hướng dẫn và chăm sóc bệnh nhân sinh thiết kim trong chẩn đoán ung thư vú tại khoa ngoại vú - bệnh viện k toàn văn

B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HCăTHNGăLONG











KHOÁ LUN TT NGHIP
HNG DNăVẨăCHMăSịCăBNH NHÂN
SINH THIT KIM TRONG CHNăOÁNăUNGăTHăVÚ
TI KHOA NGOI VÚ ậ BNH VIN K







Sinh viên thc hin : NGÔ TH PHNG
MSV : B00188
Chuyên ngành :ăiuădng

Hà ni, 2012


B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HCăTHNGăLONG











KHOÁ LUN TT NGHIP
HNG DNăVẨăCHMăSịCăBNH NHÂN
SINH THIT KIM TRONG CHNăOÁNăUNGăTHăVÚ
TI KHOA NGOI VÚ ậ BNH VIN K

Ngi HDKH : Ths. PHM HNG KHOA
Sinh viên thc hin : NGÔ TH PHNG
MSV : B00188
Chuyên ngành :ăiuădng






Hà ni, 2012
Thang Long University Library

LI CM N

Tôi xin chân thành cmănăng y, Ban giám hiu,ăKhoaăđiuădngătrng
HTLăđưătoăđiu kin cho chúng tôi trong sut quá trình hc tp và hoàn thành
chuyênăđ.
c bit tôi xin chân thành cmănăvàăbàyăt lòng bitănăsâuăscăđnăngi
thy Thc s Phm Hngă Khoaăđưăhng dn tôi. Cho dù công vic rt bn rn
nhngăđưădànhă nhiu thi gian tnătìnhăhng dn, ch bo và cung cp tài liu,
nhng kin thc quý báu, giúp cho tôi thc hinăchuyênăđ này.
Vi lòng thành kính tôi xin chân thành cm t và bitănăsâuăscăđn các giáo
s,ăphóăgiáoăs,ătin s trong hiăđngăđưăthôngăquaăchuyênăđ và hiăđng chm
khoá lun tt nghipăđưăđóngăgóp cho tôi nhng ý kin quý báu giúp tôi hoàn thành
chuyênăđ này.
Tôi xin chân thành cmănătp th bácăs,ăđiuădng, nhân viên khoa ngoi vú
– Bnh vinăKăđưătoăđiu kinăgiúpăđ cho tôi trong quá trình hc tp, nghiên cu

chuyênăđ này.
Tôi xin chân thành cmănăcácăanhăch, các bnăđng nghip và bn bè ca tôi
đưăc v,ăđng viên, ng h trong thi gian vităchuyênăđ.
Cui cùng tôi xin bày t lòng bitănătiăcôngălaoăsinhăthành,ădng dc ca
cha, m.ăTôiăcngăxinăgiànhăs bitănăsâuăsc ti chng và nhngăngi thân trong
giaăđình, đưădànhăchoătôiătìnhăyêuăthngăvôăb bn, đ tôiăcóăđiu kin hc tp và
trngăthànhănhăngàyăhômănay.

Hà ni,ăngàyă30ăthángă11ănmă2012
Hc viên

Ngô Th Phng





PH LC NH

Hình 1.1: Cu to tuyn vú 2
Hình 1.2: B dng c sinh thit kim 9
Hình 1.3: Bnh phm sinh thit 10
Hình 2.1:ăThayăbngăchoăbnh nhân 21
Mt s hình nh làm sinh thit kim cho bnh nhân 23

Thang Long University Library

MC LC

t vn đ 1
1. Tng quan 2
1.1. Gii phu tuyn vú 2
1.1.1. Cu trúc tuyn vú  ph n trng thành 2
1.1.2. Sinh lý tuyn vú 4
1.1.3. Dch t và các yu t nguyăc 4
1.2. căđim lâm sàng và cn lâm sàng ca bnhăungăthăvú 6
1.2.1. căđim lâm sàng 6

1.2.2. căđim cn lâm sàng 7
1.3. Phngăphápăsinhăthit kim .8
1.3.1. Lch s .8
1.3.2. Quy trình k thut 8
2. Hng dn,ătheoădõiăvƠăchmăsócăbnh nhân sinh thităkimăđ chnăđoánă
ungăthăvú 11
2.1. Hng dn bnh nhân làm sinh thit kim 11
2.2. Vai trò ca chmăsócăvàătheoădõi 13
2.3. Quy trình k thut 13
2.3.1. Chmăsóc,ătheoădõiăbnhănhânătrc khi làm sinh thit kim 13
2.3.2. Chmăsóc,ătheoădõiăbnh nhân sau khi làm sinh thit kim 17
Kt lun 30
Tài liu tham kho







1
T VNă

Ungăthăvúălàăloiăungăthăph bin nht  ph n trên toàn th gii. T l
mcăungăthăvúăngàyăcàngăgiaătngădoăcácăyu t v môiătrng, di truyn, ch đ
năvàăni tit Theo ghi nhn caăUngăthăNmăchâu,ăcui nhngănmă1990ăc
tính trên th gii có trên 300.000 ph n t vongăvìăcnăbnhănày,ătrongăđóă174.100ă
t cácănc phát trin và 139.500 t cácăncăđangăphátătrin,ăđaăungăthăvúătr
thànhănguyênănhânăhàngăđu gây t vong trong s cácăungăthă ph n [8].
Vic chnăđoánăungăthăvúăda vào b ba: lâm sàng, chp vú và t bào vn

đc áp dng mt cách rng rãi, tuy nhiên xét nghim gii phu bnh vn làă“tiêuă
chunăvàng” đ chnăđoánăxácăđnhăcnăbnh này. Khi mt trong ba yu t trên nghi
ng, thì vic sinh thităuăđ làm xét nghim mô bnh hc là bt buc, đ chnăđoánă
tnăthngănàyălàăácăhayălànhătínhăđ t đóăcóăchinălcăđiu tr thích hp.
Nh có chinălc khám sàng lc và phát hin smăungăthăvú,ănh có các
chngătrìnhătruyn thông, nh có s tin b và khoa hc k thut và s hiu bit
ngày càng sâu sc v cnăbnh này, t l phát hin smăungăthăvúăngàyăcàngătng,ă
thm chí các tnăthngăcònăchaăs thy.ă chc chnălàăungăthăvú,ăđc bit 
giaiăđon sm, khi mà tnăthngătrênălâmăsàngăcònăkhóăxácăđnh thì xét nghim
gii phu bnhăđóngăvaiătròăquytăđnh da trên bnh phm sinh thit tnăthng.
Sinh thit kim trong chnăđoánăungăthăvúăđưăđc áp dng trên th gii vào
nhngănmă1980,ăti VităNamăđưăđc áp dng và trin khai  mt s trung tâm.
Theo tác gi NguynăìnhăGiang [2006] phngăphápănàyăcó đ nhyă98%,ăđ đc
hiu 100%[8].
Sinh thităkimătrongăungăthăvúălàămt th thut ngoi khoa, cn phiăđc
gii thích tht k đ có s hp tác tt gia thy thuc và bnh nhân, đm bo an
toàn, không xy ra các tai bin.  th thut sinh thităkimăđc tt thì vic hng
dn, gii thích,chmăsócăbnhănhânătrc, trong và sau khi làm sinh thit kim là rt
quan trng.ăNgiăđiuădng phi luôn theo dõi, chm sóc cho bnh nhân trong
quá trình làm th thutăđ tránh nhng tai bin có th xy ra cho bnh nhân. Vì vy,
chúng tôi vit chuyênăđ này vi hai ni dung chính:
1. Hng dn bnh nhân trc khi thc hin th thut sinh thit kim.
2. Chm sóc bnh nhân sau làm th thut sinh thit kim đ chn đoán và
điu tr ung th vú ti khoa Ngoi vú – Bnh vin K.
Thang Long University Library

2
1. TNG QUAN
1.1. Gii phu ậ sinh lý tuyn vú
1.1.1.Cu trúc tuyn vú  ph n trng thành

Hình 1.1: Cu to tuyn vú
Tuyn vú n giiăkhiătrng thành, vú nm giaăxngăsn 2- 6 theo trc
dc và gia b xngăc viăđng nách gia trên trcăngang.ăKíchăthc trung
bình vú là 10- 12cm, dày 5- 7cm  vùng trung tâm. Cu trúc vú gm 3 thành phn:
da,ămôădiădaăvàămôăvú,ătrongăđóămôăvúăbaoăgm c mô tuynăvàămôăđm. Phn
mô tuynăđc chia thành 15- 20 phân thùy, tt c đu tp trung v núm vú. Sa t
các thùy s đcăđ vào các ng góp có  miăthùy,ăđng kính khong 2mm, ri

3
ti các xoang cha saădi qungăvúăcóăđng kính t 5- 8cm. Có tt c khong 5-
10 ng dn sa m ra  núm vú [8].
Mt phn mô tuyn vú kéo dài ti tnăvùngănáchătrc, có khi vào tn trong
nách gi là phnăđuôiănáchătuyn vú.
Da vùng vú mng, bao gm các nang lông tuyn bã và các tuyn m hôi.
Núm vú nm  khoangăliênăsn 4, có cha các tn cùng thn kinh giao cm. Ngoài
ra còn có các tuyn bã và tuyn bán hyănhngăkhôngăcóăcác nang lông. Qung vú
có hình tròn, màu sm,ă đng kính t 1,5- 6,0cm. Các c Morgagni nm  rìa
qungă vú,ă đc nâng cao lên do ming các ng tuyn Montgomery. Các tuyn
Montgomery là nhng tuyn bã ln, có kh nngătit sa, nó là dng trung gian gia
tuyn m hôi và tuyn sa [5].
Vúăđc cp máu ch yu t cácăđng mchăvàătnhămch:
- ng mchăvúăngoàiăđc tách t đng mchănách,ăđiăt trên xungădi sát
b trong caăhõmănáchăđnăcărngăto,ăchoăcácănhánh:ănhánhănuôiădng mt
ngoài vú; nhánhănuôiădng phnăngoàiăcăngc; nhánh tip ni viăđng
mch vú trong.
- ng mchăvúătrongăđc tách t đng mchădiăđòn,ănuôiădng phn còn
li ca vú. ng mchăvúătrongăđiăt trên xungădiăđnăliênăsn II tách ra
2 nhánh: nhánh xuyên chính chi phi trên trong tuyn vú; nhánh ph tuyn
vú.

- Tnhămch:ăthngăđiăkèmăđng mch,ăđ vàoătnhămchănách,ătnhămch vú
trongăvàătnhămchădiăđòn.ăTnhămch nách  nông to thành mngătnhă
mch Haller. Mngătnhămch nông này chyăvàoătnhămch sâu, riăđ vào
tnhămchăvúătrong,ătnhămchăvúăngoài,ătnhămch cùng vai.
Na ngoài ca vú b chi phi bi nhánh thn kinh bì cánh tay trong caăđámări
c nông. Na trong ca vú b chi phi bi các nhánh nh t thnăkinhăliênăsn II,
III, IV, V, VI.
ámări bch huytădi biu mô hocăđámări bch huyt nách ca vú hòa vào
h bch huyt di biu mô ca toàn b b mtăcăth. Các mch bch huyt không
có van này s ni vi các mch bch huytădi da và hp viăđámăriădi qung
vú Sappey [5],[8].
Thang Long University Library

4
1.1.2. Sinh lý tuyn vú
Tuyn vú btă đu phát trin t tui dyă thìă di tác dng ca Hormon
Estrogen và Progesrone, hai Hormon này kích thích s phát trin tuyn vú và lp
m đ chun b cho kh nngăsinhăcon. Estrogen làm phát trin các tuyn sa ca vú
vàămôăđm ca vú, khin vú n nang. Kt hp vi th th Progesterone, s phát
trin ca tuyn vú càngăđyăđ. Progesterone làm phát trin các ng dn sa, cng
đng vi Estrogen, làm phát trin toàn din tuyn vú.
Tuynă vúălàă môăđíchă ca h tuyn yên - bung trng, ph thuc vào tình
trng chcănngăca nó. Hotăđng ca tuynăvúăđcăđiu hòa bi hoocmon vùng
diăđi - tuyn yên - bung trng. Các Hormon ER, FSH, LH quytăđnh hình thái
chcănngătuyn vú.
Th th ni tită đi vi Estrogen và Progesterone và mt s yu t tngă
trngăđưăđc nhn dngăvàăxácăđnh tính cht bng hóa mô min dch.
Tuyn vú nm trong mô m, mô liên ktătrênăcăngc ln, tri t xngăsn
IIIăđnăxngăsn VII.T ngoài vào trong gm có da, tuyn sa, lp m sau vú.
Lp da bao ph tuyn liên tc vi da thành vú  đu vú có nhiu t bào sc t to

nên qung vú có mu sm.  quanh núm vú có nhng tuyn bì liădi da thành
nhng c Morgagni.ăCóăăcácăcăbámădaăngcănângăđ to nên hình dáng vú  ph
n trng thành có hình khi tháp. Lp m diădaăthayăđiătùyătheoăthânăngi,
tui tác. ng dn sa lnăđc bao ph bi biu mô lát tng, lp biu mô này ni
vi các t bào hình tr ca các ng nh hn.ăTrongămàngăđáyăng dn có các t bào
hình si nh chuyn dng t bàoăcăbiu mô. Môăđmănângăđ các tiu thùy ging
mô liên kt trong tiu thùy và ni lin vi các mô quanh ng dn sa. Các mô này
binăđi theo tng thi k hotăđng ca tuyn vú. Ngoi tr lúc có thai, cho con
bú, phn ln cu trúc ca tuyn là mô si và m [5], [6], [8].
1.1.3. Dch t hc và các yu t nguyăc
- Dch t hc
Ungăthăvúălàăloiăungăthăph bin nht  ph n trên th giiăcngănhă
Vit Nam. Trong nhngănmătr liăđâyăt l mcăungăthăvúăngàyăcàngătng.
T l mcăungăthăvúăcóăkhongădaoăđng ln giaăcácănc. Bnh có t l
mc cao nht  M và Bc Âu, t l mc trung bình  Nam Âu, Tây Âu và thp

5
nht  châu Á. Mt s ncă châuă Áă cóă xuă hngă tngă nhanhă nhă Nht Bn và
Singapore,ăniăcóăli sngăphngăTâyăhóaăvàăđc bit là ch đ năđóngăvaiătròă
quan trng trong s phát trinăungăthăvú. Ti Vit Nam, theo ghi nhnăUngăthăHàă
ni, Thành ph H Chí Minh và mt s tnhătrongăcácănmăngiătaăc tính t l
mcăungăthăvúăchun theo tuiănmă2003ălàă17,4/100.000ădân,ăđngăđu trong các
loiăungăthă n gii.
T l mcăungăthăvúătngătheoătui, him gp  la tuiădiă30,ăsauăđ tui
này, t l mc bnhăgiaătngămt cách nhanh chóng.  M t l mc chun theo tui
tngăt 25/100.000 dân  đ tui 30 - 34ălênăđn 200/100.000 dân  đ tui t 45 -
49.
c tính trung bình c 8 ph n M thìăcóă1ăngi mcăungăthăvú.ăTi Pháp
t l này là 1/10. T l chtădoăungăthăvúătngălênătheoăt l mc.
Tuy nhiên  mt s nc phát trin mc dù t l mcăgiaătngănhanhăchóngă

nhngăt l cht vn gi đc  mcăđ năđnh nh nhn thc caăngi bnh, nh
vào các tin b trong sàng lc phát hin sm và nhng thành tuăđtăđc trong
điu tr,ăđc bitălàăđiu tr h thng [5], [7], [8].
- Các yu t nguyăc
+ Tui
Nguyăcămcăungăthăvúătngălênătheoătui. Tui càng lnăthìănguyăcămc ung
thăvúăcàngăcao. Him gp bnhănhânăungăthăvúă đ tui 20 - 30,  đ tui t 45 –
49 t l mcăungăthăvúăcao.
+ Yu t giaăđình
Nhngăngi có m, ch em gái, con gái mc bnhăungăthăvúăthìănguyăcămc
bnhăcaoăhn.ăPh n có m b ungăthăvúătrc tuiă40,ănguyăcăphátătrinăungăthă
vúătngăgp 2 ln so vi ph n không có m b ungăthăvú.ăMưnăkinhăsauătui 55,
cóăkinhătrc tuiă12,ăsinhăconăđu lòng sau tuiă30ăhayăkhôngăcóăconăcngăcóănguyă
cămcăungăthăvú.ăNhng ph n ungăthăvúăcóă liênăquanăđn tin s giaăđìnhă
thngăcóăxuăhng tr hnăvàăcóăt l mcăungăthăvúă2ăbênăcaoăhn.
+ Yu t ni tit
Estrogenăthúcăđy s phát trin và hotăđngătngăsinhăca h thng ng, làm
tngănguyăcăungăthăvúădoăvic kích thích sinh các t bàoăchaăbit hóa. Nngăđ
Thang Long University Library

6
Estrogen ni sinh  nhng ph n b ungăthăvúăcaoăhnăsoăvi nhngăngi không
b ungăthăvú.ăNguyăcăcaoăviăngi có kinh sm, mãn kinh mun, không có thai
hoc có thai lnăđu sau 35 tui. Các yu t ni tit ngoi lai nhăviênătránhăthai,ă
điu tr ni tit bng ni tit thay th cngăcóăth nhăhngăđn s phát trin ca
ungăth.
+ Ch đ dinhădng
năthcănănhiu m, ung nhiuăru có th làmăgiaătngănguyăcămc bnh
ungă thă vú.ă Ungă ru quá nhiu và kéo dài s làm cn tr vic chuyn hóa
Estrogen ti gan, gây hu qu làmătngănngăđ Estrogenătrongămáu.ăNgc li, ch

đ nănhiu duăoliu,ăngăcc và hoa qu có th ngnăchnănguyăcănày.
+ Các yu t môiătrng
Khi tip xúc vi nhng bc x ionăhóaălàmătngănguyăcăphátătrinăungăthăvúă
vi mi liên quan gia liuălng, hu qu, tui tipăxúcăđc bit là tui thanh niên
[5], [7], [8].
1.2.ăcăđim lâm sàng và cn lâm sàng ca bnhăungăthăvú
1.2.1.ăcăđim lâm sàng.
Triu chng lâm sàng ca ung th vú rt đa dng.
- Khi u  vú: khong 90% triu chng đu tiên ca bnh ung th vú là có
khi u. Ung th vú giaiăđon sm triu chng rt nghèo nàn.ăThng ch thy có
khi u nh  vú, b mt g gh khôngăđu, mt đ cng chc, ranh gii không rõ
ràng.  giai đon sm khi u cha xâm ln lan rng thì diăđng d dàng. Giai đon
cui u đư xâm ln lan rng ra xung quanh, vào thành ngc thì diăđng hn ch thm
chí khôngădiăđng.
- Thayăđi da trên v trí u:ăthayăđi da do ung th vú có mt s biu hin nh
dính da, co rút da. Dính da  thi k đu rt khó phát hin. Dính da là mt th đc
trng trong lâm sàng quan trng đ chn đoán ung th vú. Khi u xâm ln ra ngoài
da gây sn da cam, gây v loét chy máu.
- Thayăđi hình dng núm vú: khi u xâm ln gây co kéo t chc xung quanh.
Khi khi u  gn núm vú có th gây tt núm vú, lch núm vú. Mt s trng hp
ung th vú gây loét núm vú.

7
- Chy dch đu vú: ung th vú đôi khi gây chy dch đu vú. Dch chy có
th là dch không màu, dch nhày, nhngăthng là dch máu.
- Hch nách sng to: giai đon đu hch nách thng nh mm khó phát hin
trên lâm sàng. Giai đon mun hch nách to, cng chc, đôi khi dính nhau, dính vào
t chc xung quanh nên diăđng hn ch. ôi khi hch nách sng to là triu chng
đu tiên phát hin ung th vú.
- au vùng vú:ăthng ung th vú giai đon đu không gây đau, đôi khi có

th b đau vùng vú, nhm nht khôngăthng xuyên.
- Biu hin ung th vú giai đon cui: ung th vú giai đon cui ti ch có
th xâm ln gây l loét, hoi t ra ngoài da gây chy dch, mùi hôi thi, xâm ln
thành ngc gây đau nhiu. Có th di cn hch nách, hch thng đòn, xng, não,
phi, gan gây gy sút, mt mi, đau nhiu, khó th, lit…[8].
1.2.2.ăcăđim cn lâm sàng
- Chn đoán t bào hc: t bào hc đc làm t nhng tn thng loét  vú
hay tit dch  núm vú, khi u hay mng cng  vú.
- Chp X – quang tuyn vú: là phng tin cho phép khám phá tn thng
mà khám lâm sàng không thy đc. Giúp cho chn đoán, gim bt b sót nhng
tn thng ác tính.
- Chp X – quang tuyn sa:ăđc s dng trongătrng hp chy dch đu
vú mà lâm sàng không phát hin thy khi u.
- Sinh thit đnh v: s dng nguyên tc songă songă đ xác đnh v trí tn
thng ca tuyn vú trong không gian 3 chiu thông qua các phim chp t nhiu
phía khác nhau.
- Sinh thit bng kim hút chân không: là mt phng pháp mi, gây tn
thng ti thiu so vi phng pháp sinh thit m.
- Sinh thit tc thì, sinh thit 48 gi: là mt phng pháp kinh đin và cho ti
nay vn là mt phng pháp đn gin, thun tin và li ích nht. m bo cho cht
lng chn đoán mô bnh hc cao nht, có th tin hành  nhng ni có c s ngoi
khoa.
Thang Long University Library

8
- Sinh thit m: vn đc coi là “tiêu chun vàng”ăđ khng đnh ung th vú.
- Sinh thit m kt hp chp X – quang đnh v bng kim dây.
- Siêu âm tuyn vú: có giá tr ch yu đ phân bit tn thng là nang vi
nhng tn thngăđc ca vú.
- Các xét nghim đánh giá bilan

+ Chp phi: phát hin tn thng di cn  phi.
+ Siêu âm gan: tìm tn thng  gan.
+ Chp ct lp vi tính, chp cng hng t ht nhân.
+ Cht ch đim khi u CA 15- 3: có giá tr theo dõi và tiênălng.
+ Các xét nghim khác: đ đánh giá toàn trng bnh nhân và kh nng chu
đng các phng pháp điu tr [6], [8].
1.3.ăPhngăphápăsinhăthit kim
1.3.1. Lch s
Ti các nc phát trin, sinh thit kimăđc áp dng rng rãi vào nhng nm
1980 và đánh du mt giai đon mi trong chn đoán ung th vú. Nm 1984
Sylverstein MJ báo cáo kt qu ca sinh thit kim trên 146 bnh nhân cho kt qu
vi đ nhy 80%, không có dng tính gi. T l âm tính gi thayăđi qua các tác
gi t 1,6ăđn 19%.
Nhng u đim ca sinh thit kim trong chn đoán đư nhanh chóng đc
khai thác và không ngng ci tin: t kim sinh thit s dng bng tayăđn các loi
kimăđc gài trong các dng sinh thit chun b bng lò xo hoc các loi thit b h
tr sinh thit bng hút chân không. Bên cnh đó các phng tin chn đoán hình
nh cng đc áp dng rng rãi đ hng dn cho sinh thit kim trong chn đoán
các tn thng không s thy nh siêu âm, chp vú, CT scan, cng hng t…ăChoă
đn hin nay phng pháp đư đt đn đ nhy 97% - 99%,ăđ đc hiu 99% - 100%
[6], [8].
1.3.2. Quy trình k thut
- Dng c

9


Hình 1.2: B dng c sinh thit kim

Súng sinh thit: do hãng Bard sn xut, súng là mt hình khi hp ch nht,

kích thc 3x3x9cm. Súng có 3 nc: nc ngh (sau khi đư bm bnh phm); nc ly
bnh phm (lên cò ln 1ăđ bc l phn rãnh cha bnh phm ca kim sinh thit);
nc chun b bm (nén kim sinh thit vào 1 lò xo). Trên súng còn 1 cht an toàn và
mt khóa điu chnh đ đâm sâu ca kim sinh thit.
Kim sinh thit: thit b đng b ca hãng Bard. C nòng 14 Gauge, chiu dài 15cm.
Các trang thit b ph tr:ăli dao m, dng c khâu da (kim, ch, kp phu tích,
kìm kp kim…),ăbông, bng, cn, gc, bm tiêm, thuc tê…
- K thut
+ Bnh nhân nm nga thoiămáiătrênăging hoc bàn th thut.
+ Tinăhànhăcácăđng tác vô khun.
+ Lp kim vào súng,ăđaăv v trí chun b bm.
+ Gây tê ti ch bng 2ml Novocain 1%.
+ Rch da trc tip  vùng da trên u.
+ aăkimăquaăvt rchăvàoăđn b mtău.ăLuăýăkhôngăđ choăđuămiăkimă
Thang Long University Library

10
hng thngăgócăvàoăcăngc.
+ Gt cht an toàn và bm cò.
+ Rút kim, tinăhànhăcácăđng tác cm máu nu cn.
Yêu cu bnh phm: có t chc u, mnh sinh thit có đ dài ti thiu 1cm, ly
ti thiu 3 mnh.

Hình 1.3: Bnh phm sinh thit
- Bin chng ca th thut:
+ Nhim khun:ăđc xác đnh khi ti v trí sinh thit có biu hin viêm ty,
làm m, chy dch, loét…
+ Chy máu: Theo tác gi NguynăìnhăGiangăchyămáuăđc đánh giá theo
các mc đ sau:
  1: r máu ti v trí rch da, cm máu trong vòng 3 phút sau khi kt thúc

th thut.
  2: chy máu qua v trí sinh thit,ăđòiăhi phi h tr cm máu bng chèn
gc t 3 phút tr lên, không gây t máu lan rng.
  3: chy máu gây t máu lan rng  tuyn vú hoc trong m phát hin t
máu  căngc do sinh thit kim [8].
2. HNG DN, THEO DÕI VẨăCHMăSịCăBNH NHÂN SINH THIT

11
KIMă CHNăOÁNăUNGăTHăVÚ
2.1.Hng dn bnh nhân làm sinh thit kim
Sinh thit kim là mt th thut ch cn gây tê ti ch. Trc, trong và sau khi
làm th thut bnh nhân tnh táo nên thng hoang mang, lo lng. Din bin tâm lý
ca bnh nhân là rt quan trng khi có ch đnh làm th thut. Nu bnh nhân quá lo
lng, s hưiăhayăchaăhiu ht v th thutăđc làm s cn tr quá trình thc hin
th thut, vì th mà th thut khó có th thc hinăthànhăcôngăđc. Chính vì vy,
ngi điu dng phi luôn đng viên, an i, gii thích cho bnh nhân hiu th
thuât sp làm đ h yên tâm và cùng hp tác.
2.1.1. Trc khi làm th thut:
- Chun b bnh nhân:
+ Gii thích cho bnh nhân v th thut sp làm, giá tr ca nó trong chnăđoánă
vàăđiu tr.
+ Giiăthíchăcácănguyăc,ări ro có th xy ra do s hãi, do chyămáu,ădoăđau,ădoă
dùng thuc: Mcăđ nh nhăchóngămt, hoa mt, bunănôn….ăMcăđ vaănhă
đauăđu, thy khó th nh….ăMcăđ nngănhăkhóăth, try mch…
+ ng viên, an i bnh nhân
+ Cho bnh nhân rõ v thi gian bit kt qu gii phu bnh lý.
+ Ly mch, nhit đ, huyt áp
+ Kim tra h s bnh án (xem các kt qu xét nghim c bn đư đy đ cha,
cam kt đng ý làm th thut ).
+ Ghi phiu chm sóc.

- Chun b dng c:
+ Toan l vô khun
+ Súng, kim sinh thit
+ăBmăkimătiêm,ăliădao,ăcánădao,ăgngătayăvôăkhun.
+ Thuc tê
+ Dung dch sát khun
+ Gc vô trùng
+ăBngădính, keo ctăbng.
Thang Long University Library

12
- Chun b thy thuc:
+ Thy thuc chuyên khoa, chuyên ngành v phu thutăungăthăvú.
+ăiuădng ph giúp.
+ Ra tay.
+ iăm,ăđeoăkhu trang.
- Chun b phòng sinh thit:
+ă ánh sáng
+ T thuc cp cu.
+ Mass ôxy
+ăGing nm.
2.1.2. Trong và sau khi làm th thut:
- Luôn theo dõi din bin tâm lý ca bnh nhân.
- Nói chuyn vi bnh nhân trong quá trình làm th thut đ h quên đi ni s
hãi, lo lng.
- Theo dõi các phn ng và tác dng ph xy ra:
+ Thuc tê: d ng, phn ng, shock phn v.
+ăau,ăchoáng:ăcao huyt áp, try mch…
+ Chy máu (mcăđ nh, va, nng)
- Thi gian theo dõi và nm li phòng sinh thit kim khong 15 phút. Bnh

nhân năđnh tr v phòngăđiu tr.
- Sau khi làm xong th thut bnh nhân phiăđi 5 – 7 ngày mi có kt qu.
Trong thi gian ch đi bnh nhân không khi lo lng v bnh tt.ăNênăngiăđiu
dng phiăđng viên bnh nhân luôn lcăquan,ătinătng vào các y bác s, khuyn
khích bnh nhân tham gia câu lc b ungăthăti bnh vinăđ bnh nhân có thêm
kin thc v bnh và bt lo lng.
- Hng dn bnh nhân theo dõi chy máu: dn bnh nhân nu thy máu thm
nhiu ra ngoài bng thì báo ngay cho nhân viên y t đ x trí.
- Hng dn bnh nhân cách v sinh thân th khôngăđ nc vào vt thng
tránh làm nhim trùng.
- Hng dn bnh nhân ung thucăđyăđ.

13
- Hng dn bnh nhân theo dõi các triu chng btă thngă nhă hoaă mt,
chóng mt, bun nôn, tình trng chy máu…báoăngayăvi nhân viên y t đ đc x
trí kp thi.
2.2.Vai trò caăchmăsócăvƠătheoădõi.
Vicătheoă dõiăvàă chmăsócă bnhănhână trc, trong và sau khi làm th thut
sinh thit kim rt cn thit và quan trng.ăiuădng phi luôn theo dõi:
- Du hiu sinh tn: mch, nhităđ, huyt áp, nhp th.
- Th trng: chiu cao, cân nng.
- Các xét nghimăcăbn .
- Tâm lý ca bnh nhân.
2.3.ăQuyătrìnhăđiuădng
2.3.1. Chmăsócătheoădõiăbnhănhơnătrc khi làm th thut sinh thit kim
Ngi điu dng cn gii thích rõ s cn thit phi làm th thut và đng viên
bnh nhân yên tâm làm th thut.
- Nhnăđnh
Nhn đnh ngi bnh da vào các k nng giao tip, hi bnh, khám lâm
sàng (nhìn, s, gõ, nghe)

+ Các thông tin chung: h và tên, tui, ngh nghip,ă đa ch, ngày gi vào
vin…
+ Hi bnh
+ Lý do vào vin.
+ Tin s bnh.
+ Bnh s.
+ Khai thác tìm nguyên nhân, yu t nguyăc.
+ Khám lâm sàng.
+ Cn lâm sàng:
 Xét nghim sinh hóa, huyt hc.
 X quang: chp phi, chp vú.
 Siêu âm:  bng, vú.
+ Chnăđoánăyăkhoa:ăchnăđoánăchuyênăkhoa.
Thang Long University Library

14
+ Toàn trng:
 Tri giác (BN tnhăhayălăm): da vào bngăđim Glasgow
 Da, niêm mc (hng, nht…)
 Du hiu sinh tn (Mch, Nhităđ, Huyt áp)
 Th trng ( béo, gy, trung bình): Da vào ch s BMI
 Tâmălýăngi bnh.
+ Ti ch:
 Kíchăthc,v trí khi u
 Khi u có t bao gi
 Khi u có chy máu, chy dch, có v loét ?
 Bnhănhânăđưăđiu tr  đâu?
+ Tun hoàn:
 Máu:ăCóăđ hay thiu
 Huytăápăđoăđc cao hay thp?

 Nhp tim? Tn s? Có ri lon nhp?
 Mch?
 Ngheătim,ăđinătâmăđ.
+ Hô hp:
 Tn s th/phút? Kiu th
 Có b khó th không?
 Rì rào ph nang.
+ Tiêu hóa:
 Bnhănhânăcóănăđc không? nănhiuăhayănăít?ăCó ngon ming không?
 Có gy sút không?
 i tiu tinăcóăbìnhăthng không?
+ Sinh dc, tit niu:
 Có b viêm nhimăcăquan sinh dc?
 Có b các bnh khác kèm theo?
 iătiuăcóăbìnhăthng? S lng, tinh cht, màu sc caănc tiu.
+ Ni tit:

15
 Có mc các bnh ni titănh đáiătháo đng,ăbasedow…?
+ Căxngăkhp:ăcóăđauămiăc,ăkhp?
+ H da: có mn nga, mn nht, có loét…?
+ Các vnăđ khác:
 V sinh: qunăáo,ăđu tóc, móng tay, móng chân ?
 Bnhănhânăvàăngiănhàăđưăđc cung cpăthôngătinăđyăđ v bnh tt, v
phngăphápăđiu tr.
 Bnhănhânăđng ý làm th thut và vit cam kt.
+ Tham kho h săbnh án:
 Chnăđoánăy khoa
 Các xét nghimăcăbn ( nm trong gii hnăbìnhăthng hay btăthng)
- Chnăđoánăđiuădng:

Mt s chn đoán có th gp  bnh nhân trc khi làm sinh thit kim:
+ Lo lngăliênăquanăđn bnhăungăthăvúămàămìnhăb mc.
Kt qu mongăđi: Bnh nhânăđcătăvnăđyăđ v bnh khi vào vin.
+ Tâm lý s hưi,ăcngăthngăliênăquanăđn th thut.
Kt qu mongăđi: Bnh nhân bt s hưi,ăcngăthngăsauăkhiăđcăđng viên
và gii thích rõ v th thut sp làm.
+ Chaăhiu ht v th thut sinh thit kim liênăquanăđnăchaăđcătăvn,
giiăthíchărõăràng,ăđyăđ.
Kt qu mongăđi: Bnhănhânăđcătăvn, giiăthíchăđyăđ và hiu bit rõ
giá tr ca th thut sp làm.
+ Mt ng liênăquanăđn lo lng, môiătrng bnh vin.
Kt qu mongăđi: Bnh nhân ng ngon, khong 5-6hătrongăđêm.
+ăDinhădng thiu htăliênăquanăđn lo lng, ch đ nătrongăbnh vin.
Kt qu mongăđi: Bnh nhân có ch đ năđ dinhădng.
- Lp k hochăchmăsóc:
Qua nhn đnh ngi điu dng cn phân tích, tng hp các d kin đ xác
đnh nhu cu cn thit ca ngi bnh, t đó lp ra k hoch chm sóc c th,ăđ
Thang Long University Library

16
xut vnăđ u tiên, vn đ nào thc hin trc, vn đ nào thc hin sau tùy tng
trng hp c th.
+ Gii thích cho bnhănhânăvàăngi nhà v th thut sp làm.
+ Theo dõi:
 Du hiu sinh tn 2 ln sáng, chiu và khi cn (mch, nhităđ, huyt áp,
nhp th).
 Din bin tâm lý.
 au:ăđauăcóătngălênăkhông.
 Các du hiu btăthng có th xyăraănhăchy máu (nu v loét),ăđauăđu,
choáng do s hưi…

+ Can thip y lnh:
 Thuc: thuc tiêm, thuc ung (nu có).
 Thayăbngăvtăthngă(nu khiăuăđưăv loét)
 Các xét nghim: sinh hóa, huyt hc…
+ Chmăsócăcăbn:
 m bo v dinhădng.
 m bo v v sinh.
 Chmăsócăvtăthngă(nu vtăthngăloét,ăcóăm….).
+ Giáo dc sc khe:
 Tăvn cho bnhănhânăvàăgiaăđìnhăbnh nhân hiu v bnhăungăthăvú.
 Gii thích rõ vai trò và s cn thit ca th thut sinh thit kim.
- Thc hin k hoch.
+ Chmăsóc:
 Tâmălýăngi bnh.
 ng viên, gii thích cho bnh nhân, cho bnh nhân vit giyăcamăđoanălàmă
th th thut.
 V sinh,ăthayăbngăvtăthngă(nu vtăthngăloét,ăcóăm…)
 Thay qun áo sch cho bnh nhân.
+ Theo dõi:

17
 Du hiu sinh tn
 Din bin tâm lý.
+ Nu bnh nhân năđnh v tâmălýăcngănhăcácăxétănghim thì tin hành làm th thut.
- Lng giá: cn ghi thi gian, ngày gi.
+ Du hiu sinh tn n đnh.
+ Bnh nhân đc gii thích,ăhng dn v th thut đc làm.
+ Tình trng bnh nhân n đnh.
2.3.2.ăTheoădõi,ăchmăsócăbnh nhân sau khi làm sinh thit kim.
Bnh nhân sau khi làm sinh thităkimăthng lo lng v bnh tt và kt qu

sinh thităkim,ănênăngiăđiuădng phi luôn theo dõi sát tâm lý ca h.ăng
thi phi theo dõi chy máu, tình trngăđauăca bnh nhân và các phn ng ph ca
thuc gây tê ti ch gây ra.
- Nhnăđnh:
+ Toàn trng:
 Tri giác: bnh nhân có tnh táo không
 Du hiu sinh tn (mch, nhităđ, huyt áp, nhp th)
 Th trng: chiu cao, cân nng ca bnh nhân.
+ Các h thông căquan:
 Tun hoàn: huyt áp cao hay thp, nhp tim, tn s, có ri lon nhp.
 Hô hp: tn s th / phút, kiu th, có khó th không.
 Tiêu hóa: bng mmăhayăchng, ri lonătiêuăhóa,ăchánăn,ăđauăbng,
nôn, bunănôn….
 Thn kinh: bnh nhân còn lo lng,ăcngăthng không.
 Tit niu, sinh dc: bnh nhân tiu tinăcóăbìnhăthng không.
 H da: có mn nga không.
 Căxng khp: bnhănhânăcóăđiăliăbìnhăthng không
+ Các vnăđ khác:
 V sinh: ngi bnh có v sinh cá nhân sch s không.
 S hiu bit v bnh tt: bnhănhânăvàăngiănhàăcóăđc cung cpăđy
Thang Long University Library

18
đ thông tin v th thutăvàăphngăphápăđiu tr không.
- Chnăđoánăđiuădng:
Mt s chnăđoánăcóăth gp  bnh nhân sau làm sinh thit kim:
+ Tâm lý lo lngăliênăquanăđnăchaăđcătăvnăđyăđ v bnh.
Kt qu mongăđi: bnhănhânăvàăngiănhàăđcătăvnăđyăđ v bnh .
+ Chyămáuăliênăquanăđn vnăđ sinh thit kim.
Kt qu mongăđi: bnh nhân b chy máu khôngăđángăk.

+ăauăliênăquanăđn hu qu sau khi làm th thut.
Kt qu mongăđi: bnh nhân btăđau.
+ Ng ítăliênăquanăđnămôiătrng bnh vin.
Kt qu mongăđi: bnh nhân ng đc, ngon gic.
+ăDinhădng thiu htăliênăquanăđn ch bin thcănăkhôngăhp khu v.
Kt qu mongăđi: bnhănhânăđcănăđúngăvàăđ chtădinhădng.
+ăNguyăcănhimătrùngăliênăquanăđnăchaăđcăchmăsócăđúng.
Kt qu mongăđi: không xy ra tình trng nhim trùng.
- Lp k hoch chmăsóc:
Qua nhnăđnhăngiăđiuădng cn phân tích, tng hp các d kinăđ xác
đnh nhu cu cn thit caăngi bnh. T đóălp k hochăchmăsócăc th,ăđ xut
vnăđ uătiên,ăvnăđ nào thc hinătrc, vnăđ nào thc hin sau.
+ Theo dõi: Tùy theo din bin sau sinh thit kim mà bnhănhânăđcăchmă
sóc theo ch đ h lý cp I, II hay III.
 Du hiu sinh tn: mch, nhităđ, huyt áp 6h/ln.
 Tình trng chy máu.
 Tình trngăđau.
 Các bin chng, tác dng ph ca thuc tê, các du hiu btăthng
có th xy ra.
+ Can thip y lnh:
 Thuc (theo h s).
 Thayăbngăhàngăngày:ă1ăln/ngày.

19
+ m boădinhădng cho bnh nhân:
 năđ chtădinhădng,ănănhiu rau xanh, hoa qu ti.
 Không dùng các chtăkíchăthíchănhăru, bia, thucălá….
+ăm bo v sinh:
 V sinhărngăming ngày 2 ln sáng, ti.
 V sinh thân th ngày 1 ln.

 Thay qun áo sch 2 ngày/ln.
+ Giáo dc sc khe:
 Cung cpăđyăđ thông tin và gii thích cho bnhănhânăvàăngi nhà
bnh nhân hiu bităđyăđ v bnhăungăthăvú.
 Gii thích cho bnh nhân vàăngi nhà s cn thit và giá tr ca th
thut sinh thit kim.
 Hng dn bnh nhân ngi nhà bnh nhân ch đ năung, luyn
tp.
 Khámăđnh k theo giy hn caăbácăs.
- Thc hin k hochăchmăsóc:
Cn ghi rõ gi thc hin các hotăđngăchmăsóc.ăCácăhotăđngăchmăsócăcn
đc thc hin theo th t uătiênătrongăk hochăchmăsóc trongăvòngă48hăđn 72h.
+ Các hotăđng theo dõi:
Cn đc thc hin đúng khong cách thi gian trong k hoch, các thông s
cn đc ghi chép đy đ, chính xác và báo cáo kp thi.
 oămch, nhităđ, huyt áp (ghi phiuătheoădõi),ăbáoăbácăsăngayănu có bt
thng.
 Ngiăđiuădng phi nhnăđnh v tinh thn caăngi bnh.
 Theo dõi có chy máu không, vtăthngăcóăn đ. Nu thy bng thm máu
phiăbáoăbácăsăngayăđ x trí kp thi.
 Theo dõi nhng du hiu btăthng ca bnh nhân. Dn bnh nhân nu thy
trongăngi có gì btăthngănhăhoaămt, chóng mt….ăphi báo ngay vi
nhân viên y t.
Thang Long University Library

20
+ Can thip y lnh:
 Khi có y lnhăngiăđiuădng cn thc hin nhanh chóng, chính xác, kp
thi,ăđúngăthiăgian,ăđúngăch đnh. Va thc hin thuc va phi theo dõi
các tác dng ph ca thuc có th xy ra vi bnh nhân.

 Thc hin các xét nghim theo y lnh,ă đng thi theo dõi các kt qu xét
nghimăđ báo ngay viăbácăs.
+ăThayăbng cho bnh nhân:
Thc hinăthayăbngăchoăbnh nhân cnăđm bo vô khun và an toàn.
 Nguyên tcăthayăbng:
m bo vô khun v dng c vàătayăđiuădng.
Không làm tnăthngăthêm.
Thayăbngăvtăthngăvôăkhunătrc, nhim khun sau.
Che kín vtăthng.
 Mc đíchăcaăthayăbng:
Che ch vtăthng tránh bi nhim, va chm t bên ngoài.
Gi cho vtăthngăsch.
Cm máu vtăthng.
Hn ch phn nào s c đng tiăniăcóăvtăthng.
Cung cpăvàăduyătrìămôiătrng m cho mô vtăthng.
 Yêu cuăkhiăthayăbng:
m bo vô khun, thc hinăđúngăk thutăthayăbng.
Mi mt b dng c thayăbngăch dùng cho mt bnh nhân.
Ra vtăthngăđúngănguyênătc t trong ra ngoài.
Thayăbngăvtăthngăvôătrùngătrc, vtăthngăsch, nhim trùng sau.
Sát khun da xung quanh vt thngărng t 3 – 5cm.
Gc phi che ph ht vtăthngăvàăxungăquanhă3ă- 5 cm.
Thuc gimăđauăphiădùngă20ăphútătrcăkhiăthayăbng.
Thi gian bc l vtăthngăcàngăngn càng tt.[10]
 K thut tin hành: