc đá J-K

Nhật Bản - Trung Quốc
Thang phân đới BTPH
J-K Trung Quốc
Thang phân đới hóa
thạch J-K Trung
Quốc
Pachydiscus (P.) flexuosus
P. (P.) kobayashii
P. (N.) japonicus
P. (P.) awajiensis
Patagiosites laevis
Anapachydiscus
fasciocostatus
Canadoceras kossmati
Anapachydiscus naumanni

Eupachydiscus haradai
Anapachydiscus sutneri
K. theobaldianum - E.
keramasatoshii
Creta
thượng
Mammites, Placenticeras
Thomasites, Acanthoceras
Calycoceras, Turnlites



ĐPH Aquilapollenites -
Wodehousecia

ĐPH Proteacidites -
Dictyotriletes

ĐPH Pinuspollenites -
Nevesisporites






ĐPH Anglestheria
spp.
Creta hạ Diploceras Oxytropidoceras
ĐPH ĐPH Trigonioides

Neocomites
“Neohoploceras”
Berriasella oppeli
Cicatricosisporites -
Palaeoconiferus
ĐPH Cyathidites -
Clavatipollenites
ĐPH Granularisporites
- Osmundacidites
(T.) sichuanensis -
Plicatou. naktonensis

ĐPH Chuanestheria
ĐPH Cladophlebis
dunkeri
PH Virgatosphinctes -
Haplophylloceras pingue
PH Aulacosphinctoides -
Ptychophylloceras
lalonglaenli
Jura
thượng
HL Mayaitidae

ĐPH Classopollis
parvus –
Callialasporites minor

ĐPH Eoestheria

diangzhongensis
PH Macrocephalites -
Indocephalites
Jura
trung


Sonninia, Dorsetensia
Witchella, Frogdenites
ĐPH Perenoconcha
sibirica - P.
estheriaeformis
ĐPH Lamprotula
(Eol.) cremeri -
Pseudocardinia sp.
ĐPH
Paleoleptoestheria
chinensis -
Euestheria
ziliujingensis
Nyalamoceras nyalamense

Sulciferites
Jura hạ
Arnioceras semicostatus
Hongkongites Schlotheimia
Psiloceras planorbis

ĐPH Classopollis
torosus -
Cicatricosisporites
dorogensis
ĐPH Coniopteris
hymenophylloides -
Ptiloph. contiguum
ĐPH Unio
lufengensis - Psil.
yipinglangensis
ĐPH
Palaeolimnadiopsis
baitianensis
7. Paleogen-Neogen
Thang địa
tầng
Thang phân đới BTPH
Đệ tam Trung Quốc
Thang phân đới Trùng lỗ trôi nổi và
Nannoplankton quốc tế
N.21 CN.13 NN.18
N.20 CN.12 NN.16-17
N.19 CN.11 NN.13-14-15
Pliocen

N.18 CN.10 NN.12


N.17 CN.9 NN.11
N.16 CN.8 NN.10-9

N.15-14 CN.7 NN.8
N.13-12 CN.6 NN.7
N.11-10 CN.5 NN.6
N.9-8 CN.4 NN.5
N.7-6 CN.3 NN.4-3
N.5 CN.2 NN.2

Miocen
N.4 CN.1 NN.1
P.22 CP.19 NP.25
P.21 CP.18 NP.24
P.20/19 CP.17 NP.23
Oligocen
ĐPH Magnastriatites howardi -
Verrutricolporites pachydermus
- Gothanipollis bassensis -
Resitricolpollis cf.
matauraensis
P.18 CP.16 NP.22-21
P.17 CP.15 NP.20/19-18
P.16/15 CP.14 NP.17
P.14 CP.13 NP.16
P.13/12 CP.12 NP.15
P.11 CP.11-10 NP.14-13
P.10 CP.9 NP.12-11
P.9-8 CP.8 NP.10-9

Eocen


ĐPH Quercidites -
Cupuliferoipollenites -
Ulmipollenites unctulosus -
Pentapollenites maomingensis
P.7-6 CP.7 NP.8
P.5-4 CP.6 NP.7-6
P.3-2 CP.5-4 NP.5-4
CP.3-2 NP.3
Paleocen
ĐPH Celtipollenites-
Pentapollenites
ĐPH Ulmipollenites minor -
Triporopollenites - Rhonipites
P.1
C P.1 NP.2-1
Các chữ viết tắt trong bảng: Đ = đới; ĐPH = đới phức hệ; HL = hệ lớp; PH = phức
hệ.
VĂN LIỆU
1. Phân hội Cổ sinh địa tầng, 2001. Biểu địa tầng quốc tế mới và thuyết minh kèm
theo. TC Địa chất, A/262 : 32-42. Hà Nội.
2. Vũ Khúc, Trần Văn Trị, 2005. Về thang địa tầng quốc tế mới. TC Địa chất,
A/298 : 69-73. Hà Nội.