đặc điểm hội chứng quá kích buồng trứng nặng do phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm và kết quả điều trị bệnh viện phụ sản trung uơng

1
T VN 

Vô sinh là vn đ luôn nhn đc nhiu s quan tâm trên th gii cng
nh  Vit Nam. Vic điu tr thành công cho nhng cp v chng vô sinh
mang ý ngha nhơn đo và khoa hc ca chng trình chm sóc sc kho sinh
sn. c bit điu tr vô sinh đc coi là mt ni dung quan trng trong chin
lc dân s ca nc ta.
Vô sinh là mt vn đ ngày càng hay gp, vic s dng thuc kích
phóng noãn ngày mt tng. i kèm vi vic dùng thuc kích thích phóng
noƣn, đc bit là thuc tiêm là bin chng quá kích bung trng (QKBT).
C ch bnh sinh ca QKBT cha rõ rƠng do vy cách điu tr mi ch
yu tp trung điu tr triu chng. Tng tính thm thành mch xut phát đu
tiên t mch máu bung trng sau đó  mi t chc là nguyên nhân gây ra
các ri lon ca nhiu c quan, biu hin là gim khi lng tun hoàn, máu
cô vƠ tng đông.
T khi ra đi đn nay, k thut th tinh trong ng nghim đƣ đa li
nim vui cho các cp v chng vô sinh. Ba mi nm qua k thut th tinh
trong ng nghim ngày càng phát trin nhanh chóng và không ngng hoàn
thin. Song song vi s phát trin ca k thut th tinh trong ng nghim là
các k thut liên quan đc bit là kích thích bung trng ậ Mt khâu quan
trng trong điu tr vô sinh. Các thuc kích thích bung trng cng nh các
phác đ kích thích bung trng ngày càng phát trin nhm đa li kt qu cao
trong thô tinh ng nghim đng thi gim ti đa các bin chng ca kích
thích bung trng, nht là bin chng quá kích ng bung trng.
Quá kích ng bung trng là tình trng đáp ng quá mc ca bung
trng đi vi thuc kích thích bung trng. Hi chng này biu hin bng
nhiu triu chng, đc đim chung là do tình trng đa hoƠng th hoá và thoát
dch t lòng mch vƠo khoang “th ba” ca c th [14], [22].

2
Tn sut gp quá kích ng bung trng có ranh gii rng [22]. i vi
nhng bnh nhân (BN) không phóng noƣn, ngi ta thng gp QKBT vi
th lâm sàng nh hn so vi nhng BN có phóng noãn. QKBT trên BN điu
tr clomiphen citrate him gp hn trên BN điu tr bng FSH ậ hCG [14][19].
Theo các thng kê t nhiu tài liu trên th gii, hi chng quá kích ng
bung trng có th gp khong 30% các trng hp s dng các phác đ kích
thích bung trng, vi mc đ t nh đn nng. Trên BN b QKBT, t l có
thai cao hn nhng li hay b sy thai hn [14].
Bnh vin Ph sn Trung ng (BVPST) đƣ thƠnh công trong k
thut th tinh trong ng nghim t nhng nm 2000. c bit trong nhng
nm gn đơy nh áp dng nhng k thut và công ngh mi trong th tinh
ng nghim, BVPST đƣ tr thành mt trong nhng trung tâm th tinh ng
nghim ln ca Vit Nam công nhn ca các nc trong khu vc ông Nam
á. T l các cp v chng vô sinh tham gia th tinh ng nghim ngày càng
tng, do đó tn sut gp BN b QKBT cng tng lên hƠng nm [1]. Vi mong
mun nghiên cu làm rõ thêm v bin chng QKBT và các yu t nguy c
đn vi mc đ QKBT. T đó hy vng có th đ ra nhng bin pháp điu tr
cng nh phòng nga bin chng này. Bi vy, chúng tôi tin hành nghiên
cu đ tƠi: “c đim hi chng quá kích bung trng nng do phng
pháp th tinh trong ng nghim và kt qu điu tr ti Bnh vin Ph sn
Trung ng ’’ vi các mc tiêu:
1. Mô t đc đim lâm sàng và cn lâm sàng bnh nhân quá kích
bung trng  các bnh nhân kích thích bung trng làm th tinh trong
ng nghim.
2. ánh giá kt qu điu tr bnh nhân quá kích bung trng sau th
tinh trong ng nghim và mt s yu t liên quan đn kt qu điu tr .

Thang Long University Library


3
CHNG I - TNG QUAN TÀI LIU

1.1. i cng v vô sinh
1.1.1. Khái nim vô sinh
Theo T chc Y t th gii, vô sinh lƠ tình trng không có thai sau 1
nm chung sng v chng mƠ không dung bt k bin pháp tránh thai nƠo,
đng thi tn xut giao hp ít nht lƠ 2 ln mi tun [12], [16]. i vi nhng
trng hp nguyên nhơn vô sinh đƣ rõ ràng thì vic tính thi gian không còn
đc đt ra.
Vô sinh nguyên phát lƠ nhng trng hp cha có thai ln nƠo, vô sinh
th phát lƠ trong tin s đƣ tng có thai ít nht mt ln.
Vô sinh n lƠ nguyên nhơn vô sinh do ngi v, vô sinh nm lƠ vô sinh
có nguyên nhơn do ngi chng. Vô sinh không có nguyên nhơn lƠ trng
hp khám vƠ lƠm các xét nghim thm dò mƠ không phát hin đc nguyên
nhân [12], [16].
1.1.2. Tình hình và nguyên nhân vô sinh
Trên th gii: Tùy tng nc, t l vô sinh thay đi t 10 ậ 18%, đt
xut có nc lên ti 40%. V nguyên nhơn vô sinh, theo T chc Y t th gii
nm 1985, khong 20% không rõ nguyên nhơn, 80% có nguyên nhơn trong đó
vô sinh n 40%, vô sinh nam 40% vƠ vô sinh do c hai chim 20% [12], [16],
[35].
 Vit Nam: Theo điu tra dơn s quc gia nm 1982, vô sinh chim
13%. Theo nghiên cu ca Nguyn Khc Liêu vƠ cng s [12] ti BVPST
trong các nm 1993 ậ 1997 trên 1000 trng hp vô sinh có đy đ các xét
nghim thm dò v đ thông đng sinh dc n, v phóng noƣn, v tinh
trùng. Thng kê t l vô sinh n chim 55,4%, vô sinh nam chim 35,6% vƠ

không rõ nguyên nhân 10%.
Theo kt qu nghiên cu ca Nguyn Quang HƠ v nguyên nhơn vô
sinh qua 1214 h s bnh án ca các cp v chng vô sinh nm 2002 ti


4
BVPST cho thy: vô sinh nguyên phát cao hn vô sinh th phát (57,66% so
vi 43,23%). Vô sinh n th phát t l BN tc vòi t cung cao hn vô sinh
nguyên phát (69,07% so vi 27,29%) [5]. T l vô sinh do không phóng noƣn
chim khong 20% trong s vô sinh n. Các nguyên nhơn vô sinh do không
phóng noƣn có th do thiu gonadotropin (ri lon chc nng vùng di đi,
tuyn yên); do tng gonadotropin (suy sm bung trng, bung trng kém
đáp ng vi gonadotropin); hoc gonadotropin bình thng (bung trng đa
nang; tng tit androgen; tng prolactin; thiu nng hoƠng th). iu tr vô
sinh do không phóng noƣn rt phc tp trong đó điu tr bng các thuc kích
thích phóng noƣn đóng vai trò quan trng [5], [15], [16], [25], [27].
1.2. Sinh lý phóng noãn
S phát trin ca nang noƣn bt đu t nang noƣn nguyên thy, qua các
giai đon nang noƣn s cp, nang ngoƣn th cp vƠ nang noãn trc phóng
noƣn. Mt chu k phát trin ca nang noƣn kéo dƠi 85 ngƠy (khong 3 chu k
kinh), vƠ thông thng ch có mt nang chim u th đc chn đ trng
thƠnh, chín vƠ phóng noƣn trong mi chu k kinh [9], [12].
Phóng noƣn lƠ mt quá trình mt noƣn đc gii phóng t mt nang
vt tri đƣ chín vƠ có kh nng th tinh.
Thi gian phóng noƣn thay đi rt nhiu trong tng chu k kinh, ngay
c trên cùng mt ngi ph n. c tính thi gian trung bình phóng noƣn lƠ
34 ậ 38 gi sau s xut hin ca đnh LH. Tuy nhiên, nng đ đnh LH phi
đc duy trì ít nht trong 14 ậ 27 gi đ đm bo cho s trng thƠnh hoƠn
toƠn ca nang noƣn, thông thng, đnh LH kéo dƠi 48 ậ 50 gi. Phóng noƣn
không phi lƠ mt s kin đt ngt mƠ đnh LH khi phát mt chui các hin

tng mƠ cui cùng dn đn s phóng thích mt noƣn [4], [9], [16].
Các hin tng xy ra khi phóng noƣn:
ứ nh LH kích thích s tip tc phơn chia gim phơn ca noƣn, s hoƠng
th hóa ca các t bƠo ht, vƠ s tng hp progesterone vƠ prostaglandin bên
trong nang.
Thang Long University Library


5
ứ Progesterone lƠm gia tng hot đng ca các men ly gii, cùng vi
prostaglandin, tiêu hóa vƠ lƠm v thƠnh nang.
nh FSH  gia chu k góp phn lƠm chuyn plasminogen thƠnh plasmin, lƠ
mt men ly gii vƠ cng đm bo đy đ th th ca LH trên t bƠo ht đ to
mt giai đon hoƠng th bình thng.
1.3. Kích thích bung trng
Kích thích bung trng (KTBT) trong h tr sinh sn đóng mt vai trò
ht sc quan trng [21]. Mc đích ca KTBT trong k thut th tinh trong
ng nghim lƠ tng s noƣn trng thƠnh. u đim ca KTBT lƠ to ra nhiu
noƣn đ t đó có nhiu phôi; nu chuyn nhiu hn mt phôi vƠ nu có ít nht
mt phôi lƠm t vƠ phát trin trong bung t cung đc thì t l thƠnh công
ca k thut th tinh trong ng nghim tng. Mt u đim khác lƠ qua đó thy
thuc có th kim soát đc c chu k vƠ chn đc thi đim chn hút noƣn
[11], [26].
Tuy nhiên KTBT cng có mt s nhc đim đó lƠ noƣn có th không
hoƠn toƠn trng thƠnh, do vy noƣn nƠy không có cht lng bng noƣn ca
các chu k t nhiên. Các noƣn trong trng hp KTBT có th không có cùng
mt mc đ tng đi. iu đó gii thích t l th tinh ca noƣn to thƠnh
trong chu k KTBT thp hn so vi noƣn chín mt cách sinh lý trong các chu
k t nhiên [11], [12], [41], [55].
1.3.1. Các ch đnh ca KTBT

ứ Không phóng noãn
ứ ệt phóng noƣn: trong các trng hp mƠ giai đon nang noƣn kéo dƠi,
không có đnh E2 vƠ LH thích hp, hoc giai đon hoƠng th ngn.
ứ KTBT đ thc hin các k thut h tr sinh sn.
1.3.2. Nguyên lý ca KTBT
C s ca phng pháp KTBT lƠ s dng FSH kích thích bung trng
lƠm cho nang noƣn ca bung trng phát trin vƠ sau đó trng thƠnh noƣn
bng hCG.


6
Sau khi kích thích bung trng:
ứ Gia tng s lng các nang noƣn nh phát trin đn giai đon trng
thành.
ứ Vt qua giai đon chn lc vƠ vt tri ca các nang noƣn.
ứ Gim đi s thoái hóa ca các nang noƣn lƠm nhiu nang noƣn phát trin
đn giai đon trng thƠnh.
ứ Ni mc t cung đc chun b tt do estradiol (estrogen) đc tit ra
t các nang noƣng thun li cho quá trình lƠm t.
1.4. Hi chng quá kích bung trng
1.4.1. Khái nim
Hi chng quá kích bung trng (Ovarian hyperstimulation syndrom)
đc mô t ln đu tiên bi Muller nm 1962 [32].
V t ng, đ mô t hi chng nƠy có tác gi dùng t hi chng quá
kích thích bung trng, quá kích ng bung trng, quá kích bung trng, hay
hi chng quá mn bung trng [12].
Hi chng quá kích bung trng (HCQKBT) lƠ bin chng do s dng
thuc KTBT (kích thích nang noƣn) gơy ra các nang noƣn phát trin, trng
thƠnh vƠ phóng noƣn [28]. Hay có th nói đơy lƠ tình trng đáp ng quá mc
ca c th vi các thuc kích thích bung trng trong các chu k điu tr vô

sinh.
Các triu chng ca hi chng nƠy xut phát t tình trng tng tính
thm thƠnh mch gơy trƠn dch đa mƠng. Các biu hin lơm sƠng thng thy
sau khi phóng noƣn hay sau khi chc hút noƣn. Các triu chng chính ca
HCQKBT bao gm bung trng to, tng tính thm thƠnh mch, dch thm
giƠu protein thoát khi thƠnh mch. Hin tng nƠy dn đn tình trng cô đc
máu và tràn dch  các khoang ca c th nh trang dch mƠng bng, trƠn
dch mƠng phi, mƠng tim.
Thang Long University Library


7
1.4.2. C ch bnh sinh
C ch bnh sinh ca HCQKBT cho đn nay vn cha đc chng
minh rõ ràng. Tuy nhiên, gi thuyt đc nhiu ngi chp nhn nht lƠ do
hu qu ca vic kích thích bung trng quá mc, bung trng sn xut ra các
peptides gơy tng tính thm thƠnh mch. Dch ni mch thoát vƠo khoang
“th ba“ ca c th dn đn các ri lon chính bao gm: gim th tích ni
mch, cô đc máu, tc mch. T đó dn đn các ri lon chc nng khác đi
kèm [21], [22], [36], [38], [48].
H huyt áp vƠ tng nhp tim bù tr lƠ du hiu ca hin tng gim
khi lng tun hoƠn máu. Các vn đ tun hoƠn máu tng lên khi nc mƠng
bng cƠng tp trung nhiu. Hin tng chèn ép tnh mch ch di gơy hu
qu lƠ lƠm gim lng máu đi ra t tim vƠ nh th nh hng đn lng máu
ra t thn. Khó th do chèn ép ca nc mƠng bng lên c hoƠnh [25].
Xét nghim thy cô đc máu, thiu khi lng máu, do dch thoát ra
ngoƠi lòng mch. Máu cô đc, tng kt dính máu gơy ra cc máu đông trong
lòng mch. Hin tng tc mch do cc máu đông lƠ bin chng nng thng
dn đn t vong [22].
Trong thi k ca quá mn, nc vƠ mui đc hút tr li nhanh chóng

đi vƠo khoang th 3, BN b gim khi lng máu vƠ dch c trng cƠng
tng. Hin tng gim khi lng máu cƠng kéo dƠi có th gơy ra co các vi
mch đn vƠ nh vy gơy ra suy thn cp vì ti máu vƠo nhu mô thn gim.
Triu chng báo hiu ca suy thn lƠ đái ít, mt thng bng đin gii, tng
cratinin. Tin trin ca quá trình nƠy lƠ vô hiu, tng kali vƠ ure máu [28].
Thay đi trong t bƠo gan vƠ  mt trong quá mn bung trng lƠ do
nhiu yu t, trong đó có nng đ estrogen cao vƠ tng thm thu thƠnh mch.
Ti phi có hin tng  nc mƠng phi cùng vi co mch vƠ tng thm
thu thƠnh mch. Trong trng hp nng có th khó th vƠ ngng tim [25].


8
1.4.3. Các triu chng lâm sàng và cn lâm sàng
HCQKBT có th bao gm các triu chng sau, tùy theo mc đ nh
hay nng [16], [20], [28], [51].
ứ Tng cơn nhanh do gi nc, thng tng trên 5 kg, trng hp nng
có th tng đn 15 ậ 20 kg
ứ Hai bung trng to, nhiu nang.
ứ Bng cng đau, đơy lƠ du hiu thng gp.
ứ Tình trng thoát dch ni mch ra các khoang ca c th do tng tính
thm thƠnh mch gơy thoát mch albumin. QKBT thng có dch c trng
do dch thoát ra t các mch máu tng sinh  bung trng vƠ vùng xung
quanh. Các trng hp nng có th có trƠn dch mƠng phi, mƠng tim, t đó
dn đn ri lon chc nng hô hp, tun hoƠn. a s các trng hp BN có
phù.
ứ Gim th tích ni mch, mch nhanh, huyt áp tt. BN thng có thiu
niu, nu nng có th dn đn vô niu vƠ suy thn cp. HCQKBT cng có th
gơy suy chc nng gan.
ứ Cô đc máu. Triu chng nƠy xut hin  hu ht các trng hp
QKBT. ơy lƠ mt du hiu đáng tin cy đ tiên lng vƠ theo dõi bnh nhơn.

ứ Có th ri lon đin gii: nh tng kali, gim natri máu gơy nhim
toan nh có th xy ra  mt s trng hp.

Thang Long University Library


9
Các triu chng ca QKBT th nng
ứ Bung trng to
ứ C trng to vƠ có trƠn dch mƠng phi
ứ Htc > 45%
ứ Bch cu > 15000/mm
3

ứ ái ít
ứ Creatinin ≥ 110 umol/L
ứ  thanh thi creatinin < 50 ml/phút
ứ Ri lon chc nng gan.
ứ Ri lon chc nng thn
ứ Phù toàn thân
ứ Hin tng viêm tc tnh mch
ứ Suy th.
1.4.4. Phân loi
Trong nhiu nm qua HCQKBT đc phơn lƠm nhiu loi khác nhau.
Ph bin ca vic phơn loi lƠ phơn chia hi chng QKBT theo các th nh,
trung bình vƠ nng. Vic phơn loi đu tiên đc đa ra bi Rabau (1967) da
trên kích thc ca bung trng hn lƠ các triu chng lơm sƠng. Sau đó đ
xut cách phơn loi WHO (1937) vƠ Schenker vƠ Weistein (1978), các tác gi
nƠy tp trung nhiu hn vƠo các triu chng lơm sàng [28].
1.4.4.1 Da vào triu chng lâm sàng, cn lâm sàng HCQKBT thng đc

phân thành ba mc đ [16]
Mc đ nh - đ I
Theo mt s thng kê, HCQKBT nh có th xut hin t 8 ậ 23% chu
k KTBT.
Các triu chng thng gp bao gm:
ứ au vùng tiu khung.
ứ Tng cơn ít, khát nc
ứ Kích thc bung trng (trên siêu ơm) thng nh hn 5cm


10
ứ Nng đ E2 trong máu tng. Khi E2 tng nhanh lƠ mt báo đng din
bin s nng lên.
Mc đ trung bình ậ đ II
Xut hin t 1-7% các chu k kích thích, triu chng bao gm:
ứ au vùng chu
ứ Bng cng, n không đau hay đau ít
ứ C trng phát hin trên siêu ơm
ứ Thng có tng cơn nhanh (>3kg)
ứ Kích thc bung trng đo đc trên siêu ơm thng >= 5cm - <
12cm, khi khám BN có th thy đau nhiu
ứ Có th có các triu chng ri lon tiêu hóa nh: đau bng, nôn, tiêu
chy… nhng trng hp nƠy thng s nng lên.
Mc đ nng ậ đ III
Xut hin t 1 ậ 4,7% các chu k kích thích bung trng. Các triu
chng có th gp:
ứ Bung trng rt to khi quan sát trên siêu ơm, kích thc > 12cm.
ứ Hu ht BN có c trng, Trng hp c trng nhiu lƠm bng cng
to và BN có triu chng kh th. Khó th có th do trƠn dch mƠng phi,
mƠng tim. Trng hp nng có th khó th nhiu vƠ có chèn ép tim, nguy

him đn tính mng.
ứ Tình trng gim th tích ni mch vƠ cô đc máu có th nng, dn đn
vô niu, choáng. Hematocrit tng rt cao, có th đn 50-55%. Tình trng ri
lon nc, đin gii cng thng gp.

Thang Long University Library


11
1.4.4.2. Golan (1989) đa ra phân loi hi chng quá kích bung trng nh
sau [28]
Loi
Kích thc
bung trng

Triu chng
Nh
5 - 10 cm
1
Bng cng khó chu


2
 1 + bun nôn, nôn vƠ /hoc a
chy
Trung bình
> 10cm - 12cm
3
 2 + siêu ơm có dch c trng
Nng

> 12cm
4
 3 + bng có dch c trng
vƠ/hoc nc mƠng phi vƠ khó th


5
 4 + cô đc máu, tng đ kt
dính máu, gim khi lng tun
hoƠn, gim cp máu thn, đái ít.

1.4.4.3. Tùy theo thi gian xut hin bnh
Chia lƠm hai loi: sm vƠ mun [20], [29], [43].
+ Quá kích bung trng sm: xy ra sau khi tiêm hCG trong giai đon
7 ngƠy, thng lƠ do thuc
+ Quá kích bung trng mun: xy ra sau khi tiêm hCG trong giai đon
sau 7 ngƠy, thng do thai vƠ nng thêm.
1.4.5. Các bin chng có th gp
Trên nhng BN QKBT có th xy ra các bin chng sau:
ứ Hai bung trng to, xung huyt, rt d v gơy chy máu trong.
ứ Nguy c xon bung trng cao
ứ Try tim mch có th xy ra do gim th tích tun hoƠn nghiêm trng,
huyt khi hay do chèn ép tim.
ứ Vô niu, suy thn cp do gim lu lng máu đn thn,
ứ Ri lon chc nng gan, suy gan có th xy ra  nhng trng hp
nng


12
ứ Huyt khi có th xy ra  bt c ni nƠo, thng lƠ nng

ứ Phù phi k
ứ T vong: ch yu lƠ do tai bin tim mch gơy nên.
1.4.6. Các yu t liên quan đn s xut hin HCQKBT
Có nhiu yu t liên quan đn s xut hin HCQKBT khi s dng
thuc KTBT. ó lƠ các yu t có sn t trc (tui, th trng, loi vƠ thi
gian b vô sinh, có hi chng bung trng đa nang, tin s đƣ có KTBT đc
bit đƣ b QKBT) hoc xut hin ngay trong chu k KTBT ln nƠy (phác đ
KTBT vƠ liu FSH đƣ dung, nng đ E2 ngƠy tiêm hCG (>4000pg/ml), s
lng nang noƣn (>35) ngƠy chc hút, s lng noƣn chc hút đc, s phôi
chuyn, tình trng có thai vƠ vic s dng hCG h tr giai đon hoƠng th.
Dehan Chen vƠ cng s [34] nghiên cu ti trung tơm sc khe sinh sn vƠ vô
sinh (New York, Hoa K) cho rng các yu t nguy c báo trc QKBT bao
gm bnh bung trng đa nang, tui tr, tin s có QKBT vƠ cơn nng thp
ứ Tui: Nhng BN tr tui thng đáp ng tt các phác đ KTBT, s
nang noƣn thng nhiu. Do vy kéo theo tình trng đa hoƠng th, nguy c
quá kích tng lên.
ứ Th trng ca BN - đc đánh giá qua ch s khi c th (BMI ậ
Mass Body Index)
ứ Hi chng BTN: đc đc trng bi hình nh bung trng đa nang
(hình nh “vòng chui ht” trên siêu ơm), ri lon kinh nguyt (vô kinh hay
kinh ít) kèm theo các triu chng cng androgen (rm lông, béo phì ).
ứ Tin s đƣ có KTBT hay b QKBT  các chu k điu tr trc :
Nhng BN thc hin TTTON đ đt đc kt qu có thai thng phi tri qua
vƠi chu k điu tr. Mi ln kích thích bung trng đu có nguy c xut hin
hi chng quá kích đc bit nu ln trc đƣ b QKBT.
ứ Phác đ KTBT lƠ liu FSH: Tin s bnh nhơn, nguyên nhơn vô sinh
vƠ đc bit, đáp ng KTBT ln trc lƠ ht sc cn thit đ quyt đnh phác
đ cng nh liu lng thuc s dng cho kích thích ln nƠy [19].
Thang Long University Library

13
ứ Nng đ E2 vƠ s lng nang noƣn: Trong chu k KTBT s lng
nang noƣn phát trin cng nh tc đ gia tng kích thc ca nang noƣn thay
đi rt nhiu tùy theo thuc vƠ phác đ kích thích đc s dng [8].
ứ Có thai sau KTBT vƠ s dng hCG h tr giai đon hoƠng th: Sau
khi chuyn phôi nu thai lƠm t vƠ phát trin thì s tng sn xut hCG do rau
thai bƠi tit. c bit khi dung hCG đ h tr pha hoƠng th thì QKBT d
chuyn sang hình thái nng hn [33].
1.4.7. iu tr hi chng quá kích ng bung trng
Theo các tác gi B.C.Tarlatzis vƠ G. Grimbizis [31] điu tr BN QKBT
lƠ điu tr triu chng bi nguyên nhơn bnh sinh cha rõ rƠng. Các trng
hp bnh nh có th theo dõi ti nhƠ, trng hp trung bình, nng cn đc
nhp vin đ điu tr tránh các bin chng nguy him đn tính mng bnh
nhân.
Khi phát hin BN có triu chng ca HCQKBT, thy thuc cn đánh
giá đ quyt đnh điu tr ti nhƠ hay cn phi nhp vin. Trong phn ln các
trng hp, BN ch biu hin  mc đ nh. Nu BN ch có chng bng,
đau bng, không nôn vƠ tiêu chy, bnh thng nh vƠ có th theo dõi ti nhƠ.
BN cn đc hng dn ngh ngi, ung nhiu nc vƠ theo dõi các triu
chng có th xy ra đ báo cho thy thuc vƠ nhp vin khi cn thit [20],
[22].
Trong trng hp BN bt đu cm thy đau bng nhiu, bun nôn,
không n đc hoc nôn nhu, tiêu chy, đái ít thì cn đc nhp vin đ theo
dõi vƠ điu tr. Ch đ điu tr ti bnh vin đc áp dng cho BN QKBT đ
II vƠ đ III. iu tr ni khoa lƠ chính, ch can thip phu thut khi cn thit
[22].

14
iu tr ni khoa
Nu không có thai, QKBT s rút đi nhanh chóng sau 10 ậ 12 ngƠy. Nu
có thai thì hin tng quá kích ng bung trng s tin trin nng lên vƠ kéo
dƠi hn. BN cn đc theo dõi hƠng ngƠy. Các ch s cn theo dõi bao gm:
Du hiu sinh tn; công thc máu; hematocrit, cơn nng; vòng bng; cơn bng
dch vƠo ậ ra; các chc nng gan, thn; cơn bng đin gii; tình trng cô đc
máu; hin tng tc mch vƠ trƠn dch các mƠng. Vic đánh giá vƠ bù dch
đóng vai trò quan trng. Cn đm bo bù dch vƠ gim cô đc máu mt cách
tng đi trc khi s dng li tiu. c bit khi đe da tính mng, cn cơn
nhc chm dt thai nghén ngay. iu tr chng đông máu có ch đnh khi có
hin tng tc mch khi hoc có tng tình trng cô đc máu [22], [31].
Cao Ngc ThƠnh (1992) gp 8 BN QKBT/82 BN điu tr hMG ậ hCG.
Trong s nƠy có 6 BN nm vin, theo dõi chc nng đông máu vƠ chc nng
gan đu bình thng. Hu ht ngi bnh ch nm ngh theo dõi, truyn dch,
truyn đm. Trong s đó có mt BN phi hút dch c trng 3 ln [14].
Ngoi khoa
Cn tránh các can thip phu thut không cn thit đi vi BN có hi
chng QKBT [22], [25].
ứ Chc hút nc mƠng bng khi c trng quá to, hút dch mƠng phi khi
khó th do trƠn dch mƠng phi, chc hút bt các nang trng có kích thc to
hn 30mm.
ứ Chm dt thai nghén khi có hi chng suy thn đe da đn tính mng
ứ Ch phu thut khi có: v nang bung trng chy máu, u bung trng
xon, thai ngoƠi t cung. Trong nhng trng hp nƠy phu thut đòi hi
quan đim bo tn ti đa.

Thang Long University Library


15
Theo dõi sau điu tr
Nu BN có các biu hin: triu chng lơm sƠng gim, siêu ơm thy các
nang noƣn nh đi, Htc gim vƠ nc tiu tng thì bnh s không din bin
nng hn vƠ BN s hi phc, lúc nƠy có th cho BN v tip tc theo dõi  nhƠ
nu điu kin BN cho phép [12], [22].
1.4.8. Các bin pháp phòng nga
iu tr d phòng lƠ yu t quan trng nht đ gim t sut mc ca
HCQKBT trên nhng ph n s dng các phác đ kích thích bung trng.
Các đim cn lu ý vƠ các nguyên tc ca điu tr d phòng bao gm:
ứ Bit các yu t nguy c đ thn trng vƠ theo dõi sát bnh nhơn.
ứ S dng thuc liu thp đi vi các BN tr, nh cơn, có bung trng đa
nang.
ứ Nu nng đ E2 quá cao (>3500 ậ 4000pg/ml) hay bung trng có quá
nhiu nang (> 35 nang) nên ngng điu tr KTBT, không nên tip tc tiêm
hCG. Chc hút dch nang có th gim nguy c QKBT.
ứ S dng hCG liu thp vi nhng trng hp có nguy c quá kích
bung trng.
ứ S dng progesterone đ h tr giai đoƠn hoƠng th, không dùng hCG
nu có nguy c QKBT hay E2 quá cao [16], [21], [27], [46].
1.4.9. Nhng nghiên cu v hi chng quá kích ng bung trng trên th
gii và ti Vit Nam
Trên th gii: các trung tơm điu tr vô sinh hu nh đu ghi nhn hin
tng QKBT trên nhng BN s dng thuc KTBT. Theo y vn BN QKBT
đu tiên đc Muller mô t nm 1962 [32].
Tác gi B. Danninger vƠ W. Feichtinger [32] đƣ nghiên cu mt nhóm

699 BN s dng thuc KTBT theo 2 phác đ: 589 ngi dùng phác đ
clomiphen citrate/ HMG (nhóm 1) vƠ 110 ngi dùng GnRH- a HMG/FSH
(nhóm 2). Kt qu nghiên cu cho thy có 147 BN b QKBT  nhóm 1 thp


16
hn nhóm 2 có ý ngha thng kê (p< 0,05). S nang noƣn vƠ s noƣn trung
bình cng cao hn  nhóm 2.
A.P.Ferraretti vƠ cng s [28] nghiên cu trên 3124 chu k KTBT ti
Italy gp 20 ca b QKBT th nng (chim 1,6%). Trong s nƠy có 7 trng
hp không có thai, 13 trng hp có thai, BN khi bnh hoƠn toƠn, không đ
li di chng.
Ti Vit Nam:
ứ Nguyn Th Xiêm [24] trong 20 nm (1971 - 1990) đƣ điu tr HMG ậ
hCG cho 160 BN vi 242 chu k, đƣ gp 6 trng hp QKBT th nng,
chim 2,48% tng s chu k. iu tr ni khoa lƠ ch yu, có mt trng hp
phi chc hút dch c trng. Sau điu tr có 2 BN không có thai, 2 BN b sy
thai, 1 ca đ non vƠ 1 ca đ thng đ tháng.
ứ Cao Ngc ThƠnh (1992) [17] điu tr KTBT cho 82 BN bng HMG ậ
hCG gp 8 ca QKBT (t l lƠ 9,7%). Trong đó có 5 trng hp QKBT th
nh vƠ th trung bình, 3 trng hp th nng.
ứ Tác gi Bùi Vn m [1] nghiên cu 113 trng hp QKBT trong 6
nm (t 1999 ậ 5/2006) đa ra nhn xét: QKBT lƠ bin chng nng nht trong
s dng thuc KTBT vƠ t l bnh có xu hng tng nhanh. V phơn loi,
trong s 113 trng hp nƠy có 9 ca đ II (7,97%), 104 ca đ III c BN đu
xut hin QKBT sau mi tiêm hCG kích thích phóng noƣn. T l có thai lơm
sƠng đi đôi vi mc đ QKBT. Trong s 113 BN này có 4 BN đc coi lƠ tai
bin do điu tr vô sinh: 1 BN đau bng nhiu chn đoán nhm lƠ nang bung
trng xon vƠ đc m ct mt bên bung trng, 1 BN chy máu trong nang
sau chc noƣn phi m ly khi máu t vƠ cm máu; 1 trng hp nhim

trùng sau chc hút noƣn; 1 trng hp tc tnh mch ch trên. 100% BN khi
sau mt thi gian điu tr bình quơn t 15 ậ 30 ngày.

Thang Long University Library


17
CHNG II
I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIểN CU

2.1. i tng
Tiêu chun la chn
Các BN điu tr th tinh trong ng nghim b quá kích bung trng
mc đ nng đc điu tr ti khoa HSCC ca BVPST t tháng 3 đn tháng
9 nm 2013.
Tiêu chun nhp vin ca các BN b quá kích bung trng mc đ nng
- Cng tc bng nhiu.
- S lng nc tiu ít < 1000ml/24 h
- Kích thc bung trng to.
- Tràn dch màng bng vƠ/hoc dch màng phi.
Tiêu chun loi tr
Tt c các trng hp không đng ý tham gia nghiên cu
2.2. a đim và thi gian nghiên cu: nghiên cu đc tin hành ti khoa
hi sc BVPST trong thi gian t tháng 3 đn tháng 9 nm 2013
2.3. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu mô t ct ngang.
D kin c mu nghiên cu là 85 bnh nhân
Các BN nhp vin vì quá kích bung trng nng sau th tinh trong ng
nghim đc thu nhn vào nghiên cu sau khi đng ý tham gia nghiên cu.
BN đc điu tr và theo dõi ti khoa.

Thu thp các bin s nghiên cu theo mu thu thp s liu đc thit k
sn.



18
2.4. Các bin s nghiên cu
c đim bnh nhân: tui, loi vô sinh, bung trng đa nang hoc
không, tng liu FSH s dng đ kích thích bung trng
c đim triu chng lâm sàng: tràn dch màng bng, màng phi, khó
th
c đim triu chng cn lâm sàng: nng đ hemoglobin, hematocrit,
lng Albumin máu
Kt qu điu tr: s ln chc hút dch bng, lng dch chc hút ra,
tng lng dch và Albumin truyn, s ngày nm vin, có thai hay không
2.5. X lý và phân tích s liu
S liu đc thu thp theo mu nghiên cu (xem ph lc).
X lý s liu theo chng trình SPSS 16.0
So sánh các t l bng test “Khi” bình phng (2).
So sánh các giá tr trung bình bng T-Student test.
S khác bit có ý ngha thng kê khi p < 0,05.
2.6. o đc nghiên cu
Các đi tng tham gia nghiên cu nƠy đu t nguyn, đng ý tham gia
nghiên cu.
Danh sách BN và toàn b thông tin v BN đc gi bí mt.

Thang Long University Library


19

CHNG III - KT QU NGHIÊN CU

3.1. c đim chung đi tng nghiên cu
3.1.1.Tui
Bng 3.1: c đim tui các bnh nhân tham gia nghiên cu
Nhóm tui
< 25
25 - 29
30 - 34
35 – 39
> 40
Tng
S lng
8
35
30
10
2
85
T l
9,4
41,17
35,29
11,76
2,35
100
Nhn xét: Trong s 85 BN tham gia nghiên cu, tui trung bình là
30,51 + 4,8 nm. Nhóm tui hay gp nht là t 25 đn 34 tui.

3.1.2. Loi vô sinh

Biu đ 3.1: Loi vô sinh ca đi tng nghiên cu

Nhn xét: 65,9% BN vô sinh nguyên phát và 34,1% BN vô sinh th
phát.

34,1%
65,9%
Vô sinh loi I
Vô sinh loi II


20
3.1.3. c đim bung trng
Biu đ 3.2: c đim bung trng ca đi tng nghiên cu

Nhn xét: 62,4% BN có bung trng đa nang vƠ 37,6% BN có bung
trng bình thng.
3.1.4. Tng liu FSH kích thích bung trng
Bng 3.2. Tng liu FSH kích thích bung trng
Tng liu FSH (đv)
S lng
T l %
< 1000
29
34,2
1000 ậ 2000
41
48,2
> 2000
15

17,6
Tng
85
100
Nhn xét
 48,2% s BN dùng tng liu FSH t 1000 đn 2000 đv
 Tng liu FSH trung bình s dng là 1248,24 + 106,7 đv

0
10
20
30
40
50
60
70
BT đa nang
BT bình thng
62.4
37.6
Thang Long University Library


21
3.2. c đim triu chng lâm sàng
3.2.1. Tràn dch màng bng và phi
Biu đ 3.3: T l tràn dch màng bng và phi

Nhn xét: 47,1% BN có tràn dch màng bng, 51,8% BN b tràn dch và
màng phi và ch có 1,2% BN b tràn dich màng phi đn thun.

3.2.2. Khó th
Bng 3.3: T l bnh nhân khó th
Khó th
S lng
T l%
Có
60
70,6
Không
25
29,4
Tng
85
100
Nhn xét: 60 BN không có triu chng khó th chim 70,6% và 25 BN
có khó th chim 29,4%.

0
10
20
30
40
50
60
MƠng bng
MƠng phi
MƠng bng vƠ phi
47.1
1.2
51.8

22
3.3. c đim xét nghim cn lâm sàng
Bng 3.4: Dung tích hng cu
Dung tích hng cu
S lng
T l %
< 0,35
4
4,7
0,36 ậ 0,4
18
21,2
0,41 ậ 0,45
26
30,6
> 0,45
37
43,5
Tng
85
100
Nhn xét
 74,1% s sn ph có dung tích hng cu trên 40%
 Dung tích hng cu trung bình là 0,45 + 0,06
Bng 3.5: Nng đ Hemoglobin
Nng đ Hemoglobin
S lng
T l %

< 125
11
13
125 ậ 130
4
4,7
131 ậ 135
8
9,4
136 - 140
4
4,7
> 140
58
68,2
Tng
85
100
Nhn xét
 Có ti 68,2% s BN có nng đ Hemoglobin > 140g/l
 Nng đ Hb trung bình là 145,6 + 17,1 g/l

Thang Long University Library


23
Bng 3.6: Nng đ Albumin trong máu
Nng đ Albumin (g/l)
S lng
T l %

< 25
19
22,3
26 - 30
34
40
31 ậ 35
19
22,4
> 35
13
15,3
Tng
85
100
Nhn xét
 62,3% s BN có nng đ Albumin thp di 30g/l
 Nng đ Albumin trung bình là 29,16 + 5,4 g/l
3.4. Kt qu điu tr
Bng 3.7: S lng dch truyn
S lng dch truyn (ml)
S lng
T l %
< 5.000
30
35,3
5.000 ậ 10.000
35
41,2
10.000 ậ 15.000

19
22,4
> 15.000
1
1,2
Tng
85
100
Nhn xét
ứ 35,3% BN phi truyn di 5000ml dch, 41,2% BN phi truyn t
5000 đn 10000ml dch, 22,4% BN phi truyn t 10000 đn 15000ml dch
và 1,2% BN phi truyn trên 15000ml dch.
ứ Lng dch truyn trung bình cho mi BN là 7442,94 + 3622,2ml.



24
Bng 3.8: Lng Albumin truyn
Lng Albumin truyn (chai)
S lng
T l %
< 10
36
42,4
10 ậ 20
23
27,1
20 ậ 30
13
15,3

> 30
13
15,3
Tng
85
100
Nhn xét
ứ 42,4% BN phi truyn di 10 chai Albumin, 27,1% BN phi truyn t
10 đn 20 chai, 15,3% BN phi truyn t 20 đn 30 chai, 15,3% BN phi
truyn ít nht 30 chai Albumin.
ứ Lng Albumin phi truyn trung bình là 17,69 + 14,7 chai.
Bng 3.9: S ln chc hút dch màng bng
S ln chc dch c chng
S lng
T l %
Không chc
23
27,1
1 ln
22
25,9
2 ln
14
16,5
3 ln
10
11,8
4 ln
9
10,6

> 5 ln
7
8,3
Tng
85
100
Nhn xét
ứ Có 23 BN không phi chc hút dch chim 27,1% các trng hp.
ứ 62 trng hp phi chc hút dch màng bng, trong đó 25,9% chc hút
1 ln, 16,5% chc hút 2 ln, 11,8% chc hút 3 ln, 10,6% chc hút 4 ln và
8,3% chc hút ít nht 5 ln. Mi BN chc hút trung bình 2,55 + 1,6 ln.

Thang Long University Library


25
Bng 3.10: Lng dch chc hút
S lng dch chc hút (ml)
S lng
T l %
< 5.000
27
43,5
5.000 ậ 10.000
20
32,3
10.000 ậ 15.000
6
9,7
> 15.000

9
14,5
Tng
85
100
Nhn xét
ứ 43,5% BN chc hút dch màng bng di 5000ml, 32,3% BN chc hút
t 5000 đn 10000ml, 24,2% BN chc hút trên 10000ml dch màng bng
ứ S lng dch màng bng chc hút trung bình mi BN là 7180,65 +
5097,9 ml
Bng 3.11: S ngày nm vin
S ngày nm vin (ngày)
S lng
T l %
< 5
17
20,0
5 ậ 10
27
31,8
10 ậ 15
22
25,9
> 15
19
22,4
Tng
85
100
Nhn xét

ứ 20% BN nm vin di 5 ngày, 31,8% BN nm vin 5-10 ngày, 25,9%
BN nm vin 10-15 ngày và 22,4% BN nm vin trên 15 ngày.
ứ S ngày nm vin trung bình là 11,48 + 5,9 ngày.